ZUIDWEST-AFRIKA
OPNIEUW
EEN TWISTAPPEL
Is VN
IBARSTEN IN DE
'ESTDUITSE VOORGEVEL
opvolger van
volkenbond?
ZATERDAG 23 JANUARI 1971
(Van onze correspondent)
LONDEN Deze week is door het
Internationale Gerechtshof in Den
Haag voor de vijfde maal in twintig
jaar ,,de zaak Zuidwest Afrika" in be
handeling genomen. De vorige ronde
in de voornamelijk juridische touw
trekkerij om het recht op onafhanke
lijkheid van deze voormalige Duitse
kolonie, eindigde in 1966. De partijen
die toen voor het hof tegenover elkaar
stonden, waren Liberia en Ethiopië aan
de ene kant als eisers, en Zuid-Afrika
aan de andere kant dat zichzelf ver
antwoorden moest voor het bestuur
dat zij toen ruim 40 jaar over Zuidwest
Afrika uitgeoefend had. De strijd in
1966 eindigde juridisch gezien in een
gelijke stand. Het hof wilde de juist
heid van de Zuidafrikaanse uitoefe
ning van het mandaat, dat de Volken
bond haar in 1920 gaf, bevestigen
noch ontkennen. De rechters konden
dat volgens hun zeggen ook niet, om
dat de eisers in het geding, Liberia en
Ethiopië, geen enkele rechtsbetrok-
kenheid in Zuidwest Afrika hadden.
Het kostte de rechtbank overigens zes
jaar om tot de conclusie te komen dat
zij geen uitspraak kon doen.
De zaak mocht dan in 1966 juridisch
doodgelopen zijn, in de praktijk was
zij dat beslist niet. De uitslag werd
alom als een zege voor Zuid-Afrika
beschouwd en dat was het in zekere zin
ook. Het bestuursmandaat dat het voor
voorlopige periode over Zuidiwest-
Afrika gekregen had, was opnieuw niet
een tijdsbeperking onderhevig
De initiatiefnemer van de nieuwe
procedure is de Veiligheidsraad van de
Verenigde Naties. In juli vorig jaar
de raad een motie aan waarin hij
het Internationale Gerechtshof ver
zocht de „wettelijke gevolgen te onder
zoeken van Zuid-Afrika's weigering
om zijn mandaat over Zuidwest-
Afrika op te geven".
De moderne geschiedenis van het gebied
begint met de conferentie van Berlijn
in 1884, als het eengeworden en mach
tige Duitsland zijn deel opeist op de
koloniale wereldmarkt. Maar na de
nederlaag in de eerste wereldoorlog
wordt het verslagen Duitsland niet lan
ger in staat geacht om voldoende zorg
te dragen voor de ontwikkeling van de
450.000 inwoners van Zuidwest-Afrika.
De Volkenbond besluit een bestuurs
mandaat te geven aan Zuid-Afrika. Ar
tikel 2 van dit mandaat zegt „dat Zuid-
Afrika alles in het werk zal stellen om
het materiële en morele welzijn en de
sociale vooruitgang van de bevolking
te bevorderen". De Zuidafrikaanse staat
van generaal J. Smuts, onder wiens
leiding enige jaren daarvoor de Duitsers
uit Zuidwest-Afrika verjaagd waren,
schrijft echter in die tijd: „Het man
daat verschilt in feite niet veel van
een annexatie".
Mandaat
Het juridische slop waarin de zaak nu
verkeert, vindt zijn directe oorzaak in
het verdwijnen van de Volkenbond.
Zuid-Afrika's „opdrachtgever", bij het
uitbreken van de tweede wereldoorlog.
"Want. staat het inderdaad vast dat
Zuid-Afrika verplichtingen heeft aan
de naoorlogse Verenigde Naties, die
misschien naar doelstelling wel, maar
naar interne structuur en bevoegdheden
in ieder geval niet als opvolger van
de Volkenbond beschouwd kan worden?
Berust de controle op de uitvoering van
het mandaat na het verdwijnen van de
Volkenbond dus inderdaad bij de Ver
enigde Naties?
Omdat Zuid-Afrika. zoals te verwach
ten viel, in 1949 van mening was dat
het aan de Verenigde Naties geen ver
antwoording meer schuldig was. scha
kelde de Verenigde Naties het Inter
nationale Gerechtshof in. In juni 1950
oordeelde het hof echter dat Zuid-
Afrika zich wat zijn bestuur over
Zuidrwest-Afrika betreft, wel moet on
derwerpen aan het gezag van de Ver
enigde Naties. Ook besloten de rechters
dat de status van Zuidwest-Afrika niet
veranderd mag worden zonder toestem
ming van de V.N. Zuid-Afrika ging
met het vonnis niet akkoord
Ondertussen gingen de Zuidafrikaanse
bestuurders in het mandaatgebied door
met het uitvoeren van' de ODdracht die
de Volkenbond hun gegeven had.
Dat wil zeggen: naar beste weten hot
heil van de bevolking bevorderen. Zij
deden dat uiteraard wel op een Zuid
afrikaanse manier. Zuid-Afrika's natio
nale filosofie luidt nu eenmaal dat hel
heil van een bevolking er het meest
mee gediend is, als men blanke en
zwarte mensen van elkaar scheidt Het
spreekt vanzelf, dat Zuid-Afrika voor
de bevolking van zijn mandaatgebied
geen uitzondering maakt. In de jaren
'50 liet het hele stammen naar zwarte
woongebieden verhuizen, voerde een
paspoortensysteem in voor wie naar een»
ZUID-AFRIKA
WEIGERT
MANDAAT
OP TE GEVEN
•mm
Het waterprobleem in Zuidwest-Afrika is groot. Maar zelfs
de woestijngebieden komen prachtige
gekleurd of een ongekleurd gebied wilde
en voerde ook de bestuursïnspraak op
Zuidafrikaanse leest. Dat is immers
het beste voor iedereen. Het sleutel
argument van de eisende partij voor
het Internationaal Gerechtshof in 1960.
Liberia en Ethiopië;, was dat het man
daat door Zuid-Afrika misbmikt is door
de politiek van rassenscheiding in het
mandaat in te voeren. Ook aan hun
argumenten verbonden deze beide tin-
den de eis dat Zuid-Afrifta 'zijn man
daat moest teruggeven aan de Ver
enigde Naties.
Bevoogding
Het merkwaardige van „de zaak Zuid
west-Afrika" is. dat de bevolking van
het gebied in de internationale juridi
sche bevoogding van haar belangen ge
durende nu bijna een eeuw zelf nooit
mee heeft mogen spreken. Van het
begin af zijn er in de bevolking groepen
geweest die regelmatig te kennen gaven,
dat ze daar wel prijs op stelden. Reeds
tijdens het Duitse bewind kwam de
meest militante van de vijf stammen,
de Herero's. in opstand. In weefwii
van de gedachte dat de Duitsers pas in
de tweede wereldoorlog hun eerste
genocide begingen, achtte de Duitse
generaal Von Trotha het toen nood
zakelijk om meer dan 75.000 Herero's
•de dood in te jagen. Ook onder het
Zuidafrikaanse bestuur "voor de oorlog
bleven opstanden zich voordoen, zij het
met minder bloedige afloop.
Het ongenoegen van de inlandse be
volking in Zuidwest-Afrika werd bijna
vijftig jaar vertolkt door de Herero
Hosea Kutako, die vorig jaar op een
leeftijd van 105 jaar stierf. Zijn ver
zet was echter niet georganiseerd. Het
verzet in Zuidwest-Afrika begon pas
na de tweede wereldoorlog enigszins
georganiseerd te worden, toen de
Zuidwest-Afrika, voor een belangrijk deel bestaande uit steppengebied, levert fraaie staaltjes natuur. Hier
een rots van honderden miljoenen jaren oud, onder de bevolking bekend als Vingerklip, ruim 34 meter hoog.
SWAPO, de organisatie van het volk
van Zuidwest-Afrika opgericht werd
Met steun van communistische landen
hebben de leden van de SWAPO zich
de laatste jaren bekwaamd in de
guerrilla. In augustus 1966. na het von
nis van het Internationaal Gerechtshof,
verklaarde de SWAPO openlijk de oor
log aan de blanke meesters. Sindsdien
heeft er in Zuidwest-Afrika weer veel
bloed gevloeid. Bij een aanval van (te
SWAPO op een militaire basis in
Mpacha in 1969 vielen 90 doden. Waren
het voor de oorlog voornamelijk
Herero's die tegen de vreemde be
stuurders hun ongenoegen-over de aan
wezigheid kenbaar maakten, na. de oor
log zijn ook leden van de Ovambo's
en andere stammen zich tegen de Zuid-
Afrikanen gaan keren. In 1969 werden
5 Ovambo's door Zuid-Afrika wegens
..terrorisme" ter dood veroordeeld.
Of de nieuwe procedure voor het In
ternationaal Gerechtshof verder bloed
vergieten in Zuidwest-Afrika kan voor
komen, is lang niet zeker. Bij ver
schillende gelegenheden in het verle
den heeft Zuid-Afrika verklaard dat
het er niet aan denkt het mandaat op
te geven en dat het het evenueel met
geweld zal verdedigen. Dat doet het op
dit ogenblik dus al tegen de SWAPO
Desalniettemin wordt Zuidt Afrika voor
het hof in Den Haag weer verdedigd
door een team van zeer bekwame ju
risten onder leiding van mr. Dawie de
Villiers, die Zuid-Afrika in 1966 naar
een legalistische overwinning voerde.
ALFRED HOOGVELD
r dan 1,8 miljoen VVestduitsers
en op dit ogenblik in woningen
beslist onder de maat zijn. Deze
'oningen lopen uiteen van lekkende
iutten en vochtige kelderruimtes tot
^afzienbare rijen van trieste woning
blokken die als noodbouw door de
itaat gefinancierd zün. De meeste
hebben geen badgelegenheid en vaak
ontbreekt er een keuken.
Als gevolg van de bevolkingsgroei en
de krotopruiming zullen er in de ko
rtende tien jaar in de Bondsrepubliek
Dp zijn minst vijf miljoen woningen
(ebouwd moeten worden. Dat wil zeg-
;en dat de Duitsers tot 1980 per jaar
retzelfde aantal woningen klaar moe-
en krijgen als zij jaarlijks in de perio
de oorlog opleverden. Het aantal
raoorlogse woningen in West-Duitsland
redraagt 11 miljoen.
bewoners van de noodwoningen
ren met 500.000 mensen de groot
te groep die armoedig gehuisvest is.
Kelen wonen reeds 15 jaar in hun
behuizing. Zij zijn er vaak al zo aan
iewend om buiten de samenleving te
even, dat ze niet de minste moeite
en om zich bij de grote groep aan
sluiten die naar wat beters op zoek
Als de overheid over het huisves-
ingsprobleem spreekt maakt zij ook
inderscheid tussen „daklozen" en
-mensen die naar woningen zoe-
foor de dakloze groep is het geen
irobleem van armoede in een land
rijkdom. Velen hebben aanzienlij
inkomens. Hoewel het woord „a-
ociaal" niet langer gebruikt wordt
de daklozen aan te duiden komen
nieuwe omschrijvingen vaak op
letzelfde neer. Een vader van elf kin
deren die reeds 17 jaar in zijn nood
woning woonde vertelde me onlangs
„dat zij (de ambtenaren) ons niet als
gezinnen, maar als gevallen zien".
Van de 850.000 inwoners van Keulen,
wonen er 11.000 in noodwoningen;
11.500 mensen staan geregistreerd als
woningzoekenden. In één van de voor
steden bezocht ik zo'n „Notunterkunft".
In de 69 vertrekken die het gebouw
telde woonden 24 gezinnen met een
totaal van 118 personen.
Er was geen enkele badgelegenheid
en sommige gezinnen hadden zinken
wasbakken gekocht die zo hier en
daar in de vochtige gangen stonden.
Ieder gezin had een toilet dat net
zoals in een kazerne op een rij naast
andere toiletten gebouwd was. De
verwarming van het gebouw gebeurde
met kachels.
Voor deze woningen wordt geen huur
gevraagd. In plaats daarvan wordt er
van de bewoners verlangd dat zij een
fooi geven die van 60 cent tot één
gulden vijfenzeventig per vierkante
meter kan uiteenlopen. Het gezegde
..mijn huis is mijn kasteel" „mv
home is my castle" gaat voor deze-
huizen echter niet op. De huizen val
len onder wettelijke bepalingen die de
bewoners ervan meer plichten opleg
gen dan rechten geven. Het wordt als
vanzelfsprekend aangenomen dat de
politie bij nacht en ontij het gebouw
binnenvalt en dat ambtenaren per
soonlijke vragen aan de bewoners
stellen.
Het beheer van het gebouw lag bij
een vrouw die op de laatste verdie
ping woonde. Voor de moeite die zij
zich getroostte, had zij de beste flat
gekregen en de overheid had bij haar
telefoon aan laten leggen. Er gebeurde
Keulen, langzamerhand
maar weinig in het gebouw waarva
zij geen weet had.
„Als ik het uitreken", zei zij „zijn
misschien van de 24 huwelijken in d
gebouw drie of vier min of me<
gelukt". Soms zijn er hevige ruzies.
de Rijn. Maar de krotten zijn niet verdwenen.
Daklozen
vaak met
aanzienlijk
inkomen
percent een inkomen heeft van meer
dan 1000 Mark per maand".
Een andere vrouw bij wie ik op be
zoek ging had voor haar man en twee
kinderen twee vertrekken om in te
wonen. De kinderen sliepen op de
slaapkamer, beiden in een éénper-
soonsbed. De ouders op een matras in
de keuken". Uit een kast neemt zij de
laatste salarisbriefjes van haar man.
„Wel, de vorige maand heeft hij 1700
Mark verdiend. Die maand daarvoor
maar 1200. Meestal ligt het zo rond de
1300 Mark".
Haar man is als kabellegger in dienst
bij een onderaannemer van de PTT.
Zij waren van het Ruhrgebied waar
zij in de huurschuld gezeten hadden
naar Keulen verhuisd. Zij hadden een
sctiuld van 800 Mark. Toen haar man
een boete voor een verkeersovertre
ding weigerde te betalen werd hij
veertien dagen in de gevangenis ge
zet.
op zou kunnen brengen, zouden zij in
de vrije woningsector makkeljk een
betere woongelegenheid kunnen vin
den. Tot nu toe betalen zij voor hun
noodwoning echter maar 64 gulden
Bovenal echter zijn ze door hun apa
thie zo afkerig geworden van een aan
sluiting bij de rest van de samenle
ving dat ze een leven in hun eigen
klasse verkiezen boven een betere wo
ning. De overheid zegt dat het klas
senprobleem altijd zal blijven bestaan
en vele gezinnen beschouwen zichzelf
als moeilijk geval.
Het lijkt er inderdaad op dat deze
klasse in de toekomst zal bijven be
staan. Veertig percent van de 4000
kinderen die in noodwoningen te Keu
len wonen gaan naar speciale scholen
De ambtenaren zeggen dat alleen kin
deren met leermoeilijkheden die met
een test gepeild werden toegang tot
deze scholen krijgen. De ouders met
wie ik echter gesproken heb, vertel
den mij dat ze hun kinderen zonder
meer naar deze scholen stuurden. Al
leen om de red^n dat zij uit de
dakloze gezinnen, uit de „dakloze
klasse" kwamen.
Niet iedereen in dit weldoorvoede
land is blind voor de toestand waarin
..de daklozen" verkeren. In Keulen
zijn twee vrijwilligersorganisaties op
gericht die verandering in deze toe
stand willen. De eerste groep heeft
een zeer ideologische basis en bestaat
uit een groot aantal sociologen, lera
ren en studenten. Zij zijn ervan
overtuigd dat de enige wijze om de
misère van de daklozen op te lossen te
vinden is op de weg van de maat
schappijverandering. De tweede groep
is een afscheiding van de eerste en
bestaat voornamelijk uit bewoners
van de noodwijken zelf; het zijn de
weinige bewoners die zich niet bij hun
toestand neerleggen. Een vrijwilliger
van de laatste groep zei tegen me:
„Wij willen geen revolutie. Wij willen
een fatsoenlijk huis en dat kun je
alleen krijgen door praktische midde-
NORMAN CROSSLALD
(Copyright The Guardian)
