Exotische schatten in terra incognita
ETHIOPIË
ig
BALI
ZAMBIA
laar
422
ïthiopië, Bali en Rhodesië, drie gebieden op
ie landkaart, tienduizenden mijlen van elkaar
'erwijderd. Terra incognita voor de meeste
Nederlanders, die dc namen alleen maar ken-
ïcn uit de opgewonden reisverhalen van
globetrotters, die onderweg waren naar de
stille meren achter de horizon. Drie van hen
brengen op deze pagina summier verslag uit
van hun bevindingen zonder één moment de
illusie te hebben, dat zij u volledig op de
hoogte brengen van de exotische schatten, die
zij vonden. Zij schreven hun notities dan ook
niet om u over te halen onmiddellijk de kof
fers te pakken en af te reizen naar één van
die drie hete oases. Het was alleen maar be
doeld als voorproefje, dat misschien naar
meer smaakt. Voor de rest wensen zij a veel
vakantievreugde in Epe (Gelderland).
neemt
buikloopje met
toeristen
Abeba, de hoofdstad van
.235.000 vierkante kilometer groot
ithiopië, heb je met een paar dagen
el bekeken (de nachten rekenen we
iet; dan is het levensgevaarlijk om
e straat op te gaan). Als toerist zit
dan met de vraag; waarheen in
it verschrikkelijk uitgebreide
latuurrüke land. Bij het vinden van
antwoord is de portemonnee het
oorslaggevende argument.
excursie van een halve dag naar
sprankelende kratermeren van
Jerbe Zei kost 50 gulden de man.
dagtocht naar de fameuze water
allen van de Blauwe Nijl maakt je
00 gulden per persoon armer. Twee
agen naar Dire Dawa met zijn ka-
ïeelkaravanen en naar het ommuur-
Harrar met zijn markt van fraai
ilverwerk kosten 450 gulden. Drie
agen naar de oude vestingwerken
koning Fassilidas en het Tana-
*r met zijn duizenden roze flamin-
gaan voor 500 gulden weg. Als
deze prijzen vergelijkt met het
uurland Kenia, waar je voor 800
ulden zes dagen onder de pannen
bent in allerlei wildparken en waar
je driedaagse excursies hebt van 240
gulden is het verschil aanmerkelijk
en ben je geneigd te zeggen: Kom. we
gaan maar eens verderoo
Rauw vlees
Zelf een auto huren is peperduur en
riskant want de wegen zijn, voor zo
ver ze bestaan, bar slecht. Ook riskant
is, dat er in Ethiopië 25.350.000 koeien,
25.000.000 schapen, 18.000.000 geiten
en 7.350.000 kamelen, ezels en muil
ezels vrij rondsjouwen. Het vee mag
dan al geen voorrang hebben (in te
genstelling tot de beschermde olifant)
het neemt dat wel. Wie een beest
doodrijdt, moet ter plaatse cash een
veelvoud van zijn waarde afrekenen,
wil hij niet gelyncht worden. „Een
dode koe kan geen kalveren meer
krijgen; dus moet ook voor de kalve
ren worden betaald, die verloren zijn
gegaan", redeneren de Ethiopiërs on
geveer.
Overigens is het nationale huisdier
de lintworm. Dat komt, omdat het
volk de gewoonte heeft rauwe lappen
vlees te nuttigen teneinde zijn man
nelijkheid te bewijzen. Op de voet
volgen luizen en vlooien, die vrij spel
hebben. Want er zijn per anderhalf
miljoen Ethiopiërs maar vier dokters.
Ziek worden moet je in het keizer
rijk van Ethiopië dus ook al niet
doen. Braaf de verschrikkelijke in
jectiecocktail nemen, veel tabletten
en poeders op zak hebben en het
kunststuk proberen uit te halen, geen
buikloop te krijgen, daarbij in het
oog houdend, dat het water er voor
een Europeaan ondrinkbaar is. Noch
moet je er stelen, want ze hakken
in Ethiopië nog handen af.
Gekke blanken
In Addis Abeba, waar keizer Haile
Selassi uit gouden borden eet, wordt
verschrikkelijk gebedeld. Wees niet te
vrijgevig. Een zogende vrouw op een
straathoek, wie je een pond geeft,
zijnde 140 Nederlandse centjes, biedt
je prompt haar baby aan, denkend:
„Die gekke blanke meneer wil zeker
mijn kind kopen". Mensenhandel be-
staót in Ethiopië. In een winkel wor
den naast doodskisten meisjes ver
kocht, een combinatie, die minder gek
is dan hij lijkt wanneer je weet, dat
de gemiddelde leeftijd van de bevol
king 40 jaar is. Er zijn 25.000 kerken
in Ethiopië en 160.000 priesters. Een
dorp van 3500 inwoners, dat 500
priesters telt, is geen zeldzaamheid
Wie meer houdt van sport, kan een
curieuze tak daarvan zien. „gugs" ge
naamd. Het lijkt op een middeleeuws
toernooi. De deelnemers zitten op
paarden en proberen elkaar daarvan
af te duwen. De speren zijn vervangen
door stokken en voor de verdediging
wordt een schild van neushoornleer
gebruikt.
Cultuurnippers
Cultuurnippers moeten naar de elf
uit pure rots gehouwen kerken in
Lasta gaan. in de dertiende eeuw door
koning Lalibela gebouwd, naar de
kerken van Kulubi in het Cherecher-
gebergte of naar de ruïnes van Axum
en Gondar. Ook is er folkloristische
dans en muziek naar hartelust. Dia
maniakken wijzen wij op de veel
kleurige paraplu's, waaronder de
Ethiopiërs het hoofd droog, maar zel
den koel houden. Natuurliefhebbers
dienen zich te spoeden naar de wild
parken van Borana, Negelli, Omo
Magdi en Dabus, waar meer dan zes
tig soorten grof wild voorkomen en
miljoenen soorten vogels, reptielen en
vissen. Addis Abeba heeft verschil
lende goede hotels, restaurants, bios
copen en nachtclubs. De stad is zo'n
beetje het congrescentrum van Afri
ka, maar echt veel te beleven valt er
niet. Daarvoor moet je het land in
gaan, rijden door diepe spelonken en
langs duizelingwekkende afgronden
over kronkelwegen, aan weerskanten
waarvan zich een panoramisch land
schap uitstrekt, bedekt met een wulp
se vegetatie, die doorspikkeld is met
meren. Een verbijsterende ervaring.
Maar je moet er wel de centen voor
hebben.
Wees nooit te vrijgevig in Ethiopië. Een zogende vrouw op een straathoek, die je een pond geeft, zijnde 140
Nederlandse centjes, biedt je prompt haar baby aan, denkend: „die blanke meneer wil zeker een kind kopen".
maakt
het sterven
lichter
's Middags tijdens de rijsttafel iu dc
[verwilderde tuin van het Tandjung
pari Hotel in" Sanur begrijp ie einde
lij k, waarom de oude planters en de
blanda's op verlof altijd waterige
limoogjes kregen, als het gesprek op
ali kwam. Waarom ze onmiddellijk
nverstaanbaar begonnen te mom
tien als men hun vroeg of de topless
nven van het eiland werkelijk zo
i zijn als in de apocriefe reis-
crhalen beweerd wordt. „Ah Bali",
eiden ze dan, „Bali is de hemel
>ngen, het paradijs. Mijn hemel, wat
ik graag nog één keer over dc
Dtsen naar de tempel van Tanah Lot
rillen lopen, nog één keer op het
larktplcin van Ubud een hanen-
echt meemaken, mijn laatste geld
ergokken, nog één keer de branding
rillen horen op het strand van Kuta.
wilder is dan waar ook in de
fereld. nog één keer in slaap worden
iwiegd door de lauwe passaatwind,
ie de palmen dag en nacht doet
dderen".
de eetzaal van Tandjung 'Sari be-
ijp je pas hun heimwee, dat te mid-
:n der vaderlandse anti-Makassars,
krissen boven de schoorsteen en
:t bordje „Oost west thuis best" in
de gang altijd zo schromelijk over
dreven leek. De loom wiekende ven
tilatoren aan de bruine zoldering
klutsen de hitte vruchteloos, vliegen
liggen op apegapen tussen de gado
gado en de saté van mals geitevlees,
die kirrende prinsessen op je tafel
hebben gezet. In het voorbijgaan heb
ben ze even de palm van je hand aan
geraakt. Met opzet? Per ongeluk? Als
je dat broeierig starend probeert te
achterhalen, zie je alleen hun raad
selachtige glimlach in de verte, die
goed is voor een dagenlange, redde
loze verliefdheid.
Voordat het dessert wordt opgediend,
buigt de commandant van het eiland
zich vertrouwelijk naar je toe. Het
zweet ligt als dauw op zijn blauw
zwarte snor, het schuim van het
laatste glas bier houdt moedig stand
in zijn mondhoeken.
„Wij spreken thuis nog steeds Hol
lands", zegt hij stralend, „mijn kinde
ren zijn er trots op. dat ze uw boe
ken kunnen lezen"
Het is een sluimerende, onverwachte
affectie voor de gewezen overheerser,
die ons al eerder te beurt is gevallen.
Twee dagen terug nog in Djakarta,
waar in het koloniaal sjieke Oasis-
restaurant het strijkje van voorname
lijk 'oude. in smoking gestoken musici
bij ons binnentreden losbarstte in een
bevend „Daar bij die molen". Na af
loop kwam de eerste violist bij onze
tafel zijn verontschuldigingen aanbie
den. „Wij hebben dit nummer al lang
niet meer gespeeld. Begrijpt u? Soe-
karno wilde het nooit hebben. Maar
gelukkig, nu mag het weer. Heeft u
wellicht nog Nederlandse tijdschriften
over.' Mijn vrouw en ik zouden hét
zeer op prijs stellen".
's Nachts om twee uur klopt hij op
de deur van mijn kamer in het Kir-
tiki Plaza-hotel. Zijn vrouw heeft eeri
gebatikte doek en wat fruit meegege
ven. Als ik hem „Vrij Nederland".
..Elsevier" en „De Haagse Post" geef.
komen er tranen in zijn ogen. „Mijn
vrouw en ik hopen, dat u van ons
land zal gaan houden", zegt hi] sta
melend.
Later op Bali diezelfde verbijsterende
ervaring. Je hebt je tevoren terdege
geprepareerd op een zondaarsrol. Je
hebt duizend en één excuses bij de
hand. „Sorry, ik was te jong, ik heb
het ook alleen maar van horen zeg
gen". Maar op het kokendhete vlieg
veld Ngurah Rai moet je je krijgsplan
radicaal veranderen. Danseressen met
bloemkransen tronen je mee naar het
stationsgebouw, waar gamelanspelers
een welkomstlied uit hun instrumen
ten slaan. Waarom dringen ze je toch
met alle geweld die onverdiende rol
van verloren zoon op? Houdt Bali dan
geen enkele rekening met het verle-
In krakende Amei-ikaanse wagens
word je in triomf over het groene
eiland gereden, motorpolitie met gil
lende sirenes voorop. Marktkooplui
en kinderen vluchten in de berm en
zwaaien naar je. Je valt terug in de
bedompt ruikende kussens en denkt:
„Oké, straks word ik badend in mijn
zweet wakker en is alles voorbij.
Straks zal ik het allemaal uitleggen.
De eerste politionele actie, de tweede
politionele actie. Van Mook, Scher-
merhorn, Beel. Het is alleen nog een
kwestie van wakker worden en dan
zal ik me als een leeuw verdedigen".
Maar helaas, er komt geen einde aan
de roes. 's Avonds in de vochtige
warme tuin van het Bali-Beachhotel
kijk je naar de danseressen van
Meissnerporselein. die omringd door
doodzenuwachtige vleermuizen de
tempeldansen uitvoeren. De Gavor en
de Wiranata, de oorlogsdans Baris en
de honingzoete Oleg Tambulilingan.
Je vlucht tenslotte brooddronken het
strand op. volgt in de branding de
prauwen, die op hoop van rijke vis
vangst in de schemering verdwijnen.
Mijn God, wat een godeneiland. Je zit
op een boomstronk in de openluchtbar
van Tandjung Sari. voorportaal van
het Nirwana. Gelukkig is het hotel
nog niet aangevreten door de Ame
rikaanse welvaart. Geen airconditio
ning in de kamers zoals in Bali Beach,
maar vale klamboes en horren voor
ramen en deuren, geen badkamers met
bidet, maar de zee aan het einde van
de tuin en een handdoek en een stuk
je zeep van het huis.
De hitte doet de ijsblokjes in je glas
binnen een minuut smelten, de lucht
van rottende bloemen spint je lanfi-
Bali zien en na jaren verzadigd ster
ven. Het is een overweging waard.
Stapel de takkenbossen maar vast op,
zou ik zeggen.
Danseressen van Meissnerporselein, die tempeldanser uitvoeren, de Gavor of de Wiratana, de oorlogsdans
Baris of de honingzoete Oleg Tambulilingan.
kent zijn
spreekuur van
de tovenaar
tovenaar zou vanmiddag eigenlijk
nieuwe werphengel inwijden bij
Zambesirivier. maar hij heeft dat
n rap gewijzigd, toen hp hoorde,
er weer een vracht toeristen in
lucht hing. l'it ervaring weet hij.
it het meestal oude vrouwen zijn
•temmen van ijzererts en
:n van verschrompeld per
tinent, waarop de spataderen later
blauw potlood zijn ingekleurd,
heeft een gruwelijke hekel aan
anke vrouwen in groepsverband,
i hem heen drommen, zijn
telzolen betasten en kirrend hun
mera's op hem richten, als hij de
mdgcle urine van een drachtige
bra als godenoffer over een ge-
roogd maisblad uitgiet. Toch heeft
zich tot nog toe weten In te
mden, want toeristen worden in zijn
>rp beschouwd als het oudbakken
ia, dat de goden uiteindelijk uit
hemel hebben geworpen,
anmorgen ls de dorpschef hem per-
onlijk komen waarechuwen, dat
veer zover is. Een tele-
tontje heeft de komst aangekon-
an 65 leden van de „Rose So-
een club van gepensioneerde
kenvrouwen uit Texas, die op
snoepreis zijn door de vijfde wereld.
In het weekeind zijn ze al op olifan-
tenjacht geweest in Kenia. Nou ja, ze
werden in een bus naar de rand van
een kratermeer gereden, waar ze an
derhalf uur voor niets hebben staan
wachten. Toen zei de reisleider, dat
hij het welletjes vond en dat het
schema ernstig in de war zou lopen,
als men nog langer wachtte. Daarna
dreef hij de oudjes met een schrille
fluit terug naar de betonnen landings
strip. waar het chartervliegtuig als
een libelle stond te trillen in de zon
De dorpschef meent, dat er een paar
dollar te verdienen is. als de tovenaar
een extra spreekuur inlast. Ameri
kanen zijn daar gek op. zegt hij.
Daarop hebben ze samen de hele huis
apotheek naar buiten gedragen en
overzichtelijk in het hete zand uitge
stald. Voorop de verfbussen met de
gestampte wortels en de fijngewreven
bladeren Daarachter, op alfabet, een
rijk assortiment gedroogde mest, het
lievelingskostje van de goden: de
ronde moppen van de ezels en de
king-size pletten der olifanten, die zo
lang in de hut hebben gelegen, dat ze
aan de randen afbrokkelen als heel
oude matzes. Een rijk gezicht, vond de
tovenaar.
Zelf heeft hij tegen tweeën zijn zon
dagse luipaardvel tegen de muur van
de hut uitgeklopt en het daarna met
een leren schoenveter voor zijn buik
gehangen. Daaronder draagt hij een
smoezelige onderbroek met J-sluiling,
die hij lang geleden van een rond
reizende missionaris ten geschenke
heeft gekregen. Hij heeft toen wel
moeten beloven, dat hij de dorpelin
gen nooit meer met zijn toverformu
les op stang zou jagen en dat heeft
hij graag gedaan. Het was namelijk
een aardige baas, die zo te zien geen
vlieg kwaad deed. Bij zijn vertrek
heeft hij nog een stuk luipaardmest
verbrand om de goden gunstig te
stemmen voor zijn verdere reis. Om
drie uur precies komt de bus het
dorp binnenrijden. Je kunt van blan
ken zeggen, wat je wilt, maar als ze
een tijd afspreken, houden ze zich er
aan. De chief helpt de dames bij het
uitstappen en verdeelt hen over de
hutten. Eén groep stuurt hij gelijk
door naar Niba, de beeldhouwer,
die zojuist zijn laatste masker heeft
gebeitst. Hij kan ook negers van mas
sief ebbehout uit voorraad leveren en
als extra service verzendt hij ge
schenkzendingen onder rembours
over de hele wereld. Vijf dames heeft
de chief achtergehouden voor zijn
eigen spaarpot. Zij krijgen toestem
ming om hem tegen een kleine ver
goeding te fotograferen in volle wa
penuitrusting. Als één der dames zegt,
dat ze een camera met geluid heeft
en dat hij moet brullen, knikt hij
ernstig. Dat is dan twee dollar extra
Nibion Nalima, de tovenaar, zit ge
hurkt voor zijn hut en wacht af. Hij
denkt aan zijn werphengel en voelt
zich diep ongelukkig. Toch gaat hij
vriendelijk in trance, zodra het eerste
lid van de „Rose Society" naast hem
op de boomstam heeft plaatsgeno
men. Hij stoot ook wat hese, grom
mende geluiden uit. die het vrouwtje
doen verstijven van ellende. Om wat
terug te doen roept hij, dat haar een
groot fortuin in de schoot zal vallen
en dat ze nog een rijk, lang leven
voor de boeg heeft. De vrouw kijkt
geheel verpletterd in de bloemetjes
vallei tussen haar benen. Waar heeft
ze dat in hemelsnaam op haar 76e
aan verdiend? Volgende patiënt. Ni
bion raffelt zijn gebeden af met de
nonchalance van een dokter, die een
te grote ziekenfondspraktijk heeft
Ook voor haar en degenen, die daar
na komen, ziet hij een lang leven en
een groot geluk in het verschiet. En
telkens knikken de vrouwen instem
mend en zie je ze denken: „voor mij
kan die tovenaar er wat van"
Na een half uur heeft hij de hele bus
gehad. Hij staat op en gaat mompe
lend met de pet rond. Sijtje Boes in
donker Afrika. De opbrengst valt niet
tegen, 35 dollar en wat los geld. Zijn
vader, de oude tovenaar van Johan
nesburg zou het niet beter hebben
gedaan.
Als de bus toeterend weg is gereden
doet hij haastig zijn luipaardvel af
en schiet hij een broek en een hemd
Om vijf uur moet hij bij de dokter
zijn.
Hij is bang dat zijn amandelen er
Vriendelijk gaat Nibion de tovenaar in trance, als het eerste lid van de „Rose Society' naast hem op de
boomstam heeft plaats genomen.
