DE KASBAH
KOMT ALS
ALTERNATIEVE
WONINGBOUW
VAN DE GROND
WIJK
GEBOUWD
OP
PALEN
IN
HENGELO
BEGINT
DE
DOORBRAAK
Er lopen veel koeien met gouden horens in de weide van het schriftelijk onderwijs
Vraag het
de ISO
HENGELO Langzamerhand beginnen we het te beseffen:
onze woningbouw is over het algemeen stierlijk vervelend.
Een eindeloze repetitie van het geijkte patroon. Waar .je ook
komt, in noord of zuid, oost of west, er is een bepaalde „idea
le" standaard, waarvan men schijnbaar niet mag afwijken.
Of het nu laagbouw of hoogbouw is, al onze nieuwbouwwijken
hebben nagenoeg hetzelfde aanzien. Steriel en fantasieloos.
Met de binnenkant is het precies eender. Geen ruimte om onze
creativiteit bot te vieren. Tot op de millimeter nauwkeurig is
uitgerekend, dat we op deze plaats moeten slapen en op die
plaats eten en dat we hier onze schemerlamp moeten neer
zetten en dat daar ons t.v.-toestel moet staan.
Er Is bij de woningbouw een status
quo bereikt. Men is er steeds van
uitgegaan, dat er geer) geld is om het
anders en mooier te doen. Aan archi
tecten is de functie architect te zijn
grotendeels ontnomen. Het zijn ge
kortwiekte vogels geworden. Maar ons
land telt een handjevol architecten,
die zich niet laten kortwieken, riet
zijn baanbrekers als Aldo van Eyck,
Lucien Lafour en Pleter Blom. Al
jarenlang vechten zij tegen dé be
staande (volkswoningbouw. Aanvan
kelijk werden ze nauwelijks serieus
genomen.
Er begint de laatste tijd echter iets te
De Kasbahbouw levert
talloze intieme „binnen-
hofjes" op. dié onder meer
verkeersveilige speelruimte
bieden voor kinderen.
veranderen. Op het ministerie van
Volkshuisvesting en Ruimtelijke Or
dening heelt men begrepen, dat nieu
we initiatieven moeten worden gesti
muleerd. Er is al een subsidiepot voor
experimentdie woningbouw. Op een
enkele uitzondering na blijven de ge-
echter een afwachtende hou- melijk te danken aan stadsarchitect
ding aannemen. ir. M. de Jeu (52). Hengelo gaat in zee
Die uitzondering is Hengelo. met Pieter Blom uit Monnikendam,
die enkele jaren geleden met drie
Doorbraak studies de -„Prix de Rome" voor archi-
slad begint dit tectuur verwierf, daardoor internatio-
n dat is voorna- nale vermaardheid kreeg, maar in ei
Vooraanzicht van de Kasbahwoningen. Duidelijk zichtbaar is de „palen-structuur", waarop de woningen rusten.
gen land als ..utopist" in een isole
ment bleef zitten.
Eén van de drie studies omvat een
revolutionair alternatief volkswoning-
bouwplan. door Pieter Blom het „ste
delijk dak" genoemd.
Ir. De Jeu kent Pieter Blom al gerui
me tijd. Blom bouwde tussen Hengelo
en Enschede op de campus van de
Twentse technische hogeschool een
voorlopige en een definitieve mensa.
De Jeu raakte zeer onder de indruk
van deze scheppingen. Hij nam kennis
van Bloms stedelijk dakplan en polste
het gemeentebestuur- B. en W. toon
den zich enthousiast. Ze durfden het
risico wel aan. Het schetsontwerp is
inmiddels al dóór Den Haag goedge
keurd' aldus De Jeu
Eind dit jaar wordt met de bouw van
hel ..stedelijk dak" in Hengelo begon
nen. De wijk zal ..Kasbah Hengelo"
heten. Kasbah Hengelo lijkt op een
middeleeuws stadje. Het is een verza
meling bakstenen huizen, die. com
pleet met tuinen (5x6 meter), op be
tonnen palen staan. Grotere en klei
nere huizen met trapjes, opkamers,
verplaatsbare scheidingswanden,
slaapzoldertjes en uitstulpingen. Door
hun bouwwijze naar believen te ver
groten of te verkleinen.
Onder de woningen liggen de wegen,
trottoirs, parkeerplaatsen en een zee
van ruimte voor voorzieningen als
speelplaatsen, winkels, cafés, bankge
bouwtjes, kindercrèches en allerlei
andere persoonlijke en gemeenschap
pelijke initiatieven. Aan de hand van
tegenwoordig eengezinsbouw. In ver
band met het Kasbahplan organiseer
den we een hearing. De jongeren wa
ren heel positief.
Progressief
De eerste bewoners van de Kasbah
zullen prpgressieve mensen zijn. De
grote massa wil natuurlijk eerst de
kat uit de boom kijken. Daarom is het
zo belangrijk, dat Kasbah Hengelo
snel van de grond komt. We bouwen
ongeveer 160 stuks woningen, maar
dit aantal is variabel, omdat er te
combineren woningtypen bij zijn. De
huur van de middelgrote woningen (3
a 4 slaapka'mers) zal tussep de 150
en 200 gulden komen te liggen".
De Jeu over de woningbouw in het
algemeen: „Het is duidelijk, dat er
iets moet veranderen. Er,is tot nu toe
alleen gedacht aan kwantiteit. Het
kwam vaak voor, dat woningen wer
den aangepast aan de lengte van de
bij de bouw gebruikte kraan. Krank
zinnige toestanden. De woning van de
toekomst moet zo flexibel mogelijk
zijn. Er moet steeds een differentiatie
van mogelijkheden zijn, zodat de
mensen meer zelf kunnen gaan den-
de behoeften kunnen de ruimten on
der de woningen al dan niet worden
opgevuld. Die onderbouw is betrekke
lijk goedkoop aan te brengen, want
het dak is er al.
Vlechtmatje
Pieter Blom: „Een wijk van eenge
zinswoningen wordt een verdieping
opgetild. De woningen schuiven dan
vervolgens in elkaar tot een vlecht
matje met openingen. Die verdichting
is mogelijk, omdat alles, wal vroeger
nog naast de woning nodig was, er nu
ruimschoots onder kan.
Zoals de rijtjeswoningen de wand van
het interieur van de straat vormen,
vormen hier de woningen het dak van
de stad. Eén dak met precies zoveel
gaten, dat het in de stad licht is en er
regen kan vallen. Je woont er dus
boven de wegen, parkeerplaatsen,
winkels, scholen, theater en bioscoop.
Wanneer je op straat loopt, zie je
geen herhalingen van huizen, maar je
ziet een winkeltje, of een zonnige
plek, of een paar auto's, een terrasje
of een werkplaats".
Opvallend is ook de grote woning
dichtheid van de Kasbah. Een normale
gangbare wijk telt 30 woningen per
ha. De Kasbah 100 woningen per ha.
Per Kasbahwoning is er plaats voor
Hengelos stadsarchitect De Jeu: „Op
de plaats, waar de Kasbah komt. was
aanvankelijk een flat van 16 hoog
gepland, maar er was geen enkele
woningbouwvereniging die het aan
durfde: 90 procent van de mensen wil
Dat
belangrijk. Het zou ideaal zijn, wan
neer je alleen de vier buitenmuren en
het dak bouwt en de bewoners de
elementen voor tussenwanden e.d.
geeft. Ze kunnen dan naar eigen in
zichten de woning indelen. Op de
lange duur zal dat ook op het gebied
van de woningwetbouw mogelijk zijn.
We zitten nu nog veel te veel vast
aan wenken en voorschriften".
Op hearings is gebleken, dat de over
grote meerderheid van de mensen het
liefst helemaal zelf hun huis zou ma
ken. Maar dat mag niet. Vanwege de
chaos, die de overheden in zo'n geval
De experimentele woningwetbouwwijk
Kasbah Hengelo komt in de loop van
1972 klaar. De stad verwacht veel
bezoekers. Tientallen gemeenten heb
ben al bij de gemeente Hengelo om
inlichtingen aangeklopt.
BAVCi HOFSTEE
UTRECHT Honderdduizen
den volgen in ons land schrif
telijk onderwijs. Zij proberen
een diploma middelbare school
te halen, bekwamen zich vóór
vakdiploma's, of zien aan het
eind van de studie-via-de-
brievenbus het middenstands
diploma binnen hun bereik
komen. Ook zijn er tallozen
die „voor hun plezier" schrif
telijk iets leren, zich zo een
hobby aanmeten. Ook voor
hen is er letterlijk van alles te
koop. Kijkt u er de adverten
ties maar op na. Hoe vaak
vindt u tussen uw post geen
verlokkende aanbiedingen op
dit gebied?
Al met al is dat schriftelijk
onderwijs, ook in ons land. een
miljoenenaffaire geworden. Des
kundigen geloven dat het een
nog grotere vlucht zal nemen
late
tijd
komt. Het is dan ook een merk
waardige zaak. om het voor
zichtig te zeggen, dat dat schrif
telijk onderwijs zolang onge
controleerd zijn gang kan gaan
De overheid bemoeide er zich
niet mee. Iedereen kon zonder
telijk onderwijs beginnen. Geen
wonder, dal er heel wat kaf is
onder het koren. Geen wonder,
dat er heel wat mensen in ons
land rondlopen die er zeer
trieste ervaringen mee hebben
opgedaan. Het schriftelijk on
derwijs begon Jn 'ederland om
streeks de eeuwwisseling Met
een, later beroemd geworden,
voortreffelijke hoofdakte-oplei
ding. Die stopte pas in 1963.
INSPECTIE
SCHRIFTELIJK
ONDERWIJS
SCHEIDT KAF
VAN KOREN
Duizenden hebben ervan gepro
fiteerd. Zieer oud en eerbied
waardig is ook de cursusserie
van het instituut dat voor amb
telijke diploma's opleidt, begon
nen in 1908 en nog steeds in
leven. Zeer bekend is ook het
instituut in Arnhem dat nog
niet zo heel lang geleden de
eretitel ..koninklijk" mocht gaan
voeren. Tienduizenden kregen
er hun schriftelijke opleiding.
Vast staat dat zij geboft hebben.
Zii kregen waar voor hun
geld.
Vooral na de oorlog werd de
vraag naar schriftelijk onder
wijs steeds groter. Jongere
mensen, veelal tussen de 20 en
30 jaar. gingen in steeds groter
getale schriftelijk studeren De
instituten verrezen onmiddellijk
als paddestoelen uit de grond,
rijp en heel veel groen. Er was
immers goed. soms zelfs grof
geld mee te verdienen. Voor die
duizenden consumenten was bij
na niet meer uit te maken wat
De toenmalige voorzitter van de
Maatschappij tot Nut van 't Al
gemeen, professor Kohnstamm
heeft toen geprobeerd een rijks
inspectie voor het schriftelijk
onderwijs te krijgen. Hij ging
er met de minister over praten.
Het bleek dat hij r
juris
de
heiligste koeien van ons staats
bestel om zeep wilde helpen, de
grondwettelijk gewaarborgde
vrijheid van, onderwijs. En dus
kwam er geen rijksinspectie. En
dus tierde het kaf onder het
koren welig voort. En dus
maakt dat kaf vrijwel dagelijks
heel wat slachtoffers.
Want die „vrijheid van onder
wijs" moet het gewoon iedereen
mogelijk blijven maken onder
wijs te geven. En dat die bepa
ling destijds op grond van heel
andere oorzaken in onze grond
wet is gekomen, een kniesoor
die daarop let. Van schriftelijk
onderwijs was toen geen spra
ke.
Er is toch een inspectie geko
men. Omdat enkele goede insti
tuten. vertegenwoordigers van
vakbonden en jeugdorganisaties,
de koppen bij elkaar staken Zij
stichtten, in 1947. de Inspectie
van het Schriftelijk Onderwijs
(ISO), een particuliere instel
ling. Ook de overheid is, met
een waarnemer, in het stich
tingsbestuur vertegenwoordigd.
De stichting heeft normen opge
steld voor het schriftelijk on-
In 1951 kreeg de stichting het
recht de instituten voor schrif
telijk onderwijs die zich bij
haar melden, als zij aan de
normen voldoen, te erkennen.
Instituten die door I"0 zijn er
kend mogen gebruik maken van
de mededeling: erkend door de
ISO met medewerking van de
minister van Onderw ijs en We
tenschappen.
Maar dwingend de normen op-
OVERHEID
GAAT
NU 00K
.ERKENNEN"
Maar de curatoren van dat In
stituut bleven rustig zitten.
Mannen met een grote naam in
ons land dekten daardoor de
actie van dat instituut en incas
seerden rustig hun jaarlijkse
toelage. Zij dekken dat Instituut
nog steeds met hun namen.
Maar hoevelen hebben door die
kwalijke manipulatie voorgoed
genoeg van alle studie?
leggen kan de stichting natuur- Paddestoelen
lijk niet. Er zijn op het ogenblik
42 schriftelijk onderwijsinstitu
ten door de ISO erkend. Er
werken in ons land echter zo'n
20» van zulk- instituten!
De
:eft
sist
de zekerheid dal hij geen kat in
de zak koopt «De inspectie licht
elk jaar de dooi de stichting
erkende instituten grondig door.
De studieprogramma's worden
door deskundigen uitgeplozen.
De advertenties worden kritisch
bekeken. Er wordt gewaakt te
gen het wekken van onvervul
bare verwachtingen bij aspi
rant-cursisten. Een erkennings
commissie bekijkt voor de ISO
alle aanvragen voor erkenning.
onder anderen, een inspecteur
v.h.m.o. en een inspecteur n.o.
Vele aanvragen worden afgewe-
Ook komt het voor dat een er
kenning wordt ingetrokken. Dat
is nog niet zo lang geleden ge
beurd. toen een heel groot insti
tuut een economisch aantrekke
lijk balletje opgooide en in een
universiteitsstad een .zuster
academie' oprichtte. Er werden
in de advertenties koeien met
gouden horens beloofd. Er wer
den pertinent onware medede
lingen gedaan De ISO trok de
Het kwalijke is, op het ogen
blik. dat de schriftelijke cursus
sen in de computertechnieken
als paddestoelen uit do grond
schieten. Meestal hele dure
cursussen, meestal niet-erkend
Tallozen lopen erin.
Een schandaal op dit gebied
was het faillissement, enkele ja
ren geleden, van het Rotter
damse „Computer Programming
College'. Het had ruim 4000
cursisten. Die waren jaren stu
die en al hun geld kwijt. Het
heeft nog veel moeite gekost
gedaan te krijgen dat de slacht
offers niet gedwongen werden
het volledige cursusgeld te beta
len. Ze hadden immers voor de
hele cursus getekend!
Elke dag weer verbaast men
zich bij de ISO over de goedge
lovigheid van vele mensen. Ze
geloven allerlei fraaie beloften
in advertenties op slag. „Een
psychotechnische test" Dan moet
het toch wel goed zijn!" Maar
als nu zo'n testbureau met gou
den banden gebonden is aan
zo n instituut? Grote banken le
nen zich ertoe voor het betalen
van cursusgelden een financie
ringsregeling te treffen. Dal
staat fraai als mededeling in
een advertentie. De banken vra-
KWART VAN
INSTITUTEN
DOOR ISO
ERKEND
gen niet of de cursus erkend is.
Ze lenen alleen geld en willen
dat, met rente, terug hebben,
ook als de cursus stopt.
Er zijn schriftelijke ci„sussen
die dapper gebruik maken van
de mededeling, vaak zijn ze in
het buitenland gevestigd, dat 'de
regering van X de cursus subsi
dieert Vergeet het als regel
maar Maar duizenden tippelen
erin. Er zijn ook eurshssen die
met verouderd materiaal wer
ken Bii een erkend instituut
ontdekt de ISO dat snel Maar
bij de niet-erkende.En hun
studenten zakken voor hun exa-
Natuurlijk voelt iedereen die
intensief met onderwijszaken
bezig is dal er iets zou moeten
gebeuren. In 1962 is een staats
commissie zich gaan bemoeien
met het probleem. In 1964
kwam haar rapport. Conclusie:
erkenningenstelsel door de
staat. Dat betekent gewoon dat
er aan de niet-erkende institu
ten niets in de weg zal worden
gelegd. Vanwege die „vrijheid
van onderwijs". Sterker nog: de
erkende instituten zouden daar
door gewoon in een ongunstiger
positie komen te verkeren dan
de niet-erkende. Die hoeven im
mers aan geen enkele, vaak in
uitvoering dure, norm te vol-
Kortgeleden its men op het
ministerie vaai Onderwijs gereed
gekomen mét de voorbereiding
vain een wetsontwerp over het
toezicht op het schriftelijk onder
wijs. Dat wetsontwerp is inmid
dels bij de Tweede Kamer in
gediend en geeft de minister de
bevoegdheid instellingen voor
schriftelijk onderwijs het predi
kaat ..erkend" te verlenen Toe
zicht zal worden gehouden door
een rijksinspectie.
Men stare er zich niet blind op.
Want ook een rijksinspectie zal
vrijwel machteloos staan, als zij
niet dwingend kan optreden te
gen instituten die geen erken
ning komen vragen, de grote
meerderheid dus.
En daarom zal het nog wel
geruime tijd goud blijven wat er
blinkt voor de handige jongens
die zich met de glans in hiin
ogen op het schriftelijk onder
wijs in ons land hebben gewor
pen of gaan werpen. Zij hebben
een miljoenenbron aangeboord.
En daarom zal bij de ISO nog
wel dagelijks het aantal tele
foontjes om inlichtingen op peil
blijven. Gelukkig maar. want de
mensen die die weg weten te vin
den. zijn er zeker van dat zij
objectief en eerlijk worden
voorgelicht. Dat zij wegwijs
worden gemaakt in het bos van
de schriftelijke cursussen in ons
land. een bos dat zo ontstellend
veel onkruid herbergt. En
waarin ook zoveel werkende
jongeren verdwalen of omko-
JACQUES LEVIJ
Als u schriftelijk wilt
gaan studeren doet u er
verstandig aan zicb goed
te bezinnen voor n begint.
Er zijn vele instituten en
het aantal verlokkelijke
aanbiedingen is zo groot
dat u dreigt te verdwalen.
Als regel, zo kunt u
instituut zün erkend door
de Stichting Inspectie
van het Schriftelijk
Onderwijs". Zulk een
erkend instituut vermeldt
„erkend door de I.S.O.
met medewerking van de
minister van Onderwijs
en Wetenschappen". Die
erkenning Is een grote
waarborg voor ieder die
via dat instituut studeert.
Wilt u in zee gaan mei
erkend, schrijft of tele
foneert u dan even:
I.S.O.. Achter de Dom 5,
Utrecht, tel. 030 - 19530.
Ze zün daar altyd bij)
met uw poging achter de
waarheid tc komen. Ze
helpen u beslist op de
goede weg.
