Waar komen dessins van imprimeetjes vandaan? Leven op een booreiland is werken en slapen Poppenspelers willen geen Jan Klaassen zijn HMfW WWW ""H (Van één onzer verslaggeefsters) ap€'|LMOND Vooral in de zomer, maar vandaag-de-dag toch eigenlijk elk seizoen hangen de modemagazijnen en boetieks in heel Europa I met toiletjes van bedrukte kledingstoffen, of zoals dat in het vakjargon heet met „imprimeetjes". Ontelbaar zijn de >sen!ss'ns en kleurstellingen. Alle op de Nederlandse markt verschij- wet-nde japonnetjes zijn geconfectioneerd van door textieldukkerijen in !orp,nen" en buiteland bedrukte stoffen. Hoe komen die dessins nu in Jit bonte verscheidenheid in het modebeeld? Wie maakt ze, wie ze uit, wie stelt de kleuren vast? Wie bepaalt op welke stof ze telden gedrukt? Het antwoord op al die vragen weet collectionneur o^-p'P. Boden. Hij is werkzaam bij een van de grootste Nederlandse vanttieldrukkerijbedrijven Hatéma - Texoprint dat in twee verschil- 'r'lde drukprocédés (rouleaudruk van gegraveerde walsen, en filmdruk wo- zeefdruk door middel van sjablonen) jaarlijks duizenden kilome- stof bedrukt. Een belangrijk percentage van de Nederlandse impri- letjes wordt geconfectioneerd door verschillende confectieateliers. met een collega-collectionneur en de verkoopdirecteur gaat de Lei-jer Boden regelmatig op dessininkoopreis. In dat reizen ligt het begin igin de grote „gok" die „nieuwe collectie" heet. -eld. )t uitgangspunt voor de samenstel- Ig van een collectie vormen de kwa- giten. Wat vraagt de markt? Wat is Wat zijn de voorspellingen? De van die vragen is al >-'""t een zaak van inzichten en niet zekerheden. In de mode zijn er veel zekerheden. Wel zijn er ten- mode-eisen aan materiaal, kleur. Mode is als muziek of elk geval hiermee te vergelijken, thema is de kwaliteit; de melodie; het ritme; de kleurgeving; sound; de finish. Kinpunten, voor de kwaliteitenkeuze onder meer de inbreng van de leling artikelontwikkeling en de on- oepisbare stroom van marktinformaties, ud"i op grond van hun dagelijkse con- •7-5ft met allerlei belangrijke afzetge- fden. Daai-onder valt zeer in het het contact met die catego- 3-5! afnemers, van wie men weet dat ek- in de modewereld een leidende rol elen. Door hun veeleisendheid geven de impulsen tot steeds nieuwe ont- fltkelingen op materia alhj BessiKOM V 4_5purengebied. illy St zal duidelijk zijn dat collectievor- ing geen éénmanswerk is, maar een tel.Pht samenspel eist van allen wier [elijkse deeltaak het is. de cadans mode te blijven volgen. Zij moe als leden van de marketinggroep informaties en inzichten op zoda- wijze in die groep naar voren ten te brengen dat men naderhand neerslag van dit alles in de nieuw brengen collectie terugvindt. Dat ijs- en/of technische overwegingen "de een rol spelen bij het al dan it brengen van een nieuwe kwali- t, is begrijpelijk. grootste en belangrijkste dessins- ïtra van Europa zijn Parijs, Lyon Como. Parijs is de hoofdstad van de ute couture en van de verfijnde ïfectie. Lyon is een zeer belangrijk ïtrum van weverijen, textieldruk- rijen en veredelingsbedrijven en het ïft tevens uitstekende opleidingsscho- diegenen, die zich tot textiel- isin-ontwerper willen bekwamen, k Como is een textielcentrum bij Een roüleau- drukmachine tijdens 't druk ken van de be faamde rode mÊmÊÊKÊÈUÊÊtÊÊtm uitnemendheid. Het is altijd een waarheid gebleken dat kunstenaars het beste kunnen werken m een in spirerende sfeer; haalt men ze weg uit die sfeer, dan zij ze gauw „leeg". Ook in andere textielcentra (zoals bij voorbeeld Krefeld) zijn ontwerpate- liers. De grootte van de ateliers kan sterk variërerr er zijn ateliers met een groot aantal medewerkers en dat zijn dan ware dessinfabrieken, maar er zijn ook kleinere ateliers en zelfs éénmansateliers: zelfstandige dessina- teurs of ontwerpers. Voor het samenstellen van twee sentijdse collectieaanvullingen om actueel en snel te kunnen reageren "Worden jaarlijks diverse reizen onder- nomen. Om een indruk van zo n reis té geven, vertelt de heer Boden „Wij gaan bijvoorbeeld op zondag weg en bezoeken dan op maandag en dinsdag Parijs. Dinsdagavond gaan we naar Lyon, waar we op woensdag de ate liers langs gaan. 's Avonds vertrekken we naar Milaan, waarna gedurende de laatste twee dagen van de week de ontwerpers in Como aan de beurt komen. Zo kan het gebeuren dat een collectie bijvoorbeeld wordt samenge steld uit ontwerpen van 75 tot 80 verschillende ateliers. We bezoekn r meestal meer, zodat we voor de uit- indelijke keus voor onze collectie zo'n 30 tol 40.000 tekeningen door onze vinger hebben laten gaan' Veertigduizend tekeningen.. een over vloed aan kleuren, lijnen en fantasie; een kleurrijke caleidoscoop van idee- en en vormen. De heer Boden filoso feert: ..Die hele caleidoscoop glijdt door je handen, afwisselend fris en modieus, glanzend en mat. met en zonder reliëf, alle schakeringen en nu- naar rood. in elkaar vloeiend als een regenboog. Je ziet bloemen en vormen in een rijkheid, die de natuur nooit zal creëren. De frisse lente, de rijke zo mer. de zachte melancholie van het najaar. Hier noppen, daar ruiten, fijne spiraallijnen en strepen, ijskristallen, sterren, ornamenten en hiëroglyfen, in onregelmatige of juist in symmetri sche volgorde. Landschappen, kasj mierdessins. ontwerpen in jeugendstil. De geest van een artiest-ontwerper tekenaar zet fantasie, zet sprookjes op papier. Hier kan zich de faptasie ont plooien en uitleven. Uitgelachen, aan gevochten en bewonderd maakte de niéuwe mode carrière, om dan weer te verzinken. Wat blijft is alleen een minachtend lachje voorbij, „uit de mode". In geen enkel land of tijdperk was er ooit één mode of één vorm; er waren er honderden". In de ruime zin des woords genomen worden dessins exclusief verkocht, maar de ontwerpen liggen soms dicht bij elkaar omdat ze tenslotte interpre taties zijn van gelijke modetendensen. Alle dessins kunnen uiteraard in di verse kleurstellingen gebracht worden. Daarmee begint als de dessins zijn ingekocht (verzameld) een nieuw hoofdstuk. EEN JAAR VOORUIT Afgestemd op de verschillende grond- doeksoorten en sterk gericht op hun uiteindelijk gebruik japon, blouse, pantalon, enz. worden de tijdens de reis gekozen dessins, onder nuttige, zakelijke kritiek van de zijde van de marketinggroep, tot een collectiege heel samengesteld. De hoofdcollecties liggen doorgaans een jaar vóór op de geconfectioneerde verschijning op de consumentenmarkt. Op de belangrijk ste Europese vakbeurs voor kleding stoffen de Interstoff in Frankfurt worden deze zomer de bedrukte stoffen getoond die volgende zomer als japonnetjes in de modemagazijnen en boetieks verschijnen. Een dessin moet niet alleen modisch voldoen, het dient tevens commercieel te zijn en boven alles technischuit- voerbaar. Hoewel bij de dessininkoop al zo veel mogelijk op een goede realisatiemogelijkheid wordt gelet, wordt ook van fabriekszijde nog eens een „technisch oog" geworpen op de tekeningen, opdat ontwerpfouten wor den vermeden. Intussen komt dan de zaak van de kleurencombinaties voor ek dessin aan de orde. In de meeste gevallen wordt uitgevoerd, al kunnen de modernste drukmachines doek met twaalf kleuren tegelijk bedrukken. Mede aan de hand van internationale kleurkaarten (sei- zoenskleurtendensen) worden voor elk dessin doorgaans acht tien ver schillende kleurstellingen (kleuridee- ën) opgesteld, die op proeflappen wor den uitgevoerd. Daaruit worden de vijf beste gekozen voor opnejning in de collectie. „Hoe goed de keuze van 'dessins en kleuren is geweest, leert ons naderhand de orderportefeuille", zegt de heer Boden. Terugziend ont dekt menige collectionneur dat de ..toppers" van zijn collectie andere zijn dan die welke hij als zodanig had getipt Dan zijn we weer terug bij wat we in het begin al constateerden: het sa menstellen van een collectie blijft een grote gok, met betere kansen naarma te de samenstellers meer ervaring, betere informatie, dieper inzicht en bovendien „feeling" hebben Er zijn zoveel factoren die de mode (en de dessins) kunnen beïnvloeden zelfs actualiteiten als Olympische Spelen, films en musicals, de ruimtevaart, enz. hebben dat wel gedaan dat de mode eeuwig wisselvallig blijft. De mode leeft van de actualiteit van vandaag en de verandèringen van morgen. Dat vindt de heer Boden juist het fijne van het vak: „dat het leeft: dat het altijd in beweging is. net als de tijd: dat het van dag tot dag verandert; dal het nooit saai is". n onzer verslaggevers) 1RDZEE „Het leven op booreiland Is eenvoudig, ken en slapen, met de na- op werken. Het is zwaar allesbehalve schoon werk r na twee weken volgt er week rust aan wal. Boven- word je er redelijk voor aid". De jonge, roodblonde cisman, die deze ontboeze- I loost, drinkt zijn koffie in vertrekhalletje van KLM- rdzec Helikopters op het ou- Schiphol. Voor hem zit de k rust aan de wal erop. Hij rolgt: „Dat werken heb je 'ant zonder dat zou hef lijk saai zijn op de Sedneth Sedneth-II, een modern op poten rustend, booreiland, ntracteerd door de Neder- Aardolie Maatschappij staat op het uiterste Ije van het Nederlandse van het continentale plat. veer halverwege Engeland, •noord-west van Tessel, in togenaamde „Blok K-7 grote S-61 helikopter, die lerdags, wind en weder die- Ie, de aflossingspendel ver- t. doet er een klein uur De helikopter wordt op eiland met opluchting be- t De dagelijks opdringende van de laatste tijd heeft er degenen die aan de beurt afgelost te worden, een temend gevoel van onbeha- veroorzaakt: zou de heli- Ier erdoor kunnen donder- donderdagmorgen echter een stralend heldere fetzon van de nevelvrije ho- i omhoog naar een volstrekt i blauwe hemel. Maar „heb- is hebben en krijgen is de «t". De zekerheid komt ten- J met het naderende silhouet de wentelwiek. Bedreven, geldt het slechts het parke een auto op een leeg «erterrein, zet de vlieger zijn toestel neer op het heli- dek, vlak naast de boven woon- en werkdekken uitstekende ei- landpoten. SLECHTE TV Op het eiland heerst de sfeer van een schip, dat zojuist de haven is binnengelopen. Het noodzakelijke werk gaat ge woon door, maar het tot voor kort overheersende werkritme gaat verloren in de bedrijvig heid van degenen die zich ge reedmaken om naar de wal te gaan. Gretig grijpen de eiland bewoners naar de kranten, die de aflossers bij zich hebben. Want nieuws is een schaars ar tikel op de Sedneth-II. De post van thuis komt niet vlot en regelmatig door. Kranten komen er alleen voor zover aflossers ze meebrengen. De tv-ontvangst Nederlandse. Duitse en Britse kanalen is slecht als gevolg van de grote afstanden. Bij mist is er helemaal geen ontvangst. Goed dat het werk er is dus. Dat is tenminste ook de mening van de heer G. A. Kuipers, die ons op het eiland rondleidt. Hij laat ons het recreatiezaaltje zien: gerieflijke tafels en stoe len, maar verder niets dan de tv en een dartsspel (vogelpik). Erg weinig voor een bevolking van vijftig geïsoleerde mannen. Kuipers: „Ja, maar er is toch bijna geen tijd voor ontspan ning. De meesten hier werken in een schema van twaalf uur op, twaalf uur af. In die twaalf uur moet men zich wassen, moet er gegetenworden en ge- Een goedbeklante bar zou in een dergelijk schema het werk gemakkelijk kunnen schaden. Vandaar dat. het booreiland is drooggelegd. Er is geen alcohol aan boord en men mag het ook niet zelf meebrengen. Het enige dat er dan nog overblijft buiten het werken en slapen is het eten. Dat moet dan wel goed zijn. Kuipers: „Dat is het ook. Prima zelfs. Een slechte kok zouden we hiet niet unnen verdragen Ik heb het wel meegemaakt, dat er in de kombuis een man stond die zijn vak niet verstond. Aan vankelijk hielpen protesten bij de maatschappij niet veel. maar toen de hele bemanning er zich mee ging bemoeien, was hij gauw vervangen. Aan boord van een schip is een goede kok al een van de belangrijkste mannen. Op een booreiland als dit is de „goede" kok nummer één als het om de leefbaarheid Over de kwaliteit van de keu ken van de Sedneth-II is niets teveel gezegd, zo blijkt als we ons melden bij de bufetten van de kombuis. We kunnen kiezen uit kip of gesneden rundervlees, uit verschillende groenten en nagerechten. Op tafel staan schalen met diverse salades. Kortom; je moet het thuis meestal met minder keuze doen en kwaliteit en smaak zijn uit stekend. De vijftig mannen op de Sed neth-II zijn voor hel merendeel Engelsen. De Nederlandse Aar olie Maatschappij (Shell en Es- so) wordt er vertegenwoordigd door een man of zes. Het com mando op het eiland wordt ge deeld door twee „toolpushers". een Amerikaan en een Neder lander. De verschillende vakdien sten worden aangeduid met de vreemdste benamingen. De schilderachtigste is wel ..rough necks". Dat zijn de mannen'die de boormeester assisteren op het boorplatform. Zij persen de ene pijp na de andere de Noordzee bodem in, nu al tot op een diepte van zo'n 2500 meter. Of de functie van NAM-functio- naris Kuiper heeft een wat ra re maar wel toepasselijke naam: mudman, hetgeen mod derman betekent De mudman, die bij de NAM „spoelingcontro leur" wordt genoemd, beschikt over een klein laboratorium, waar de bruine, modderige bo demmonsters worden onderzocht op sporen van olie en gas. Hoewel de machinekamersvan het eiland eruit zien .als de zin- delijkste ziekenhuiskeuken, is een rondgang over het eiland niet iets, dat je in je zondagse pak kunt doen. De bruine mod der is overal op de hoger gele gen dekken. En het ruikt er naar.... olie. Dragen die eilanden niet bij tot de ernstige vervuiling van de Noordzee? Kuiper (niet zon der een ondertoon van voldoe ning): „We gooien geen spatje afval in zee, behalve snel ver teerbare dingen als voedselres- ten. Die verzekeren ons hier bovendien van een goed viswa ter! je. Maar verder gaat alle afval per boot naar de wal". Maar het vervuilingsgevaar komt natuurlijk ook uit de. boorputten. Daaraait wordt overigens wel aandacht besteed. In een rapport (gedateerd fe bruari 1969) meldt Shell-Neder- land. dat gebruik gemaakt wordt van speciale afsluiters ter voorkoming van blow-outs" en ook dat er gewerkt wordt met afsluitsystemen voor de afwer king van putten. Toch: de grootste vervuilers van de Noordzee mogen dan nog steeds zijn de Rijn. de Neder landse afvallozing en de scheep vaart met zijn olieachtige afval stoffen. het lijkt wél zaak die gigantische ..gatenprikkers" in de peiling te houden. Hun gezamenlijke activiteiten zijn niet gering: Alleen al op het Nederlandse deel van het continentale plat zijn sinds voorjaar 1968 32 exploratiebo ringen verricht (Noordzeetotaal 376). Dit werk is of wordt verricht door 26 booreilanden, waarvan er rinmiddels 14 speciaal voor de Noordzee zijn gebouwd en die gemiddeld zo'n 30 miljoen per stuk hebben gekost. Verschillen de ervan werden op Nederland se werven gebouwd. Daarnaast opereren er in de Noordzee nog een stuk of tien produktieplat- forms voor gasproduktie (gemid deld 10 miljoen per stuk en bijna allemaal in Nederland ge bouwd). De Noordzeebevolking die thans bestaat uit enkele honderden mannen, die met hard werken hun telkens terugkerende veer tiendaagse eenzaamheid bestrij den, zal snel toenemen terwijl ook elders in de wereld steeds meer mensen op kunstmatige, kleine en fabriekachtige eilan den zullen gaan leven en wer ken. In het eerder genoemde rapport concludeert de Shell dat de ac tiviteiten onder water „zullen moeten toenemen" en dat de werkzaamheden „op veel grote re waterdiepte zullen moeten worden uitgevoerd wil men de beschikking krijgen over de koolwaterstofreserves die nodig de ereldvi kunnen (blijven) voldoen" Technisch levert dat allemaal nog nauwelijks problemen op (uitspraak van een Sednethbe- woner: „Van een storm merken wij hier niets met onze vijf poten. Het werk gaat gewoon door") maar dat stelt de Shell we moeten dan wel bereid zijn de veel hogere prijs daarvoor te betalen Die bereid heid hangt weer af van de op brengst. Zo is het ook met de bereidheid om op een booreiland te gaan boterham, maar je betaalt er wel een prijs voor. Want leven op een booreiland is alleen maar werken, slapen, eten en als je daarvan houdt een spelletje vogelpik. DEN HAAG De dreunen die Katrijn op het hoofd van haar man, Jan Klaassen, liet neerkomen, zijn voor velen de eerste kennismaking met het poppenspel geweest. Wie ver met zijn gedachten teruggaat, ontdekt dan ook wel een verjaarspartijtje, waarop iemand met een poppenkast de jongelieden van de limonade en het koekhappen moest afhouden, maar verder komt men meestal niet. Het is waar, de kenners van hel poppenspel bekennen het grif: poppenspel wordt nog ateeda geïdentificeerd mei kinderspel. En daar wil het overkoepelende orgaan van de Nederlandse poppenspelers nu eindelijk wel eens af. De Nederlandse Vereniging voor het Poppenspel, hel N.V.P., bestaat dit jaar vijftien jaar en zocht al naarstig naar een mogelijkheid hun handwerk eindelijk van de vermeende kinderschoenen te ontdoen, toen plotseling van het ministerie van Cultuur. Recreatie en Maatschappelijk Werk het verzoek kwam om aan een manifestatie te denken voor Belgische en Nederlandse poppen spelers in verband met het vijfen twintigjarig bestaan van het Belgisch-Nederlands Culturele Ver drag- De door CRM daarvoor be schikbaar gestelde gelden bleken een geweldige inspiratie om het eigen idee met dat van CRM te combineren. Het resulteerde in het internationale poppenspelfestival 1971. te houden in de maand ok tober van dit jaar. waarin over het hele land te houden poppenspel voorstellingen moeten gaan be wijzen. dal deze miniatuurkunst wel degelijk leeft en meer te bieden heeft dan de klap op het hoofd van Jan Klaassen. Daartoe zijn een groot aantal poppentheaters uit diverse Europese landen geëngageerd, waaronder hel theater „Tandarica" uit Boekarest en ,,Yves Joly" uil Parijs- Mej. Van der Steenhoven van hel be stuur van de Vereniging van het Poppenspel, verklaarde op de gis teren gehouden persconferentie: ..Hel werd hoog tijd, dat de image van de poppenspelers verandert. De vijftien beroepspoppenspelers, die wij hier in ons land hebben, voelden zich al een tijd lang een soort pioniers in het land van de expressie en waren zo Introvert bezig dat ze vergaten contact te maken met de rest van de maat schappij. Met de subsidie van CRM •is er eindelijk kans toe. Behalve buitenlandse groepen, worden ook Nederlandse en Belgische kunste naars uitgenodigd om op te treden. Die kan men het beste vergelijken met kleine zelfstandigen: geen sub sidie en toch maar zorgen dat de zaal vol komt. De minste ziekte betekent al verlies aan inkomsten. Het ié dan ook niet zo onbegrij pelijk. dat het poppenspel de vi cieuze cirkel van het kinderspel niet kan doorbreken". Het betoog van het bestuur van de vereniging gaat gepaaid met een verzoek aan de pers zo tegen ok tober het festival toch maar niet te vergeten. Om de persconferentie al niet onvergetelijk te maken, was die gekoppeld aan een optreden van een Russische grootmeester onder de poppenspelers. Sergei Obraszov. die enkele voorstellingen in het land zou geven. Maar op het laatste ogenblik liet Obraszov het afweten. Gei van Leeuwen, organisator van het festival: ..Obraszov maakte een tournee door Duitsland en bleek bereid tot een uitstapje naar Ne derland voor vier voorstellingen. Pas midden vorige week kwam een telegram van hem binnen, dat hij na Duitsland onmiddellijk naar huis terug moest Wij hebben alles ge probeerd via de Russische ambas sades in Nederland en Duitsland, maar het bleek niet mogelijk hem alsnog hier te krijgen. De Russische ambassade hier wist van niets en was teleurgesteld dat hel allemaal niet kon doorgaan. Obraszov zelf vertelde onze contactman. dat als hij naar Moskou werd terug geroepen. geen macht ter wereld daar iets aan zou kunnen ver anderen. De Russische ambassade te Bonn liet tenslotte het hoge woord horen: na de bomaanslag op de handelsdelegatie in Amsterdam werd, voor de veiligheid van Obraszov gevreesd". Nietemin werd de Franse poppen speler Jean-Paul Hubert, optredend in Nederland onder andere in het HOT-theater in Den Haag bereid gevonden Obraszovs taak in het onveilige Amsterdam over te nemen. Hubert is een poppenspeler, die met één koffer onder de arm overal ter wereld zijn hele reper toire kan spelen, want via een ingenieus ontworpen poppenkast van doek. die op zijn schouders rust, vormt hij zelf het theater voor zijn handpoppen, die in een voor leken ondoorgrondelijke wirwar om zijn lichaam hangen- Jean-Paul Hubert is het levende bewijs, dat poppenspel geen kinderspel is. In zijn geïmproviseerde kleedkamer in een bijzaaltje van het Amsterdamse toneelmuseum, waar het geheel zich afspeelde, verzekert hij: ..Ik speel nooit voor kinderen. Kinderen willen een realiteit en die geef ik ze niet. Mijn poppen, die alle uit koppen bestaan, die ik op mijn vingers zet. heben vier handen- Voor kinderen is dat onbegrijpelijk en belachelijk. Nee, ik speel alleen voor volwassenen en in grote zalen tot een maximum van duizend mensen. Mijn hele spel is gebaseerd op grote en van afstand herken bare effecten". Aan grote zalen ontbreekt het het festival overigens wel. Ger van Leeuwen: „Wij hebben over het hele land voornamelijk kleine en middelgrote zalen. De half-commer- cieel geëxploiteerde grote zalen durven, een enkele uitzondering daargelaten, een poppenvoorstelling niet aan- Misschien hebben ze ge lijk, maar jammer is het wel. Het is namelijk heel gek. Als je mensen in een zaal met een poppenspeler neerzet, vervelen ze zich beslist niet en niemand loopt er weg. In het oosten van het land zou de bekende Nederlandse poppenspeler Feike Boschma optreden. Op de affiches hadden ze per ongeluk Feike Asch- ma neergezet. Den 'HaAg 'gaat zo n beetje de rol van gastvrouwe voor het festival spelen In Amsterdam heerst een grote zalennood, maar in Den Haag lag het klimaat gunstiger. De ope ning vindt er plaats, onder andere met een speciaal gemonteerde co- produktie van het nationaal ballet en zes handpoppenspelers en drie marionettisten. die gezamenlijk De Falla's ..El retablo de maese Pedro" naar een gedeelte uit Cervantes' Don Quichotte gaan uitvoeren. De slotmanifestatie wordt ook een Haagse aangelegenheid. Als de organisatoren het allemaal rond- krijgen wordt het een „open dag", waar alle poppenspelers met hun privé-schouwburgje terecht kunnen. Beroeps- zowel als amateurspelers want er zijn zo'n driehonderd poppenspelers in Nederland die lid zijn van de vereniging en uit genodigd worden. Verder zullen alle voorstellingen zoveel mogelijk door heel Nederland gespreid gaan afspelen, van Bergen tot Breda, van Enschede tot Ettèn-Leur. Het is duidelijk, de poppenspelers willen niet meer voor Jan Klaassen staan en laten zich niet meer op hun kop En Nederland zal dat weten BERT JANSMA

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1971 | | pagina 5