Import authentiek
stukje Off-
Off- Broadway
Brons Motorenfabriek:
VARIATIES
IN WIT
Bergen
wegens
stuurt wethouder
soepele regels in
naar huis
jeugdhotel
gJfX
Eerste poppenmuseum
staat in Den Haag
KOPLOPER DEMOCRATISERINC
IN HET BEDRIJFSLEVEN
Fedossejev wil
niet praten met
landgenoten
„ALICE IN WONDERLAND-
IN THEATERVORM
Chicago Sun nu met
publikatie begonnen
ALCOHOL, DRUGS EN GEMENGD SLAPEN TOEGESTAAN
LEIDSE COURANT
i deze complexen worden o-a. de Brons scheepsmotoren ge r
- geheel zelfstandig werd in 1907 gesticht en heeft gee
leg met de ondernemingsraad de 2 Yi werkt
aakt, waarvan 25 voor de export bestemd is. Het bedrijf
i filialen elders. Reeds in 1966 werd besloten in over-
eek in te voeren. Luchtfoto: KLM Aerocarto.
mmmmt
(Van
kunstredactie)
DEN HAAG In tegenwoordigheid
groot aantal genodigden, die
ïc Nrschillende facetten van het Neder-
f' tadse kunstleven vertegenwoordigden,
gisteren het Museum voor het Pop
penspel in de Nassau Dillenburgstraat
weel Mcieel geopend. Dat geschiedde door
heer H. J. \V. M. Michaël, hoofd van
Afdeling Toneel en Letteren van het
«Alnisterie van CRM.
ïauw verbonden met
d op hetzelfde adres gevestigde Pop-
vat entheater „Guido van Deth", genoemd
JeI'ii aar de in 1969 overleden poppenspeler
e reeds in 1933 met spelen en verza-
lelen begon en die gisteren precies een
1 15 wart eeuw geleden zijn theatertje
pend.
De heer Michaël wees er op, dat Guido
i Deth ook literair begaafd was en
iinjri sprak na een Goethe-citaat uit
s li 'ilhelm Meister van Van Deths
theatralisch Sendung", zijn roeping
'Wr het poppenspel. De kunst van deze
datjöielende kunstenaar, wiens werk door
Felicia van Deth wordt
voortgezet, is een kunst van de schijn,
maar daarom in 't geheel geen schijn
kunst. Men kan blij zijn met dit poppen
museum, over welks unieke collectie wij
reeds schreven en waarin de poppen nu
een verzorgde oude dag hebben. Welis
waar- in een glazen huis, maar nagelvast.
Ter inleiding van de openingsplechtig
heid sprak de heer E. Alexander, direc
teur van het Toneelmuseum in Amster
dam, over de problematiek van de con
servering van poppen en over de doel
stellingen van het onderhavige museum,
dat achtergrondinformatie wil verschaf
fen en belangstelling wekken voor de
poppenlcunst.
In oktober a.s. komt er in Amsterdam
een poppententoonstelling, waaraan ook
het Museum voor het Poppenspel, het
enige als zodanig van de 400 openbare
musea in Nederland, zal medewerken.
De heer Alexander noemde het een
waagstuk, dat dit museum nu juist wordt
geopend, nu er een nieuw Kabinet met
bezuinigingsplannen in de artistieke sec
tor komt. Deze collectie is echter zo bij
zonder en cultureel en informatief de
moeite waard, dat hij voor dit poppen
museum -een goede toekomst zag.
In het Museum Boymans-Van Beuningen wordt tot en met
21 juli een tentoontelling gehouden van wit Delfts aarde
werk uit de 17e eeuw, „Variaties in wit". Deze tentoonstel
ling omval voorwerpen voor dagelijks gebruik in de huis-
kamer en in de keuken, alsmede kleine sierobjecten.
Het is boeiend een groot aantal stukken wit met vele
variaties in vorm en kleur bijeen te zien. Het wit is niet
alleen maar wit, maar ook romig, rozig, groenig en blauwig
wit. De vormen van deze witte voorwerpen spreken sterker i
dan bij de beschilderde stukken, al zijn de vormen meest
dezelfde als van laatstgenoemde.
De aanduiding „wit Delfts" behelst meer dan alleen het 1
witte aardewerk uit Delft. De naam is ontleend aan dit
belangrijke centrum van onze oude aardewerkindustrie,
maar is ook een soortnaam geworden voor het Noord-
Nederlandse aardewerk, vooral uit de 17e en 13e eeuw, dat
bedekt werd met wit tinglazuur. Het is niet zeker of ons
witte Delfts als „wit" bedoeld was. Het zou kunnen zijn, dat j
we te maken hebben met nog niet veelkleurig of in blauw j
gedecoreerde fabrieksvoorraden of, wat ook voorkomt, met
oorspronkelijk koud beschilderde voorwerpen, waarvan de
decoratie met gewone verf verloren is gegaan. Zeker is
echter wel dat het voor tal van wit Delftse voorwerpen
nooit in de bedoeling heeft gelegen ze te beschilderen, zoals
geldt voor treeften, kannen, schotels e.d.
Door de wisselwerking tussen de aardewerkindustrieën in
ons land en de ons omringende landen, vooral Duitsland en
Engeland, kunnen veel vormen niet uitsluitend aan één land
worden toegeschreven. Hierdoor is het soms niet mogelijk I
bepaalde, vooral de ongedecoreerde stukken met zekerheid I
naar land van herkomst te determineren. Exact dateren is
voor tal van deze voorwerpen vrijwel onmogelijk, omdat
sommige vormen vaak lang in zwang bleven en de stijl van
de beschildering, door het ontbreken ervan geen steun
1 biedt. De merken, die bij het gedecoreerde Delfts vaak ook
belangrijke aanwijzingen kunnen geven, zijn op het wit
vrijwel nooit aanwezig.
Het witte aardewerk vindt niet alleen nu, maar vond ook
in de trijd van ontstaan waardering. Toen pronkten de
plooi- en waaierschotels als sierstukken op schouwen en
betimmeringen, zoals men kan zien b.v. op interieurschil
derijen uit de 17e eeuw. Toen werd er wijn uit witte
kannen in fraaie glazen geschonken en werden er oesters
gegeten, die opgediend werden op royale plooischotels.
APPINGEDAM Op tafel staat een
glazen sculpture met daarin gegrift
„ploegprijs 1965". Ir. J. II. Kuiper (51)
kijkt er wat gelaten naar maar zegt
dan: „Natuurlijk ben ik er trots op".
Verder gaat hij er niet op in. Wel
schuift hij een set papieren over de
tafel heen, waarin uit de doeken
wordt gedaan dat deze prijs de Brons
Motorenfabriek te Appingedam is uit
gereikt, vanwege de gezonde regelin
gen en de intermenselijke verhoudin
gen. die er heerser,
In feite betekent dat stuk fraai gesle
pen glas de erkenning van Kuipers
inspanningen op het gebied van be-
drijfsdemocratisering. Al zal hij de
laatste zijn om dat toe te geven. ,.De
democratisering is hier onderweg",
zegt hij. „We zijn. altijd bezig om
verder te komen. Al jaren". En hij
stopt een nieuwe pijp, alsof hij daar
de inspiratie uit wil zuigen die voor
dit gesprek nodig is. Want voor ir.
Kuiper hoeft het allemaal niet meer.
Openheid, inspraak, democratisering
zijn voor hem begrippen, waarover je
niet elke dag hoeft te praten. Ze zijn
voor hem even vanzelfsprekend als de
pijp, waaraan hij zijn liefde verpand
lijkt te hebben.
Bij Brons Motorenfabriek in Appinge
dam is de ondernemingsraad (elf men
sen verdeeld over de diverse functie
groepen) niet wat ze in veel bedrijven
helaas nog steeds is; een dooddoener,
Ir. Kuiper: „Een ondernemingsraad is
een heel natuurlijke zaak. Het toe
kennen van bevoegheden is een kwes-
van een afdeling hydrauliek bespro
ken. In feite was het een vervolg op
een gesprek uit 1967 toen de toekomst
van Brons onder de loep werd geno
men. Besloten werd minder lonende
werkzaamheden af te stoten en daar
voor in de plaats een hydraulische
afdeling in het leven te roepen.
De financiering bleek een probleem.
Weiiswaar kreeg Brons van het minis
terie van Economische Zaken een pre
mie, en werd er een grote lening
gesloten. Daarbij kwam dat 90 pet
van het personeel bereid bleek de
uitbetaling van een overeengekomen
loonsverhoging uit te stellen, waar
door het bedrijf met f 125.000.
handen -- sneller kon starten
t de r
grcfi
Thai
>rdt
de ondernemingsraad
het wel en wee van het bedrijf be
trokken. Investeringsprognoses, jaar
omzetten, bedrijfswinsten over al
deze zaken wordt de ondernemings
raad nauwkeurig geïnformeerd en
waar dat nodig is het overige perso
neel ook. Ir. Kuiper heeft daar als
directeur geen enkele moeite mee.
„De aandeelhouders zijn hierin ook
meegegroeid. Neen, bedrijfsstructuren
als in Joego-Slavië zie ik hier.niet zo
zitten. Ik dacht dat je de ups en
downs niet altijd direct per persoon
moet verhalen, maar ze moet onder
brengen in een gemeenschappelijke
Is de openheid die bij Brons aanwezig
is merkbaar in bijvoorbeeld een ge
ringer personeelsverloop?
Kuiper: ,,Och, er is geen bijzonder
verloop bij Brons. Aan de andere kant
geloof ik wel te kunnen zeggen dat de
hier heersende openheid een reden
zou kunnen zijn waarom de mensen
hier willen werken".
Openheid en democratisering beteke
nen echter niet dat Brons in Appinge
dam de hemel op aarde is en Kuiper
de mens geworden engel. Op een gege
ven ogenblik deinst de directie er niet
voor terug de werknemers te vragen
zich bij de bedrijfssituatie aan te pas
sen. Dat gebeurde in 1968. Met de
ondernemingsraad werd de oprichting
Vorig jaar was de f 400-uitkering
een punt van discussie. Na veel vijven
en zessen ging het ongeveer 400 man
tellende personeel ermee akkoord dat
Brons niet behoefde te betalen.
Ir. Kuiper: „Het bedrag is opgenomen
in de begroting van dit jaar. Maar we
zullen het eerst moeten verdienen. En
die zekerheid dat het lukt heb je
natuurlijk niet. Aan de andere kant
had het personeel kunnen zeggen dat
het beleid niet optimaal was geweest,
wanneer je die twee ton toch ergens
nog had liggen. Dat is de consequentie
van de financiële verantwoordelijkheid
die je tegenover elkaar hebt. Neen, er
zijn bij ons geen protesten of stakin
gen geweest, toen besloten werd dat
het democratiseringsproces dat in
„zijn" bedrijf zo goed op gang lijkt te
zi-jn, duidelijk- aan verantwoordelijk
heidsgevoel. „Het vorige jaar is duide
lijk bedorven door die f 400-kwes-
tie", zegt hij nog. „Heel wat bedrijven
hebben hierdoor vreemde sprongen
gedaan die ze niet konden verant-
infabriek
het
noorden van ons land lijkt in vele
opzichten koploper van het Neder
lands bedrijfsleven te zijn. Het
systeem van glijdende werktijden
werd bij Brons al in 1965 geïntrodu-
ceei-d. Het personeel heeft thans de
keus op drie tijdstippen te beginnen:
baar en we wijken daar niet zoveel
van af. Het stelsel wat we hier
hebben, geldt voor iedereen en dat
doet een CAO niet. Er is een open
begroting ten aanzien van de salaris
sen. De ondernemingsraad heeft de
complete salaristabellen en iedereen
heeft de tabel van de groep, waar hij
in valt. Neen, de salarissen liggen hier
niet open en bloot. De mannen zijn er
gewoonweg niet voor dat iedereen
weet wat je verdient. Dat is een
kwestie van karaktereigenschap en
daar pas je je dan bij aan".
i 7.45 i
of c
En
als
irden
's morgens en te eindigen om 5 uur.
5.15 uur O? 5.30 uur 's middags. De
meesten geven de voorkeur aan half
acht beginnen en vijf uur ophouden.
En er zijn geen prikklokken...
Al deze zaken duiden op een vertrou
wen dat moet bestaan tussen werkne
mers en directie. Een beetje verveeld
maar dat is wellicht schijn zegt
ir. Kuiper dat „het wantrouwen hier
wel voor 100 pet. weg is". Hij geeft
toe dat dit tien jaar geleden er
wel was. Het verdwijnen daarvan is
Schroom van de zijde van de onderne
mingsraad t.o.v. de directie is er
evenmin. „We zijn, die we zijn en wat
we bedoelen, zeggen we", rondt ir.
Kuiper dit punt af.
Bij Brons Motorenfabriek bestaat ook.'
openheid, ten aanzien van de salaries
ring. Kuiper: „Hgt salaris is hier een
klein beetje variabel. De CAO is rek-
n, hoe gaat dat?
Kuiper: „We hebben hier geen speci
fieke personeelschef. Maar als iemand
hier is aangenomen, dan krijgt je een
rondleiding. Dat laten we doen. door
gepensioneerden, die op deze manier
toch geïteresseerd blijven in het be
drijf. En die willen dat graag".
Holle kreet
Wordt de man bij het sollicitatiege
sprek ook genïformeerd over de in-*
spraak, die hier mogelijk is?
Kuiper: „Ja. Overigens gebruiken we
het woord inspraak hier nooit. Het is
een holle kreet geworden. Wij probe
ren hier alleen met elkaar te wei-ken.
En, daar heb,, je niet zoveel kreten bij
nodig. Die samenwerking is gebaseerd
op. contact, en overleg, Daarom hoor je
hier nooit het woord inspraak gebrui-
Ir. J. H. Kuiper, directeur van
Brons Motorenfabriek N.V. in Ap
pingedam. Een man, die ruim tien
jaar geleden het democratiserings
proces in het bedrijf op gang
bracht. Thans spreekt hij er wat
ironisch over. In ieder geval relati
verend. Maar hij weet dekkels goed
waarover hij spreekt.
ken. Het is een generale kreet ge-
Vindt u dat de democratisering in het
bedrijf in Nederland in voldoende ma-
Kuiper: „Kijk eens. Waar het niet
lukt of niet op gang komt, is het
beleid er niet op gericht. Je kan ook
geen initiatieven op die manier van
de mensen verwachten. Het resultaat
is een combinatie van samenwerking,
Het een wil niet zonder het ander".
blij
ak in u
,i bedrijf?
public
Kuiper: „Neen. ik ben daar niet blij
mee. De indruk kan ontstaan dat ie
dereen denkt dat het hier een hemel op
aarde is. Dat idee ontstaat soms ook
wel bij mensen, die hier werken. We
zijn echter alleen bezig met een stapj-
je vooi-uit te komen. De publiciteit
daarover is van hieruit niet gestart.
Maar wanneer je een, mening hebt en
daarnaar gevraagd wordt, is het eer
lijk om die te zeggen".
KLAAS GOINGA
LONDEN (DPA) Anatol Fedos
sejev, de Russische geleerde op het ge
bied van de elektronica, die in Engeland
een verblijfsvergunning beeft gekregen,
Is niet bereid een vertegenwoordiger
van de Russische ambassade te ontvan
gen. Dit is van gezaghebbende zijde In
De Sowjet-ambaasadeur Smirnovskl
had maandag het Britse ministerie 1
buitenlandse zaken om een onderhoud
met zijn landgenoot gevraagd. Hoewel
de verblijfplaats van Fedossejev strikt
geheim wordt gehouden, is het wel
leer dat hij zich onder strenge bewaking
ergens in Londen bevindt en dat hij daar
door specialisten van de Britse geheime
dienst wordt ondervraagd.
Een Japanse rubbermaatschappij doet proeven met een kunstmatige dam
tegen olievervuiling. De dam ligt in de haven van Tokumajawaar olietankers
komen laden en lossen.
•Gisteravond ging de voorstelling in première, die waar
schijnlijk het hoogtepunt zal zijn van het Holland Festi
val. wat de afdeling toneel betreft tenminste. In het
Shaffytfieater in Amsterdam begon het Manhattan Pro
ject uit New York aan een reeks Nederlandse voor
stellingen van „Alice in Wonderland', een Off-Off-
Broadway-gebeurtenis, die veel aandacht heeft getrok
ken..
dB komst van Fedossejev naar Engeland elkaar liet ballet je van de geheime docu-
te bagatelliseren ten einde de onderlinge inenten toespelen. Nu New Vork Times,
betrekkingen niet te bemoeilijken. Boston Globe en Washington Post een
BERGEN (ANP)
n vruchteloos debat van
et tussen het progressieve
vatievc deel van de bevolking kaarsrecht
overeind bleef, heeft de gemeenteraad van Bergen
toet zeven tegen zes stemmen de 32-jarige wethouder
van onderwijs en sociale zaken, Kees Korver (PvdA)
°P grond van een eerder aangenomen motie van wan-
ien trouwen zjjn congé gegeven. Aanleiding tot dit in-
bijpen tegen de wethouder was diens voorstel om in
Bergen aan Zee een jeugdhotel te creëren in een voor-
to»lig vakantiehuis, „waar de uiterste soepelheid"
zou worden betracht tegen het gebruik van alcohol en
drugs cn waar het gemengde slapen zou worden toe
gestaan.
In dit jeugdhotel zouden kinderen van vasi'tien jaar
en ouder worden toegelaten en volwassenen tot een
maximumleeftijd van 35 jaar. De KVP, de VVD en
de Boerenpartij vonden dit een „zo onzindelijk voor
stel" dat zij twee weken geleden op de laatste ge
meenteraadsvergadering een motie van wantrouwen
tegen de wethouder indienden. Deze weigerde vrij
willig ontslag te nemen. Dal is hem thons gedwongen
opgelegd. De versplinterde gemeenteraad van Bei-gen
bestaat uit vijftien leden, die tezamen acht partijen
vertegenwoordigen.
Na de beslissing tot ontslag werd in een schriftelijke
stemming het KVP-raadslid J. M. van Langen als
nieuwe wethouder gekozen en wel met zeven stem
men'voor. Op de andere kandidaat, de pas ontslagen
Kees Korver werden vijf stemmen uitgebracht.
voorlopig publicatieverbad van de ri
ter opgelegd hebben gekregen, Is
Chicago Sim Times niet onthullingen
de band van zeer geheime doeuiner
Volgens deze onthullingen zou presi
dent Kennedy geheel op de hoogte zijn
geweest van de staatsgreep van 1963 in
Vietnam toen president Ngo Din Diem
werd afgezet en later vermoord. De
toenmalige vice-minister van buiten
landse zaken Hilsman had Rusk gead
viseerd, dat de V.S. de staatsgreep moes
ten aanmoedigen en de uitvoerders hel
pen. Twee maanden voor de staatsgreep
waarschuwde Hilsman Rusk, dat Dieni
met Noord-Vietnam wilde gaan onder
handelen om geheel Vietnam te neutra
liseren, aldus de Chicago Sun Times.
In tussen zijn de censoren van het
Pentagon druk bezig de betrokken do
cumenten door te nemen om na te gaan
wat hiervan eventueel officieel gepubli
ceerd kan worden. Minister Laird heeft
tot spoed aangedrongen. Het is niet dui
delijk of Laird besloten heeft alle 46 de
len van het Vietnamdossier aan de open
baarheid prijs te geven. Hij heeft wel te
kennen gegeven, dat men nog wel en
kele maanden nodig heeft om ze gereed
te hebben voor publicatie. Juridische
stappen tegen publicatie van de doku-
ment en en mogelijk strafvervolging te
gen hen, die ze aan de pers heeft ver
strekt, zullen, los van eventuele vrijgave,
worden voortgezet.
Deze toneelversie van het prachtige en
merkwaardige boek van Lewis Carroll
wordt door slechts vier acteurs en twee
actrices gebracht. Bovendien met heel
primitievetechnische middelen (er is
één grote lichtbron, verder niets aan
geluid of lichteffecten). Die beperkte
mogelijkheden worden echter zeer in
ventief benut en bijzonder fantasievol
gebruikt in een merkwaardig spel van
fictie en realiteit, van een droom, die
tevens de kennismaking met het ab
surde leven is. Want de droom van
Alice, die in een diepe put valt en dan
allerlei figuren en figuranten uit hel
„wonderland" ontmoet, is een samen
vatting vr.n haar ontdekking van het
leve
i het
relati
til ss
al he«
irtdurende onbegrip. dat o
Grote helderheid
Deze dubbele werkelijkheid van de
droom is In de toneelversie van André
Gregory uitstekend vorm gegeven. De
belangrijke, bekendste momenten uit
bet origineel komen in deze versie voor:
De val van Alice; De rups op de padde
stoel; de dwaze Theevisite enzovoorts.
Eén persoon speelt maar één rol: het
meisje dat Alice is, de vijf anderen
wisselen steeds. Niet door vermommin
gen, maar door een andere inzet, door
alleen maar een ander te spelen. Ver
warringen zijn er niet door de grote
helderheid.
De absurditeit van het gegeven leidt
meermalen lot een geweldige vrolijk
heid, waarbij soms geen middel ge
schuwd ir om werkelijk krankzinnige
situaties heel tastbaar te maken. De
Theevisite met name is daar een voor-
beeld van, wat daar gebeurt is met geen
pen te beschrijven. Ook andere oplos
singen van in het theater ondenkbare
scenes zijn door een eenvoud en be
heersing van de middelen bijzonder
raak: de val van Alice in de put met
name. In een snelle flitsende reeks van
handelingen wordt zij door haar mede
acteurs omhooggegooid. gejonast, heen
en weer gesmeten, rondgeslingerd,
Carrolls tekst
Hel meest indrukwekkende van deze
Alice in Wonderland" is echter de
wjjze waar André Gregory en z(jn ac
teurs de tekst van Carroll hebben bena
derd en behandeld. VrUwel alles wat
gezegd wordt is letterlijk geciteerd,
maar er is zoveel gedaan met die tekst,
er zijn zoveel spanningen in ontdekt,
zovel mogelijkheden, karakteristieken,
dat de vreamdsoortige stoet van lach
wekkende cn angstige sprookjesfiguren
geheel realiteit wordt.
Er wordt heel goed geacteerd, dat wil
zeggen dat in dit geval mensen hun/
eigen mogelijkheden zodanig hebben
onderzocht dat elk theatereffect recht
streeks uft henzelf voorkomt en niet
via een omvyeg van trucage of zo. Zoals
bekend speelt een Nederlands actrice,
die in New York terecht is gekomen,
een van de rollen: Saskia Noordhoek
Hegt. Haar aandeel maakt volkomen
deel üit van het ensemble.
Authentiek
Op allerlei manieren was in het Shaffv-
theater een authentiek stukje Off-Off-
Broadwav geïmporteerd. Vooraf een
plastic bekertje met ranja en een rietje,
snoepjes, rustig wachten tot het begint
en dan door een laag deurtje naar bin
nen. Zoals het in New York in die
kleine theatertjes ook pleegt te gaan.
Om verschillende redenen is de komst
van Manhattan Project dus een goede
zaak. Er is alle kans de voorstelling te
JAN VERSTAPPEN
