JANS fantast of eigen rechter? -1 „ONTVOERDER" VAN ALKMAARSE COMMISSARISVROUW BEWEERT VAN ALLES GEWEEST TE ZIJN AFSCHEID DIRECTEUR MAURITSHUIS Vele generaties zullen profiteren van levenswerk van dr. De Vries ft Toneelgroep Water zonder fluor Globe met j j j n moet apart m handel Je Kersentuin 1 2.10 Voorstel Vewin aan bedrijven Graanoogst in Rusland in gevaar Verrassende opening nieuwe seizoen DINSDAG 20 OKTOBER 1970 LEIDSE COURANT De scheidende directeur van het Mauritshuis, de heer Dé Vrie C.R.M., M. Klompé. kunstredactie) )EN HAAG Dr. A. B. de Vries, 23 jaar lang directeur Het Mauritshuis, heeft gisteren officieel afscheid geno- Dat gebeurde in een propvolle Rolzaal aan het iinnenhof. waar vertegenwoordigers van de overheid, het orps diplomatique, vele museummensen en vrienden bijeen het werd later voortgezet in Het Mauritshuis dr. De Vries en zijn echtgenote recipieerden emidden van de kunstwerken die het museum tijdens zijn irectoraat verwierf en waarvan thans een tentoonstelling ingericht. lijzonder hartelijk was de toespraak van CRM-minister dr. A. M. Klompé. Zij sprak van de verwarrende veelaijdig- eid die deze bijeenkomst kenmerkte. Dr. De Vries immers rerd 22 mei van dit jaar 65, had dus op 1 juni eigenlijk zijn otium moeten beginnen. Maar toen was er de oyatentoonstelling en hij bleef nog als commissaris ervan, is het eigenlijke afscheid er, maar De Vries bleef nóg omdat hij nog nodig is voor de tentoonstelling van ngelse landschappen die eind dit jaar georganiseerd zal minister prees dr. De Vries voor het vele wat hij in zijn iuritshuistijd, en ook daarvoor al, voor het kunstleven eft gedaan. Namens de regering bood zij een boekwerk r. de heruitgave van het befaamde tijdschrift De Stijl, heer Sidney v. d. Berg sprak vervolgens in viervoudige Als voorzitter van de Stichting Johan Maurits van issau prees hij de fijne smaak en de kennis van de laak van het publiek die de door dr. De. Vries ingerichte toonstellingen tot zo'n groot succes maakten. Als verza- paal Intcx meiaar van schilderijen dankte hij hem voor herhaaldelijke onbetaalbare adviezen. Als vriend prees hij „Bob de Vries" voor zijn fijne karaktereigenschappen en als voorzitter van het huldigingscomité bood hij een geschenk aan: stereo installatie en envelop. De nieuwe directeur van Het Mauritshuis. de heer Gud- laugsson, sprak met bewondering over de vakkennis van zijn voorganger. Die bleek niet slechts uit de tentoonstellin gen, maar ook uit de aanwinsten die thans in een speciale opstelling te zien zijn als een „Mauritshuis in het Maurits huis". Het museum kan door zijn beperkte ruimte niet mikken op kwantiteit, maar uitsluitend op kwaliteit Dat is de heer De Vries gelukt. „Mijne excellentie, excellenties, dames en heren". Zo begon tenslotte de heer De Vries zijn dankwoord. „Mijne excellen tie" was uiteraard minister Klompé, die hij dankte voor de warme belangstelling die zij steeds voor de kunst en voor Het Mauritshuis speciaal heeft getoond. Hij gewaagde van de hartelijkheid tussen de minister en hemzelf, een harte lijkheid die in ambtelijke verhoudingen niet vaak zo tot uiting komt. Hij dankte zijn vriend Sidney, de staf van het museum en allen die hem in zijn ambtelijke loopbaan bijstonden. Hij sprak uiteraard ook enkele behartenswaar- dige woorden over museumbeleid en museumtoekomsl. In het Mauritshuis heeft dr. De Vries vele honderden handen moeten schudden. Van vrienden allemaal, want hij is typisch een man om louter vrienden ie hebben. Op de tentoonstelling hopen we nog terug te komen. Ze is belangrijk want, zoals de heer-v. d. Berg het zei over deze aanwinsten: „Nog vele generaties zullen eeuwen lang profi teren van jouw levenswerk!" iden Charles B. Timmer Nicolaas Wimberg Onno Molenkamp. Lucas Wenstng. Hans Kemna. <adat Ton Lutz bij Globe in het formidabele irstelling van Tsjechovs „Oom Wan- •oor de dag was gekomen, heeft het bü dat gezelschap opnieuw iernomen een stuk van Tsjechov op repertoire te brengen. Het werd Kersentuin" en wanneer men had loopt dat Ton Lutz zijn visie op iechov in deze voorstelling nog ver had uitgewerkt, dan zal. men lichte- teleurgesteld zijn over het resul* dat de hoogte van die „Oom Wan- niet haalt. wil niet gezegd zijn dat ort Lei e „Kersentuin" een slechte Tsjechov- 'rstelling is. In veel opzichten iser heel boeiende bijdrage geleverd >ns inzicht over de Tsjechovmoge- iieden. Voor het eerst is het dat het rip „komedie", waar Tsjechov het in band met zijn stukken steeds over ft, duidelijk wordt, dat er inderdaad pchen wordt om de absurde momen die zich voordoen. Het is gebruike- bij Nederlandse Tsjechovvoorstel- !en (zie onlangs nog bij „De Meeuw" de Haagse Comedie) dat men wel goede voornemens is over die blij— De n< Hoon, maar dat er niets van terecht nt. Een pluspunt voor deze Globe- •rstelling. laar de analyserende, enigszins kli- che wijze van presenteren van dit k heeft als totaal toch bij deze Glo- oorstelling van Tsjechov niet ge- JW Wi0(.cllulB ven bl™ rkt. Waarom? Omdat de rolbezetting s t geheel ideaal is? Inderdaad zijn er erderen aan te wijzen in de voor- ling die hun werk niet helemaal of emaal niet goed doen. Is het door de aanwijsbare inconsequenties in de door de moeizame mise-en-scène? was in enkele rollen veel helder- d. Ann Hasekamp die Warja met een tke inzet speelde, zodat daar een 1 genuanceerd en aansprekend per- .lage ontstond; André van den Heuvel C énkele van zijn scenes, kwam ook in V richtig; Ton Lutz zelf met vlagen kortstondige duur. In enkele bijrol- AAII was dan opeens iets aan de hand. ulll ^ee' erg de moeite waard v tv Janssen deed bijvoorbeeld icolaas Wijnberg, het mag wel d worden, heeft een prachtig licht worpen voor het niet geheel ge- 'gde decor en de minder geslaagde tuums, die Jan Beutener heeft ont- pen. Nee. al met al is deze Tsje- •vvoorstelling, waarvoor gisteravond groot publiek bijeen was gekomen de Koninklijke Schouwburg, afgezien 1 die geslaagde blijspeltoon, niet de rassing geworden, die ik verwacht- Jan Verstappen (Van e verslaggeve die DEN HAAG Nederlanders, ernstige bezwaren hebben tegen fluor in het drinkwater moeten volgens de waterleidingbedrijven gewoon water kunnen krijgen. Zij denken in dit ver band aan verkoop van dit zuivere wa ter in flessen via de detailhandel, bij voorbeeld drogisterijen en kruideniers- bedrijven. Deze voorstellen zijn ingege ven door verschillende koninklijke be sluiten. waarin het beschikbaar stellen van gefluorideerd drinkwater aan voor waarden gebonden is. De Vereniging van exploitanten van waterleidingbedrijven in Nederland (Vewin) heeft aan de bedrijfslederi en bestuurscolleges verschillende voorstel len gedaan om aan deze koninklijke besluiten gevolg te kunnen geven. Het beschikbaar stellen van zuiver water kan gebeuren: Via een speciaal leidingnet, dat ech ter economisch niet uitvoerbaar geacht wordt; Via een tappunt op de pompstations, dat alleen zuiver water levert. Dit zuivere water zou gedistribueerd kunnen worden met tankwagens of met flessen via de detailhandel. Ook zajn er mogelijkheden om het water beschik baar te stellen via openbare tapkanalen of via een eigen watervoorziening, waarbij de Vewin denkt aan zuivelfa brieken. Een keuze uit 'deze mogelijkheden kan volgens de Vewin pas worden ge maakt wanneer men een beeld heeft van de vraag of er in een bepaalde buurt een groep mensen is die ongeflu- orideerd water wenst. Daar kan dan wellicht, een openbare tapkraan worden gemaakt. Wanneer hier en daar in het voorzieningsgebied een enkel gezin on- gefluorideerd water vraagt zou ver strekking in flessen via in hun nabij heid gelegen winkels (bijvoorbeeld 'kruideniers of drogisten) kunnen ge schieden. Volgens het bestuur behoeft er niet naar te worden gestreefd de beschik baarstelling van ongefluorideerd water zodanig te organiseren, dat het verkrij gen daarvan voor de afnemer even gemakkelijk is als het tappen van lei dingwater in het algemeen pleegt te zijn. Het lijkt het bestuur niet onrede lijk, dat de klant zich voor het verkrij gen van ongefluorideerd water enige moeite getroost, wellicht ook enige fi nanciële moeite. (ADVERTENTIE) MOSKOU (A.F.P.) Radio Moskou heeft bekendgemaakt dat vier -miljoen ha graangewassen nog geoogst moet wor den, en dat terwijl de vorst reeds haar intrede heeft gedaan. „Er resten ons let terlijk nog slechts enkele uren om de oogst binnen te halen. De kleinste tekort koming bij het oogsten zou enorme ver liezen tot gevolg kunnen hebben", aldus radio Moskou. In de uitzending werd verder meegedeeld dat eenderde van de beetwortels nog binnengehaald moet worden. (Van een onzer verslaggevers) SCHAGEN Voigens zijn eigen verklaring is Jan S. (43), die in de nacht van 8 op 9 oktober in Bergen een mislukte poging deed om de vrouw van de Alkmaarse politiecommissaris Waardenburg te ontvoeren met de bedoeling haar uit te wisselen tegen de bij de 8 oktober- rellen op de Waag gearresteerde „vriend" Jaap Heemskerk, reserve-officier van de mili taire inlichtingendienst van de Koninklijke Landmacht in de rang van eerste luitenant. Gebleken is ook dal Jan S. zwemt in de relaties binnen het Amsterdamse kabouter- dom, linkse radicalen en de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD). Hij was behalve korte tijd lid van de jongerenorganisatie „Nieuwe Koers" in de Partij van de Arbeid (1949) ook elf jaar lid van de KVP en vijf jaar van de VVD. Jan S. diende langer dan voor een „gewone dienstplichtige" goed is, namelijk bijna 30 maanden. Als kort verband vrijwilliger ontving hij in Harderwijk 'n „spe cialistenopleiding" waarvan hij behalve vele hoge relaties ook een passieve kennis van de Russische taal overhield. Nadat hij de offi ciële militaire dienst had verlaten bezocht hij in 1954 als „waarnemer" een jeugdcongres van politiek geïnteresseerde jongeren in Moskou. Jan S. werd nogal onverwacht in vrijheid gesteld, ondanks het feit dat hem een ernstige poging tot vrijheidsberoving ten laste was gelegd. De rechter-commissaris mr. D. Reisig was van mening, dat S. geen „straf bare poging tot ontvoering" had gedaan, omdat „de uitvoeringshandeling" daartoe ont brak. De officier van justitie, mr. J. L. Andreae ging tegen deze beslissing in beroep, dat donderdag door de raadkamer van de Alkmaarse rechtbank zal worden behandeld. De Alkmaarse officier van justitie is van oor- deel dat „verdachte heeft blijk gegeven van i een plotseling opkomend onbeheerst en bui- j tensporig handelen, waardoor gevaar voor I anderen is ontstaan". Omdat hij bovendien het j onderzoek nog niet als afgesloten beschouwde vorderde hij een verlenging van de voorlopige hechtenis van vier dagen. De tegenovergestel de beslissing van de rechter-commissaris heeft thans dus de (voorlopige) vrijlating van S. be- I werkstelligd. In een buurtcafé te Schagen, waar hij na vele vergeefse pogingen te spreken is, vertelt de 43-jarige ar chitect dat hij „nog altijd achter de ontvoering van mevrouw Waarden burg staat." ..U kent Jaap Heemskerk uit de tijd dat u samen in het Zoanse verzet zat. Waaruit bestond uw aandeel in Jan S: „Ik was 13 jaar toen ik erin betrokken raakte. Mijn vader had ee*n illegale drukkerij in Wormer- veer, waar valse paspoorten en der gelijke werden gemaakt, die ik dan moest transporteren, ik sloopte ook radiotoestellen uit neergestorte bom menwerpers, voordat de Duitsers er bij kwamen." ..Het Zaans verzet was voornamelijk links georiënteerd. Hoe komt het dat u na de oorlog naar rechts zwenk- Jan S: „Ik was zeer teleurgesteld over de afloop van alles. Links en rechts beschimpten elkaar en je kreeg allerlei baantjesjagers. De eerste vier jaar na de bevrijding heb ik me afzijdig gehouden, daarna trad ik toe tot „nieuwe koers in de Partij van de Arbeid." Jan S: „Ik vond de P.v.d.A te slap worden. Ik zag iets in de KVP. Ik ontmoette allerlei mensen, die een fellere koers voorstonden." „Wat bedoelt u met ..fel?" Slaat dat op de houding van de P.v.d.A. inzake de Indonesië-affaire?" Jan .S: „Exact. Het, is jammer dat ik zelf niet in Indië heb kunnen vechten. Ik vond dat er verraad werd ge pleegd door de P.v.d.A." Jan S: „De precieze aanleiding weet ik niet meer, maar het had iets te maken met de regeringscombinatie KVP-P.v.d.A. Ik vond dat de KVP ook slap begon te doen." ,.Waa bedankte Jan S: „Te slap op den duur. Al die compromissen, dat kleurloze gedoe, verschrikkelijk gewoon." Tabletten Met nadruk stelt Jan S. dat hij tegen elk compromis is („Je neemt verantwoordelijkheid voor de opvat tingen van een ander en dat kan niet"). Tijdens het eerste deel van het gesprek neemt hij vier maxi- cognacjes, die hij alleen in een cola glas ingeschonken wil zien. Tussen tijds slikt hij enkele kalmerende ta bletten. Jan S. die drie mislukte huwelijken beschrijft en die bij een ongeluk vele jaren geleden drie vin gers van zijn linkerhand kwijtraak te vindt dat hij géén patiënt is. Wel laat hij er op volgen dat hij in zichzelf, duidelijke schizofrene trek ken waarneemt. „U had uw vriend. Jaap Heemskerk in vele jaren niet meer ontmoet. Waarom kwam u. een dag voor de moeilijkheden op 8 oktober plotse ling naar Alkmaar en nam u con tact op met de progressieve jonge rengroepen?" Jan S. denkt lang na en wordt nerveus. „Ik had vele redenen. Ik zat in grote moeilijkheden (volgt een ingewikkeld verhaal over zijn vrouw, die hem veel geld, ongeveer 45.000 gulden afhandig zou hebben gemaakt). „Ik mocht mijn eigen huis niet meer in. Ik wist dat ik bij mijn vriend Jaap nooit vergeefs zou aan kloppen als ik moeilijkheden had. ,,Is hij werkelijk zo'n vriend van u? Politiek gezien staat u mijlenver van Heemskerk af?" Jan S: „Politiek zijn Jaap en ik absolute tegenpolen. Ik ben in prin cipe geweldloos, maar ik kan wreed heden begaan, zonder dat. het mij ook maar iets doet. Ik heb dat uit mijn opleiding overgehouden". teiten. (Mr. Reisig ontkent dit later nadrukkelijk. „Ik heb deze vraag niet gesteld. Hij heeft zijn standpun ten toegelicht en ik heb slechts ge luisterd"). Hij vroeg ook of in, indien de ontvoering van mevrouw Waar denburg was gelukt, geweld zou hebben gebruikt. Dat heb ik ont kend. Ik zei dat ik haar dan in mijn auto naar het politiebureau zou heb ben gereden. Vervolgens zou ik de wagen dan. in de buurt hebben ge parkeerd en naar binnen zijn ge gaan om uitwisseling te eisen". ..Hoe tegenover dat sta ik nog steeds gebruikte ..Dat is schizofreen, beaamt in hoeverre dan onder controle?" Als zelf Jan S:. „Ik heb mezelf onder contro le totdat iemand van zijn vrijheid wordt beroofd. Dan vecht ik mij dood en ben ik bereid alles op te offeren. Zelfs mijn toekomst." Als ik hem nogmaals vraag waarom hij plotseling affiniteit voelde opko men met de activisten van de vere nigde progressieve groeperingen in Alkmaar zegt hij dat hij zich „ge zien de algemene ontwikkelingen in den lande de laatste tijd aangetrok ken voelde tot het nieuwe linkse klimaat". Ik heb de actie op de Waag gezien, ik heb zelf de bezet ting van de tribune voor ze gefoto grafeerd. Prachtig was het. Al die ouden van dagen kregen een stoel en de hoge pieten met hun dure pakken moesten staan. ..Ilebt u dat filmen voor de jongeren gedaan, in hun opdracht of voor uzelf of iemand anders?" Jan S. denkt langdurig na en zegt dat hij bij nader inzien gelooft dat hij de kap voor de lens heeft laten zitten. Poppenkast ..Hebt u na uw militaire loopbaan contacten gehad met of werk ver richt voor de BVD?" Jan S.: ..Ja. beide. Maar ik heb me op een gegeven moment gedistan tieerd van die smeerlapperij. De hele organisatie van de BVD is dermate mal en poppenkasterig dat ik er niet meer aan kon meedoen". ..Toch zijn er aanwijzingen dat u nog altijd contacten hebt met functi onarissen van de BVD". Vindt u kei erg dwaas als wordt verondersteld dat uw plotselinge vrijlating iets met die relaties te maken zou kun nen hebben". Jan S.„Ik hoop daar ook zelf ach ter te kunnen komen. Ik noem geen namen, maar politiemensen hebben tegen mij gezegd: dit is een duidelij ke politieke zaak geworden, die op hoog niveau wordt beslist..." „Wat zegt u van de theorie dat u bewust of onbewust bent gemanipu leerd om de linkse jongeren door middel van een in scene gezette ontvoering in diskrediet te brengen?" Jan S.: ,,ln de cel heb ik daarover nagedacht. Ik kan me wel voorstel len dat ze zoiets denken..." Mr. Rei sig (de Alkmaarse rechter-commissa ris) zei tegen mij: „Hoe hebt u dit kunnen doen? Hoe kunt u met uw verleden meedoen aan linkse activi- .Vindt u het smoesje dat de c< stig ongeluk zou hebben gehad en dat zijn vrouw dus snel moest mee komen niet .onzindelijk en onaan vaardbaar? Jan S.: „Gezien het doel dat ik wilde bereiken, namelijk vrijlating van Jaap Heemskerk vind ik het nog steeds toelaatbaar. Als ik het uit menselijk oogpunt bekijk vind ik het een SS-methode, die je alleen in geval van oorlog moet gebruiken. Maar ik voelde dit als een staat van oorlog". „De politie heeft verklaard dat niet is gebleiien dat u bij uw aanhouding iets had. gedronken, noch dat u kal merende tabletten had ingenomen. Klopt dat?" Moed indrinken Jan S.(Na lang aarzelen): „Nee, toen ik naar Bergen vertrok had ik samen met anderen een halve fles cognac op. De fles heb ik meegeno men. Laten we zeggen dat ik een borreltje of zeven op had". „Hoe is het plan voor de ontvoering Jan S.: „Toen ik hoorde dat Jaap Heemskerk vast zat en dat hij door een zekere Molenaar was gearres teerd zei ik meteen: ik zal hem eruit halen. Maar die naam Molenaar was me ontschoten, ik zat steeds met Wagenaar in mijn hoofd. En dat werd tenslotte Waardenburg. Ik stel de eerst voor om een „Rus" te pak ken en te ontvoeren. Die kerels her ken je zo. We wilden die Rus (bar- goens voor rechercheur -red.) dus afvoeren, maar toen we op het plein kwamen gingen ze ineens allemaal het bureau binnen. Ik ben toen te ruggegaan, vroeg: waar woont die Wagenaar. Iemand zei: in Bergen. Ik stelde toen voor die man te gaan pakken of anders zijn vrouw". „Toen volgden enorrrie protesten van die jongeren en dat vond ik eigen lijk erg teleurstellend. Ik zei: „Jullie durven de consequenties niet aan van de keiharde politiek. Besef toch dat dit gewoon oorlog is. Als er dan niemand meegaat dan ga ik alleen, want Jaap Heemskerk zal eruit. Ik ben toen in de wagen gestapt. Mar jan en Leo Heemskerk kwamen toen achter me aan en stapten ook in". „Is het juist dat zij hebben getracht u te weerhouden van het ontvoe ringsplan?" Jan S.: „In mijn dolle drift is het me niet duidelijk geworden of ze me wilden tegenhouden. Dat was trou wens toch. niet gelukt. De ontvoering ging tot mijn grote spijt niet door. Na mijn arrestatie heb ik aan hoofdinspecteur Volwerk gevraagd of hij aan commissaris Waardenburg mijn excuses wilde overbrengen voor de menselijke kant van de zaak. maar dan moest hij erbij zeggen, dat ik vasthield aan mijn standpunt dat uitwisseling van zijn vrouw te gen Heemskerk geoorloofd was. Het doel heiligt nog steeds de middelen. We leven nog altijd in de jungle", aldus Jan S. De podiumkunst in het algemeen en het ballet in het bijzonder blijken een j merkwaardig gezond innerlijk leven te hebben. Ondanks alle geïntrigecr en i georganiseer saneert de toneeldans j zichzelf. Het duurt alleen soms wel I langer dan men verwacht, want een vakman als Benjamin Harkarvy heeft I er twaalf jaar over gedaan om weer terug te keren in de schoot van het Nationaal Ballet, dat hij indertijd te- recht verliet, omdat er in een artistieke en organisatorische chaos nu eenmaal niet te werken valt in een vak, dat leeft bij de gratie van de oefenende regelmaat en van de podiumprecisie. NATIONAAL BALLET directie enkele jaren geleden haar in trede deed, al flink omhoog, maar nu ambachtelijk de puntjes nog eens extra op de i worden gezet, is de vooruitgang in loepzuivere techniek cn stijlvolle po diumpresentatie nog veel meer merk baar. Toch hadden we nog niet kunnen vermoeden dat Balanchine's Symfonie in C zo zorgvuldig en zo vol dansvreug- de zou worden aangeboden. In het goed bezette Circustheater was deze triomf van het ballet blanc evenwei compleet en een deel van het grote artistieke succes komt zeker op rekening van de prima ballerina Alexandra Radius, die in Amerika nog eenextra heeft ge leerd dart „kunst van kunnen" komt en dat ballet een zaak is van allure en ongeschonden plastische waarheden. Vandaar ook dat de pas de deux uit het Bloemenfe8tival van Bournonville, dat 128 jaar geleden in première ging een unieke gebeurtenis «werd. Samen met de balloneske danseur noble Law rence Rhodes maakte Alexandra Radius van dit allerfleurigste stijlstukje een charmant duet met het gewicht en de gratie van een zeepbel. In deze speelse glamour, die loepzuiver en haarscherp schoonheid en virtuositeit doseerde, werd de luchtige kunst van het petit allegro .weer letterlijk springlevend. Het publiek voelde dat er iets bij zonders gebeurde en reageerde na deze omvangrijke pas de deux dan ook uitermate enthousiast. Voor wie houdt van het fijnzinnig lijnenspel en de tijd loze kosmos, die Van Dantzig in epi grammatische bondigheid bundelt in zijn melancholisch overhuifde Ogen blikken, was ook dit programmanum mer een hooggestemde danszaak. De choreograaf werkt in deze subtiele stemmingsbeelden naar pure danssculp- tuur toe en dank zij de picturale in breng van Toer van Schayk in de aankleding, is het een dwingend geheel geworden van emoties, die alleen in bewegingen kunnen worden gezegd. Deze eerste en zo verrassende avond van het Nationale Ballet hier ter stede werd besloten met het hippe popwerk „You can't always get what you want" De choreograaf werd in het programma niet genoemd. We verklappen u, dat dit de man van de showbizz, Robert Kae- sen is, die... het Nationale Ballet heeft verlaten. Zeiden we niet reeds, dat de toneeldans zichzelf saneert? D-y

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1970 | | pagina 9