AMSTERDAMSE
HETE
ZOMER
IS VOORBIJ
„Damslapers ongevaarlijke dragers van nieuwe cultuur'
Gekwetste
burgers en
geplunderde
neringdoenden
likken
hun wonden
ZATERDAG 3 OKTOBER 1970
AMSTERDAM De zomer is voorbij.
Amsterdam is voor een half jaar kosmisch cen
trum af en bereidt zich voor op de prozaïsche
werkelijkheid van de winter. De stadsrei
niging met name kan het Nationaal Monument
vergeten en zijn aandacht geven aan het in
slaan van pekel. Gekwetste burgers en geplun
derde neringdoenden likken hun wonden.
Terugblikkend ontkom je niet aan de indruk,
dat het een gekke zomer is geweest. Hij begon
met de bitse rellen op koninginne- en be
vrijdingsdag en culmineerde in het augustus-
oproer, waarbij de politie voor het eerst sinds
het Jordaanoproer in 1934 met scherp op rad
draaiers schoot en de muitende menigte voor
het eerst molotovcocktails toevoegde aan zijn
arsenaal. Daartussen echter een serene rust,
waarop niemand eigenlijk had durven hopen.
Er waren nachten, dat meer dan duizend personen
soezebolden aan de voet van Raedekers pyloon, zonder
dat er een politionele haan naar kraaide. Pal tegenover
het stadhuis op de Oudezij ds Voorburgwal bloeide open
en bloot de illegale handel in hard en soft drugs, maar
oom agent bepaalde zich tot het regelen van
bruidsstoeten. Er werd dwars tegen de draad van de
algemene politieverordening in op de openbare weg
muziek gemaakt, gevent en gevrijd en het gezag keek
de andere kant op. Amsterdam Was kortom voor de
liefhebbers van het sfeertje een lekkere stad en hun
mentale tegenvoeters, die zich graag een maagzweer
ergeren, kwamen ook royaal aan hun trekken. Die
curieuze tegenstelling van rellen en rust vraagt om een
analyse. Daarom dit interview met enkele stafleden van
het Jongeren Advies Centrum de instantie, die bij
uitstek op de hoogte is van wat er reilt en zeilt in het
onder- en bovengrondse wereldje van de Nederlandse en
internationale jeugd, die op de Dam zijn stamtafel
heeft.
t>an 1970 bij u
J.A.C. „Het is een heel rustige zomer geweest. De
gemeente heeft veel en goed werk gedaan. Er waren
per nacht zo'n duizend goedkope slaapplaatsen
beschikbaar, waar de jeugdtoeristen voor een
rijksdaalder terecht konden en. wanneer ze meehielpen
schoonmaken, ook wel voor niets. Fantasio II boekte van
mei tot en met augustus 30.881 overnachtingen, de
Sleep-in op de Rozengracht in juli en augustus 9.171, de
Laurier in diezelfde periode 15375 en de Oude R.A.I., die
een weekend open was, 144. Dat brengt het totaal,, op
55.571. Ook het slapen op straat werd overal getolereerd
en soms door de politie gestimuleerd. Het kwam voor,
dat een agent nan jongeren het advies gaf: „Ga lekker
in het Vondelpark slapen, daar is het frisser". Ook de
ontspanningsgelegenheden voor de jeugd, zoals de
Melkweg. Kosmos. Fantasio en Paradiso, hebben goed
gefunctioneerd Alleen het onderkomen voor labiele
jongeren aan de Willemstraat is een mislukking
geworden. Dat kwam, omdat de doelstellingen te
onduidelijk waren en omdat men te toegevend was in
zijn beleid. Nee, over het beleid van de gemeente zijn
we erg tevreden. Met name wethouder Verheij heeft
veel goed werk gedaan. Hij is uitstekend geschikt voor
de portefeuille jeugdzaken. Hij durft tegen de politieke
druk in te gaan".
De opvang van jongeren met problemen
J.A.C. „Er is bijvoorbeeld aan het Valeriuspléin een
crisiscentrum gekomen voor jongeren, die met
moeilijkheden zijn weggelopen van huis" of uit
inrichtingen, waar ze vanuit een vrijblijvende positie
kunnen proberen, hun crisis op te heffen. De bedoeling
is, dat ze niet met hangende pootjes terug hoeven. Ze
hebben een onderhandelingspositie. Het centrum heeft
pen staf van vijf gekwalificeerde mensen en een
capaciteit van tien gevallen per dag. Dan is er natuurlijk
ons Jongeren Advies Centrum. Toen we op 10 januari
begonnep, dachten we, dat we tevreden konden zijn als
er dit jaar achthonderd jongeren bij ons zouden
aankloppen, maar het zijn er al bijna zesduizend^
geweest, waarvan zeventig procent uit Amsterdam zelf.
viiftien procent uit andere plaatsen in Nederland en
vijftien procent uit het buitenland.
Fr komen nu meer van dergelijke centra. Rotterdam is
al begonnen In Tilburg functioneert een soort
underground-J. A C Utrecht en Eindhoven hebben
plannen. In Amsterdam hebben we nu bijvoorbeeld een
spreekuur van een jurist, een sexarts en drie keer
per week een psycholoog. We beschikken ook over een
abortusteam.
Voorts is het erg goed dat er 's avonds een gratis
spreekuur is gekomen van de gemeentelijke genees
kundige dienst. Er is een experimentele werkbemidde-
ling gestart voor mensen die met een andere dan de
normale filosofie aan het werk willen gaan t die een
maand heel hard willen werken en dan een maand niet
of die elke dag een paar uurtjes willen werken. Zoiets
is in de normale maatschappijstructuur niet mogelijk.
Tenslotte hebben we de Stichting Release, die hetzelfde
doet als het J.A.C., maar op een meer onverplichte
manier. Release biedt ad hoc-hulp en cirht zich erg op
juridische en politieke zaken, bijvoorbeeld Portugese
deserteurs, die hier onder willen duiken".
Rechten
Hoe zijn de communicatiemogelijkheden met allerlei
J.A.C. „Er is een overlegorgaan opgericht, dat regionale
organisatie jeugübelangen Amsterdam heet, afgekort tot
Roja. Het is een nieuwe stichting voor de coördinatie
van allerlei initiatieven. We moeten voorkomen, dat we
langs elkaar heen gaan werken. Voor de rest kunnen
we zeggen, dat we entree gekregen hebben bij instanties
als de zedenpolitie, de kinderpolitie en zelfs bij
volkshuisvesting. De rechten van de jongeren gaan zich
duidelijker aftekenen, nu er overlegmogelijkheden zijn".
Het druggebruik
J.A.C. „Dat heeft gebloeid. Maar het heeft ons niet
voor problemen gesteld. Het wordt alleen tijd, dat er
verandering komt in het beleid ten aanzien van soft
drugs. Dat de Maffia in Amsterdam probeert binnen te
dringen, lijkt ons onwaarschijnlijk. Er is ons niets van
bekend. Maar zolang de Opiumwet in zijn huidige
vorm van kracht blijft, ligt de handel van soft drugs
in de sfeer van de illegaliteit en dat trekt misdadige
figuren aan. Mensen, die er een slaatje uit willen slaan.
Ze hebben wel eens bonje met elkaar, maar op de
wallen slaan ze er ook wel eens op los. Die kreet van
de Maffia lijkt ons een angstsyndroom. Het beestje
moet een naam hebben. Ons is juist opgevallen, dat de
onderwereld zich in tegenstelling tot Londen en Parijs
in Amsterdam niet met de handel in drugs bemoeit".
J.A.C. „Het gaat niet om dat monument. Als het er niet
stond, zou de Dam evengoed als trekpleister fungeren.
Het is gewoon de meest centraal gelegen en gezelligste
plek van de stad met enorme communicatiemogelijkheden.
En misschien is het ook de protesthouding, die de jeugd
naar het midden van de stad drijft. Zo van: „Iedereen
kan ons hier zien. Laat ze maar opkomen". Vanuit de
protestsfeer heeft het betekenis, dat je als groep
duidelijk met je hippiepak, je blote voeten en je
slaapzak aanwezig bent Dat is trouwens een
internationaal verschijnsel. In Kaboel, de hoofdstad van
Afghanistan, is een hippietempel, waar een lijst hangt
van internationale ontmoetingsplaatsen. De Dam staat
bovenaan, maar echt niet omdat je daar nu toevallig
het nationaal monument hebt".
U zegt, dat de zomer zowel ten aanzien van het gevoerde
beleid als van de houding van de jongeren een succes
is geweest. Toch hebben buurtbewoners in Fantasio 2
hardhandig schoon schip gemaakt en moest de
slaapgelegenheid er gesloten worden
J.A.C. „Er is te weinig geprobeerd om daar, waar de
overlast werd gevoeld, het probleem bij de jongeren
zelf te deponeren. Daardoor kwamen de twee groepen
tegenover elkaar te staan in plaats van dat ze
samenwerkten"
Als je naar het popfeest in het Kralingse Bos ku'kt.
zie je, dat de orde er gehandhaafd werd door jongeren,
die uit de groep zelf voortkwamen. Dat werkte perfect.
Zoiets had op de Dam en by de slaap- en ontspannings-
gelegenbeden ook moeten gebeuren. Het Is een moge-
Het Jongeren Advies Centrum is een door de
overheid gesubsidieerde instelling met vijf
jaar bestaansgarantie, die tot doel heeft, de
nieuwe jongerencultuur maatschappelijk te
begeleiden. In de staf hebben verschillende
psychologen zitting. Met twee hunner vond
bijgaand interview plaats.
dan wel een afzetgebied proberen te vinden voor hun
engagement. Wij houden het op het laatste. Deze
leeftijdsgroep heeft de toekomst en signaleert vanuit die
onmiskenbare positie bepaalde ontwikkelingen. Het is
niet eens te koppelen aan een ideologie. Het is het
waar maken van het protest tegen een onhygiënisch
leefklimaat en dan zit je in het westen meteen fout Als
u nu wijst op de Molotovcocktails, die voor het eerst
zijn gebruikt, moeten we toegeven, dat de aggressie wel
loeneemt. Maar dat lag aan deze zomer. Maandenlang
mag alles en opeens word je van de Dam geknuppeld
We zien het niet als een escalatie over jaren We
geloven niet, dat ze volgende zomer met scherp zullen
gaan schieten. Maar dat het radicalisme bij bepaalde
grö'epen toeneemt, is waar. Misschien komt het, omdat
men steeds sterker zijn onmtfcht gaat voelen...."
i Samkaldens slaapverbod
Wat vindt t
J.A.C. „Het was voor ons een onhelder besluit. We
waren allang in het overleg over de problematiek van
het Damslapen betrokken. Op een gegeven moment was
duidelijk, dat dit overleg zinvol was. Aan ons en aan
enderen werd een advies gevraagd. Het besluit van
Samkalden was geen logisch vervolg op dat advies. Het
was onhelder ien aanzien van de rustige zomer en ten
aanzien van het tot dan toe gevoerde beleid. Het kwam
volkomen onverwacht en we begrijpen nog steeds niets
van de beweegredenen. Er is nu een nieuw overleg
toegezegd over de toekomst. Achter het slaapverbod
moet een stuk pressie van een belangengroep gezeten
hebben, maar we weten niet van welke. Misschien was
Samkalden het gewoon zat. dat hij iedere nacht met
klachten over de Dam uit zijn bed werd gebeld, maar
dat is speculatie. Hij zelf zegt, dat er geen politieke
druk op hem is uitgeoefend, dat hij zijn besluit
zelfstandig heeft genomen als hoofd van de politie. Dan
is het wel merkwaardig, dat de regering Samkalden in
zijn aanvechtbare besluit heeft gesteund. Je zou van
minister Beerninlc meer kritiek verwacht hebben, gezien
de gevolgen
Wat zijn de we
Amsterdam dan i
van jongeren zijn
J.A.C. „Van dat laatste zijn we gewoon overtuigd.
Amsterdam heeft er nu eenmaal de sfeer voor. Een
sfeer, die Brussel bijvoorbeeld mist. Door het gevoerde
beleid heeft de gemeente ook aangegeven positief te
staan tegenover dit goedkope jeugdtoerisme. Dat viijd, jg
nergens anders ter wereld.
ïykheid die is biyven liggen, maar Je kunt hem heel
goed uitwerken. Het is iets voor volgend jaar. Op zich
is de groep zeker niet onwillig of aggressief. De aggres-
siviteit is er minimaal".
?n graag, dat de groep
J.A.C. „Daar zouden we dan wel eens getallen van
willen zien. We zouden wel eens bewezen willen zien,
dat er in de omgeving van de Dam relatief meer
melkflessen verdwijnen dan in andere wijken van de
stad. Het is onredelijk, over een groter aantal
kruimeldiefstallen te spreken, wanneer je dat aantal niet
relateert aan de rest van de regio. Dat is manipuleren
met getallen om de stemming te beïnvloeden. Wat heb
je eraan om vervalste statistieken op de markt te
gooien?"
„Tenzij je er politieke munt uit wilt slaan natuurlijk
Het is allemaal ontzettend onhygiënisch Maar als je de
cijfers opvraagt, geven ze opeens niet thuis. We gaan
er dus maar vanuit, dat er met cijfers in dil opzicht
niets te bewijzen valt. Volgens ons kun je deze hele
jongerencultuur niet koppelen aan criminaliteit Het
vereenzelvigen van deze groep met bijvoorbeeld
kruimeldiefstallen is even discriminerend als de
bewering, dat alle zigeuners lange vingers hebben"
En toen kwam de explosie van het auqustusoproer. Die
J.A.C. „Nee. bepaald niet. Het beroerde is. dat die rel
er de hele zomer ook niet inzat en toen het toch tot een
uitbarsting kwam. heeft de groep zelf zich eraan
onttrokken. Het eerste protest tegen het slaapverbod
ging wel van de Damjeugd uit. maar' toen de escalatie
kwam, deden ze niet mee De eigenlijke rel ging uit
van de menigte nieuwsgierigen, die naai de Dam was
gedromd omdat er een rel te verwachten was. Zo gaat
het met alle oniusten in Amsterdam"
Ze zeggen, dat
Amsterdam gaat aan de spits. Ongetw-yfeld zullen de
faciliteiten nog worden uitgebreid. Wat de wensen
betreft: in de eerste plaats hopen wc dat de misver
standen en misvattingen zullen worden opgeruimd, die
er ten aanzien van de nieuwe jongerencultuur leven
dat men de Damjeugd niet biyft vereenzelvigen met
zaken als oppervlakkige criminaliteit en agitatie dat
men de groep niet langer discrimineert op grond van
zyn afwijkend gedrag. Er bestaat momenteel een enorme
brok onverdraagzaamheid."
Hoe verklaart u die
J.A.C. „Misschien zit er wel een grote portie jaloezie
achter. De jongeren kunnen dingen doen, die de ouderen
zich nooit hebben kunnen permitteren. De filosofie van
de jeugd over arbeid bijvoorbeeldDe ouderen
hebben na de oorlog hard moeten werken om de
maatschappij weer op poten te zetten. Het valt ze
uiteraard moeilijk, nu opeens toe te geven, dat het
allemaal niets waard is geweest. Ze vragen zich af: wat
is er van onze inzet terechtgekomen? Ze zijn hun
zekerheden kwijt, maar kunnen daar niet overheen
stappen. Er zou een soort J.A.C. voor ouderen moeten
komen".
Mogelijkheden
Wensen in de meer materiële sfeer
J.A.C. „Meer mogelijkheden voor seizoenarbeid voor
jongeren. Een soepeler beleid ten aanzien van
werkvergunningen voor buitenlandse jongeren. Betere
medische, voprzieningen^bijvoorbeeld op het gebied van
d$ elementaire hygiëne, 'maar'ook'gewoon voor Iemand,
die barst van de kiespijn en weinig geld hepfl. Een
beter 'toelatingsbeleid aan de grens, zodat je ^e niet
langer hoeft uit te kleden, wanneer je lang haar en een
rafelige broek hebt, en zodat je niet wordt teruggestuurd,
wanneer je weinig geld bij je hebt. De soft drugs
ontkoppelen van de criminele sfeer. Een intensievere
begeleiding van verslaafden aan hard drugs. Een
voorlichting van overheidswege over drugs. Daar is
een enorme behoefte aan. Wij krijgen stapels aanvragen
voor lezingen over druggebruik. Het is een aanslag op
je vrije tijd".
En 1
slapen op de Dam
J.A.C. „We moeten bekijken, hoeveel we kunnen
bereiken met het geven van medeverantwoordelijkheid
aan de groep. Kijk, je zit nu eenmaal met die Dam. Het
heeft geen zin vijftien kilometer verderop een grote
slaapgelegenheid te scheppen. We moeten eerst zorgen,
dat er de normale voorzieningen komen. Rijdende
toiletten in de nabijheid en een grotere keuze van
slaapgelegenheid rond de Dam zouden heel
vanzelfsprekende dingen moeten zijn. Het is allemaal
oplosbaar. Eerst moeten we aan die primaire eisen
voldoen. Daarna kunnen we bekijken, wat erover blijft".
Misschien is er dan helemaal geen behoefte
meer aan slapen op de Dam. En we moeten
meer gedifferentieerd kijken naar de overlast.
Het is jammer dat er dit jaar geen gedegen
sociologisch onderzoek naar de hele problema
tiek is gedaan. Daarmee heeft de wetenschap
een kans laten liggen. Misschien ook een
suggestie voor de komende zomer.
PIET SNOEREN
