SADLERS
WELLS
IN
v
Veertig jaar
theater
maar al
sinds 1683
befaamde
Londense
instelling
Sc
ZATERDAG 16 JANUARI 1971
LONDEN Het stond heel mooi in
„Tho Observer" van 7 deoermbcr 1930.
Stjjfdeftlg, met een serie droge titels
over do breedte van slechts cén
kolom, zoals in die t\jd gebruikelijk
„Het nieuwe Sadlers Wells
En het Oude.
..Twelfth Night" op Twaalfde Avond.
Werkovereenkomst met Old Vic."
Hierna volgde een lang verhaal over
de aanstaande opening van het
nieuwe Sadlers Wells Theatre, waar
van de naam toen zonder afkappings
teken geschreven werd. „De Twaalfde
Avond zal bijzonder gepast gevierd
worden", aldus meldde toneelcriticus
G. W. Bishop geestdriftig, „want op
6 januari 1931 heropent het Sadlers
Wells Theatre als het Old Vlc van
Noord-Londen. met Shakcspcares
..Twelfth Night" dat veertien dagen
zal vertoond worden en dan voor nog
veertien dagen naar de Waterloo
Road (de straat van het Old Vic
Theatre) verhuist.
„Het is nu vijf jaar geleden, dat men
van wal stale met hel opzet om Sad
lers Wells te herbouwen. De inspan
ningen om het nodige geld bij elkaar
te krijgen waren onvermoeid. Er werd
een bedrag van ongeveer 70.000 pond
ingezameld en dit geld is helemaal
opgebruikt. Men heelt nog 23.000 tot
30.000 pond nodig om de totale kos
ten te dekken".
„Het gebouw is nu vrijwel af en het
nieuwe theater verhoogt het waardige
karakter van een historisch deel van
Londen. Door de ramen aan de voor
zijde heeft men een prachtig uitzicht
over de City tot aan St. Paul's, ter
wijl beneden de New River (die nu
de Roscbery Avenue in Islington reservoir i») vloeit Honderd-
/xt j r j v j o mo. j j m IJ.L vUftfgr jaar geleden gingen de
(Noord-Londen) dat op 6 januari 1931 geopend werd met Twelfth theaterbezoekers daar vissen alvorens
Night" van Shakespeare. de toneelvoorstellingen bij te wonen".
Het Sadler's Wells Theatre
De man van de Observer was in de
wolken over de inrichting van het
nieuwe Sadler's Wells Theatre met
zijn 1.700 plaatsen en toegangsprijzen
van sixpence tot vijf shilling en ne
gen pence. Op het programma stonden
werken van Shakespeare, die om de
veertien dagen gedurende twee weken
door een opera vervangen werden.
Veertig jaar na de plechtige opening
van het nieuwe gebouw is Sadler s
Wells het enige theater van Londen
waarin vreemde gezelschappen van
om het even waar korte tijd kunnen
optreden. Sinds 14 december jl. brengt
de D'Oyly Carte Opera Company er
gedurende twaalf weken operettes van
Gilbert en Sullivan over het voet
licht.
Zoals vele wereldvermaarde Londense
schouwburgen heeft Sadler's Wells
een lange en merkwaardige geschie
denis. „Well" betekent put en voor de
Reformatie bevond zich in Islington
(Noord-Londen), op de plaats waar nu
het Sadler's Wells Theatre staat een
zgn. heilige put, waarvan het water
volgens sommige tijdgenoten een mi
raculeuze geneeskundige kracht bezat.
Na de hervorming werd deze put ge
sloten omdat de overheid van oordeel
was. dat hij de superstitie van het
volk aanwakkerde.
De huidige naam van het theater
dateert van 1683. In dat jaar bouwde
Dick Sadler, een opzichter van ver
keerswegen, in Islington een houten
„muziekhuis". Op de bouwgrond weid
door arbeiders de vergeten „heilige
put" blootgelegd. Sadler besefte spoe
dig de commerciële waarde van deze
ontdekking en besloot de genezende
kracht, die gan de ijzerhoudende bron
toegeschreven was, op doeltreffende
wijze te exploiteren.
Rond de put bouwde hij een rustieke
grot. Het duurde niet lang of iedere
morgen kwamen vijf- tot zeshonderd
mensen naar zijn instelling om het
geneeskrachtige water te drinken en
naar de muziek te luisteren. Islington
bevond zich op slechts korte afstand
van centraal Londen. Het werd een
vermaard oord dat stedelingen, boeren
en buitenlui aantrok voor een gezond
heidskuur.
Gespuis
Vanaf 1712 kreeg „Sadler's Wells" ech
ter een slechte naam, omdat het door
allerlei gespuis gefrequenteerd werd.
Op 14 augustus van dat jaar pleegde
een boef in het „muziekhuis" een
„wrede en barbaarse moord". Het
duurde lang eer Sadler's Wells zijn
ongunstige reputatie kwijt was. Po
gingen om van het parlement voor het
..muziekhuis" een theatervergunning
te krijgen, mislukten in de jaren
1735-52, ofschoon deze instelling toen
al veertig jaar lang als concert- en
variétézaal gebruikt werd. Pas na 1753
slaagde de nieuwe eigenaar. Thomas
Roseman, erin een muziek- en dans-
vergunning te bemachtigen.
Drie jaar later liet Roseman het hou
ten gebouw afbreken. In zeven weken
tijds bouwde hij een grotere stenen
zaal, die hem 4.225 pond kostte. Een
toegangskaartje van 3 shilling gaf de
bezoekers ook recht op een stevig glas
portwijn of punch. Sadler's Wells
werd nu een zeer populair theater,
waarin de beroemde clown Joey Gri-
maldi in 1781 voor de eerste maal van
zijn leven optrad toen hii nog geen
drie jaar was. Aan de zijde van zijn
vader speelde hij de rol van een aap.
die aan een lang touw bengelde. Het
touw brak en de kleine Joey be
schreef een sierlijke boog over de
orkestbak, waarna hij te midden van
het publiek terecht kwam.
De populariteit van Sadlers Wells
nam voortdurend toe. In 1783 werd
aan alle advertenties van het theater
een nota toegevoegd om het publiek
ervan op de hoogte te brengen, dat de
overheid speciale maatregelen nam
om het tegen zakkenrollers te be
schermen. Van 7 tot 11 uur 's avonds
stonden de wegen rond Sadler's Wells
onder toezicht van politie, die te voet
en te paard patrouilleerde.
Grimaldi maakte Sadler's Wells wel
varend. Hij trok zoveel volk aan. dat
de mensen die op de eerste rij zaten,
vaak door degenen die zich achteraan
in de zaal bevonden, in de orkestbak
gedrongen werden. Op een gegeven
ogenblik werkte Grimaldi zowel in
Sadler's Wells als in Covent Garden.
Als hij niet over voldoende geld be
schikte om een huurrijtuig te betalen,
rende hij van het ene theater naar
het andere. Op straat werd hij aange
moedigd door voorbijgangers, die hem
fruit te eten gaven.
In 1828 nam Grimaldi afscheid van
het publiek. Hij bleef in Islington
wonen en stierf er, kreupel en zonder
geld, toen hij slechts 57 jaar was. In
die tijd oogstte het Sadler's Wells
Theatre veel bijval met zgn. pantomi
mes. waarin allerlei sensationele num
mers met acrobaten, roodhuiden en
talloze gedresseerde dieren verwerkt
waren. Een show van 1822 bevatte
zelfs een wedren voor pony's. De ren
baan cirkelde van het podium rond de
orkestbak. In de tuin achter het thea
ter werd in 1837 een ballon opgelaten.
De ballonvaarster, ene mevrouw Gra
ham, had toen al 26 vluchten van die
aard achter de rug. Na een korte
luchtreis daalde zij veilig neer en was
net op tijd terug in Islington om de
theatervoorstelling bij te wonen.
Gebakken vis
Tussen 1844 en 1862 beleefde Sadler's
Wells de roemrijkste periode van zijn
geschiedenis. Het werd toen bestuurd
door Samuel Phelps, een vermaarde
acteur-regisseur, die er niet minder
dan 30 toneelstukken van Shakespeare
over het voetlicht brac'"». Dit rcorr'
werd pas in 1923 verbeterd, toen hel
Old Vic Theatre de complete cyclus
van 36 Shakespearcstukken opvoer
de.
Phelps maakte van Sadler's Wells een
gerespecteerde schouwburg. In het be
gin had hij het niet gemakkelijk. Sad
ler's Wells was een wanordelijke boel
toen Phelps er met „Macbeth" van
wal stak. Bierverkopers hadden zich
het recht toegeëigend om hun waren
in de orkestbak op te slaan. Ze deden
uiterst goede zaken. Tijdens de voor
stellingen liepen voortdurend kelners
met volle en lege glazen rond. Aan de
ingang werd gebakken vis verkocht.
In de zaal kon men zich zelfs verse
oesters aanschaffen en de helft van de
aanwezige dames hield huilende zui
gelingen op de school.
Dit was zeker niet de ideale atmosfeer
voor opvoeringen van „Macbeth".
Phelps slaagde er nochtans in de pre
mière tot een redelijk einde te bren
gen. Daarna zorgde hij ervoor, dat de
vis- en bierverkopers onverbiddelijk
aan de deur gezet werden. De bier
verkopers konden zelfs zijn hart niet
vermurwen door te beloven, dat zij
hem iedere week een hoog bedrag
zouden betalen. De portiers kregen
opdracht geen zuigelingen meer bin
nen te laten. Binnengesmokkelde
baby's, die tijdens de voorstellingen
ontdekt werden, vlogen onmiddellijk
de deur uit.
Het onbehouwen taaltje van het pu
bliek in de zaal was een nog grotere
moeilijkheid. Phelps maakte daar een
einde aan door de politie erbij te
halen en de ergste vloekers aan het
gerecht over te leveren. In minder
dan een maand zat in Sadler's Wells
het fatsoenlijkste publiek van Londen.
Het merkwaadigste was nog wel. dat
de aldus gedresseerde toehoorders
kaartjes bleven kopen om de theater
voorstellingen bij te wonen. De kunst,
gecombineerd met discipline, triom-
In 1862 overkwam Phelps een tragedie.
Hij vernam dat zijn vrouw aan kan-
ken leed. Hij was zo diep geschokt,
dal hij het Sadler's Wells Theatre
prijs gaf. Daarna beperkte hij zich tot
acteren en dit hoofdzakelijk in het
Drury Lane Theatre dat vandaag de
dag nog uitsluitend Amerikaanse mu
sicals over het voetlicht brengt.
Phelps' echtgenote stierf in 1867. Hij
zelf gaf elf jaar later de geest.
Nieuw theater
Na Phelps ging Sadler's Wells geleide
lijk achteruit. Het theater veranderde
verscheidene keren van eigenaar en
werd gebruikt voor melodrama, boks
wedstrijden, circus en een Groot We
tenschappelijk Festival. Men deed
zelfs een poging om er een ijsbaan
van te maken. In 1879 werden nog
plannen uitgekiend om het theater te
herbouwen, maar de dame die dit
initiatief genomen had, stierf vooral
eer ze konden uitgevoerd worden.
Van 1893 tot 1913 was Sadler's Wells
een tamelijk succesrijke music hall,
maar toen het theater in 1915 defini
tief gesloten werd, had men het enke
le jaren als bioscoop gebruikt.
Het bleef vervallen en verlaten ach
ter, tot de toneel-, opera- en ballet
troepen van het Old Vic, die wegens
hun ernstige gebrek aan ruimte geen
raad meer wisten, naar een andere
schouwburg begonnen uit te zien. In
1925 werd een campagne gelanceerd
om op het pand van het oude Sadler's
Wells een „Old Vic van Noord-Lon
den" te bouwen. De initiatiefnemers
kwamen bij openbare inschrijving aan
het nodige geld. In „Twelfth Night",
waarmee hel nieuwe theater op 6
januari 1931 geopend werd, vertolkten
John Gielgud en Ralph Richardson de
hoofdrollen.
Tot in 1934 wisselden de drama- en
operagezelschappen elkander af in het
Sadler's Wells- en het Old Victheater.
Beide troepen werden echter te groot,
zodat deze regeling spoedig onecono
misch bleek. Toen werd besloten in
Sadler's Wells uitsluitend opera- en
balletvoorstellingen te geven, terwijl
het Old Vic zich alleen met drama
tisch toneel ging bezighouden, Tussen
1931 cn 1939 voerde de Sadler's Wells
Opera Company meer dan 5Q_ opera s
op in de Engelse taal Gedürende die
periode groeide en bloeide ook het
wereldberoemde Sadlers "Vfëïls Ballet
gezelschap.
Tijdens de tweede wereldoorlog bleef
het Sadler's Wells Theatre grotendeels
dicht. Toen het weer vrede was, her
opende deze schouwburg met de pre
mière van Benjamin Brittens „Peter
Grimes". In 1946 verhuisde het Sad-
Bewogen
geschiedenis
begon
met
geneeskrachtig
water
ler's Wells Ballet echter naar het
Royal Opera House (Covent Garden).
Sindsdien werd het Royal Ballet" ge
noemd. In Sadler's Wells vormde men
een nieuwe balletgroep, die evenwel
in 1957 eveneens naar het Koninklijk
Ballet overging. Tot. in juli 1968 werd
het Sadler's Wells Theatre uitsluitend
door het Sadler's Wells Operagezel
schap gebruikt, met occasioneel gast
optreden van vreemde opera- en bal
letgroepen.
De officiële „Arts Council" verzocht het
Sadler's Wells Operagezelschap in
1959 ook een rondreizende troep te
vormen, die de provinciesteden van
Groot-Brittannië zou bezoeken. Deze
uitbreiding maakte vele technische en
andere tekortkomingen van het Sad-
ler's Wells Theatre acuut. In 1962
besloot men op de zuidelijke oever
van de Theems in Loriden een nieuwe
Opera te bouwen. De pers kreeg in
1965 een maquette van het operapro
ject te zien, maar de eerste steen
werd nooit gelegd, omdat zowel de
regering als de Londense graafschaps-
raad financiële steun weigerden toe te
kennen.
Coliseum
In augustus 1968 nam de Sadler's
Wells Opera voor goed afscheid van
het beroemde theater aan Islingtons
Rosebery Avenue dat sindsdien open
staat voor bezoekende gezelschappen.
De Sadler's Wells Opera installeerde
zich in Londens grootste theater: het
Coliseum aan St. Martin's Lane, vlak
bij Trafalgar Square, een commercieel
veel gunstiger ligging d<m die van
het Sadler's Wells Theatre. De opera
troep had in 1959 en 1960 operettes
gespeeld in het Coliseum en geraakte
op die manier met dit reusachtige
theater dat van 1961 tot mei 1968 een
Cineramabioscoop was, vertrouwd.
Het Coliseum dateert van 1904 en is
uitgerust met een enorm drievoudig
draaiend podium dat 160 ton weegt en
door 30 elektrische motoren voortbe
wogen wordt. Tot 1931 was het Coli
seum een variététheater. In april van
dat jaar begon men er operettes op te
voeren. De Engelse versie van „Het
Witte Paard" beleefde een ononder-
Lois McDonalI als Semele en
Alexander Young als Jupiter in
een nieuwe Sadler's Wells
Operaproduktie van Handels
Semele, in het Coliseumt-heater
van Londen.
broken reeks van 651 voorstellingen.
In 1947 brak voor dit theater een
periode van Amerikaanse musicals
aan met Annie Get Your Gun
waarvan gedurende drie jaar 1.304
vertoningen gegeven werden. DaamJ
volgde „Kiss Me Kate", de succesvol'
musical vaft Cole Porter, die ei
24 december van vorig jaar tot 21
januari 1971 opnieuw, maar ditmaal)
door de Sadler's Wells Opera Com
pany. mei enorm veel bijval opger
voerd wordt.
De twee troepen, dié de Sadler's Wells
Opera vormen twee orkesten,
koren, twee operaballetten en onge
veer 70 zangers geven ieder j;
meer dan 400 voorstellingen in Londen
en de provincies. Alleen zangers met 'n
Brits paspoort komen in aanmerking
Alle opera's worden in de Engelse taal
gezongen; in Covent Garden daarente
gen vinden de meeste opvoeringen in
de oorspronkelijke taal plaats
gastoptreden van internationale ster
ren mogelijk.
De Sadler's Wells Opera schuwt het
sterrensysteem, maar hij oogst daarom
niet minder succes. Tijdens het eerste
volledige seizoen in het Coliseum is de
belangstelling van het publiek met
minstens 50 procent toegenomen. Toch
heeft de Sadler's Wells Opera met
'zware financiële moeilijkheden af te
rekenen. Alleen wanneer de
Council" een subsidie van omstreeks
900.000 pond toekent, zou Sadlers
Wels Opera in 1971-72 het hoofd bo
ven water kunnen houden.
Aangezien de regering-Heath
ernstige bezuinigingen voorschrijft,
die door net huidige economische be
stel van Groot-Brittannië noodzakelijk
gemaakt worden, vragen vele liefheb
bers zich bezorgd af, of de Sadler5
Wells Opera Cofopany deze crisistijd
zal overleven.
art
DEt
loet
aor o
wel
ien
orig j
etenj
jna i
cht
dusti
dusti
tgev.
oet d
haps
icht
tn W'
ven.
kn W
toog.
ntal
nde
len 1
Catherine Wilson als Rosalinda in ..Die Fledermaus" van Johann
Strauss, die in de herfst van vorie jaar (1970) door de Sadler's Wells
Opera Company over het voetlicht pehrachl
van Londen.
-C
iverd in het Coliseum
In november verzorgde het Sadler's Wells Operagezelschap
St. Martin's Lane.
i schitterende nieuwe uitvoering van Beethovens „Fidelio" in het Coliseum aan
