Woefs en Lamaars op
de helling
DODELIJKE
EMOTIES
IN HET
VERKEER
OPVOEDING
EN BETERE
CONDITIE
NOOD
ZAKELIJK
ZATERDAG 21 NOVEMBER 1970
(Van een speciale verslaggever)
Een echtpaar in New York had
een fikse ruzie tijdens het ont
bijt. De aanleiding was slechts
een futiliteit. Niettemin liep het
verschil van meping zo hoog op
dat de man kordaat in de auto
stapte en wegreed. Maar de
vrouw volgde hem in haar eigen
wagen. Zij haalde haar ziedende
echtgenoot in op een kruispunt,
ramde de zijkant van z'n auto,
schakelde achteruit, nam een
aanloop" en beukte nog een
keer het blik van de andere
wagen. De echtgenoot strom
pelde uit zijn voertuig en
vluchtte hinkend weg. Maar de
op dat moment meedogenloze
vrouw wipte met haar wagen
op het trottoir en bleef op zijn
hielen rijden. Totdat zij niet
verder kon omdat politiemensen
haar tegenhielden. Zij was, om
het maar eens mild uit te druk
ken, in de greep van een tijde
lijke geestelijke stoornis.
Dit gebeurde in de Verenigde Staten,
moderne wereldmogendheid met per
week bijna 300.000 verkeersonge
vallen en duizend doden. Ondanks
een indrukwekkend goed en verzorgd
wegennet, veilige auto's, „chauffeurs
opvoedingscursussen".,. strikte wetge
ving en strakke rijexamens:
Uitgebreide maatregelen "van uit
eenlopende aard moesten dit geweldi
ge aantal in de loop der tijden
reduceren. Maar de stijgende lijn
bleef. En steeds meer experts bera
den zich nu over dit probleem dat
de geautomatiseerde welvaartsstaat
typeert.
Onbeheerst
Een studie van een verzekerings
maatschappij bracht inmiddels op
merkelijke details aan het licht.
Tachtig procent van de ongevallen
met dodelijke afloop is te wijten
aan het geestelijk onbeheerste ge
drag van chauffeurs. (Het in de in
leiding geschetste incident is er een
voorbeeld van).
Slechts vijftien procent van het aan
tal ongelukken met één of meer do
den is het gevolg van mechanische
mankementen, slechte wegen, onvol
doende bebakening en andere niet
psychologische factoren.
Dc rest 5 procent van de
slachtoffers is zelfmoordenaar.
Deze gegevens waren zelfs voor de
Amerikanen zeer schokkend. Meer
dan 45.000 personen sterven daar
per jaar omdat men zichzelf of dat
iemand zich in het verkeer niet in
toom had weten te houden.
Emotie kan namelijke sterk bedwel
mend werken. Zoals 'n „drug" bij
na„Het belet de hersenen goed
te beslissen en het remt het verant
woordelijkheidsgevoel," aldus de
Hetzelfde spelletje deed die Ameri
kaan. Hij kon niet uitstaan dat een
man met een mini-auto zijn slee
voor de tweede keer voorbijging.
Een inwoner van Californië nam het
recht in eigen hand. Een tegenligger
verblindde hem met zijn grootlicht
Hij draaide zijn stuur iets naar links
en reed recht op de aansnellende
auto in. Een frontale botsing. In het
ziekenhuis verklaarde de man zijn
afschuwelijke drift: ..Ik wilde de
vuile viezerik zijn lampen laten
dimmen." Deze tragische daad kostte
het léven van de inzittenden van
beide auto's behalve dat van de
aggressieve chauffeur.
Instinctief
Aggressie, zei dr. Nicolaas Tinber
gen te Oxford, is zowel ..instinctief"
als aangeleerd. De uit Nederland af-
mensen bij te brengen hoe zij zich
in de wagens van tegenwoordig
moeten gedragen zonder medebur
gers van het leven te beroven".
Dat dit inderdaad nodig is blijkt uit
het volgende:
Een man van 30 krijgt de bons
van zijn verloofde. Hij springt als
een razende in zijn „car" en rept
zich naar de autobaan in de buurt
van Los Angeles. Verschrikte auto
mobilisten horen hem uit een open
raam krijsen: wat is er aan de hand,
zijn jullie misschien bang om dood
te gaan? Toen draaide hij om. De
tegemoet komende auto's vloeiden uit
elkaar als water voor de boeg van
een schip. Totdat een bejaarde man
het voertuig net niet meer op tijd
kon ontwijken. Een harde klap. De
oude man overleed onmiddellijk. De
gewezen minnaar krabbelde zwaar
doden in het gebied rond Kansas
City er dertien waren overleden bij
niet te vermijden botsingen. „Maar
ik ontdekte 11 ongelukken waarbij
11 chauffeurs stierven en steeds ge
middeld ook twee passagiers. Nie
mand liet een briefje na. Drie van
hen hadden vlak voor het ongeluk
met zelfmoord gedreigd. Vier van de
11 deden in het verleden al eens
pogingen zichzelf van het leven te
beroven of spraken erover, een van
hen was psychisch ziek en de laatste
wilde met zijn auto een moord be
gaan. Vier van deze 11 chauffeurs
reden van bruggen of rotsen af. Zes
knalden tegen harde objecten en de
elfde maakte plotseling een zwen
king naar links en kwam in botsing
met tegemoetkomend verkeer. Bij
deze elf mensen waren zeven vrou
wen en vier mannen, allen in de
lijks met dit vraagstuk bezighoudt.
Eén van hen is dr. Roland C Cas-
person. Hij zegt: „Waarschijnlijk is
er minder dan een half dozijn des
kundigen, dat zich beweegt op het
gebied van het gedrag van dc men
sen in het verkeer. Wij weten nog
steeds niet wat de bepalende facto
ren zijn. De determinatie staat nog
lang niet vast. Wat bijvoorbeeld h
een goede en wat is een slecht*
chauffeur? Het klinische bewijsma
teriaal in deze materie is bijzonder
moeilijk vast te leggen. Ook is het
niet gemakkelijk een en ander naar
belangrijkheid te rangschikken en te
waarderen. Er bestaan ogenschijnlijk
wel een paar relaties. De man van
één meter zestig, die altijd gedwee
en onderdanig was en die zich dan
een Cadillac heeft aangeschaft wordt
wellicht een autobaan-Frankerutein.
mening van Stephen Franzmeier,
leider van het bureau van het ver
zekeringsbedrijf dat het onderzoek
naar het gedrag van de mens in het
verkeer verrichtte.
Hij zegt verder: „Boosheid, neer
slachtigheid, vrees, ja zelfs een posi
tieve opwinding als opgetogenheid,
kunnen de waarneming, de indrukken-
vao de mensen aantasten, vervagen
én vervolgens de reacties blokke
ren. Een autobestuurder ziet een
stoplicht. Hij rijdt er toch dwars door
heen, het rood merkt hij wel op,
maar de juiste handeling (stoppen)
blijft achterwege".
Totaal bedwelmd door aggressie
maakte een andere Amerikaan de
fout het onderschrift van 'een car
toon in praktijk te brengen. Op de
spotprent zag je een man thuisko
men geheel met verband omzwach
teld. De tekst daarbij luidde: „Ik
wilde die vent passeren en gaf nog
een beetje meer gas, jammer genoeg
deed hij dat ook tegelijk met mij".
komstige heer Tinbergen (zoöloog)
maakte een langdurige studie van
het gedrag van dieren in de wilder
nis. Hij is een broer van de bekende
econoom professor dr. Jan Tinber
gen. Sinds een jaar of twintig al
woont dr. Nicolaas Tinbergen in Ox
ford.
Waaruit aggressie precies voortkomt is
volgens hem nog een, volslagen
- mysterie en om dit element uit de
mensheid te vernietigen zouden er
waarschijnlijk duizenden jaren no
dig zijn. Vooropgesteld dat men wist
hoe dat karwei uit te voeren, als
men het wilde doen
Daarom, zo verklaarde hij vorig jaar
(in een interview met een medewer
ker van het tijdschrift Science) is
het 't beste om het aangeleerde deel
van de aggressie te leren begrijpen.
Dan kan men wat dat gedeelte be
treft verder experimenteren. „Er is
geen tijd om de auto opnieuw te
ontwikkelen," aldus dr. Tinbergen.
„In plaats daarvan dienen wU de
gewond in het ziekenhuisbed op een
vodje papier: Laat mij alsjeblieft
doodgaan.
In Las Vegas zei een man tegen de
barkeeper toen hij afrekende: „Ik
maak me dood". Hij ging rustig naar
buiten, stapte in zijn auto en deed
daarna hetzelfde als de ex-verloofde.
Alleen de gevolgen waren nog
verschrikkelijker. Een Greyhoundbus
en de wagen van de zelfmoordenaar
botsten irt volle vaart. Vijfentwintig
mensen kwamen daarbij om het le-
Zelfmoord
De meeste van deze gevallen lopen
op een drama uit. Er zijn evenwel
uitzonderingen. De Amerikaan dr.
John F. Edlund van de medische
faculteit van de universiteit van
Missouri vertelde onlangs op een in
ternationale conferentie over de na
vorsingen die hij deed inzake de
1320 ongevallen met dodelijke afloop
in Missouri, dat van de 83 verkeers
leeftijd tussen 23 en 45 jaar. Aldus
de bevindingen van de Amerikaanse
wetenschapsman. Alle elf, zo ver
klaarde hij verder, waren onvolwas
sen, onrijpe, onstabiele personen met
allerlei tekortkomingen in het hu
welijk, gezinsleven en met slechte
resultaten in het werk. Andere on
derzoekingen leverden soortgelijke
bevindingen op. Een psychiater van
de Colorado Universiteit berichtte
over 40 patiënten die allemaal
trachtten met een auto een moord te
plegen ofwel zichzelf het leven te
ontnemen. Een studie van de Ameri
kaanse Public Health Service wees
uit dat van de 124 nagetrokken on
gelukken met een of meer doden (op
goed geluk geselecteerd) er veertien
zelfmoorden waren.
Ondanks de ontzaglijke toename van
het aantal ongelukken waarbij sterk
geëmotioneerde mannen of vrouwen
zijn betrokken is er in de VS nog
maar een handjevol wetenschaps
mensen dat zich beroepshalve dage
Zo iemand heeft waarschijnlijk zijn
hele leven geloerd op een kans om
aggressief te zijn. Maar wat bewijst
dat nou? Moeten wij misschien zoe
ken naar een mechanisme, een cen
sor die je graad van bewogenheid
optekent als je op je dashboard
blaast? Dat klinkt wel lekker, maai
de fabrikanten zullen zo een mid
deltje op de markt kunnen brengen
waarmee je je prachtige censorappa
raat kunt parfumeren. Ik maak nou
een grapje, maar de meeste oplossin
gen waarvan wij horen zijn zo be
lachelijk".
Verder zegt dr. Roland C. Casperson:
„Een piloot kan fit om te vliegen
worden verklaard. Met 'n normale
chauffeur is dat niet te doen. Veron
derstel dat je baas je vertelt dat je
een onbenullige stomme vlegel bent
en dat hij je daarom op staande voet
ontslaat. Het is vijf uur en je voelt
je belazerd. Maar je rijdt toch naar
huis. In zo'n belabberde toestand.
Denkt iemand serieus, dat een vent
in die situatie zal gaan lopen? Ik
wil niet beweren dat de zaak hope
loos is, maar ik denk dat grotere
veiligheid op de autowegen alleen is
te bewerkstelligen door educatie en
verbetering van de lichamelijke con
ditie. niet door te proberen de emo
ties onder toezicht te stellen".
Volgens een rapport uitgebracht on
der auspiciën van de Vereniging van
Automobielfabrikanten in de VS is
een belangrijke verbetering van de
verkeersveiligheid niet te behalen
door het geringe aantal automobilis
ten met incidenteel slechte of chro
nisch verkeerde rijgewoonten van de
straten te verbannen.
Asociaal gedrag
Dr Casperson staat dus net als de
fabrikanten sceptisch tegenover de
controle op de geëmotioneerdheid van
de VS-autobestuurder. Federale au
toriteiten daarentegen zien wel de
gelijk het gevaar veroorzaakt dooi
de sterk bewogen mensen, die niet
tegenstaande al hun bittere ellende
toch achter het stuur kruipen en de
vreemdste capriolen uithalen. Dit
stuntwerk neemt hand over hand
toe, In verscheidene grote steden
vormde men onlangs teams van ex
perts die een ongeval met dodelijke
afloop analyseren. Het bloed van het
slachtoffer checkt men op het per
centage alcohol en koolmonoxyde, op
het gebruik van kalmeringstabletten
en narcotica. De deskundigen onder
zoeken verder elk stukje metaal, stof
van de wrakken en een team van
psychologen ondervraagt de familie
en bekenden van de omgekomenen
om daardopr een beeld te krijgen,
*hoe summier ook. van de personen,
die dodelijk verongelukten.
De eerste moeizaam vergaarde in
formatie Is bekend. Computers ver
werkten alle beschikbare details.
Voorlopig wijzen deze inderdaad in
de richting van de nieuwe stelling,
dat een groot aantal ongelukken
wordt veroorzaakt door mensen die
zich min of meer asociaal gedroegen,
die de band met de realiteit hadden
verloren en die geen loyaliteit toon
den ten opzichte van anderen. Een
bevestiging dus van het materiaal
dat de grote verzekeringsmaatschap
pij publiceerde.
Voor het Nijverdal, waar de
Woefs en de Lamaars hun wonen
en werken iedere avond tussen
kwart voor zeven en tien voor
zeven, op last van de NOS te kijk
zetten, staan grote veranderingen
te wachten. Het akelige spook
met zijn griezelgalm gaat onver
biddelijk de la^n uit; de praat
grage door dc wol geverfde
Kedocs is veroordeeld tot een be
scheiden bijrol; de nu nog maar
nauwelijks bekende professor
Bernard van de Hoogven loopt
zich achter de horizon al warm
om volledig in vorm te kunnen
zijn wanneer hij geroepen wordt
om zich populair te gaan maken-
De algemene roep om maatschap
pijhervorming is ook tot in het Nij-
verdal doorgedrongen. Na een ruime
maand Woefs en Lamaars heelt het
jongste Nederlandse kijkerspubliek
noch de Fabeltjeskrant, noch Pipo he
lemaal kunnen vergeten. Door de ont
vankelijke NOS-brievenbus werden
een 150 klachten naar binnen gescho
ven waarin figuren als de grote Bons,
Kedoes en voorlichter Woefcas werden
gehekeld. Ook werd gewag gemaakt
van de apartheid die de Woefs zich
tegenover de Lamaars zouden hebben
eigen gemaakt. En de taal zou veel te
grof zijn, over de onverstaanbaarheid
en de onbegrijpelijkheid nog maar
niet te spreken. Al die klachten heb
ben bij producent Thijs Chanowski
indruk gemaakt. „Niet allemaal na
tuurlijk, want leraren Nederlands lig
gen altijd te kankeren over de taal.
maar voor een deel hebben de mensen
toch wel gelijk. Maar je moet echt
even tijd hebben om ie serie bij het
publiek bekend te maken. De figuren
en verhoudingen moeten eerst duide
lijk worden. De eerste weken heb je
nodig om gewoon alles weer eens uit
te leggen. Nou hoeft dat niet meer, en
dat kun je in de serie ook al merken.
De Fabeltjeskrant heeft per slot van
rekening ook geen vlotte start gehad.
De populariteit begon daar pas na
vier maanden, toen de Bevers het
voor het zeggen kregen". Chanowski
maakt zich over het voortbestaan van
zijn Nijverdalvolkje dan ook weinig
zorgen. En daarbij bevindt hij zich in
het goede gezelschap van de NOS.
NOS-woordvoerder Sitters: „De kinde
ren verlangen terug naar de Fabel
tjeskrant. Ik vind dat niet helemaal
Ook aan de
fabeltjeskrant
hebben we
moeten wennen
eerlijk, want die was in het begin ook
niet zo leuk. We hebben met Cha
nowski over de klachten gesproken,
en die is nu druk aan het selecte-
Hoe zit het met het contract Cha-
nowski-NOS? „Officieel loopt dat op
1 januari af, maar het zal heus wel
worden verlengd". Chanowski, denkt
daar iets genuanceerder over: „We
hebben met de NOS een contract tot 1
juni. Maar er is een escape. De moge
lijkheid bestaat dat we van de NOS
van 1 januari af met de Fabeltjes
krant moeten doorgaan. Maar in de
praktijk komt het er wel op neer dat
de Woefs tot 1 juni blijven". Een
verschil van mening dus, maar in de
praktijk heeft dat, voor zover de za
ken er althans nu in het Nijverdal bij
liggen, nauwelijks enige betekenis.
Niettemin, de klachten zijn serieus
genomen want Chanowski heeft een
winkel hoog te houden.
Chanowski: „We hebben het program
ma eerst moeten uitproberen. Die pe
riode is voorbij. Van nu af aan is in
het programma met de opmerkingen
rekening gehouden. Veranderingen
vragen wel even tijd. ze kunnen pas
na een week of drie zichtbaar worden.
We maken een levend programma, we
bieden geen afgeronde serie. Dat heeft
het voordeel dat er altijd veranderd,
kan worden. De boel is nu grondig
gewijzigd. Aanvankelijk werden de
teksten voor de Woefs en de Lamaars
door een heel team geschreven. Daar
van is nu alleen nog maar Leen
Valkenier over, omdat zijn humor on
navolgbaar is". Met de samenstelling
zijn nu zo'n 32 man gemoeid van wie
een stuk of achttien in vaste dienst
van de producer.
Het Nijverdal is ontstaan in het on
uitputtelijke brein van serieschrijver
Leen Valkenier. „De mensen nemen
het hem kwalijk dat hij de kinderen
al zo vroeg confronteert met twee
groepen", pruilf Chanowski, „maar in
het leven is het toch niet anders. Er
zijn altijd boze wolven en goedige
beren geweest, cowboys of Indianen.
En dan de Grote Bons. Er is altijd een
de baas. of dat nou de koning is. de
keizer of de roverhoofdman. Kijk, de
Woefs zijn niet goed en niet slecht, en
ook de Lamaars hebben hun goede
kanten. De groepen komen er in grij
ze tinten uit. Dat vind ik nou net de
verdienste van het programma En
tegenover de Fabeltjeskrant met al
zijn individuen hebben we nu de
groepen gekregen. De eenling tegen
over de groep, de groep tegenover de
groep of dc groep tegenover de een
ling. In de Fabeltjeskrant had je maar
één uil, één Gerrit. En er zijn nu een
hoop Woefs en een boel Lamaars.
Sommige van hen zullen weer ver
dwijnen wanneer ze niet aanslaan
(het Spook) andere blijven of krijgen
grotere rollen (Bernard). Zo kunnen
we mooi meegaan met de smaak van
het publiek".
Levensgroot overeind blijft de schei
ding tussen de Woefs en de Lamaars.
De essentie van het verhaal. De Woefs
moeten het vinden in een totalitair
regime: werken en nog eens werken,
alleen op zondag vrij, een vrije zater-
Onder de tafel worden De Woefs
en de Lamaars gemanipuleerd.
dag is er niet bij! Slapen moeten ze in
communiteit in de flat „Werkenburg"
en de vrije tijd dient te worden ka
potgeslagen in het „Werkmanshuis
waar „gelegenheid is tot sjoelen en
het lezen van vakbladen. Er mag daar
alleen over het werk worden gespro
ken", zoals rondleider Woefcas de
kijkbuiskindereh onverbloemd heeft
laten weten.
En ook het waarom van het maken
der dingen is vaag. Woefcas: „Sinds
het jaar nul hebben wij de geërfde
plicht: wij moeten dingen maken. El
ke dag opnieuw. Wie ons daartoe op
dracht gaf, of waarvoor ze dienen,
weten wij, gewone Woefs, niet". En de
vreugde van dat werk kan alleen
worden gevonden in het aanschouwen
van de steed^ groeiende berg der din
gen: „Het monument van ons werk is
de dingenberg". En dat werken duurt
dan even van 8 uur in de morgen tot
10 uur in de avond. Boven dat alles
NAAR CANNES
De Woefs en de Lamaars van
Leen Valkenier en Thijs Cha
nowski gaan in april van het
volgend jaar naar het jaarlijkse
tv-festival van Cannes. Dat wordt
dan de eerste bnitenlandse pre
sentatie van dit programma.
Intussen loopt de buitenlandse
verkoop van de Fabeltjeskrant,
die uit dezelfde breinen werd ge
boren, verder. De Fabeltjeskrant
gaat nu in Zweden en Frankrijk.
Volgend jaar komen daar België,
Zwitserland (Italiaans en Duits),
Spanje, Mexico, Argentinië en
Joego-Slavië bij. De onderhande
lingen met Duitsland verkeren in
een vergevorderd stadium.
Van de Fabeltjeskrant zijn in to
taal 518 afleveringen de ether
ingegaan. Voor de buitenlanders
is de serie ingekort, want van de
120 eerste afleveringen zijn er
nog maar 30. gehandhaafd. De
speelfilm van de Fabeltjeskrant
loopt nu ook in Zweden.
De tv-stations die de Fabeltjes
krant hebben gecontracteerd,
hebben daarbij ook optie gekre
gen op de Woefs en de Lamaars.
Van de Woefs is echter nog niets
aan het buitenland verkocht,
eerst wordt de presentatie in
Cannes afgewacht.
Bij Chanowski wordt ook nog ge
dacht aan een kans de Fabeltjes
krant te laten herleven. Maar dan
gaat het om langere filmpjes van
een minuut óf vijftien. Volgens
de producer gaat het alleen om
een „theoretische mogelijk
heid".
staat de grote anonieme Grote Bons,
die regeert door middel van de zen
der. Kafka is er gewoon niks bij.
Maar daartegenover staan, of liever
liggen, de Lamaars. Ze voeren de hele
dag geen bal uit, zingen en dansen
wat en. wat misschien nog erger is
omdat ze in Amsterdam zijn geboren,
ze slapen zelfs af en toe in de open
lucht. Opper-Lamaar Gaander: „We
zijn niet zo dom als de Woefs om
alleen maar te werken. Wij doen
niets, helemaal niets" en daar stelt hij
dan wel vierkant tegenover dat hij
eigenlijk helemaal niets tegen de
Woefs heeft: „Wij willen niemand in
zijn diepste gevoelens krenken".
Maar toch: „De Grote Bons Slaapt
Nooit" heet het in het Nijverdal, En
dat ^taat toch wel vlakbij Orwclls
„Big Brother is watching you".
Chanowski: „Er zijn altijd partijen
geweest en koningen ook. In het wer
kelijke leven is het niet anders".
VVoeftemsten.
HANS KOENEN
Presentator Woefcas viel in ongenade.
