Rotterdamse
arbeiders
worden
tien
jaar lang
op
school
begeleid
CEES HAGENAARS
UIT SCHOONHOVEN BOUWDE IN
OOSTENRIJK VAKANTIERIJK
4600
kinderen
van
Gasfitter
bij
toeval
eigenaar van
camping
voor
de zomer en
de winter
ROTTERDAM/DEN HAAG Het vraagstuk van
de doorstroming van kinderen uit lagere milieus
naar middelbaar of universitair onderwijs is niet
nieuw. In het hele land zijn plaatselijke experimen
ten op touw gezet om naar een oplossing voor dit
probleem te zoeken. In het begin van de zestiger
jaren startte Den Haag al met W.O.O.T., de
Werkgroep Optimale Ontwikkeling Talenten.
Andere plaatsen zoals Utrecht, Amsterdam.
Enschede en Haarlem bleven niet achter. Zij
kwamen met speciale programma's, meest taal-
programma's voor kleuter- of lagere scholen in
arbeiderswijken.
Rotterdam deed het anders. Het ge
meentebestuur had dit probleem én de
noodzaak van een andere aanpak voor
de vele jeugdige ongeschoolde arbei
ders in de Maasstad in 1964 onder
kend. Eén man, dr. J. H. N. Grandia,
adjunct-directeur van het weten
schappelijk bureau voor het onder
wijs, werd drie jaar vrijgemaakt om
naar de oorzaken en de oplossing van
deze vraagstukken te zoeken. Het re
sultaat van zijn werk, studie en
honderden huisbezoeken is het
tienjarenproject Onderwijs en Sociaal
Milieu geworden, dat in september
1970, na een jaar voorbereiding, van
start ging.
Twee oude stadswijken, de Afrikaan -
derswijk in Zuid en het Oude Noorden,
met een overwegend lager-beroeps-
bevolking vormen de voedingsbodem
voor dit experiment. Veertien kleuter
scholen en achttien lagere scholen
openbare zowel als bijzondere met
4600 kinderen van 3100 ouders nemen
eraan deel. Rotterdam stak in 1970
een half miljoen in dit project. Het
ministerie van CRM subsidieerde nog
eens met 70.000 gulden.
Het driejarig onderzoek van dr. Gran
dia bracht c-en. aantal factoren aan
het licht, die negatief of positief kun
nen werken op de doorstroming. Dr.
Grandia: „De levensstijl van het gezin
bleek bepalend te zijn voor het leerge
drag en de leerprestaties van de
schooljeugd. Kinderen uit gezinnen
waar veel gelezen wordt, vader een
actief vakbondslid is en waar veel
belangstelling is voor het stedelijk
verenigingsleven maken meer kans op
goede schoolprestaties dan andersom.
Ook de waardering voor het eigen huis
speelt een grote rol. Vaders, die zelf
verven, witten en behangen af bij
voorbeeld kleine kamers uitbreken tot
één groot vertrek hebben een positieve
invloed op hun kinderen".
Andere invloedrijke factoren zijn d-
zorg voor de hygiëne en de houding
van de ouders tegenover onderwijs en
school. Dr. Grandia: „Veel van deze
ouders zien het belang van voortgezet
onderwijs niet in. Ze sturen de kinde
ren naar school omdat ze leerplichtig
zijn en daarmee basta. Bij de gratie
van de traditie blijft een deel van de
kinderen tot het einde van de leer
plicht op de lagere school zitten. Een
stel gaat door naar het lagere beroeps
onderwijs om zodra het wettelijk is
toegestaan, te gaan werken. Rotter
dam is nu eenmaal een stad met een
industriële structuur. De vraag naar
jeugdige ongeschoolde arbeidskrachten
is er erg groot. Een weekloontje van
pakweg veertig gulden, dat trekt".
„En daarbij is de huidige schoolstruc
tuur verre van ideaal. Aan klassikaal
onderwijs kleeft het grote bezwaar
dat alle kinderen dezelfde leerstof in
dezelfde tijd moeten afhebben. Wil je
doorstroming bevorderen dan is af
schaffing van klassikaal onderwijs
punt nummer een. Nodig is een flexi
bele schoolorganisatie, waarbij leeftijd
en leerstof van elkaar gescheiden zijn.
De individuele aanleg en het eigen
tempo zijn dan bepalend of een kind
de basisschool in vijf, zes of zeven
jaar doorloopt".
Gewapend met déze kennis zette.dr.
Grandia eon project op, dat op drie
polen tegelijk inwerkt: het kind, de
school en het gezin. Tien jaar lang.
van hun vierde tot en met hun veer
tiende jaar, zullen de 4600 kinderen
uit deze twee wijken begeleid worden.
Twee jaar op de kleuterschool, zes
jaar op de basisschool en twee jaar
bij het vervolgonderwijs.
De programma's voor de kleuterschool
en de lagere school zijn vooral gericht
op beter mondeling en schriftelijk
taalgebruik en op stimulering van het
taakbesef. „Op de lagere school hebben
we bovendien een nieuw lesuur inge
voerd: het creatieve spel. Vijf toneel
speelsters van het Rotterdams Toneel
geven les in dans en toneel. Zelfex
pressie is erg goed voor de emotionele
en motorische ontwikkeling".
Speciale cursussen heipén de kleuter
leidsters, de leerkrachten en de
schoolhoofden met elkaar zo'n drie
honderd bij het inspelen op de
nieuwe didactische werksituatie Het
gebruik van audio-visuele hulpmidde
len neemt daarbij een belangrijke
Bijzonder in het hele project zijn de
informatieve bijeenkomsten met de
ouders. Per winter komen zij vier
middagen of avonden bijeen in vaste
oudergroepen Over allerlei onderwer
pen, die verband houden met huis en
school wordt gediscussieerd: voeding,
hygiëne, televisie, spel en voorlezen,
feestvieren, weekendrecreatie, de
kleuterschool en de stad. Na afloop
van iedere bijeenkomst krijgen de ou
ders naast brochures over de bespro
ken onderwerpen ook twee-minuten-
leesboekjes mee om thuis aan de
kleintjes voor te lezen.
De eerste resultaten? „Dr. Grandia:
„Die zijn buitengewoon. De ouders zijn
wild enthousiast. Vier bijeenkomsten
vinden ze nog veel te weinig. „Einde
lijk wordt er wat voor onze kinderen
„Ik heb een huis
gedaan" verzuchtten ze. Deze discus
sies zijn ook zeer waardevol. Vergeet
niet dat ze op school van hun eigen
kleuters worden gehouden. De kleu
terleidster treedt op als gastvrouw.
Ongemerkt groeit er een stevig con
tact tussen ouders en school. Iets wat
zeer positief kan werken. Aandacht
voor de school geeft weer stimulans
aan de kinderen".
„De ouders die niet reageren op de
uitnodiging voor de bijeenkomsten,
worden thuis bezocht. Dat ze niet
komen blijkt meestal geen onwil maar
vaker onmacht te zijn. De moeders
werken overdag of er zijn nog kleine
re kinderen thuis. Daarom gaan we
proberen in die wijken kindercrèches
op te zetten. Het mes snijdt dan aan
twee kanten. We kunnen bij nog jon
gere kinderen met taaiopvoeding be
ginnen en de moeders krijgen eens.de
handen vrij."
Filosofie achter het project Onderwijs
en Sociaal Milieu is de ontkoppeling
van het beroep van de vrijetijdsbeste
ding. „Anno 1971" zegt dr. Grandia,
„wordt het uitgaansleven nog steeds
bepaald door het beroep, dat men
uitoefent. Schouwburg en concertzaal
zijn elitezaken, waaraan mensen uit
de Afrikaanderwijk of het Oude
Noorden niet eens denken om naar
toe te gaan. Ik weet wel, je moet de
mens niet tegen zijn zin gelukkig
maken Maar iedereen moet wel vrij
kunnen kiezen. Ongeschoolde arbeid is
niet erg. Dat werk moet gedaan wor
den. Kwalijk-is echter dat je door je
beroep in bekrompen woninkjes te
recht komt met weinig sanitair en het
uitgaansleven zich voornamelijk af
speelt in je eigen wijk. Die keten lijkt
niet te doorbreken. Kijk, ik zit zelf in
de zonzijde van het leven. Ik heb een
huis, een auto en kan gaan en staan
waar ik wil. Die „luxe" moet voor
iedereen mogelijk zijn.
„Daarom ben ik het niet eens met het
Haagse WOOT-project. Men selecteert
enkel kinderen met potentieel intellect
en die worden na schooltijd bijgewerkt.
De andere kinderen krijgen die kans
De WOOT kwam in het begin van de
jaren zestig van de grond. Op tien
openbare scholen, de zogenaamde con-
tactscholen B, worden in de eerste, de
derde en de zesde klas via de testen
de intelligentste kinderen opgespoord.
Vanaf de vierde klas worden deze in
studie- of huiswerkclub bijgewerkt.
Ook wordt aandacht besteed aan zelf
standigheidsvorming en het uitdiepen
van begrippen. Hoewel de WOOT al
geruime tijd draait, is de juiste werk
wijze nog niet gevonden. Aan huis
bezoek of sociale begeleiding van het
gezin wordt niet gedaan. Binnenkort
zal een projectleider worden aange
steld voor verdere intensivering van
het project. De resultaten in de afge
lopen jaren zijn niet spectaculair te
Het Rotterdamse project dat uniek is
voor Nederland wordt begeleid door
een innovatieteam met dr. Grandia
aan het hoofd. In de wijken zelf zorgt
een sociale contactman voor het over
leg met de bewoners en de clubhuizen
in de wijk. In oprichting is nog een
researchgroep, die de verkregen infor
matie zal doorspelen naar andere wij-
Dr. Grandia: „Als over tien jaar men
sen uit het Oude Noorden en de Afri-
kaanderswijk net zo gemakkelijk een
kaartje kopen voor de schouwburg als
voor het Feijenoordstadion, ben ik een
gelukkig man'
HANNEKE WIJGH
BRIXEN IM THALE (Oostenrijk)
Cees Hagenaars uit de Keurmees
terstraat 17 te Schoonhoven zal het
zelf ook nooit gedacht hebben: van
gasfitter tot campinghouder, direc
teur en vertrouwensman van een
Oostenrijkse reisorganisatie. Toch.
twaalf jaar nadat hij voor het eerst
bij toeval voet in Brixen zette, is
hij daar nu een gevierd, gerespec
teerd man, een respect, dat hem
bovendien geen windeieren heeft
gelegd,
Groeten uit Brixen im Thale
Hij bezit een Oostenrijkse naamloze vennootschap, waar
van hij directeur is. Hij heeft een camping voor de zomer
en de winter. Bezit een fraai restaurant en organiseert en
bestuurt van uit twee plaatsenBrixen im Thale en
Schoonhoven een Holland-Aktion. waarvoor alle
Brixenthalers hem nog steeds dankbaar zijn. Brixen im
Thale is een vakantieoord geworden, waar duizenden
Nederlanders 's zomers en 's winters naar toe gaan.
Twaalf jaar geleden dacht de nu 39-jarige Cees Hage
naars een aardige vakantie te kunnen doorbrengen in
Kitzbühel, gerenommeerd winter- en zomerverblijf. Graag
een kamer voor twee weken, vroeg hij. Zimmer besetzt,
zoals het daar heet en Cees Hagenaars toerde door naar
het ongeveer 20 kilometer verder gelegen Brixen. Een wat
armoedig plaatsje. Geen of nauwelijks hotels, slechts hier
en daar een kamer. Een wat oudere boer hielp hem op
weg. Aan dat en dat weggetje was nog wel een Zimmer
mit Küchen zu vermieten. Van 't een kwam 't ander: Cees
Hagenaars kwam met vrouw en kinderen terecht bij
Wetti en Stef Kaufmann. Het zou een langdurige vriend
schap worden. Stef Kaufmann, gemeenteraadslid, wist zo
het een en ander van gemeentepolitiek en al pratende
kwamen beide mannen tot de ontdekking, dat het in
Brixen toch eigenlijk een dooie boel was. Er moest wat
aan gebeuren. Cees Hagenaars was dan wel gasfitter en
alles wat daarmee verband houdt, hij had en heeft een
gezond stel hersens en gevoel voor zaken. „Jullie moeten
reclame maken. Je moet de boel organiseren. Er zijn zat
Nederlanders die hier naar toe willen komen. Het is hier
mooi en rustig, maar je moet ze wel gaan halen."
Cees Hagenaars kreeg een uitnodiging van de burgemees
ter om eens te komen prajen. Enfin, het bleef eerst bij
praten. De vrienschap met Wetti en Stef Kaufmann leidde
tot een bezoek aan Nederland. In ons land werd het
gesprek voorgezet. Inmiddels waren er in Oostenrijk
verkiezingen geweest. Er kwam een nieuwe burgemeester
en ook die voelde wel wat voor een nieuwe, "moderne
aanpak. Toen Cees Hagenaars enkele jaren later op het
idee terugkwam, werden er spijkers met koppen gesla-
Café- en restauranthouders, alsmede kamerbezitters en zij
die wel wat zagen in het verhuren van kamers, werden
bij elkaar getrommeld. Een vergadering leverde nog wel
niet direct resultaten op, maar de basis voor een nader
gesprek was gelegd. Er volgden meer vergaderingen. Cees
Hagenaars kwam een keer extra over naar Oostenrijk.
Langzaam maar «zpker groeide de gedachte aan een
verenigd optreden en Cees Hagenaars zou er de motor
van worden, zonder dat hij nu direct voor zichzelf een
functie zag.
„Weet je, wat het is," vertelde hij ons, „Ik lees altijd
graag de advertenties van de burgemeester. Dat is mis
schien een beetje gek, maar dat interesseert me. Ik dacht
waarschijnlijk interesseert het andere mensen ook. Een
burgemeester heeft tenslotte altijd wat belangrijks te
vertellen. Ik stelde voor dat de burgemeester van Brixen
im Thale in enkele Nederlandse kranten zou adverteren.
Zo een beetje van: De burgemeester van Brixen nodigt u
uit.
Wel, het idee sloeg aan en terwijl wij een organisatie
opzetten met een Nederlands filiaal, plaatste ik de adver
tenties. Het resultaat was ontstellend. Na de eerste adver
tentie kreeg ik meer dan duizend brieven om inlichtingen.
Een enorme klap om op te vangen. Ik weer naar
Oostenrijk. Daar was de organisatie inmiddels lot stancl
gekomen onder leiding van de directeur van het Verkehrs-
amt, de blinde meneer Koffeler. Alle. kamers waren
geregistreerd. Data waren vastgelegd. Het was één pool
geworden, centraal bevoorraad met „gasten". Voorts hadden
we bedacht dat het beter zou zijn de mensen vrij te laten
om lunch en diner te gebruiken waar ze dat wilden en
daarvoor geven wij zogenaamde „Essen-Marken" uit. De
naam was ook bedacht: „Holland-Aktion" en toen ging de
zaak aan het rollen. Van Oostenrijk uit krijgen dt
mensen bericht, compleet met folders, inschrijvingsbiljel-
len, adressen en natuurlijk de groeten van de burgemee-
ter die ze heeft uitgenodigd. Het aantal overnachtinger
was na het eerste jaar al met vele duizenden gestegen
Het hele plaatsje ls als het ware opgeleefd. Meer zelfs, hc.
Groeten uit Brixen im Thale
begint een geduchte concurrent voor de traditionele va
kantieplaats Kitzbühel te worden.
Dat is het verhaal van de Holland-Aktion. maar Ceee
Hagenaars, die de smaak van vakantie en reizen te
pakken had gekregen, bleef niet stil zitten. In de eerste
plaats had hij het druk met zijn eigen zaak. ook het
filiaal van Brixens burgemeester vroeg de nodige aan
dacht. Die burgemeester, Franz Podasser, zag de zaak
groeien en wenste een mooi hotel in zijn dorp er bij. Was
het niet iets voor Cees Hagenaars? De Hollander voelde
wel voor iets, maar niet voor een mooi hotel. Liever zou
hij een moderne camping beginnen. Nou dat kon. Na lang
zoeken en onderhandelen kwam er een fraai stuk grond
uit de bus, aan de voet van een skilift cn een mooie
skipiste. Daar moesthet dan maar beginnen. Nu heeft
Cees Hagenaars een moderne camping, ook voor de winter
stroomaansluiting voor caravans, verwarmde wasruim
ten, toiletten en droogruimten een fraai restaurant,
waar zes mannen en vrouwen zorgen voor de keuken, met
o.a. echte Hollandse kost. Een paar maal per jaar reist hij
naar zijn Oostenrijkse bezitting toe om met de bedrijfslei
der. de heer Steiner de plannen door te nemen, overleg te
plegen met de burgemeester en natuurlijk zijn oude
vriend Steffi Kaufmann en verder te bouwen aan de
Holland-Aktion die zo'n grandioos succes is geworden.
Cees Hagenaars is bezig een klein vakantie-imperium op
te bouwen op Oostenrijkse grond, met medewerking van
de kleine 2000 inwoners van Brixen im Thale, die sinds
dat eerste bezoek van de ideeënrijke Hollander er heel
wat beter voor staan dan een paar Jaar geleden.
Burgemeester Podasser en directeur Koffeler zijn best
tevreden met de vele vakantievierende Hollanders. Ja-
wohl, gute Leute, freundliche Menschen. Burgemeester
Podasser van Brixen im Thale zal dan ook voorlopig via
dc Nederlandse kranten vakantiebezoekers blijven uitnodi-
En Cees Hagenaars aarzelt nu wel een beetje tussen
Holland en Oostenrijk. Er zal op den duur een keuze
gemaakt moeten worden. Voorlopig blijft het nog pendelen
tussen Schoonhoven en Brixen, al is het wel een lange
Pendel' DICK HOUW AART
Voedingsbodem voor een nieuw experiment
Groeten uit Brixen im Thale
