OAO-3 GAAT OP ZOEK NAAR
JONGE, ZEER HETE STERREN
DAGBOEK VAN SCHERMERHORN
DIEP MENSELIJK DOCUMENT
Werkgelegenheid
beschermen door
loonmatiging
2dagen
Brussel
ASmONOMEtj ZIEN REIKHALZEND UIT
Zeer grote
precisie bij
observatie
vereist
Ekkehard Weil
weer gepakt
ZATERDAG 21 NOVEMBER 1970
PAGINA 5
(Van onze ruimtevaartmedewerker)
Astronomen over de gehele wereld zien reikhalzend uit naar een
gebeuren dat zich in de komende dagen zal voltrekken. Er zal echter
geen zonsverduistering optreden, men verwacht niet dat zich op de
maan een vulkaanuitbarsting zal voordoen of dat een enorme steen
klomp langs de aarde zal scheren. Niets van dat alles. Eén dezer dagen
zal echter wel een Amerikaanse kunstmaan worden gelanceerd, op
zich tegenwoordig geen opzienbarende gebeurtenis meer, maar dit
maal wel een ruimteschot dat van het grootste belang is voor de
sterrekunde. Het gaat hier om de OAO-3, een astronomisch obser
vatorium, dat als een onontbeerlijk verlengstuk zal dienen van de
aardse wetenschap die zich met buitenaardse verschijnselen bezighoudt.
OAO is de afkorting voor Orbiting
Astronomical Observatory, een astro
nomische waarnemingspost dus, die in
een baan om de aarde cirkelt. De te
lanceren OAO-3 is de zwaarste onbe
mande kunstmaan die ooit op Cape
Kennedy in gereedheid werd gebracht.
Ruim 2.000 kilogram zwaar, is het
toestel drie meter hoog en heeft het,
inclusief een tweetal uitklapbare pa
nelen voor het opvangen van zon-
neënergie, een spanwijdte van zeven
meter. De satelliet is opgebouwd uit
meer dan 328.000 onderdelen. Gelan
ceerd door een raket van het type
Atlas-Centaur, zal de OAO-3 terecht
kelbaan. Eén omwenteling zal daar één
uur en 40 minuten in beslag nemen.
Inclusief de lanceerraket en andere
operationele vereisten, heeft de Ame
rikaanse belastingbetaler een bedrag
van 90 miljoen dollar (bijna 330 mil
joen gulden) op tafel moeten leggen
en dat terwijl, zo zou men kunnen
stellen, het overal ter wereld wemelt
Storende atmosfeer
Maar toch, dat willen we hier duide-'
lijk benadrukken, lijdt het astrono
misch onderzoek vanaf het aardbpper-
vlak aan een zeer grote handicap,
veroorzaakt door de dampkring die
onze aardbol omgeeft.
Hemellichamen als sterren en plane
ten zenden in het algemeen genomen,
elektromagnetische straling uit. Dat is
echter een nogal ruim begrip. Zo val
len röntgenstralen onder de elektro
de ruimte bestudeerd voor wat betreft
het waarneembare licht. Andere ob
servatoria vangen de uit de ruimte tot
ons komende radiogolven op. Maar
daar is het dan wel zo'n beetje mee
bekeken.
De aardse dampkring heeft nl. de voor
ons eigen bestaan gelukkige, maar
voor het astronomisch onderzoek on
gelukkige eigenschap, de meeste elek
tromagnetische straling te absorberen,
waardoor deze niet vanaf de aarde
waarneembaar is. Geabsorbeerd wor
den o.a. bepaalde soorten radioactieve
straling, infrarode straling en ultravi
olette straling. En vooral dat laatste
zouden de astronomen dolgraag wel
willen waarnemen, omdat juist een
groot deel van de door de sterren
uitgezonden straling in het ultraviolet
tadele
de astronomie. Maar al te vaak
n.l. worden zelfs normale observaties
verstoord door optredende bewolking,
temperatuursinvloeden op bepaalde
luchtlagen enz.
Voor een goed onderzoek bleef dan
ook maar één ding over: dc damp
kring ontvluchten, maar dat werd pas
mogelijk nadat 13 jaar geleden metter
daad bewezen werd dat kunstmanen
in een baan om de aarde gebracht
kunnen worden. Maar zelfs na 1957
duurde het nog vele jaren alvorens de
satelliettechniek zover gevorderd was
dat voor het astronomisch onderzoek
geschikte toestellen konden worden
geconstrueerd.
Overweldigend materiaal
Zo ging pas op 8 april 1966 de OAO-1
de ruimte in. Maar resultaten bleven
uit. Kortsluiting in het delicate elek
tronische systeem maakte van het
toestel binnen één dag een waardeloos
stuk ruimteschroot. Gevolg: een strop!
van ongeveer 75 miljoen dollar. Op .7
PRESIDENT NEP. BANK:
werkgelegenheid beveiligd kan worden.
„We bevinden ons in een betrekkelijk
moeilijke toestand. De economische
wereldconjunctuur wordt ongunstiger en
dat treft ons in Nederland op een mo
ment waarop het binnenlands econo
misch evenwicht ontbreekt. Wij moeten
met zijn allen vermijden wat ons een
aantal jaren geleden is overkomen: het
ongeluk dat we de zaak niet in dc hand
hebben".
werkelijke koopkraehtvermeerderini
daaronder moeten blijven. Boven
deze basis overeen te komen loonsl
compensatie'op ongetwijfeld te ven
ij gingen. Voor het hele
>rdt
acht. Stijgen de prijzen inder
daad meer dan 5 procent, dan zou via de
reeds bekende indexeringsclausules in
de CAO's aanvullende compensatie moe
ten worden gegeven.
deel uitmaakt, unaniem was in de op
vatting dat een loonmatiging nodig is en
dat het bedrijfsleven dil via het her-
te maken. Hij zelf behoorde tot de groep
kroonleden, die zou willen afwachten of
dit lukt voordat eventueel een loonmaat
regel wordt getroffen.
Uit het SER-advies blijkt wat de raad
onder loonmatiging verstaat. De SER
raamt dat de produktiviteit volgend jaar
met drie a drieënhalf piocent zal
De reële loc
de
Regering komt
toch met
gewestwet
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Staatssecretaris Van
Veen heeft gisteren bekend gemaakt
toch met een ontwerp van een gewestwet
te komen; deze wet zal de indeling van
ons land in gewesten moeten realiseren.
Tijdens de Kamerdebatten over de nota
bestuurlijke organisatie hebben de he
ren Schakel (AR) en Van Thijn (PvdA)
Duitse treinen
bedreigd
HAMBURG (DPA) Een onbeken^
die zich „Roy Clark II" noemt, heef!
van de Duitse spoorwegen in Hamburg
15.000 mark geëist. Krijgt hij dit geld
niet, dan zal hij treinen laten ontsp*-
De politie heeft deze poging tot af
persing in verband gebracht met de
aanslagen op treinen van de Hamburg-
j se ondergrondse die in de afgelopen
dagen lichte schade hebben veroorzaakt,
i Onder de naam „Roy Clark" heeft d$
chauffeur Alexander Hembluck van 1966
tot 1967 vele aanslagen op treiMh ia
i Noord-Duitsland 'gepleegd. Hy wefü la
geten gewoon licht, daar alledaagse
voorbeelden van.
Wil men de sterrewereld op gedegen
wijze onderzoeken, dan zal het hele
elektromagnetische spectrum dat doen
de hemellichamen wordt uitgezonden
geobserveerd en onderzocht moeten
worden. Met behulp van steeds ver
fijnder uitgevoerde telescopen wordt te.
Met de OAO-2 werden niet minder
dan 3.000 sterrevelden geobserveerd.
En 8.700 foto's in het ultraviolet wer- um.
den gemaakt van meer dan 25.000 Een ander object
nog duizenden unieke
observaties. Het verkregen materiaal
is zo overweldigend dat geleerden
zeggen dat ze eerst over vele jaren de
totale waarde van de OAO-2 te zullen
onderkennen.
Jonge sterren
Uitgerust met onder meer een 36-inch
telescoop (OAO-2 heeft er een van 16
inch)-zal ook de OAO-3 gebruikt wor
den voor onderzoek in het ultraviolet
van vooral jonge en zeer hete sterren.
vergelijking met onze zon, die al
geveer 5 miljard jaar „meegaat". En
enkele van die jonge sterren bevinder
Sterrèstelsels die men kende
als vage lichtvlekjes, bleken in het
ultraviolet geweldig helder te zijn. Er
werden sterren ontdekt die per jaar
ich zelfs nog in het wordingsstadi-
groot belang
stofwolken,
waarvan de samenstelling nog groten
deels onbekend is, en waarvan mag
worden aangenomen dat ze de bouw-
Met de OAO-3 zal ook een veel grote
re precisie kunnen worden bereikt.
Dit dank zij een vernuftig systeem
van sterzoekers, standregelingsraket-
jes en gyrotollen. Deze moeten de
satelliet tijdens de observaties een
vaste stand ten opzichte van het waar
te nemen object geven. De nauwkeu
righeid waarmee dit moet geschieden
is vergelijkbaar met die van een
scherpschutter die een tien kilometer
van hem verwijderd staande schiet-
Niet alleen voor de komende dagen en
maanden, maar ook voor de komende
Jaren heeft men in de Verenigde Staten
grootse plannen waar het gaat om
astronomisch onderzoek m.b.v. kunst
manen. Zo staat bijvoorbeeld voor
1971 de lancering van een vierde
OAO op het programma. In 1972 zal
een bemand ruimtestation, Skylab, in
een baan om de aarde worden ge
bracht, en dit reusachtige toestel zal
onder meer worden uitgerust met een
Een tekening van het Amerikaanse
astronomische observatorium OAO-3 in
zijn element. De Amerikaanse kunst
maan is van zoveel belang voor de
sterrenkunde, dat astronomen, over de
gehele wereld reikhalzend uitzien naar
de lancering, die in de komende dagen
zal plaatsvinden.
Voorts bestudeert men de mogelijkhe-
zware, onbemande observatoria van
het type HEAO. Deze wil men, als het
programma tenminste doorgaat, lance
ren in 1974, 1975, 1976 en 1978. De
kosten, ervan schat men op 55 miljoen
eeuwigdurend raadsel
n.l. hoe ons heelal eigenlijk is ont
staan en hoe het zich verder ontwik-
kelt. GERARD J. PLUKKEL
ONDANKS MEERDERHEID
CHINA GEEN
LID VAN VN
Prof. CeruttI
overleden
(Van een onzer verslaggevers»
NIJMEGEN Ten gevolge VfW tr-
keersongeval is de Nijmeegse hoogle
raar prof. mr. F. Cerutti op 55-jarige
leeftijd overleden. Prof. Cercutti zpus
hoogleraar in de Nedelandse rechtege-
schiedenis, agrarisch recht en sociajU-
economisch recht aan de Kath. Univer
siteit te Nijmegen. Van 1940-1954 fce-
kleede hij een aantal functies bij ê.a.
de Kath. Ned. Boeren en Tuindersbond
in Den Haag, het ministerie van Land
bouw en Visserij, dc Raad voor het
Kwekersrecht en de Stichting voor He
Landbouw.
NEW YORK (Reutel) A
erst in de geschiedenis heeft e
de volksrepubliek Chir
Algemene Vergadering bepaal
de achter opnieuw, dat de eventuele
vervanging van de vertegenwoordiging
van nationalistisch China door een de
legatie uit Peking een meerderheid van
twee derden vereist. Een dergelijke
stel tot toelating
tegen 49 stemmen, bij 25 onthoudingen
waaronder een van Nederland werd
aanvaard. Het besluit om aan de kwes
tie een meerderheid van twee derden te
erbinden, .werd genomen met 66 tegen
BERLIJN (DPA) De 21-jarige
Westberlijnse ziekenverpleger Ekkehard
Weil, die op 7 november een wachtpost
bij het Russische oorlogsmonument ln
West-Berlijn door schoten ernstige ver
wondingen toebracht, is gisteren in het
westelijk deel van Berlijn opnieuw ge
grepen. nadat hij donderdag op weg
naar een verhoor de benen had kunnen
52 s
Bewogen stuk
historie van
dag tot dag
vastgelegd
DEN HAAG In het „Dagboek van
Schcrmerhorn" zojuist gepubliceerd
wordt een voor Nederland en Indo
nesië belangrijke periode uit hun ge
schiedenis belicht vanuit de, uiteraard
subjectieve beoordeling door een man,
die in die periode een vooraanstaande
rol speelde. Prof. dr. ir. W. Schermer-
horn was toen september 1946 tot
oktober 1947 voorzitter van de com
missie generaal voor Nederlands-Indië-
Over wat hij toen beleefde, deed, voel
de. besprak en bereikte, legde hij voor
zichzelf verantwoording af in zijn ge
heim dagboek. Na een voorpubliciteK
van tien jaar en heel veel geharre
war is het nu voor iedereen toegan
kelijk. Het is uitgegeven onder toezieht
aantekeningen voorzien door mr. dr. C.
Smit, waardoor het historisch bronnen
materiaal de loop van het boeiende
persoonlijke verhaal onderstreept en
gemakkelijker to volgen maakt.
De waarde van dit dagboek is vooral
dat de hoofdrolspelers, later sterk ver
guisd, in een drama, dat twee landen zo
sterk beroerd heeft, heet van de
naald vrijwel elke dag zijn mening
voor zichzelf vastlegde. Dit dagboek is
daardoor een document van diepe men
selijkheid. Het houdt uren vam optimis
me vast. Het getuigt keer op keer van
wanhoop, van geschokt vertrouwen, van
geïrriteerdheid, van ergernis. Het ver
telt over twijfel aan de juistheid van de
eigen handelswijze. Soms spreekt de
tijd uit de bladzijden. De Indonesische
kwestie heeft uiteraard ook de Neder
landse politieke verhoudingen sterk
beïnvloed. In dit dagboek vindt men er
de weerslag van terug. Het touwtrek
ken van de politieke partijen en de
reacties daarop van de schrijver liggen
erin vast. En natuurlijk ook, wat er
allemaal onzichtbaar voor het grote pu
bliek speelde aan persoonlijke rivalitei
ten, aan manipulaties en intriges om
eigen visie te doen zegevieren en poli
tieke tegenstand uit te schakelen.
dermijnd, dat ze nog steeds niet geheel
hersteld is. Die machteloosheid, aan
beide zijden, uitte zich in Nederland
door het aanwijzen van zondebokken.
Er werden schuldigen aangewezen, af
hankelijk van hun politieke opvattin
gen werden er voor vele jaren bedor-
anceerder, steeds onwezenlijker. En dat
alles in na-oorlogse jaren, toen men de
schok van de oorlog en de onafzienbare
geestelijke en materiële schade, die ons
volk en ons land had berokkend, nog
lang niet te boven was.
Naar Batavia
In deze tijd van onbegrip, en in
sommige gevallen regelrecht te kwa
der trouw, werd de politicus Schermer-
horn naar Batavia gestuurd om als
voorzitter van de commissie generaal
met de Indonesische republikeinen te
onderhandelen. En dan blijkt uit deze
dagboekbladen, dal naarmate de tijd
vordert de mens Schermerhorn steeds
veelvuldiger de politicus Schermerhorn
gaat verdringen. Als hij langzaam maar
zeker tot de overtuiging komt, dat het
conflict politiek uitzichtloos is, krijgen
de twijfel en de teleurstelling bij hem
de overhand. Dan krijgt het dagboek
het ontroerende karakter van een per
soonlijk eerlijk verslag
(ADVERTENTIE)
Uitgaan, winkelen, eten
en drinken in het Parijs
van België!
Volledig verzorgd, dus
Incl. hotel, maaltijd en
reis:
I I Ua s
Vertrek dagelijks.
Alle informatie in de
NS-reiskrant op de
stations.
■x-n. •y voordelig
V uit met NS
a elk
Onwezenlijk
Hu, na goed twintig jaren, zijn «r
vele'zaken die dit dagboek bevat, die
ons onwezenlijk voorkomen. Men is
verbijsterd als men via deze persoonlij
ke getuigenis terugblikt op zoveel on
macht en onbegrip van Nederlandse en
Indonesische gezagsdragers. Men wordt
er stil van als langzaam maar zeker uit
die dagboekbladen de gedachte zich on
vermijdelijk opdringt, dat de mensen,
die dit drama een hoofdrol speelden,
in ons land het wezen van het Indone
sische vraagstuk nooit hebben begrepen.
En tegenover die politici een in zichzelf
verdeelde republiek, die wankelde op de
rand van burgeroorlog. De politieke dis
cussie in ons land kon niet uitkomen
boven de sfeer van wantrouwen, ver
dachtmakingen, aprioristische standpun
ten. Ze bereikte een dieptepunt. Neder
land ontbeerde toen een staatsman. De
onhandige manoeuvres en paniekmaatre
gelen kwamen in de plaats van een
vaste koers.
De binnenlandse politieke verhoudin-
en werden er voor vele jaren bedor
ven. De verhouding tussen Nederland
en Indonesië werd er zozeer door on-
ke discussies. Het handelt
een stuk bewogen geschiedenis, die voor
velen die nog leven en die gebeurtenis
sen vorm gaven, eigentijdse geschiede
nis is geweest. Hel handelt bovendien
over een reeks van gebeurtenissen, die
nog steeds uiterst actuele gevolgen heb
ben Maar het is zinloos die hoogst
personolijke dagboekherinneringen t<
gaan interpreteren vanuit een situatie
die twintig jaar verder is. Men beseffo
dat het gaat om handelingen en gevoe
lens, reacties en feiten die slechts geïn
terpreteerd' kunnen en mogen worden
in het kader van de chaotische jaren
vlak na de oorlog, in het kader van een
wereld, die toen het begin zag van het
einde van het westerse kolonialisme in
Azië. In dat krachtenveld vormde de
Indonesische kwestie een stuk van een
veel grotere legpuzzel. Slechts weinigen
hadden dat toen in de gaten.
JACQUES LEVI.!
COJNSUMEJNTEIN
CONTACT ORGAAN:
Standaardisatie
zeer gewenst bij
chocoladeletters
DEN HAAG Zoals de laatste jaren
gebruikelijk heeft het Consumenten
Contact Orgaan een prijsoverzicht sa-
wichtei
kkini
/aak veel overeenkomst, de inhoud
daarentegen bleek zeer verschillend.
Dit wekt voor de consument verwar
ming op; ook al omdat veel bedrijven
vermelden van het gewicht op de
geleverd
tot 100 gram. Ook de prijzen van gew
ne letters melk en puur van f 0,8(1 i
f 1,90 en hazelnootletters van f 0,97
f 1,89; de kwaliteit of smaak werd n
in de beoordeling betrokken.
Schermerhorn
havikken
winnen altijd
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG Mevrouw Sjahrir.
Mohammed Roem én Mohammed Hatta
krijgen het dagbroek van prof dr. ir-
W- Schermerhorn. Het bock is gisteren
in twee delen verschenen. Het bevat de
persoonlijke visie en reacties van de
heer Schermerhorn als voorzitter van
de commissie-generaal op de gcbcurte-
slotte hebben geleid tot
Nederlandse milit
icties
Prof- Schermerhorn gaat het Indonesi
sche drietal het boek zelf toesturen.
„Het boek geeft een beeld van de on
redelijkheid aan Nederlandse en Indo
nesische kant. De redelijkheid had het
best kunnen winnen, maar Sjahrir en il
door
clkai
i bal
toespeelden, verpletterd. Men behoeft
Indonesië of Vietnam, men glijdt af
naar oorlogen omdat de havikken het
op den duur altijd winnen van de
Deze bewogen getuigenis legde de nu
bejaarde prof- Schermerhorn af. toen
hem vrijdagavond in Den Haag de
eerste exemplaren van het book in
drukvorm ter hand werden gesteld. „De
