.mm
mening
De Witte Zwaan thans
voorgoed op het nest
Langs de Vliet worden oude
tjalkenaken en hoeiers weer
in luister hersteld
HISTORIERIJK HOTEL VERLEDEN
Damclub Lissi
kampioen
LDDB
Ziekenverzorgende
medewerker
leerling-winkelbediende
monteur
ADMINISTRATIEF
MEDEWERKSTER
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 23 JANUARI 1971
LEIDSCHENDAM Een an
de meest typerende uitingen
van het leven in deze jaren is
de wens van velen naar „oude
dingen", antiek. Was enige
tientallen jaren geleden een
antiekwinkeltje in stad of
dorp nog iets bijzonders, nu
zijn er straten, denk aan de
Haagse Denneweg, waar huis-
aan-huis antiekwinkeltjes
zijn gevestigd. Oud glaswerk,
oude meubelen, klokken, lam
pen zijn niet langer de exqui
se hobby van een rijke verza
melaar. Jonge mensen met een
hypermodern interieur passen
daar met succes een oudé
broodkast in, een antieke spie
gel of een boerenlantaarn als
verlichtingsornament. Even
wijdig hiermee loopt de voor
liefde voor oude vervoermid
delen, de jaarlijkse rallyes van
overjarige automobielen trek
ken duizenden kijkers en het
..skütsje"-zeilen in Friesland is
weer een jaarlijks terugkerend
In Leidschendam specialiseert
de scheepswerf van de gebroe
ders Van Dongen bij de sluis
bruggen aan de Vliet zich in
het restaureren van oude bin
nenvaartuigen. Friese tjalken.
IJssel-aken. boeiers en andere
ronde- en platboomschepen.
De werf dateert van 1640 en
de vader van de beide broers
48 en 43 jaar als leer
ling op de werf gekomen,
heeft zo'n kl'eine vijftig jaar
geleden, door gebrek aan een
opvolger van de toenmalige
eigenaar de Baars, de werf
De broers, een van hen is
wethouder van openbare wer
ken. beschouwen dit werk als
een hobby. „We maken de bo
ten weer in staat van gebruik.
Deze Friese tjalk, toch gauw
zestig, zeventig jtar oud. met
een bijzonder mooie lijn en
tekening heeft de eigenaar
voor een krats in Leiden ge
kocht. waar hij als casco dien
de voor een woonboot. Het he
le bovenstuk is gesloopt, er
zitten gaten in de bodem en
wij zijn de schuit stukje bij
beetje aan het restaureren,
net als een restaurateur van
oude schilderijen of meube
len."
De tjalk is een typisch in
heems vaartuig dat steeds
weer schilders en tekenaars
heeft geïnspireerd. De naam
kwam 300 jaar geleden voor
schijnlijk een Fries woord
voor kiel. In Friesland zelf
sprak men echter van sküte of
skütsie en het „skütsje-silen"
was oorspronkelijk
strijd tussen beurtschippers.
Strikt genomen is de huidige
aanduiding skütsje-silen"
minder juist, omdat het geen
wedstrijden zijn tussen
„skütsjes" maar tussen grotere
vrachtschepen. Voorheen sprak
men van wedstrijden tussen
„beurt- en vrachtschepen"; de
beurtschepen zijn er niet
de wedstrijden behouden.
Wanneer de beurtschippers
vroeger ongeveer op precies
dezelfde tijd uit „de stad" te-
rugzeilden naar hun dorpen,
of ongeveer terzelfder tijd bij
de stad aankwamen, probeer
den ze elkaar uiteraard voor
bij te komen en ontstonden als
het ware onofficiële wedstrij
den, die veel tot de goede ont
wikkeling van de tjalk hebben
bijgedragen.
In zwang
Door zijn goede zeileigen
schappen en de grote ruimte
meer als jacht in zwang geko-
aan boord is de tjalk steeds
men. In de loods staat de, in
de omsloten ruimte groot lij
kende, boot en duidelijk is te
zien welke herstellingen er
nodig zijn. „Er zijn geen twee
boten dezelfde. tekeningen
hebben we nooit, wel mallen;
die we in bepaalde gevallen of
met een kleine wijziging, kun
nen gebruiken". De specialiteit
van vader Van Dongen was de
„Westlander", een platbooms-
vaartuig dat naar de naam al
aangeeft in het Westland voor
het vervoer naar de veiling
werd gebruikt.
Iedere werf heeft zijn specia
liteit", zegt een van de Van
Dongens, „en door mndrecla-
me, maar ook omdat dit res
taureren niet voor iedereen
economisch verantwoord is,
worden eigenaren van casco's
die daar een plezierjacht van
willen maken door andere
„Wij hebben het vak spelen
derwijs van vader geleerd, te
keningen hebben we niet no
dig, de maten blijven in je
De toekomstige trotse bezitter
van een oude tjalk moet ech
ter geen haast hebben. Alleen
voor het opknappen van het
casco, later komt dan nog de
hele bovenbouw met slaap
plaatsen, dek, tuig, zijzwaar
den e.d., rekenen de gebroe
ders, die het werk met een
knecht en enkele leerlingen
doen, op een winterseizoen. Zij
zien het ook als een vulling
van de wintertijd, als er wei
nig werk en het binnenshuis
„lekker" werken is. Het grote
botenhuis, achter de werkloods
ligt dan vol, wel 60 schepen,
waarvan de eigenaren in het
weekeinde aan hun boten
werken. „Dan zijn er hier
soms wel honderd man aan
het werk en wordt er veel
gelachen."
De hele restauratie gebeurt
nog met handgereedschap, uit
gezonderd natuurlijk de lasap
paraten en in dit verband zegf
een van de broers dat het op
de werf nog zo'n mooie leer
school is voor jongens die lief
hebberij hebben in dit werk.
„Hier kun je nog het hele vak
leren, je wordt geconfronteerd
met alle mogelijke problemen,
je mag alles doen en meehel
pen, maar vooral kijken, kij
ken en nog eens kijken. Als
die jongen dan 's avonds
school gaat om te leren lassen
wordt het een prima vakman.
De bouw van plezierjachten
wordt steeds geïntensiveerd,
ook door de grote nieuwe wa
tersportgebieden, die in recre
atie-centra worden aange
legd."
Als de scheepsbouwers met de
boot klaar zijn, wordt hij
blankgestraald en van binnen
geprepareerd met poleyster op
plaatsen waar men nooit meer
bij hoeft of, zoals in de machi
nekamer in de dikke olie ge
zet.
Miljonair
De tjalk die nu onderhanden
is meet 12%x3% meter en i
er „beslist niet alleen voo
miljonairs". Voor een zelfwei
ker is het volgens de broers
een duidelijk haalbare zaak.
Het is alleen de kunst een
mooi casco op de kop te tik
ken. Veel van die onderne
mende zelfbouwers blijken ja
ren aan hun boot te werken,
mooi hout te kopen, daar 's
winters onderdelen van te ma
ken, in de zomer te varen en
LISSE „De Witte Zwaan is vleugellam. Binnenkort hoger dan de inkomsten" is de verklaring van de hui-
schenkt de kelner er voor de laatste maal een „konjak-
kie", wordt het laatste plakje ham tussen een kadetje
geschoven, vloeit de laatste schuimkraag uit het bier
vat. Geen polonaise zal de houten vloer meer doen
kraken. Het statige hotel-restaurant aan de Heereweg
in Lisse sluit met Pasen zijn deuren. „De kosten zijn
dige eigenaar, de heer Van der Ploeg. „Ik heb er voor
kapitalen ingestoken. Nu blijkt opeens dat de elektrici
teitstoestanden niet meer aan de eisen voldoen. Herstel
zou me weer een paar mille gaan kosten. Ik stop ermee.
De tent gaat dicht".
Deze duidelijke taal maakt een einde
aan ruim vierhonderd jaar horeca op
het Vierkant in Lisse. Vier eeuwen
moeten we terug om de eerste wanke
le stappen van „De Witte Zwaan" te
achterhalen. In het Morgenboek van
Rijnland (hierin werden opgetekend
de grote landerijen en de namen van
hun eigenaars) komen we de naam
van „De Zwaan" voor de eerste maal
Het is 1544. In Leiden wordt Jacob
Jansz. als een ..overtreder der plakka
ten op de lediggangers en vagebonden
gevonnist om gesteld te worden op
een schavot, gebonden aan een staak,
gegeseld met scherpe roeden op zijn
blote lijf". Gerrit Jacobs is eigenaar
van de woning op het Vierkant. Zijn
huis staat op een stuk grond van 160
roede. De Swaan is nog geen herberg.
Het enige vocht wat de bezoekers
voorgeschoven .krijgen is karnemelk.
Jacobs is boer. Lisse is rond die tijd
nog een rustige gemeenschap, waar
"noeste arbeiders het bestaan van het
woord „stamkroeg" nog onbekend is.
Het beleg van Leiden in 1574 ver
stoort deze rust abrubt. Alle dorpsker
nen rondom de belegerde stad. behal
ve die van Noordwijk en Lisse. wor
den verwoest. Ook de toren van het
kerkdak in Lisse moet eraan ge', /en.
Het daarop volgende jaar krijgt Lei-
den zijn universiteit. Waarschijnlijk
dorstig geworden door de haring en
het wittebrood zoeken de studenten
hun vertier ook rondom Leiden. Cor
nells Pieter van der Codden ziet er
wel brood in. Hij koopt de boerderij
en bouwt deze om tot herberg. In het
gemeentearchief van Lisse staat zijn
naam geboekstaafd als de eerste
waard van „De Zwaan".
In 1597 duikt zijn naam weer op als
zijn herberg het middelpunt van een
„vechterij" is. In het dingboek. waarin
destijds de delicten werden opgeschre
ven, staat hierover: „Te Lisse heeft
men snachs na meydagh omtrent drie
uren danspal gehouden ten huize van
Cornelis Pietersz van der Codden
waarbij Aaelbert Dignums de Roo den
baljuwsbode de deur uitgooide".
Door diezejfde deur bleven de klanten
de herberg binnenstromen. Dat ook de
tinnen kroes vaardig werd gehan
teerd. blijkt uit feen specificatie van
teerkosten uit 1610. Van der Codden
maakte voor een klant de volgende
rekening op: „8 september: verdron
ken aan bier, zes vanen min een bier
op enige doipszaken van de ambacht.
21 september: den somma van zeven
gulden vier stuiver over het gelag van
vierentwintighalf vaan bier op de ver
gadering van diverse gebeuren op het
proces van de vertichtïngen. 22 en 23
september: een somma van tien gul
den over de kosten die gedaan werden
voor het logeren van een nacht van
de Landdrost, zijn volk en zijn peer-
Het totale „verdronken" bedrag komt
niet op de specificatie voor. Duidelijk
is dat Van der Codden te doen had
met een wanbetaler. De rekening
werd pas op 19 september 1613 vol-
Het leven in Lisse gaat door. Pieter
Cornelis Keyzer neemt Neeltje Cor-
nelsdr. Verdel tot zijn wettige echtge
note. terwijl de schoolmeesters Wiard
Takesz en Jacob Hendricksz Heek op
het kerkhof hun laatste rustplaats
vinden.
De concurrentie voor De Zwaan wordt
zwaar. „Het roode hart onder den
groenen Eyck", herberg „Het wapen
van Lis" (later stopplaats van de post
wagens) en de „Couden Oven" tastten
de klandizie van Van der Codden aan.
Willem, Gerrit. Cornelis, Lenaert. Ja-
cop en Pieter blijven in betere tijden
geloven. Twee andere zonen gaan het
huis uit om een ander ambacht te
leren. Tot 1742 is er een hiaat in de
berichtgeving over de Witte Zwaan.
In dat jaar wordt de herberg publie
kelijk geveild. Hendrik van Leeuwen
is de koper. Hij is de opvolger van
Hendrik Cornelis Onnozel, volgens de
koopakte krijgt hij de beschikking
over een „ruyme, hegte en de sterke
huysinge met ene groote en hegte
koorn en saatsolder, twee peerdestal-
len. een koestal en een welbeplante
tuyn". „De Witte Zwaan" is intussen
een herberg van standing geworden.
De rekeningen van het dorp worden
er ter inzage gelegd en de schout en
schepenen spreken er recht. Met goed
weer buiten, als het regent binnen.
SLECHTE TIJD
Desondanks breekt een slechte tijd
aan voor de herbergiers. De pinten en
tinnen kroezen worden minder frequent
gevuld en ook ruiters houden hun paard
op de Heereweg niet meer in om het
inwendige van man en paard te ver
sterken. De herbergiers volgen elkaar
snel op. In 1806 staat Anthony van
Keulen achter de tap. Vier jaar latei-
wordt hij opgevolgd door Jan Lem
mers. „De Witte Zwaan krijgt de wind
weer in de zeilen. Het wordt een van
de meest bezochte herbergen in de
omgeving van Leiden. Het zijn vooral
de studenten die er hun feesten en
partijen beleggen. De eigenaar in
1850. Gerrit Veldhorst, is zelfs zo'n
populaire waard, dat zij een lofdicht
op hem schrijven. In 1877 komt de
herberg in het bezit van de familie
Van Ruiten. Drieënveertig jaar zwaai
en ze de horecascepter om deze in
1920 over te geven aan de HoBaHo.
die de herberg gebruikte als veiling
zaal en aanvoer van bollenmanden.
De geschilderde zwaan alle bollen
manden van de HoBaHo herinnert
aan die tijd. De HoBaHo breidde echter
uit en verhuisde naar de Haven. De
familie Hekkers liet De Witte Zwaan
zijn vleugels weer uitslaan. De her
berg van weleer werd weer omgeto
verd in een nette gelegenheid, waar
de heren van de sociëteit zich in
gepaste stijl onderhielden achter de
vergadertafel.
De Witte Zwaan had echter zijn lang
ste tijd gehad. De eigenaren moesten
steeds grotere bedragen gaan besteden
aan herstel van het interieur.
De een na laatste eigenaar, de heer
Van Duinen kon aanvankelijk de kos
ten nog drukken door van de zaal
achter De Witte Zwaan een bioscoop
te maken. Toen echter ook deze in
komsten verdwenen was het bijna ge
daan met De Witte Zwaan.
Nog twee seizoenen sloeg De Zwaan
zijn vleugels uit. Met Pasen strijkt hij
voorgoed op het nest neer.
Zi t njn tjes jagers
in Sassenheim
actief
SASSENHEIM De laatste weken
wordt door zwijntjesjagers in Sassenheim
danig huisgehouden. Zo werden op 'net I
Kagerplein niet minder dan zeven fietsen
on bromfietsen vermist In alle gevallen
stonden deze niet op slot.
elke kant hij ook I
Vertrouwen
Als li
e nu eens
UI
de priester
In uw artikel „Een priester zoekt
vertrouwen" (een priester met een zes-
tigurige werkweek en de reële klacht
van deze tijd: het wantrouwen van vrij
veel katholieken tegen de geestelijk
heid) is het profiel getekend van een
priester, die nog van de goede soort is
Hij doet normaal parochiewerk en heeft
zowaar nog een missiecomité. Noch de
priester zelf. noch de schrijver van het
stuk gaan echter in op het waarom van
het wantrouwen. Sinds 1960 en vooral
na 1965 hebben de Nederlandse katho
lieken een reeks onttakelingen meege-
maakt.waarin een aantal priesters een
rol heeft gespeeld. "Wie zich dit bewust
is kan moeilijk als vroeger vertrouwen
schenken. „De Kerk is op een ontstel
lende manier bezig de gewone man te
verliezen", aldus een zin uit het artikel.
Het rijke roomse leven is een armetierig
zaakje geworden. Een aantal priesters
is als de schuldigen aan, te wijzen. Dat
weet de gewone man drommels goed
Hij gaat niet met hen in debat. Hij
hoopt en bidt op betere tijden. De
laatste weken is het droeve bewijs ge
leverd van de enorme kloof tussen de
gewone gelovigen en de hogere geeste
lijkheid. Pas na jaren, als het Vertrou
wen in de priester hersteld is. zal de
gelovige mens weer het zo noodzakelij
ke respons geven.
Leiden, S. M.
(Naschrift: Als we er vanuit gaan dat
dit vertrouwen noodzakelijk is, kan de
gelovige mens dan een termijn van
jaren verbinden aan het overbruggen
Als, zuchtte minister Rool-
vink. Als we met z n allen de 42 of 45
uurtjes per week die we contractueel
zouden moeten werken ook werkelijk
zouden werken, dan -zou er nog veel
meer gedaan kunnen worden dan: a. de
AOW en AWW pensioenen optrekken
tot het minimumloon, b. de oudinterim-
trekkers een uitkering geven, berekend
naar hun vroegere inkomen, c. de zelf
standigen die zich thans bij gebrek aan
enigerlei voorziening moeizaam voort
slepen in hun bedrijfje, helpen.
als wij met z'n allen voor één jaar
zouden afzien van een reële inkomen-
verbetering zouden bovenstaande pun
ten gerealiseerd kunnen worden).
L. G. N. te Voorhout
LISSE Door een overwinning
128 op „Kijk-Uit" uit Zegveld i:
Damclub Lisse gisteravond kampioe
geworden van de eerste klasse
Leidse Districts Dam Bond.
„DE WILBERT"
OVERRUN 7 - KATWIJK A. D. RIJN
erkende diploma
int.:-.
Aan deze cursus, die 2 jaar duurt, kunnen meisjes en jongens dee
nemen, die op 1 maart minstens 17 jaar oud zijn en de O.V.B
Inas-opleiding hebben gevolgd of na de lagere school minstens 3 ja;
voortgezet onderwijs hebben genoten (dispensatie hiervan i
lijk).
Zolang de opleiding duurt ben je bij ons in loondienst, dat wil zegge:
dat je het eerste jaar een salaris verdient van 580,48 per m,
plus 149c onregelmatigheidstoeslag en 6% vakantietoeslag; 2 i
per maand vergoeden wij de reiskosten voor bezoek ouderlijk hu qi
voor zover deze meer dan 2.50 bedragen en de eerste aansch;
dienstklediing wordt gratis verstrekt.
De lessen worden gegeven tijdens de werkuren. Ook bij ons geldt een 5-daag 106
werkweek van 42% uur.
Voel je voor dit mooie beroep,
dan eens nadere inlichtingen
01718-16041).
Voor spoedige indiensttreding
voor de winkel (liefst vakbekwaam)
voor gas en water.
W. P. HARTWIJK
Nieuwe Beestenmarkt 711 - Leiden - Tel. 26627
GEVRAAGD vor spoedige indiensttreding
Leeftijd 18 jaar. Enige kantoorervaring gewenst.
Aanmelden tijdens kantooruren of na telefonische afspraa'
N.V. Orthopaedische fabriel f
v/h J. van Lierop
NIEUWE RIJN 55—56 LEIDE
Telefoon 23650 - 20017.
