De mooie mannen van TOMASZEWSKI MONTSIRRAT CABALLE INDERDAAD WERELDKLASSE Gil Evans Orchestra teleurstellend THE LONDON SINFONIETTA IN ACTUELE MUZIEK Dirk Donker winnaar van Beiaardconcours Magistraal orgelspel van André Pagenel Danspassen uit Polen PAGINA 5 Al deze pronk werkt begoochelend, maar tevens vermoeiend, want de beide choreogrammen die za terdag in de Leidse Schouwburg en gisteren in de uitverkochte Koninklijke Schouwburg in Den Haag te elk En De Poolse choreo- en mimograaf Tomaszewski is een driftig schoon heidszoeker met uitgesproken voorkeur voor het atletische, vrij wel naakte mannelijke lichaam. Elke beeldhouwer zal het met hem zijn, dat daaraan musculair, plastisch en esthetisch veel te ge- Tomaszewski laat zijn 14 mannejn de zes vrou- wen van zijn Pantomime Theater zijn niet veel meer dan levende decoratie uiterst geraffineerd - in een grote ruimtelijkheid bewegen. Een soort vertraagd ballet, waarbij de scènische fantasie zo groot is. dat de beperkingen van het toneel nauwe lijks meer gelden. Pruiken, maskers, schuifpanelen en tal van andere requisieten peppen de veelal fraai gekostumeerde scène visueel op tot aan pracht en praal. dat is lang voor zo'n overladen symboliek, die telkens nieuwe illustratieve middelen te baat neemt om weer andere dromen uit te leggen en om licht en geluidsregie alle denkbare kansen te geven. Of het nu de schulpturen in het duizend jaar oude Sumerische heldenepos Gilgamesj betrof, dan wel de droom van een op wacht staande soldaat, het is allemaal even knap en mooi, romantisch en vin dingrijk. Figuren uit de Griekse mythologie werken op basis van abstracte mime en vrije dans samen met middeleeuwse en renaissance-typen on in Gilgamesj, dat leven en dood, liefde en haat belichaamt, komen zelfs in één scène personages uit onze tijd met kinderwagen en al ten tonele. Dat was een duidelij ke misser in dit toch wel overladen programma, dat de ogen alles en het hart bijna niets biedt. Wij waren tenminste door deze super-esthetica geen ogenblik ontroerd. Het uitverkochte Concertgebouw, dol ze verdiende. kreeg Montserrat Caballé zaterdag niet. Wel de erkenning van een van enthousiast tot zelfs opgewonden rakend publiek, dat deze Spaanse sopraan inderdaad een zangeres van wereldklasse is. De indruk, die we via radio er. grammofoon van Montserrat Caballé gekregen hadden, werd zaterdagmiddag in Amsterdam bevestigd: zij heeft eeq, stemvermogen hetwelk dat van Maria Callas benadert, maar bovendien qua timbre nog mooier is; zij schept een vocale gloed die aan die van Renata Tebaldi doet denken, maar dramatisch sterker en veel mindei pathetisch is. Op het podium gedraagt Montserrat Caballé zich als een godin van de vocaliek: elk goedkoop effectbejag is haai vreemd. Zij zingt niet alleen aria's, maar ze schept met vocale middelen karakters, uitsluitend met vocale middelen, want ze heeft ter versterking va nhaar expressiezang slechts een minimum aan gebaar nodig. De stem is in alle registers schitterend, zoals de lezers vrijdag (via een radioreproduktie van hel concert) zullen kunnen constateren. Bovendien beheerst Montserrat deze stem, wanneer zij pianissimio zingt al even volmaakt als wanneer ze met volle kracht naar een extase streeft. Ontdekkingen Een extra-verrassing op Montserrat Caballés concert was. I dat de gevierde zangeres haar talent bewees in een orogramma dat grotendeels herontdekkingen bracht: vergeten aria's uit goeddeels vergeten opera's: Donizetti's Roberto I Devereux". Rossini's ..Tancredi" en de vrijwel onbekende ..Aroldo" van Verdi. Montserrat Caballé. die al enkele langspeelplaten met vergeten aria's van Verdi en andere meesters van het bel canto heeft laten uitbrengen, bewees dat er onder de in het vergeetboek geraakte operaliteratuur vele stukken zijn die door talent van de klasse waartoe zij behoort, in staat zijn een groot deel van het nog populaii gebleven repertoire naar de kroon te steken. Eén feit slechts I hebben we zaterdag betreurd: dat het programma geen enkele Franse aria bracht, want ook als vertolkster van Massenet Gounod en Bizet is Montserrat Caballé weergaloos. Marcel Marceau loopt van het toneel af RIO DE JANEIRO (AP) De Franse _antomimespeler Marcel Marceau is oedend tijdens een voorstelling van rertJijn „Bip, de verliefde kleermaker" in Kt Stedelijk Theater van Rio van het gelopen. Achter de coulissen was zo druk aan het Kelen en het lachen dat de artiest niet kon concentreren, en er de feninja aan gaf. Enige leden van de direc- j van het theater alsmede mensen uit 8 J.ul zaal konden hem na enige tijd over sturen zijn voorstelling alsnog te vervol- in. Dit gebeurde verder zonder stoor- Tldessen. Naderhand verklaarde Marceau ^toSt iets dergelijks hem in zijn hele ndipbaan, die nu 25 jaar oud is. nog loit is overkomen. Een paar weken leriieden was er in Rio ook een artistiek jnif&dent geweest en wel tijdens het enditreden van de danser Rudolf Nu- Deze had ineens zijn dans ge- rmo akt omdat, zoals hij zei, het orkest Ri|m niet behoorlijk volgde. I ..Casta diva", de grote aria uit Bellini's Norma, was tenslotte het bekende materiaal waarmee de zangeres vergelijkingen met collegae als Callas mogelijk maakte. De creatie van Callas herinneren we ons als vocaal nog een fractie perfecter; die van de Spaanse zangeres ontroert meer. Callas veroorzaakt hartkloppingen: Montserrat Caballé maakt het hart warm en ontroert meer. Voor de begeleiding zorgde het Radio Omroep Orkest waarop dirigent Anton Guadagno niet zoveel vat had als zijn drukke gebaren deden veronderstellen. Het Hilve sumse ensemble speelde over het algemeen te luidruchtig en te weing exact. Veel beter was het Groot Omroepkoor, waarvan enkele herenleden tevens op verdienstelijke wijze fungeerden als ..aangevers" bij twee van Montserrat Caballés aria's. HILVERSUM (A.N.P.) De 30- jarige Dirk Donker uit Sneek heeft zaterdag voor de derde achtereen volgende maal het Internationale Beiaardconcours te Hilversum ge wonnen. HU kwam daarmee defini tief in het bezit van de door de ge meente Hilversum beschikbaar ge stelde wissclprUs. De prijs voor de beste improvisatie op dit dertiende concours, dat op het carillon van het Hilversumse stadhuis werd gehouden in het kader werd door de jury toegekend Piet Broerse uit Vlissingen. Naast de twee prijswinnaars n de Belgen Piet de Smedt uit Mechelen en Noel Reynders uit Sint-Truiden en Jan van der Zwart uil Delft. Bij de uitreiking van de prijzen, zaterdagavond in het stadhuis tc Hilversum door wethouder mej. D P. Feitsma, zei juryvoorzitter Ghislain Pouseele uit België, dat Dirk Donker mol kop en schouders boven de andere deelnemers uitstak en de jury daardoor geen al te moeilijke taak bezorgde. Dirk Donker heeft laten weten, volgend jaar niet meer aan het concours i het concours deel zullen deelnemen. wachtingen i het concert het dertien mans orkest van de Amerikaan Gil Evans, dat zaterdagavond in De Doelen te Rotterdam optrad, waren hoog gespannen. Deze com ponist-arrangeur heeft een respectabele staat van dienst wereld achter de rug en is nog immer actief. Zo for- formatie met de intentie mo derne jazzmuziek te vertol ken in geheel eigen orkes tratie. Hij onderneemt dezer dagen met dit orkest een Eu ropese tournee, daarin twee concerten gevend te Rotter dam en Sittard. Voornoerrjde hoge verwach tingen onzerzijds zijn door Gil Evans niet ingelost. Ten eerste bleek de geluidsregie tijdens dit concert bijzonder slecht, zodat vooral het ge deelte voor de pauze een ka- ïofonische indruk achterliet. De muziek van Gil Evans bezit geen eenvoudige struc tuur en vraagt dientengevol ge een intense aandacht. Harmonisch werden frappan te staaltjes gelanceerd, qua arrangement toonde Evans zich een meester, doch in haar totaliteit vermocht dit ensemble ons niet te impone- Solistisch bleek de orkeslra- tor zich te hebben omringd met louter vakmensen. Met bewondering zagen wij Ho ward Johnson improviseren op een tuba musici uit harmonieorkesten zullen be seffen wat dit betekent de ten onzent bekende Billy Harper solieerde uitstekend op tenorsax, terwijl de met hoge hoed musicerende Wil liam Guienze een vaardig bassist en gitarist bleek. Een bijzonderheid vormde Susan Evans geen familierelatie van de leider die op char mant vrouwelijke wijze een aantal slaginstrumenten be speelde. Drummer Bruce Ditmas fun geerde naast het geluidspro bleem hoewel het gebruik van een toegevoegde solis tenmicrofoon na de pauze een verbetering betekende als tweede stoornis. Zijn su- pervolumineuze spel over stemde vrijwel alles wat door de solisten werd gepro duceerd. De aan het orkest toegevoegde moog-synthesi- zers twee geluidscompu ters met speelklavier waar aan praktisch elk geluid te ontfutselen valt mits het im mense aantal knopjes en schakelingen in de juiste stand staan betekenden qua orkestrale functie nie mendal. Waarom deze peper dure elektronische duizend poten <4oor Evans zijn geën gageerd werd ons althans tijdens dit concert niet dui delijk. Onze verwachtingen ten aanzien van dit concert waren na afloop tot teleur stelling getransformeerd Moderne kunst in Vaticaans I museum VATICAANSTAD (AP) In het Vati- caan zal binnenkort een museum voor moderne kunst met meer dan 2.000 hedendaagse kunstwerken, waaronder werken van Chagal en Rouault, geo pend worden. Giovanni Fallani, voorzit ter van de pauselijke commissie voor religieuze kunst, zei dat de collectie een eerbewijs vormt voor Paus Paulus VI. De kunstvoorwerpen, zouden alleen re ligieus van aard zijn. Het museum zal gevestigd worden in de vertrekken van de Borgia's in het pauselijk paleis onder de Sixtijnse Ka pel. t kader van hun tour de chant met het Zuid-Hollands Gewestelijk Orkest t Ramses Shaffy en Liesbeth List zaterdagavond op in het Amsterdamse RAI-gebouw. "dlestivalballet d. Dans Theater andaa IIAAG „Keep Going" (een ""{mr in een ballet) is de titel van de ot hall® choreografie die Hans van Ma nsdag leeft gemaakt op de vierdelige ne^k'tr*3" van Luciano Berio. Het bal- "erdaa' op 30 juni door het Nederlands heater ten doop worden gehouden tonlusn Stadsschonwburg in Amsterdam, ënten en kostuums zijn van Jean-Paul ;i p Going" is het slotwerk van een nma dat begint met de premiè- |an „Kurzwellen" (Stockhausen) bvid Gordon en John Bogaerts en "So", een ballet van Jaap Flier op muziek van Kazuo Fukushima. Na 30 juni wordt dit programma uitgevoerd op 1 juli in het Circustheater in Sche- veningen, 2 juli in de Rotterdamse Schouwburg en 4 juli wederom in de Stadsschouwburg in Amsterdam. Een tweede programma zal het Ne derlands Danstheater aan het Holland Festival bijdragen op 3 juli in de Am sterdamse Stadsschouwburg. Het bestaat uit „Squares" en „Grosse Fuge" van Hans van Manen, „After Eden" van John Butler en „Variations on a lands cape" van James Waring. De vijf festi valvoorstellingen van hel Nederlands Danstheater zullen worden begeleid door het Nederlands Balletorkest onder leiding van Jan Stulen. De in andere uitvoeringen o.m. door dc Swingle Sin gers vertolkte koorpartij in „Keep Going" zal door een speciaal gevormd Nederland vocaal ensemble worden ver zorgd. Een nieuw Kamer- /SS*V'4S:, O'kest zal uister- avond op het po dium van de grote zaal van het Am sterdams Concert gebouw voor de „actuele muziek": 171 The London Sinfo- nietta, vóór enkele jaren opgericht met de speciale bedoeling om 20e-eeuwse muziek te verzorgen. Het is een combi natie van zéér begaafde jonge musici en meer ervaren spelers. Het ensemble be staat uit twaalf tot vijfenveertig spelers, i afhankelijk van de eisen van het betref fende werk. Aldus de mededelingen in het programma. Onder leiding van Pierre Boulez wër- I den achtereenvolgens Zeitmasse voor vijf blazers van Karlheinz Stockhau sen (geb. 1928) en een Paraphrase on „II Combattimento di Tancredi e Colorinda" I van Alexander Goehr (geb. 1932) uitge voerd. Waarna de dirigent twee eigen werken presenteerde: Improvisations sur Mallarme I et II en Domaines, pour clarinette et quelques instruments, resp. j van 1958 en 1969-'70 daterend. Zeitmasse is uit Stockhausens begin- I periode. Wat men, zonder het te weten, terstond horen kan. Streng twaalftonig blikt het terug naar een recent verleden. tuen Anton Webern, ook op dodekafone basis, schreef: heel sober met klanken en kleuren. Van deze componeertrant komt Stockhausen niet los, waardoor een produkt ontstond met te weinig persoon- lijke kenmeiken. i „II combattimento di Tancredi e Colo- I rinda", dat Alexander Goehr voor klari- I netsolo schreef, sloeg bij hel publiek, zulks in tegenstelling tol de Zeitmasse, onmiddellijk in. Wat te vertellen omtrent dit ook door j Monteverdi bewerkte thema van de strijd tussen twee geliefden? Voor ons gevoel I had deze een tamelijk larmoyant karak- ter, soms zelfs vonden we hun leed tamelijk vulgair van expressie, speciaal i wanneer de klarinet in de hoogste regio- I nen terecht kwam. I Dan lagen de Improvisations sur Mal- larmé I et II van Pierre Boulez, waaraan de sopraan Haiinka Lukomska op zéér 1 indrukwekkende wij» medewerkte. esthetisch op een heel wat hoger niveau. zeggingskracht, doch de schynbare spon taneïteit die hierin werd gesuggereerd, van het begin tot het einde wist te boeien. Nobele, met zorg gekozen klan ken en timbres, byeengebracht en ver zameld om de poëtiek van Mallarmés woorden te intensiveren. Een kostbare ervaring schonken ze ons. D,e daarop volgende Domaines be tekenden voor ons een anti-climax. Pierre Boulez is uiterst knap: hier wilde hij té knap zijn en zijn intelligentie frus treerde daardoor de inspiratie, zonder welke kunst niet mogelijk is. Wat ons hier geboden werd was geen kunst: dat bleken kunstjes te zijn. Doch om de componist zelf aan het woord „Achter de .term „Domaine" zit een ordenende geest, die in de ruimte werkt. Vroeger had ik iets legen het heen en weer lopen op het podium. Iedere keer als ik het weer meemaakte, besefte ik hoe nutteloos het was. Voor my is het belangrijk de geluidsbron te verplaatsen, waar dit moet kunnen door integratie in de structuur. Nu pas. en voor hel eerst, ben ik tot de bevredigende ge dachte gekomen een structuur op te i intcri Die „interne eis": daaraan werd zicht en hoorbaar voldaan door de soloklari nettist, die zich over het podium bewoog om aan zes daar verspreid opgestelde ensembles, in een volgorde door hem te bepalen aleatoriekü een muzikale boodschap te brengen; terwijl hij zich na afloop van zijn missie voortbewoog, echode het door hem met een bezoek vereerde gezelschap na. Toen de dames en heren daarmee klaar waren, dus na het zesde „cahier", begon men de zes groepen, die met een „voor-echo" kwa men, waarop de soloklarinettist dan op zijn beurt reageerde: zulks in een volg orde door de dirigent l bepalen. Een alleraardigst spelletje: meer voor het oog dan voor het oor. waarby men zag wat men moest horen. Conclusie: Boulez' Improvisations vormden op dit tweede concert van de serie Actuele muziek een hoogtepunt, dat heel eenzaam boven de rest van het gebodene stond. B.R. De natuur werkte zaterdagavond mee. Geen regen op de eerste folkloris- 'ische dansavond in het Openluchtthea- e r. Toch betrekkelijk weinig kijkers war de Poolse dansgroep Cepelia Poz- ian, die zonder pretentie de zomen ariabele volk: dan. i liedet Dat muziek, die door haar Organisatorisch zat het de welwillen de bezoekers niet mee. Er waren geen programma's en de in gebroken Engels gesproken toelichting vanaf de nog nat te podiumvliet was al te summier om te beseffen, dal het hier ging om rest- en mengvormen van mazurka's, oberesks, krakowiaks en dansen uit Wielkonols- ka. Er zijn ruim 2000 lekenensembles in Polen en niet elke groep is nu eenmaal zo capabel als Mazowsze, Slansk of Slosk, die in het verleden de speciale begaafdheid van de Polen voor de dans- I kunst demonstreerden. Niet zonder re- don bestonden de balletgroepen van de adellijke hoven in vroeger eeuwen in hoofdzaak uit Poolse boerenjeugd, ter- I wijl choreografen als Novene, Taglioni. Blasis en Cecchetti er allemaal een eer in stelden te kunnen werken in het land dat danskunstenaars als Nijinsky, Kresinkska. Idztkowski en Wojcie- chowski zou voortbrengen. Het programma van rei-, paar- en lokdansen allemaal zonder een spoor van oosterse invloed werd zaterda gavond plichtmatig afgewerkt. Niet on verdienstelijk. maar evenmin zichgbaar genïspireerd. Het kleine orkestje, inci denteel versterkt met een doedelzak, bracht ook al weinig opvallends. Dat deed wel haars ondanks Maria Poolse Tante Het i* merkwaardig dat een orgel, dat men in het algemeen slechts met reserve kan waarderen en dat boven dien aan restauratie toe is. plotseling veel beter kan lijken, dan het is wan neer een waarlijk groot organist op de speelbank plaatsneemt. Deze ervaring hadden wij zondagmiddag in de St. Jacobuskerk toen er de 35-jarige orga nist André Pagenel voor de stichting Pro Organo een concert gaf. Het klank beeld was zo helder als zelden het geval kan zijn; de kwaliteit van ettelij ke registers mag dan niet zo nobel aandoen, als men zou wensen, de moge lijkheden van toon en expressie, die Pagenel eruit haalde, waren onver wacht en onvermoed, althans voor De ruim honderd toehoorders die het buitengewoon evenwichtige spel wat een rake tempo-keuze! met grote aandacht volgden, moesten hun luister spanning ontladen na „Dieu parmi nous", de aangrijpende apotheose van La Na- tivité du Seigneur, do negen meditaties van de zojuist gelauwerde Olivier Mes- siaen. Deze geloofsopenbaring in een nieuwe, fascinerende klanktaal maakte diepe indruk. Er was aan vooraf gegaan een andere, al even boeiende toevoeging aan het officiële programma, namelijk „Naiades" uit een van de drie bundels Pièces de Fantaisie van de in 1937 gestorven Parijzenaar Louis Vierne. De doorgaans heel korte, maar technisch buitengewoon veeleisende fantasiestuk ken heeft Vierne met nadruk niet voor de eredienst bestemd, waarschijnlijk omdat ze niet primair een religieuze expressie nastreven. Suggestief was het naar het virtuoze impressionisme nei gende klankbeeld „Naiades" stellig, en het was goed dat Pagenel het als toe gift nog eens herhaalde want het is niet alleen moeilijk voor de speler maar ook voor de luisteraar. In het eerste deel van zijn program ma, (lat hij met een fantasierijke improvi satie (van precies de juiste lengte!) afsloot, bepaalde Pagenol zich tot mu ziek van om ende bij 1700, waarop hij zich heeft gespecialiseerd. Van Bachs Neurenbergse voorloper Johann Pachel- bel gaf hij een van de magnificat-fuga's (er is er een op elke kerktoonsoort), verder van Francois Couperin de vijf verzen van het Kyrie uit de tweede orgelmis (Messe pour les Couvents) en verder uit de eerste mis (Messe pour les Paroisses) het grote Offertoire sur les grands jeux. Alvorens over te gaan tot de magnifieke „Hymnes Pange Lingua uit Crigny's orgelboek speelde hij nog variaties over een kerstlied van Claude Bénigne Balbastre, die eigenlijk in de tweede helft van de 18e eeuw thuis hoort maar ter onderbreking niet stoor de. vooral niet door het lichte, exacte spel van Pagenel. De grote Bach ten slotte werd. ook al weer door de muzi kale, nergens pathetische vertolking voortreffelijk gerepresenteerd door de koraalbewerking „Wir glauben all' an einen Gott" uit de zogeheten orgelmis. Wat bij dit orgelspel weldadig aandeed was dat de onmiskenbare virtuoziteit op dit zich helemaal niet zo gemakkelijk gevende instrument volstrekt onderge schikt was gemaakt en zonder restrictie dienst stond van muzikaliteit in het algemeen en stijlbesef in het bijzonder. Een prachtig concert! Stichting Draadomroep opgeheven DEN HAAG De stichting in standhouding draadomroep is opgehe ven. Zij was in 1966 opgericht als voortzetting van het actie-comité lot behoud van de draadomroep. Het be stuur van de stichting heeft besloten lot liquidatie over te gaan, omdat de belangstelling voor de draadomroep sterk afneemt (in de afgelopen tien jaar verminderde het aantal aanslui tingen met 258.216 ofwel 53.7 procent). Bovendien koestert het bestuur niet de illusie, dat het veel invloed zal hebben op het programmabeleid bij invoering van het centraal antenne systeem. De stichting werd gesteund door duizenden liefhebbers van klas sieke muziek, wie het er vooral om te doen was de vierde lijn van dc draad omroep te handhaven. Het batig saldo van de Stichting Draadomroep zal aan het Koningin Wilhelminafonds worden overgemaakt. Het 14de internationale pi Marguerite Long-Jacques Tibaud te Parijs heeft twee eerste prijs-winnaais opgeleverd: de Rus Wladimir Feltz- mann en de Fransman Pascal Roge. Hum. Verbond in beroep bij kroon voor meer zendtijd UTRECHT (ANP) IIcl Humanistisch Verbond heeft by de kroon beroep aangetekend tegen de beslissing van de minister van CRM, om afwijzend te be schikken op een verzoek tot uitbreiding van de zendtyd van het Humanistisch Verbond. Volgens het verbond heeft dc n.inistcr dit besluit genomen, hoe wel de omrocpraad had geadviseerd de uitbreiding toe te staan. Het Humanistisch Verbond is van me ning, dat met een kwartier radiozend tijd per week en gemiddeld tien minu ien televisiezendtijd per maand deze organisatie tekort wordt gedaan in ver gelijking met de zendtijd die IKOR, Convent van Kerken en RKK ter be schikking hebben. Het verbond spreekt van een wanverhouding. De aanvraag om meer zendtijd is gebaseerd op een enquête, waaruit is gebleken, dat 7 van de bevolking ouder dan 17 jaar zich als buitenker kelijk humanist beschouwt, de behoefte die aan uitzendingen van het verbond bestaat en de onmogelijkheid met de toegemeten televisiezendtijd optimale programma's te maken. Het verbond heeft al medio 1969 om 30 minuten radiozendtijd per week en 15 minuten televisiezendtijd per maand gevraagd. In de Wasscnuarsc Openbare Biblio theek aan de Luifelbaan wordt van 26 juni tot 17 juli een tentoonstelling gehouden van wandkleden van Nel Davidse, Rita Smulders, Geertrui Reine en Lydia de Leeuw Na 24 juli zullen exposeren Margriet Grijn (et sen), Diderik tekeningen) en Marinus Reimerink (tekeningen en zeefdruk ken).

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1971 | | pagina 5