BEVAT
HET VLEES
OP ONZE
TAFELS
ANTI
BIOTICA?
Controle
nog
niet
waterdicht
Nieuwe
wet op
komst
HET GAAT OOK
OM MELK EN
MELKPRODUCTEN
EN EIEREN
Dagelijks worden er kalveren,, be
stemd voor de slacht, ingespoten
met antibiotica. Dat is in Nederland
streng verboden, maar het gebeurt.
In veevoeder worden niet toege
stane hoeveelheden antibiotica ver
werkt om de dieren in onze ,,bio-
industrie" sneller te laten groeien
of te beschermen tegen infectie
ziekten. Ook dat is verboden, maar
de controle van de overheidsin
specties is nog niet waterdicht.
Mensen die te veel binnen krijgen
van bepaalde antibiotica, kunnen
overgevoeligheidsreacties gaan
vertonen. Ook kunnen ze, zonder
dat zijzelf of hun arts het weten,
resistent geworden zijn voor be
paalde geneesmiddelen. Kunnen
experts het vlees niet onderzoeken
om te kijken of er niet te veel anti
biotica inzitten? In de toekomst zal
dat zeker mogelijk zijn. Op dit ogen
blik is de techniek nog niet zo ver
dat met zekerheid van ieder stuk
vlees gezegd kan worden dat 't geen.
sporen van antibiotica bevat. Zijn
het vlees, de melk en de eieren op
onze tafels verontreinigd met anti
biotica? Moeten wij ernstig veront
rust zijn over de toestand van het
voedsel, waarvan wij moeten leven?
We vroegen het aan W. B, Gerrit
sen, arts, plaatsvervangend direc
teur-generaal van de Volksgezond
heid op het ministerie van Sociale
Zaken en Volksgezondheid. De heer
Gerritsen, 56 jaar, was zeven jaar
huisarts voordat hij op het ministe
rie kwam.
W. GERRITSEN:
Ongelukken beter voorkomen dan genezen
de omvang van hel illegaal
van antibiotica?
n: T3»t is nnef bekend. Illegaal
vil al zeggen dat we het niet weten.
hebben er ook geen cijfers over.
De laatste jaren zijn we wel steeds
neer illegale kanalen op het spoor
ftomen. Maar ik ben er niet helemaal
ptat op. Dat is ook de reden om de
nAe vervolmaken. Het gaat hier om
fttfe economische belangen. Voor be
pakte betrokkenen kan de verleiding
imakkelijk erg groot worden.
Utarvoor u-orden antibotica gebruikt?
Voor bestrijding van ziekten, bijvoor
beeld een uierontsteking bij een koe en
lb groeibevorderend middel. In het
laatste geval heb je maar heel kleine
hoeveelheden nodig, voor ziektebestrij-
gebruik je meer. Ook zieke var
kens, paarden en andere dieren, die-
bier geslacht worden, kunnen ver
antwoord door een veearts behandeld
zijn geweest met antibiotica.
Gcoeibevorderende hormonen worden
meestal met de injectiespuit naar bin-
«jebracht. Dat is absoluut ver-
Doden. Wel toegestaan antibiotica in
,-oer wc Ttemulering van de
aar dan mag ie concentratie
itiMcimaal 10 ppm (part» pro million,
deeltjes antibiotic» par miljoen
deeltjes voer) zijn.
Om welke voedinosmiddelen yw»t het?
Vlees, melk en melkproduktc* en
er is geen vaste categorie aan tv
wijzen, het zijn allerlei merisen. Da
zwarte handel speeLt zich vooral af op
veemarkten, logisch, daar komt men
elkaar tegen, maar daar controleert de
algemene inspectiedienst dan ook heel
icherp.
Gevaren
Het gaat vooral om twee effecten van
antibioticaovergevoeligheidsreacties en
lesistentie. Overmatig gebruik van een
•ntibioticum kan ook zoals bij elk
geneesmiddel leiden tot toxische reac
hes (vergiftigingsverschijnselen). Maar
dat gevaar speelt hier ln het geheel
omdat het hier gaat om gebruik
zeer kleine hoeveelheden.
Overgevoeligheid (allergie) uit zich
bijvoorbeeld in huidaandoeningen. Ook
astmatische neigingen zijn voorgekomen
ensen die in de farmaceutische
«dustrie via de ademhaling in con-
'aren gekomen met het stof van
antibioticum,
lergie wordt bij de patiënt geleide
lik opgebouwd. Wanneer iemand
Engere tijd door een arts met een
antibioticum is behandeld, kan hij op
gegeven ogenblik dat verschilt
persoon tot persoon overgevoelig
worden voor die stof, bijvoorbeeld
P®üicilline. Als de patiënt later, als hij
toe. Gezondheid van mensen
en vee werd bedreigd. Bo
vendien zou de „bio-indus-
trie" zichzelf ten gronde
secretaris van Volksgezond
heid in 1964 met de „wet op
de antibiotica", die in janua
ri 1965 van kracht werd.
richten wanneer het gepro
duceerde vlees niet langer
ment in binnen- maar ook
Voortaan konden antibiotica
alleen worden verstrekt via
de dierenarts. Elk bezit van
antibiotica op de boerderij is
buitenland zou genieten. Ook
de bereiding van kaas en
yoghurt kwam in gevaar,
wanneer de bereidingsbacte
riën door antibiotica in hun
werk belemmerd zouden
strafbaar als er geen „re
cept" van een dierenarts bij
getoond kan worden.
In 1967 bleek dat de wet
bejzaald niet overbodig was.
In het begin van de jaren
zestig nam het gebruik van
anti-biotiea door boeren op
Daarom kwamen de minister
van Landbouw en de staats
Plotselinge geruchten in bet
buitenland dat er in Neder
land maar raalq» gespoten
werd. berokkenden de Ne-
dcrlandse vlecsexport enor
me schade, Italië sloot enige
tijd zijn grenzen voor Neder
lands vlees.
Ondertussen wordt hard ge
werkt aan een verbeterde
versie van de wet 1964. De
bedoeling is de wegen waar
langs antibiotica uiteindelijk
de veehouders bereiken, aan
zienlijk stringenter te kana
liseren. De farmaceutische
industrie, die de stoffen le
vert, zal waarschijnlijk wor
den gecontroleerd op de hoe
veelheden en bestemmingen
die de fabriekspoortcn verla
ten. Importeurs hebben al
volgens de oude wet een
vergunning nodig.
Alle betrokkenen, vsfh fabri
kant via handelaar tot ver
bruiker. zullen waarschijn
lijk een administratie moe
ien gaan bijhouden. Daarin
moet worden opgeschreven
hoeveel antibiotica de be
trokkene heeft gemaakt, af
geleverd. ontvangen of ge
bruikt. De nieuwe wet wordt
binnen afzienbare tijd ver
wacht. Landbouwminister
Lardinois wil dat er snel
werk van gemaakt wordt.
over verschenen. In Engeland meende
men drie gevallen te hebben van
sensibildsatie door penicilline in de
melk, maar absoluut zeker was meri
Hetzelfde geldt bij een constatering van
resistentie. Bewijsbare gevallen dat de
oorzaak lag in verboden gebruik van
antibiotica in de veeteelt, hebben we
niet. Maar die gevallen willen we ook
nooit hebben. Voorkomen is hier, zoals
overal, beter dan- eenezen
Nacontrole
Kunnen het vlees en de melk niet gecon
troleerd worden op het gehalte anti
biotica dat erin zit?
De nacontrole op vlees of eventueel de
urine van levende dieren, dat is een
van de moelijkheden die nog niet geheel
is opgelost. De nodige analysemethoden
zijn nog niet helemaal voorhanden. Ei
is een heel scala van stoffen. Voor elke
stof moet een eigen methode worden
gevonden.
De melk wordt wel al regelmatig ge
controleerd op antibiotica. Er ts een
biochemische analysemethode die voor
een sluitende controle toepasbaar is.
In melk kan penicilline voorkomen ais
een koe bijvoorbeeld voor een uier
ontsteking daarmee is behandeld. De
penicilline wordt uitgescheiden, ook via
de melk. Na enige tijd. dat kan meer
dere dagen duren, is de melk weer on
besmet. In die tijd mag de boer de melk
r-:
Ook eieren kunnen -intibiotica bevatten.
leve:
de
ntijns varken hoeven we niet bang te zijn.
het
genezen
het antibioticum in aanraking komt.
kan hij opnieuw overgevoeligheids
reacties vertonen. De antibiotica die
veehouders gebruiken, zijn namelijk ten
dele dezelfde als die in de geneeskunde
worden gebruikt
Omgekeerd kan iemand overgevoelig
worden voor een antibioticum via het
voedsel zonder dat hij het weet. Wordi
hij ernstig ziek en dient een arts hem
een antibioticum toe, dan kan hij over
gevoeligheidsreacties gaan vertonen
Dat' zijn heel onaangename recaties
Ook bepaalde bloedreacties zijn moge
lijk.
Het tweede gevaar dit geldt voor hel
therapeutisch gebruik van antibiotica
ts resistentie. Deze stoffen worden toe
gepast om bepaalde ziekteverwekkend'
bacillen te doden. Het kan echter ge
beuren dat een sterke bacil de behan
deling overleeft en zich gaat vermeer
deren. Dan ontstaan stammen die niei
meer gevoelig zijn. voor het antibioti
cum. Ik herinner me nog goed, dat VOO?
de oorlog voor het eerst sulfonamiden
op de markt kwamen. De gonococ, ver
oorzaker van gonorroea, werd in prak
tisch alle gevallen afdoende bestreden
met een buisje van een sulfonamide-
preparaat Tegenwoordig worden sul
fonamiden bijna niet meer gebruikt
voor dit doel. De gonococ van vandaag
is er resistent tegen geworden.
sistentie i
irgevoeligheid
Gelukkig niet. Overgevoeligheidsreac
ties voor penicilline komen nogal eens
voor, overigens relatief heel weinie
wanneer je de omvang van het gebruik
van dit geneesmiddel ziet. Overgevoe
ligheid tengevolge van antibiotica in
net voedsel is tot nu toe slechts een
theoretische mogelijkheid. Ik ben in de
literatuur nog geen enkel geval tegen
gekomen van sensibilisatie die aan
toonbaar via de voeding bad plaats
gevonden. Maar dat neemt niet weg dat
we aan de mogelijkheid moeten denken
In Amerika zijn wel publikaties hier-
fabriek. De dierenarts zal hem dat heb
ben uitgelegd. Doet hij het toch en
wordt hij gesnapt bij de melkcontrole,
dan krijgt hij een flinke korting. Deze
controle bestaat al enkele jaren. Sinds
dien komt het veel minder voor dat
antibiotica in melk zitten.
Er komt eigenlijk nooit een einde aan
het zoeken naar analysemethoden, om
dat steeds weer nieuwe antibiotica en
hormoonpreparaten worden uitgevon
den. Voor het meest gebruikte middel,
penicilline, hebben we nü echter een
methode gevonden die op het punt
staat ingevoerd te worden bij nacon
trole. Tot nu toe werd wel bij levende
dieren de urine op penicilline onder
zocht! Met de nieuwe methoden kunnen
we bepaalde antibiotica analyseren uit
organen van het geslachte dier. bijvoor
beeld nieren of lever. Als deze methode
helemaal zal zijn ingevoerd, zijn we
een grote stap verder.
Voor sommige stoffen is het gemakke
lijk een analyse te vinden. Maar vooral
bij hormonen is het moeilijk. Wel is
het zo dat grote concentraties gemak
kelijk zijn te detecteren. En die zijn
natuurlijk het gevaarlijkst.
Geen zekerheid
Van een bepaald stuk vlees kunt u
dus niet altijd met zekerheid zeggen
dat het geen antibiotica bevat?
er geen antibiotica in voorkomen. Maar
die zekerheid zullen we binnenkort
beslist wel hebben, als wetgeving en
analysetechnieken zijn toegespitst en
Ik wil hier echter uitdrukkelijk stellen
dat 1)^ zwaartepunt beslist niet ligt
bij de analyse. .Het zwaartepunt moet
liggen bij de controle op handel en toe
passing van antibiotica. De repressieve
controle, dat is de nacontrole op het
vlees, de melk enz. vormt slechts het
noodzakelijk complement op de preven
tieve controle.
Hoe sh
het i
ïmporieerd vlees?
Ook in de andere landen van de EEG
doet men zijn best de controle, en
preventief én door onderzoek van d®
produkten. zo goed mogelijk te maken
Maar ia. ze zitten met dezelfde moei
lijkheden als wij, de praktisch bruik
bare technieken zijn er nog niet al
lemaal. In andere landen is men daar
mee niet verder dan bij ons.
Onze veterinaire dienst keurt het Im
portvlees; de veterinaire diensten uit de
EEG-landen hebben regelmatig contact
met elkaar. Ik heb geen enkele reder
te veronderstellen dat men in andere
landen minder serieus deze zaak aan
pakt dan bij ons. Ik dacht niet dat wc
het buitenlandse vlees minder zouden
moeten vertrouwen dan het Neder -
Voor het vlees uit Argentinië hoeven
we niet bang te zijn dat het behandeld
is met antibiotica, daar heeft men
enorme oppervlakten beschikbaar vooi
Om welke stoffen gaat het nu precies"
1 De antibiotica in engere zin, ver
kregen uit micro-organismen, bijvoor
beeld schimmels. Penicilline is het be
kendste. Al in heel kleine dosering kun
ne' ze bacteriën doden of belemmeren
in hun groei.
2. Dan zijn er de chemotherapeutica.
met ongeveer dezelfde werking als
antibiotica, maar vervaardigd langs
chemisch-synthetische weg.
3. De hormoonpreparaten worden be
reid uit klieren met inwendige af
scheiding van geslachte dieren.
4. De thyreostatica. die de werking van
de schildklier afremmen en daardooi
de gehele stofwisseling beïnvloeden.
Daar wil ik dit van zeggen. Ik juich
tedere methode toe die bij het kweken
van gewassen, het produceren van
voedsel, het gebrufk van chemische
bestrijdingsmiddelen kan vervangen.
Naar die methoden moeten we zoeken.
Chemische bestrijdingsmiddelen laten
veelal residuen achter. Het gaat hier
om „soortvreemde" stoffen, die vooral
ln hogere dosering een giftige wer
king hebben. Het is gewoon je principe
dr.t je die liever niet in je milieu Wilt
hebben, met name niet in je voedsel.
Maar zoals de zaken nu staan, kunnen
bepaalde bestrijdingsmiddelen nog niet
worden gemist voor de bestrijding van
allerlei ziekten in de landbouw. Denkt
u eens aan de voedseltekorten ln de
wereld.
Dus als arts bent u bereid bepaalde
risico's te lopen voor de volksgezond
heid omwille van de agrarische be
langen?
Beslist niet De belangen van landbouw
en volksgezondheid gaan hier parallel.
Uitgangspunt is de veiligheid van het
voedsel. Er is een zorgvuldig toelatings
beleid op grond van de bestrijdings
middelenwet en er bestaat een strenge
nacontrole. Daarbij worden internatio
naal aanvaarde residutoleranties ge
hanteerd die zeer scherp zijn gesteld.
