ANTARES
NAAR
MAANPROVINCIE
FRA
MAURO
BERGBEKLIMMEN NIEUWSTE OPDRACHT VOOR ASTRONAUTEN
LANDINGSGEBIED
4,5 MILJARD
JAAR
GELEDEN
AL
BEDEKT MET
EEN
METERS
DIKKE LAAG
REGENZEE-
PUIN
ra
ÉÉAél
SCHOTEL
ANTENNE
ZORGT Y00R
EERSTE
KLEUREN-
T.V.-
UITZENDING
VAN
MAAN
BODEM
„Kitty Hawk" en An tares", dat zijn de twee
namen die vanaf zondag 31 januari negen
dagen lang in het middelpunt van de belang
stelling zullen staan. „Kitty Hawk" was 68 jaar
geleden de naam van het allereerste vliegtuigje,
gebouwd door de legendarische gebroeders
Wright. Thans is deze zelfde naam gegeven
aan het moederschip van de Apollo-14. En
Antares is een heldere ster in het sterrenbeeld
Schorpioen, dat een groot deel van het gezichts
veld in beslag zal nemen, als op vrijdag
5 februari gepoogd zal worden met het
Apollo-14-landingsvaartuig op de maan te
landen. Vandaar dat men dit ruimtescheepje
de naam van die heldere ster heeft gegeven.
H
Duizenden uren van training zijn aan de Apollo"14-vlucht voorafgegaan. Hier Mitchell, Roosa en Shepard (vl.n.r.) in de vluchtnabootser van het
bemanningsverblijf.
)e start van de Apollo-14 vanaf de
uiceerbasis Cape Kennedy is vastge-
ior zondag 31 januari, om 21.23
te tijd. Het 54 ton zware ruim-
eschip zal bemand worden door de
stronauten Alan Shepard (47 jaar),
dgar Mitchell (40) en Stuart Roosa
De twee eerstgenoemden hopen
tmt vrijdag daarop voet te zetten op de
^ftaan. terwijl Roosa met de „Kitty
^■Uwk" achterblijft in een baan om de
^^mua. Na een uitreis van 82 uur en 38
^^Kciten moet de Apollo donderdag-
4 februari om 8.01 in een
^Bjajioaan gebracht worden met als
«wste punt 315 en als laagste 106
ilometer. Twee omwentelingen later,
middags om 12.20 uur, zal een
aanwijziging worden aangebracht, en
iel zo dat het laagste baanpunt op
lechts 18 kilometer boven het maan-
ppervlak komt te liggen,
laartoe zal de boordraket 21,38 secon-
en in werking moeten worden ge
leld' en zelfs reeds een overcorrectie
an 0,65 seconde kan tot gevolg heb-
»en dat teruggekeerd moet worden
mar een hogere uitwijkbaan om
leerstorten tegen een hoge bergwand
voorkomen. En zou zo'n uitwijkma-
oeuvre inderdaad noodzakelijk zijn
an kan de maanlanding wel vergeten
orden. Deze uitermate delicate ma-
oeuvre zal dan ook heel wat vergen
an de stuurmanskunst van de ervoor
erantwoordeüjk zijnde Roosa.
Fra Maurogebied
erst vroeg in de ochtend van vrijdag
i februari, tijdens de elfde omwente
ling om de maan, zullen Shepard en
litchel door de nauwe verbindings-
unnel in de neus van het beman-
ingsverblijf naar de cabine van het
ndingsvariuig kruipen en alles in
«ledheid brengen voor de ontkoppe-
g, die om 5.51 uur moet plaatsvin-
len. Nadat Roosa vervolgens met de
Kitty Hawk" is teruggekeerd naar
en 111 kilometer hoge cirkelbaan en
Ihepard en Mitchell nog eens twee
mwentelingen van elk bijna twee
lur hebben volgemaakt, zal om 10.05
e landingsmanoeuvre vanaf een hoog-
t van 18 kilometer worden ingezet,
waalf minuten later, vrijdagmorgen
im 10.17 uur onze tijd, .moet, als alles
[oed gaat, geland worden in een vrij
lak gebied tussen verder bijzonder
uw terrein, 80 kilometer ten noorden
»an de krater Fra Mauro. De exacte
aordinaten van het landingsgebied
liden 3 gr. 40' zuiderbreedte en 17
r. 30' westerlengte, hetgeen iets links
an het midden van de voor ons
ichtbare maanschijf is.
Dit is maar 120 meter ten zuiden van
de plek waar vorig jaar april de
stronauten Lovell en Haise met het
Lpollo-13-landingsvaartuig „Aquarius"
hadden moeten neerstrijken. Maar ve
len zullen zich ongetwijfeld nog wel
lerinneren dat zich in de Apollo-13,
toen dit ruimteschip onderweg was
aar de maan, een hevige explosie
ioordeed waardoor het hele luchtver-
ersings- en elektrische systeem werd
'erwoest. Daardoor werd een zo snel
uogelijke terugkeer naar de aarde
loodzakelijk omdat de bemanning,
Lovell, Haisc en Swigert, in direct
evensgevaar verkeerde. Een geluk bij
een ongeluk was het dat zij nog
onden beschikken over het landings
vaartuig, dat de rest van de reis
dienst deed als „ruimtereddingssloep"
De schade kon daardoor beperkt blij
ven tot alleen een mislukte maanex-
•editie. Mensenlevens kostte het ge
lukkig niet. Overigens is de Apollo-14
»u ten koste van een extra 15 miljoen
lollar zodanig beveiligd dat een gelij
ke gevaarlijke situatie als vorig jaar
*ich niet meer kan herhalen. In dat
verband noemde Shepard de Apollo-14
het veiligste ruimteschip dat ooit lan-
feergereed gemaakt is. Reeds lang
eordat de ramp in de Apollo-13
'laatsvond was besloten de Apollo-14
laten landen in het uitermate
uige terrein bij een andere maankra-
er. Littrow. maar onder druk van
ele maangeleerden herzag de NASA
m april vorig jaar haar plannen en
heloot men tenslotte tot een her-
het* Fra Mau-
Drie lagen
Zoals reeds vermeld, het Fra Mauro
gebied is bijzonder ruw vergeleken
met de „zeeën" of „mares", waarin
in '69 de Apollo-11 en -12 neerkwamen.
Het is een gebied met een rijke geolo
gische (of beter: selenologische) ge
schiedenis, waar drie afzettingslagen
met een verschillende oorsprong op
elkaar liggen Het gebied werd oor
spronkelijk alleen bedekt door lava
achtig materiaal, afkomstig uit de Fra
Maurokrater, tot zich, zo'n 4,5 miljard
jaar geleden een enorme kosmische
botsing voordeed tussen de maan en
een reusachtige meteoriet. Deze sloeg,
ongeveer 1200 kilometer ten noorden
van Fra Mauro, een 1100 kilometer
breed gat, dat thans bekend staat
als de Regenzee, in de maanbodem.
Bij de klap kan gesteente van diepten
tot 170 kilometer onder het oppervlak
zijn weggeslagen, om elders weer
neer te komen. In elk geval, in het
allereerste begin van de kosmische
oertijd werd het huidige Apollo-14-
landingsgebied reeds bedekt door een
meters dikke laag Regenzeepuin.
Daar overheen tenslotte zette zich als
gevolg van kleine meteorietinslagen
en grondverschuivingen in de achter
ons liggende 4 miljard jaar de huidige
bovenlaag, .het z.g. regoliet, af. De
belangstelling van de geleerden gaat
echter hoofdzakelijk uit naar het Re-
genzeegesteente. dat echter normaal
gesproken te diep onder het regoliet
verborgen ligt om door de astronau
ten gevonden te worden. Gelukkig
echter heeft de natuur zelf een oplos
sing voor dit probleem aan de hand
gedaan. Vlak in de buurt van de
landingsplaats heeft een kleine meteo
riet een 50 meter diep en 300 meter
breed gat in de maanbodem geslagen,
en grote klompen Regenzeegesteente
vrijgemaakt. Aan de voet van het gat,
dat vanwege zijn vorm door de Ameri-
rikanen Kegelkrater wordt genoemd,
liggen hier en daar rotsblokken ter
grootte van een auto. De krater ligt
ongeveer een kilometer ten noordoos
ten van de plek waar de „Antares"
met Shepard en Mitchell moet neer-
strijken en de astronauten zijn onder
meer van plan om tegen.de vrij steile
hélling op te klauteren om aan de
rand van de krater onderzoekingen te
verrichten.
Eerste uitstapje
Even na drie uur vrijdagmiddag, bijna
vijf uur. na de landing, zal begonnen
worden aan de eerste maanwandeling.
Deze zal ruim vier uur mogen duren
met een uitbreidingsmogelijkheid tot
KRUIWAGEN
OP LUCHTBANDEN
ALS PRIMEUR
maximaal vijf uur en
Tijdens die eerste excursieperiode zul
len Shepard en Mitchell zich onder
meer bezighouden met het opstellen
van een opvouwbare schotelantenne,
het planten van de Amerikaanse vlag
en het uitladen en opstellen van een
aantal meetinstrumenten, waarvan de
belangrijkste wel een seismograaf is.
Maar het allereerste dat aan de beurt
komt is het activeren van een kleu
rentelevisiecamera, waarvan we, dank
zij de naast „Antares" op te stellen
schotelantenne, duidelijke beelden
kunnen verwachten, hoewel studio
kwaliteit wel eei) onbereikbaar ideaal
Een ander belangrijk hulpmiddel voor
dezeexpeditie, waarmee de astronau
ten zich aan het begin van hun eerste
maanuitstapje zullen bezighouden, is
een 9 kilogram zwaar, aluminium
karretje. Deze maankruiwagen, een
primeur in hef; Amerikaanse Apollo-
programma, is tijdens de vlucht in
opgevouwen toestand tegen de zijkant
van het maanlandingsvaartuig beves
tigd en zal dus eerst in elkaar moeten
worden gezet. Het karretje rijdt op
twee luchtbandjes en kan 30 kilogram
bagage torsen, waaronder geologsicli
gereedschap, camera's en verzamel -
zakken voor de maangrond en stenen.
Zodra de werkzaamheden bij „Anta
res" beëindigd zijn (dat zal ongeveer
anderhalf uur in beslag nemen) zullen
Shepard en Mitchell zich met het
instrumentenpakket en het wagentje
in westelijke richting begeven om het
instrumentarium ongeveer een halve
kilomter van de „Antares" op te stel
len. Op die wijze zal de maan een
nieuwe wetenschappelijke waarne
mingspost rijker worden.
Vervolgens zal Mitchell drie geofoons
(„geologische microfoons") met een on
derlinge afstand van 50 meter in de
maanbodem plaatsen en ze door mid
del van een ruim 100 meter lange
kabel verbinden met een centraal
zendapparaat, dat onder meer tot taak
heeft alle metingen van het weten
schappelijk station naar de aarde over
te seipen. Daarna moet de astronaut
aan het werk gaan met een z.g. „bo
demstamper", een holle buis met een
aan de onderzijde verend opgehangen
metalen plaat. Door in de stamper
patronen te laten ontploffen wordt de
plaat met een flinke klap tegen de
grond geslagen. 21 maal moet dit
gebeuren, met het doel trillingen in
de maanbodem op te wekken en deze
te laten registreren door de geofoons.
Ook zal Mitchell een vieiiopige mor
tier op scherp stellen. Deze bevat vier
granaten, een voor elke loop, die weg
geschoten moeten worden naar af
standen van respectievelijk 150, 300,
1000 en 1500 meter. Ook dit experi
ment heeft weer tot doel maanbevin-
dingen te creëren die geregistreerd kun
nen worden, om de geleerden een
inzicht te geven in de structuur van
de maanbodem ter plaatse. De mortier
zal ov igens niet door de astronauten
zelf gehanteerd worden, doch bediend
worden vanaf de aarde, lang nadat de
„Antares" al weer is vertrokken. Shep
ard zal zich onderwijl bezig houden
met het verzamelen van bodemmon
sters, waaronder onder meer 4 kilo
gram los gruis en een stuk steen ter
grootte van een flinke rugbybal. La
ter zal de 47-jarige commandant
daarbij weer gezelschap krijgen van
Mitchell Overigens zal het helemaal
van een wel of niet verlengen van de
eerste excursie afhangen, of er nog
meer maangrcnd verzameld kan wor
den. Verloopt het programma echter
normaal en raken de twee astronau
ten niet tè vermoeid, dan kan zeker
op zo'n verlenging gerekend wor-
Ecn lange v. andeling
De tweede inaanexcursie moet een
aanvang nemen op zaterdag 6 februa
ri, 's morgens omstreeks half twaalf,
onze tijd. Ook deze maanwandeling
zal zeker vier uur, en mogelijk zelfs
vijf maal 60 minuten in beslag nemen
en bestaan uit een circa vier kilome
ter lange voettocht naar de rand van
de Kegelkrater. Opnieuw zal de
maankruiwagen worden meegetrok
ken en onderweg zal vele malen ge
stopt worden voor het bijeengaren
van maangrond en stenen, waaronder
materiaal uit de Regenzee. Dit verza
melen van bodemmonsters zal overi
gens een bijzonder nauwkeurig kar
wei worden en niet zomaar een opra-
pen-in-het-wilde-weg. Alvorens een
stuk steen, een schep grond of een
dieptemonster in een der verzamel-
zakken verdwijnt, moet de vindplaats
eerst tenminste vijf maal vanuit di
verse hoeken gefotografeerd worden,
om bij later onderzoek op aarde een
indicatie te geven, waar en onder
welke omstandigheden de monsters
werden gevonden. Het moeilijkste van
alles zal echter zijn de beklimming
van de circa 500 meter lange en vrij
steile helling van de Kegelkrater. De
ze klim zal echter beslist de moeite
waard zijn. Behoudens het verrichten
van onderzoekingen aan de krater
rand zelf zullen de astronauten nl. in
staat zijn vanaf deze verhoging in het
terrein een schitterende fotografische
impressie te maken van hoe liet lan
dingsgebied eruitziet.
Gevolgen
Tussen half vier en half vijf zaterdag
middag moeten Shepard en Mitchell
;n de cabine van de „Antares" terug-
teren, om alles in gereedheid te bren-
cn voor he; vertrek, dat zal plaats
inden om 19.47 precies, diezelfde dag
let landingsvaartuig zal dan 33 uur
en 30 minuten op de maan hebben
gestaan. Nog geen twee uur na de
start, tegen half tien 's avonds, moet
Shepard en Mitchell (voorgrond) bij een oefening hoe het instrumenten
pakket uit te zetten. Voor de televisiekijkers die straks getuige zullen
zijn van de twee maanexcursies, Shepard zal te herkennen zijn aan
de rode (kleurenkijkers) of donkere (zwartwitkijkers) banden op de
mouw- en beenstukken van zijn ruimtepak. Deze zijn ook op deze
opname duidelijk te zien.
vastgehaakt worden aan de „Kitty
Hawk", waarna de twee maanonder-
zoekers zich met medeneming van
hun kostbare buit, weer bij hun
wachtende collega Roosa kunnen voe-
De „Antares" wordt daarna losgegooid
en zal, zo ligt in de bedoeling, in de
nacht van zaterdag op zondag te plet
ter vallen op de maan, ongeveer 55
kilometer ten westen van de plek
waar Shepard en Mitchell luttele uren
eerder nog rondwandelden. Doel van
deze naar verniel ingsdrang riekende
actie zal weer zijn het creëren van
een maanbeving, die niet alleen gere
gistreerd moet kunnen worden door
de Apollo-14-seismograaf, maar ook
door een soortgelijk apparaat dat tij
dens de Apollo-12-expeditie in novem
ber op de maan werd geplaatst. Deze
seismograaf staat circa 170 kilometer
ten westen van de landingsplaats van
de Apollo-14.
Zondagmorgen om 2.38 uur zal cte
„Kitty Hawk" na 34 omwentelingen
om de maan beschreven te hebben,
beginnen aan de thuisreis, die nog
eens ruim 67 uur in beslag zal nemen.
Dinsdag 9 februari, 's avonds om 22 04
uur Nedei'landse tijd, moet de Apollo-
14 met een «landing in de Stille Oce
aan op aarde terugkeren, na een reis
van negen dagen en 41 minuten.
GERARD J. PLWCKBL
Het landingsgebied van de Apollo-14 is
een plek in het midden van deze foto.
reliëfrijk. De astronauten zullen moeten neerkomen op
