dat razend
bijdetijdse
IJsselmeer
zit vol
met schatten
COLL-PULLOVERS
VRIJDAG If SEPTEMBER' 1970
LEIDSE COURANT
PAGINA 9
Nieuw museum
scheepearcheologie
in Ketelhaven
KBTEIHAVEN Het merk
waardigste museum van Over
ijssel staat op het randje van het
provinciaal grondgebied, het valt
er bijna af« Keteühaven, water-
eportgehuciht op Oostelijk Flevo
land. Het museum van scheeps
archeologie. Half juli gaat het
onofficieel ópen. Men bereikt het
door vanaf Kampen over de
Rjoggebotsluis te gaan en meteen
rechtsaf de acht kilometer lange
weg langs het Ketelmeer naar
het gehucht Ketelhaven te vol
gen. Museumdirecteur G. D. van
der Heide, van beroep archeo
loog van het Zuiderzeegebied, zal
u ontvangen en u graag rond
leiden. Ketelhaven sluimert nog.-
In de jachthav enMotst het water
tegen de boten. Wat van de zee is
mompelt zacht: verhalen, uit
een ver verleden.
grote, diepe rivierbekkens. Dan volgt
een grote overstromingsfaze van de
Eemzee. We zijn dan 100.000 jaar
verder in de historie. Uit de koude
faze van de laatste ijstijd en kort
daarna dateren de eerste opgravingen
uit de drooggelegde Zuiderzee: resten
van mammoets, neushoorns, reuzen-
herten, steppenwisenten. Te zien m
het geologisch en biologisch gerichte
museum van Schokland.
De meeste bewoningsresten dateren
van het laatste deel van de steentijd.
Veel duidelijker zijn de resten In O-
Flevoland uit de jonge steentijd (5500
voor Christus). Uit die tijd resten niet
alleen aardewerk plus werktuigen van
vuursteen, ook goed bewaarde skelet
ten van toen begraven bewoners, lig
gend in de oorspronkelijke houding.
Ze werden gevonden op 51/* meter
(door John. M. Pameijer)
De geschiedenis van de Zuiderzee is
zo'n 200.000 jaar geleden begonnen,
met de voorlaatste ijstijd. In die tijd
werd een deel van de basisformaties
van de ondergrond gemaakt. In het
keileem komen stenen voor van Scan
dinavische herkomst, net als de stenen
van de hunebedden. De herkomst
van de grond moet men kennen om de
landschappelijke situatie te reconstru-
in de tijd van de eerste bewo
ning.
beneden de zeebodem. Daar lagen
kleine nederzettingen.
Behalve deze vondsten zijn er uit de
latere jonge steentijd (2000 voor Chr.)
stenen bijlen en dergelijke. Deze ne
derzetting lag in de buurt van Schok
land en laat de overgang naar de
bronstijd zien. De bewoners moeten
boeren geweest zijn. Dat bewijzen de
ploegsporen die ze in de ondergrond
hebben achtergelaten. Veel bodemspo
ren zijn uitgewist door opstuwend
water. Daardoor zijn geen resten van
woningen opgegraven. Verder zijn er
enige bewoningsresten uit het begin
van onze jaai'telling in de Noordoost-
Polder, inheemse dorpen uit de Ro
meinse tijd. Gevonden zijn elf neder-
zettingsresten uit de prehistorie op O.
Flevoland en vier in de Noordoost-
Polder. Het is niet aan te nemen dat
er veel meer zijn geweest.
Door kennis van de ondergrond heb
ben wij nauwkeurig kunnen analyse
ren wat je waar leunt verwachten.
Dat kan door oude rivierbeddingen op
te sporen, hogere oevers en rivierdui
nen te bekijken. Er is dan nog geen
sprake van een zee. Er beginnen wel
grote plassen te komen, verbonden
door riviertjes. In de Romeinse tijd
ontstaat het Flevomeersysteem, want
de Romeinse vloten voeren er door
heen. Je vindt uit die tijd resten van
nederzettingen, menselijke skeletten,
resten van bevers die werden gegeten,
aardewerk. Het waren betrekkelijk
kleine mensen, maar de skeletten zijn
nog in onderzoek. In totaal zijn er
negen gevonden op twee plaatsen.
Handel
Na de Romeinse tijd ontstaat er een
grote verandering door steeds verdere
uitbreiding van het Flevomeer. Waar
schijnlijk is het zuidelijk deel (O. en
Z.Flevoland en de Markerwaard) al
water, plus een belangrijk deel van de
N.o.-polder. Ongeveer in de tiende
eeuw komt door ophoging van klei
weer een aantal delen boven water.
De eilanden Urk, Nagele en Schok
land ontstaan plus een aantal kleine
schiereilandjes. Mensen die door het
land trekken gaan deze eilanden, die
groter waren dan wij ze kenden, ko
loniseren. Nagele verdwijnt weer in
de twaalfde eeuw. Rondom Schokland
is veel gevonden. De elfde en twaalfde
eeuw is de tijd van de grote handel.
Kampen komt op als hanzestad voor
de handel op de Oostzee.
Dan wordt de scheepvaart meer en
meer van belang. De Zuiderzee was
een woelig zeetje. Er vergingen nogal
wat schepen. Sinds de oorlog zijn hier
meer dan 300 scheepswrakken uitge
graven. Zeventig liggen er nog. Die
staan nog op het programma.
Scheepsbouwkundig heeft dat onder
zoek nieuwe gegevens opgeleverd. Een
paar kenmerkende veranderingen: de
schepen worden geleidelijk langer en
hoger. Ze krijgen meer inhoud, omdat
de handel toeneemt. Staveren, Kam
pen en Harderwijk beleven in de zes
tiende en zeventiende eeuw hun bloei
tijd als handelshavens. Opgegraven
zijn vrij veel vissersschepen en kleine
schepen voor aan- en afvoer van de
(ADVERTENTIE)
waren uit de grote schepen en voor de
binnenlandse verbindingen.
Vaak zijn de opgegraven schepen erg
kapot. Maar als ze verder uit de
vroegere kust uit de klei worden ge
graven kunnen ze nog zo compleet
zijn dat je de kajuiten erop ziet zit
ten. Verder vind je vaak. complete
huishoudens met potten, pijpen, kin
derspeelgoed, potten, tin, aardewerk,
huisraad, kledingresten. Wij doen drie
dingen met de schepen: grondlagen
analyseren ten behoeve van de bo-
demkartering, studie van het vond
stenmateriaal uit het schip, inventaris
en werktuigen, plus het schip zelf. Ter
plaatse worden tekeningen gemaakt
van de constructie".
Tot zover het interessante verhaal
van de heer Van der Heide. Het (nog
niet geopende) musuem wordt inge
richt. Centraal In de grote hal aan zee
staat de opengehouden romp van een
zeventiende-eeuws handelsschip, 26
meter lang, opgebouwd. Een sproei-
installatie houdt het van tijd tot tijd
nat. Opgegraven in Nagele ligt het
machtig en zwijgend te getuigen van
een bloeiend Zuiderzeeverleden. Daar
rondomheen allerlei scheepsresten,
vaak keurig gerestaureerd, en teke
ningen, want het museum wil aan de
hand van tekeningen, foto's en model
len de geschiedenis van de scheeps
bouw in beeld brengen. Bij de opgra
ving is een ploeg van. vijf man nodig,
een tekenaar, een opmeter, een - op
zichter en twee gravers. „In de meeste
gevallen bewaren we niet het hele
schip, maar onderdelen ervan, die in-
teressaht zijn".
In een andere loods liggen die vond
sten vochtig donkerbruin, merendeels
gebarsten van ouderdom, opgeslagen
onder de schittering van een sproei-
installatie: boegbeelden, roeren, mas
ten, rompdelen, kielen. In een belen
dende ruimte, zit een kleine artistieke
man stalen onderdelen te restaureren
en bedriegelijk gelijkende afgietsels
van plastiek te maken. Overal staan
waterbakken waarin de stukken enige
tijd worden bewaard.
Uniek
IJSSELMEER De Inpoldering
van het IJsselmeer heeft het
mogelijk gemaakt om de ver
gaarbak van oudheidkundige
schatten, die een zeebodem nn
eenmaal is, bloot te leggen.
Daartoe is een rijksdienst voor
de IJsselmcerpolders ingesteld.
Een onderafdeling daarvan 1»
oudheidkundig bodemonderzoek.
Deze heeft tot taak het verzame
len van gegevens over de bewo-
ningsgeschiedenis en de scheep
vaartgeschiedenis van het Zui
derzeegebied, door middel van
vondsten.
Dat onderzoek heeft destijds in
de eveneens drooggelegde Wie-
ringermeer plaatsgevonden. In
de Noordoostpolder startte het
onderzoek In 1941, maar pas na
de oorlog kreeg het zijn groot
ste omvang. Het werk werd
versneld door de cultuurtechni
sche ontwikkeling van de
streek. Men kan nu bogen op
meer dan 100.000 vondsten in
dit voormalige zeegebied. Het
reeds langer bestaande museum
op Schokland omvat biologische,
geologische en archeologische
vondsten. De scheepsarcheologie,
voorheen een klein onderdeel
van het Schoklandse Museum,
wordt nu ondergebracht in Ke
telhaven, waar nieuwe ruimte
aanwezig is voor de hele
scheepscollectie. Directeur van
dat museum is de bioloog,
scheepsarcheoloog G. D. van der
Heide. Hij onthult ons iets van
de geheimen van de voormalige
Zuiderzee.
Indonesië: nooit
meer Russische
vliegtuigen
DJAKARTA (AFP) De bittere er-
aring die w(j hebben opgedaan maakt
dat Indonesië geen - Russische vliegtul-
meer zal kopen, aldus heeft de
Indonesische vice-maarschalk van de
luchtmacht, Slamet verklaard.
Hij zei dat de Sovjet-Unie vliegtuigen
levert zonder daatbij de onmisbare
technische handleiding te geven en met
te weinig reserve-onderdelen. Onder
het bewind van Soekarno hebben de
Sovjet-Unie en andere communistische
landeri ongeveer tweehonderd vliegtui
gen aan Indonesië verkocht Na de
staatsgreep van 1966 hebben deze lan
den alleen tegen contante betaling re
serve-onderdelen willen leveren. Vol
gens Indonesische luchtmachtkringen is
op het ogenblik minder dan 40 pet. van
de Indonesische toestellen gebruiks-
Een scheepswrak dat in de Noordoost
polder 's opgegraven en dateert uit de
zestiende eeuw.
men complete wrakken terugvindt?
Alleen in Nederland, dat verklaart de
grote internationale belangstelling,
vooral uit Duitsland, Zwitserland en
de Scandinavische landen. Daar moet
men scheepsarcheologie bedrijven
aan de hand van foto's en afbeeldin
gen, eventueel uit het water gelichte
resten door middel van duikers. In het
Overijsselse randmerengebied ontbloot
men de historie: scheepsresten soms
met nog complete ladingen. De heer
Van der Heide is dan ook in de
wereld een veelgevraagd deskundige.
Lezingen in Finland, Canada, Austra
lië staan in zijn zakboekje. Hij is
betrokken bij het bergen van de in
1748 vergane Nederlandse boot bij
Hastings. Van deze hele geschiedenis,
die het gebied van geologie, biologie
en archeologie bestrijkt kan men een
hoogst fascinerende indruk krijgen in
musea in Schokland en voor de sche
pen in Ketelhaven. Een negentiende
eeuwse boot overigens vergaan in
de Wieringermeer zal straks als
blikvanger aan de toegangsweg tot het
museum prijken. Tienduizenden per
seizoen zullen naar verwachting
straks over die weg gaan. Dit jaar al
na half juli, volgend jaar helemaal,
want dan gaat het musuem officieel
verstr. Shetland
Met Kabelmotief
Gladde kamgarens
Cashmere wool
24.75
29.75
45.00
69.00
Meer dan 50 jaar modebewust
Kunst en kunstenaars
Galeries d'Eendt, Spuistraat 270, Am
sterdam, exposeert van 12 tot en met
30 september gouaches van Ans Wor
tel en primitieve kunst uit Afrika,
Melanesië, Polynesië en pre-Columbi-
Kunsthandel In* Broerse, Nieuwe Spie
gelstraat 57, Amsterdam, exposeert
van 12 september tot 10 oktober
werk van de Oostenrijkse kunstenaar
prof. Fritz Fröhlich.
Het cabaretgezelschap Salvo o.l.v. Inge
Tielman heeft een nieuw programma
gereed: Avondkleding niet gewenst.
Het cabaret gaat voorlopig van 25
september af iedere vrijdag en zater
dag het theater In de Steeg, Westein
de 165, Den Haag bespelen, terwijl de
weekse dagen beschikbaar zijn voor
voorstellingen in het land.
Da modieuze drie
nigd in één broek:
cavalry twill, cigarette-
line en brede open
kapnaad. De stof is
k Terlenka/wol, de
t kleuren zijn ter keuze
i uit een breed gamma
li of mêlé.
VROOM DREESMANN/Ea/aCatMSCïIS^K
