Leidse stadsbeiaard
weer in topconditie
Spelsystemen botsten onder „zwakke
leiding: twee clubs met de brokken
KLOKKENKWALITEIT
AANGETAST DOOR
LUCHTVERVUILING
Wrang duel
nog niet in
vergeetboek
,lk voel
er niets
meer voor
VAN GEND& LOOS LEIDEN
a) vorktruckrijders
b) chauffeurs
ZATERDAG 3 OKTOBER-1970
LEIDSE COURANT
PAGINA 5
LEIDEN Vandaag, op Leidens „nationale" feestdag, dansen in
wervelende melisitien, met trillertjes, grillige arabesken en toon
ladders bergje-op bergje-af, de vriesheldere klanken van twee
beiaarden over de daken van de binnenstad. De dwergjes en
basjes van de Lodewijkstoren mengen zich met het zwaardere
tonenwerk van de Stadhuistoren. We hebben Neêrland weer lief,
$.«iiet zo ver verwijderd van de blanke top der duinen, misschien
horen we ook nog iets van De Ruyters blauw geruite kiel (als een
hommage aan een van zijn hier ter stede wonende nazaten, die
als een stuk geschiedenis aan de Drie October Vereeniging is
verbonden). Maar het kan ook veel moderner, want niet alleen
de Luchtmachtkapel heeft eenmaal „swing" tussen de traditie
i gestopt, ook onze Leidse beiaardiers gaan met hun tijd mee.
r' Koralen en vaderlands sentiment gaan vandaag, onder het genot
i, van druiven en vette paling, hand in hand met de muzikale voort-
brengselen van onze dagen. Dat kén allemaal, vooral op een
carillon als dat van het stadhuis.
*Un op de t
de goed oud-Hollandse
jrdt „carillon"
de toren welluidei
de handen van de tv
dier» Leen 't Hart
belden uit Delft, die
ting geven vi
Eerst de „voorslag"
stadsbeiaar- delljk.
>n 't Hart vermoedt echter,
eeks klokken van minstens
één octaaf omvang heeft gehangen in
Leen 't Hart weet te vertellen, dat
Leiden één van de eerste steden was
die een „voorslag" hadden. In 1460
waren er in het raadhuis al eèn paar
klokjes die vóór de heel uurslag een
waarschuwingssein gaven dat de slag- Hemony's laatste
klok de uren ging slaan. Zo'n voorslag
bestond meestal uit vier klokjes of
klokken (de Westminster in Londen
vóór de slagen op de Big Ben is wereld
beroemd geworden) en het gebruik
ervan werd in oud-Frans „quadril-
loner" (quatre: vier) genoemd. Late--
werd dit „carillonner" en de klokjes
met elkaar heetten „carillon". Deze
naam wordt nu ook voor een grotere
Een veel grotere reeks klokken werd
door Leiden pas besteld toen de klok
kengieters Francois en Pierre (Petrus)
Hemony nagenoeg alle belangrijke
uit de 17de eeuw hadden al 50 klol
kenspelen geleverd voordat Leiden
één bestelde. Fran?oise Hemony wf
toen reeds gestorven (1664), maar zij
omdat in een
.aardier uit 1577 staat vermeld, dat hij
de speeltrommel moet versteken „daar
op stellende een Psalm of liedeken
naar den eisch des tyts, te weten d'eene
8 dagen 't geheel uyr, d'ander 8 dagen
't halve uyr."
in 1677-'78 gegol
het
en men verzocht Hemony, nog een zes
tal basklokken toe te voegen. Pierre
Hemony's gezondheidstoestand was
toen echter al niet zo best, wat blijkt
uit de volgende zinsnede uit het con
tract van 8 november 1679: „Ende
bij aldien de voornoemde Hemony on-
lersijden verstaen Hy kon
;rdaad deze opdracht niet meer
•oeren. Hij stierf op 17 februari
9 en werd begraven op 22 februari
my gaat de zes basklokken. zodat ii
1680 de beiaard bestond uit de klokkei
c' (toonhoogte eis') - d - e - f en ver
In 1938 gaf het gemeentebestu
te Heiligerlee tot het leveren v
zware luidklok, een G-klok vai
dan 5.000 kg. Deze beiaard.
1939 werd geïnstalleerd, had i
al-gewicht
de beze
NSB-an
>rlog
i 27.200 kg. Tijdens
.verd deze beiaard c
net medewerking
;n geroofd, met
de klokken G-c'-cis
ïstigei
klei
dis', waarschijnlijk kon men die niet
gemakkelijk uit de toren krijgen.
In 1951 werd door de Fa. v. Bergen de
beiaard weer tot de omvang gebracht
als hy in 1938 had en tot begin 1969
bleef dit ongewijzigd.
Aangetaste klokken
De beiaard van 1951 had aanvankelijk
een vry redelijke stemming, maar deze
toestand duurde niet lang. Het ver
slechteren van de stemming en kwali
teit van de beiaard dient in hoofdzaak
rende de laatste jaren. Teneinde dit
te verduidelijken vertelt Rien Ritter
het volgende:
„Door de luchtvervuiling treedt „oxy-
datie" op aan de klokken. Het oxyd-
beschouwt. Door de ver
dunning van de wand (profiel) van
een klok zal niet alleen de stemming
van de klokketoon dalen, maar tevens
de kwaliteit van de toon aangetast
worden.
Hebben we nu een feeks door lucht
vervuiling aangetaste klokken, dan
blijkt, na schoonmaken, dat de onder
linge stemming der reeks is scheef
getrokken: de kleinste klokken ver
tonen de grootste stemmingsafwijkin
gen, in de vorm van toonsverlagingen.
Herstemmen van de kleinere klokken
(door „afdraaien" van metaal aan de
binnenkant van de klokken) helpt dan
niet meer. daar juist door dit her
stemmen - in 't algemeen - de stem
ming nog
dan ook gedaan tijdens
de grotere restauratie, welke in aug.
1969 begon, en eind april van dit jaar
werd voltooid. De restauratie is ver
richt door de firma Eijsbouts te As-
De nieuw gegoten klokken zyn
zodanige wijze aangepast, dat nu
r de totale klokkenreeks een praeh-
Onderhoud
Vanzelfsprekend moet
goed worden onderhol
tittei
•orden overgelaten,"
Riei
st aantal klokken va
47 tot 49 is uitgebreid, heeft men c
z.g. „speeltrommel" vervangen doe
een electromagnetisch bandspeelwer!
Zulk een speelwerk heeft grote
•pertoire kan aanzienlijk
i verruimd en men heeft tus-
n de klokken meer ruimte verkregen
>or het onderhoud van een en ander,
lektrische kabels kan men „om een
lekje" buigen, hetgeen niet het geval
met draden, welke de verbinding
oeten vormen tussen de speeltrommel
de klokken. Een geheel nieuwe op-
de beide stadsbeiaardiers uiterst
eden. Zij zijn dan ook zeer dank-
gestemd ten opzichte van de In-
ZOETER WOU DE Het chaotisch
verlopen duel Van Nlspen-SJZ heeft
een elftal geblesseerden opgeleverd,
van wie er verscheidenen voorlopig op
non-actief staan. De grootste inbreng
komt van SJZ, met als dubieuze top
per de armfraktuur van de voor zes
weken uitgeschakelde Louis Bosman,
die er tevens over prakkizeert een
punt te zetten achter zjjn voetbal
carrière. In de Zoeterwoudse zieken
boeg zijn voorts beland: Sjaak v. Slin
gerland (bloedneus), doelman Jan
Fengler (per brancard weggedragen
i op de knie te zyn geraakt), Leo v.
d. Ham (pijn In de ribben, kon i
ljjks meer lopen en amper me*
ten) Lock Helder (enkels geraa
Guus v. d. Geest (hoofdwond).
pra-
t kuitbeenblessure i
Joost van Gijlswrjk, een rugblessure
van Leo van Maris en een enkel-bles
sure van spitsspeler Gerard v. d. Meer,
die nauwelijks meer kon staan, tegen
over. Schier krijgshaftige taferelen. In
werkelijkheid: een uit de hand gelopen
amateur-voetbalwedstrij d
speelde die eerste helft,
tien minuten restten, gewoon uit. Ik
voelde het wel. Alles kon ik doen, maar
bijzonder lastig. In het Academisch
Ziekenhuis werd bij het eerste onder
zoek geen breuk geconstateerd. Dat
was pas het geval nadat een foto ge
maakt was. Ik was in het ziekenhuis
tegelijk met onder andere Luiten van
Stompwijkse Boys, die met z'n been
in het gips zat."
Louis Bosman, de 29-jarige aanvoerder
van SJZ, loopt met een draagverband
rond. „Zaterdag bij het flimpje van
Jan van Beveren op de t.v., dacht ik
er plotseling aan dat ik ook weieens Van angels beroofd
een blessure zou kunnen oplopen. Je
hoort het zo vaak: Lambert Maassen,
Willy Dullens, Peter Eimers." Zon
dagmiddag in het kleine De Zilk, trof
het noodlot ook SJZ's centrale verde
diger: „Bij een hoge bal sprong ik
recht omhoog. Iemand naast me sprong
helemaal niet. Een ander kwam hard weggestuurd, (in de I
SJZ, dat het al moest stellen zonder
de in het oefenduel met Stompwijkse
Boys uitgeschakelde Jaap Olsthoorn
(gebroken enkel) en dat al na acht
minuten de driftige Henk v. d. Zwan
Boon uit Den Haag zag
zee eerste wed
strijden was Henk goed voor vier goals
en derhalve een ware openbaring in de
vrij schotloze SJZ-ploeg) was daarmee
vrijwel van al zijn angels beroofd, al
hield het de elfmansploeg van Van
Nispen behoorlijk van zich af en schiep
het zich zelfs meer kansen dan de
Zilkers, die tenslotte met 2-0 zouden
Voor Bosman hoeft het allemaal niet
meer: „Voor 99% is het zeker dat ik
niet meer zal spelen. Zo heeft het voet-
schopgebied begon een speler wild te
trappen, maar alles wat er gebeurde,
de scheidsrechter deed er niets aan. Ik
keur dat van mijn medespeler niet
Aanvoerder
L. Bosman
Zo van „jongens, er mag
langs. Het klinkt weinig-
maar Van Nispen speelde ve
was toch krankzinnig. Bij ons lopen
ook jongens met een flinke opzet, die
er flink tegenaan gaan, maar niet
unfair." Speelde het wegzenden van
alle schuld
Eerste prikkel
Even later zei hij „dat is ook een
mooie gek." De scheidsrechter zei daar
op dat hij v. d. Zwan tien minuten in
de gaten zou houden. Vijf minuten er
na zei v. d. Zwan dat de scheidsrech
ter taster moest fluiten, waarop hij
werd weggestuurd." Vraagtekt
iele
SJZ.
•onden
an de spelers kunnen helen. Voor
zitter C. J. de Winter: „v. d. Meer.
Gijlswijk en Van Maris hebben alle
drie de wedstrijd uitgespeeld, maar
hebben niet getraind op advies van
masseur Horter." Over de wedstrijd
zegt de Zilkse voorzitter: „De schul
dige is de scheidsrechter, niet de spe
lers. De weggestuurde speler van SJZ
had een waarschuwing moeten krijgen.
SJZ was harder, maar kwam direct al
in een nare stemming toen het een
speler verloor. Ik verwacht geen moei
lijkheden in de uitwedstrijd. De spelers
hebben samen een biertje gedronken en
gingen pas om half zes naar huis. Later
dan anders."
In onschuld
De kritiek concentreert zich overdui
delijk rond arbiter P. J. Boon uit Den
Haag. De teams dompelen hun handen
ning dat de referee heeft gezegd: „Het
is voor mij de slechtst geleide wed
strijd geweest, die ik ooit heb gefloten."
De repliek van de omstreden en met
alle kritiek overladen scheidsrechter:
„Zoiets is vei-keerd geïnterpreteerd.
Ik doelde op een ongelukkige wedstrijd.
Ik ben de laatste, die zal zeggen dat
ik een enqrm goede wedstrijd heb ge
floten, maar vaak waren het onfor
tuinlijke botsingen. Vaak had de tegen
stander het niet eens in de gaten. Het
was een hotsing van twee spelwijzen.
SJZ heeft een goede, technische ploeg.
Van Nispen is wat dat betreft minder,
maar compenseert dat tekort met een
ximum aan techniek. Het gevolg
irvan is dat het in bepaalde situa-
i wat hard ging. maar de perken
sportiviteit werden beslist niet te
ten gegaan."
JAN PREI5NEN
bij de -opstelling
blij
Glibberrijm van Je week
Ik ben een idealist,
de rest kan mij niets schelen,
want voor een ideaal toch sta ik immer pal.
Een ander zal daarvan wel beter willen worden
hij gaat dan maar zijn gang,
't raakt mij in geen geval.
Ik ben een idealist
en zal dat altijd blijven;
't gaat niet om het gewin maar om de schone sport.
Als een of and're club zijn sport niet kan bedrijven
omdat het aan de no
dige contanten schort.
Ik ben een idealist
en sponsor zonder dralen
de hengelclub „De Snoek" volledig uit de nood.
Uit dankbaarheid voor mijn belangeloze centen
prijkt nu de naam van Joris
op elke vissersjas. (Maar liefst héél groot!)
JORIS.
1970
geliefde
C. J. BERG
P. C. BERG-HAAK
Op zaterdag 24 o
Janskerk te Zoeterwoude.
JOHN
n COR
en KOOS
en kleinkind ROBIN
1970.
RIJKSUNIVERSITEIT
LEIDEN
TWEE
INSTRUMENTMAKERS
Kandidaten dienen in het bezit te zyn van
diploma's metaal van de Leidse Instrumentmaker
school en/of van de stichting „Bemetel
Ook degenen die op andere wijze hun bekwaar
heden hebben verworven worden uitgenodigd
solliciteren.
Aanstelling geschiedt in het technisch range.
Leiden, onder vermelding
heeft plaatsingsmogelijkheden voor
of zij die daarvoor opgeleid willen worden. Salaris op 24-jarige leeftijd ƒ840,71
per maand plus toelage voor ploegendienst ƒ100,-.
Met groot of klein rijbewijs. Salaris op 24-jarige leeftijd ƒ840,71 per maand.
Geboden wordt zelfstandig en afwisselend
werk. Laat U zonder verdere verplichting
nader inlichten. U kunt hiervoor op alle
werkdagen (behalve zaterdags) terecht
HAAGWEG 6 - LEIDEN
TEL. 01710 - 32441
Goede salariëring even
tueel vergoeding van reis
kosten S-daagse werk
week prettige vakantie
regeling met vakantiegeld
•jaarlijks enige aantrekke
lijke mogelijkheden voor
binnenlands* reizen.
Kunstgebitten
reparaties
sneller
beter
en goedkoper!
Drogist C. Zoetemelk, Pas
toor v. d. Plaatstraat 7,
Rypwetering, tel. 01712-280.
Verhuizingen
in binnen- en buitenland
Onder garanUe
Jan van Duuren
MIDDELSTEGRACHT 36
LEIDEN
Telefoon 25468 24060
Verwarmde bergplaats voor
inboedels.
N.V. HOUTHANDEL v/h
vraagt voor di\
P. M. A J. JONGENEEL
(meestal stapelen van hout)
enkele medewerkers
Dagen en werktijden, eventueel ook halve
dagen, kunnen In oVerleg worden ge
regeld. Goede beloning.
Aanmelden van 7.30 - 5 uur aan
Magazijn Holland
Waard 7 (eind Waardstraat), Leiden. Telefonische
inlichtingen 26041.
