Twaalf uur lang het strengst
bewaakte huis van Nederland
„...het was of de oorlogstijd was teruggekeerd..."
Droge boterham
voor de premier
Adel van Nederland vraagt:
vrije pers, geen vrije radio?
In Memoriam
Francois Mauriac
.■a*
.lM
Utrecht krijgt
waarschijnlijk
D' 66-
wethouder
PAGINA 6
LEIDSE COURANT
DINSDAG 1 SECiLivibriR, lb.ü
(Van één c
verslaggevers)
WASSENAAR Het riante huis dat pal tegenover
de Indonesische ambassadeurswoning aan de Kerkc-
boslaan ligt, is gisteren bpna twaalf uur lang het
bolwerk van topfiguren geweest. Van hieruit ook
werden de overvallers per megafoon en telefoon
bepraat om zich over te geven. „Als die Ambonezen
hier een bom naar binnen hadden gegooid, was zowat
de hele regering er geweest. Ik heb nooit zoveel hoge
ambtenaren tegelijk bij elkaar gezien. Luns en De
Jong namen steeds de telefoons op. Zo'n bediening Is
uniek. Het is een ervaring geweest, die maar weinig
mensen ooit zullen meemaken", aldus uitgever Wil
Hordijk (52).
Hij heeft de slag in zijn huls en tuinen overleefd. De
lantaarn van de oprijlaan, de bloemen dn de tuin, het
gazon en enkele hekken, niet. Wol Hordijk trekt zijn
schouders op, ,,De gemeente "Wassenaar zou vandaag
wat mensen langs sturen om de schade weer op te
knappen. Het is een kwestie van enkele duizenden
guldens. Toen die Zuid-Molukkers de residentie ver
lieten en de afzettingen werden weggehaald kwam
idereen mijn tuin inrerane. Moeders met kinderwa
gens, jongens en meisjes. Zij wilden allemaal bij die
persconferentie zijn, düe Luns en De Jong vanaf mijn
bordes gaven. Dat was overigens niet de bedoeling.
Het zou een paar tuinen verderop gebeuren. Alles
werd vertrapt. Dat. kon er nog wel bij. Gelukkig dat
geen enikele kogel Mer naar binnen Is gedrongen.
Wel zijn er een paar uit de pui, uit een boom in de
tuin en uit de scJhuur gehaald", zegt de heer Hordijk.
Hij was niet huis toen in alle vroegte de schoten
weerklonken. Met zijn vrouw was hij op De Kaag.
Zijn drie dochters Juddlh (18), Ingrld (17) en Francis
(13) werden door het lawaai uit hun slaap gehaald
Judith was ooggetuige van het weghalen van de
gedode politieman, toen zij uit een zolderraam naar
buiten keek. Kort hierop verschanste men zich In
huize Hordijk. De gordijnen werden aan de voorzijde
gelsoten. Niets mocht bewegen, omdat men bevreesd
was dat de Ambonezen het vuur zouden openen. De
zolderetage werd ingeruimd voor de bewapende
politiemannen. De logeerkamer van de villa als con
ferentiecentrum. Angst was er noet. Paniek
Als de drie meisjes niet thuiis waren geweest zoi
politie het huis zeker gekraakt hebben, omdat het 1
groot strategisch belang was.
D eKaag voor wat het was en vertrokken ijlings naar
Wassenaar.
„Toen Ik hier aankwam kreeg ik het gevoel dat de
oorlogstijd was teruggekeerd. Rupsvoertuigen, kara
bijnen en een bepaalde sfeer", vertelt Wil Hordijk.
„Toen ik mijn huis binnen Kwam. ontmoette Ik Luns.
De Jong en Geertsema, Wonderlijk dat je zo kennis
moet maken met je burgervader. Het ging er alle
maal gemoedelijk aan toe. Luns trok zelfs zijn scnoe-
«ien uit en liep op kousen rond en dronk aan ere bar
een sherry. Alles kon, De Jong vroeg om een droge
boterham. Mijn dochters zorgden voor de koffie. Er
zijn zeker tweehonderd koppen doorheen gegaan.
Grote bewondering heb ik voor Luns. Alsof er
niets aan de hand was, stapte hij naar buiten om
met de dominee tot aan de tuin van het bezette
huis te gaan. Luns heeft trouwens ook de dominee
ingeschakeld. Een handige zet. De dominee zelf heeft
een uur lang telefonisch contact gehad met de
Ambonezen. Geen heftige discussies. Alles ging er
Gisteren zijn er in die twaalf uur honderden
telefoontjes binnengekomen. Van de regering, de
la-anten, relaties, noem maar op. Koningin Juliana
werd zelfs nog gebeld over de hele situatie. En in
die sfeer liepen mijn dochters maar rond met
stukken worst en augurk, die gretig aftrek vonden.
Een bijzondere dag. We waren niet alleen degenen
die alles uit de eerste hand hadden, maar we
hadden ook 't strengst bewaakte huis van Nederland.
ïi'i.BPI
ij
'Mevrouw B. A. Thomas on-Beydals:
Capital Radio
nieu we piraat Vandaag eerste uitzending
Er dobbert een derde piratenzender
in de Noordzee, Capitol Radio. Van
vandaag of zal de ringantenne
op het schip King David met de
volle tien Kw op 270 m een stroom
lichte amusementsmuziek over
Nederland, Zuid-Engeland en een
stuk van België uitstralen, vermengd
met wat reclame en leuzen als:
„Vrije radio, goede radio" en:
„Capital Radio, geëxploiteerd door
beroepsomroepmensen, die vrije
radio willen en met vrije radio
bedoelen ze: vrij van regerings
inmenging". De studio staat voor
lopig in Bussum. Daar zijn we gaan
praten met mevrB. A. Thomason-
Beydals, ex-radio- en televisie
redactrice van de Telegraaf, ex-
Qmroepster, ex-t.v.-presentatrice,
nu woordvoerster-manusje-van-alles
van Capital Radio en secretary-
general van de International Broad
casting Society, de internationale
beroepsvereniging van omroep
medewerkers, die de nieuwe piraat
exploiteert.
„We zijn niet tegen Nederland, niet
tegen Europa, maar tegen mono
polies, of die nou van een regering
afkomstig zijn of van een privé-
ondememing. In Europa ligt de
zaak nu eenmaal zo, dat de radio
en televisie berust op regerings-
De woordvoerster van Capital
Radio, mevrouw B. A. Thomason-
Beydals.
omroepmonopolies. Dat belemmert
de vooruitgang en de vrijheid van
meningsuiting op een vreselijke
manier. We hopen met Capital
Radio het grote publiek aan te
tonen, dat dit niet hoeft. We ver
tellen dat door onze leuzen: „Vrije
radio, goede radio" en: „Capital
Radio, geëxploiteerd door beroeps-
omroepmensen,-die vrije radio willen
en met vrije radio bedoelen ze: vrij
van regeringsinmenging". Eén of
tweemaal per dag zeggen we dat.
Daarnaast gaan we in de toekomst
gesproken hoofdartikelen brengen
van een paar minuten, waarin we
uitleggen waarom we doen wat we
Mevrouw Thomason-Beydals zegt
het fel, zenuwachtig rokend. Op de
kamerdeur cistkers: „Capital Radio
on 270" en „Vrije pers, waarom
geen vrije radio?". Boven haar
hoofd haar wat tendentieuze lijf
spreuk: „Wees altijd verdraagzaam
voor mensen die het niet met u
DEN HAAG De International Broadcasters Society, de internationale
vereniging voor radio en televisie (meer dan 2000 leden in 106 landen),
exploitant van Capital Radio, heeft bekendgemaakt, dat vanmorgen om
6 uur aan boord van het m.v. King David een begin is gemaakt met de
uitzendingen. Op deze eerste dag werd een aantal speciale programma's
uitgezonden, waarin aandacht werd geschonken aan het principe, waarop
Capital Radio is gebaseerd. De uitzendingen van Capital Radio zijn van
6.00 uur2.00 uur, 20 uur in totaal, op golflengte 270 meter, 1115 kliz.
De muziek is non-stop achtergrond muziek voor luisteraars boven de 20-
Vrydags en zaterdags wordt 24 uur non-stop uitgezonden voor luisteraars,
die een feestje geven. Zondagsmiddags van 12—7 uur geeft Capital Radio
een klassiek muziekprogramma, inclusief opera, operette en musicals.
eens zijn. Uiteindelijk hebben ze
recht op hun belachelijke opinie".
„Als blijkt dat wij goedkoop en
goed een service kunnen verlenen'
die er niet was dan wordt daarmee
in de praktijk aangetoond, dat die
wetgeving achterhaald is. Dat
weten de mensen niet, want die
denken dat het allemaal zoveel geld
moet kosten, dat het niet anders
kan en dat het heel redelijk is dat
er wetten zijn die da boel volkomen
vastschroeven. Wij kunnen goed
koop en effectief radio brengen. Het
kost de mensen om te beginnen
niets. Zo'n heel project kan voor
veel minder geld. Wij hebben nog
geen miljoen gulden geïnvesteerd,
maar er wordt met miljoenen ge
goocheld als we het In Nederland
over radio en t.v. hebbèn. Het kan
ook veel effectiever. Er zouden
veel meer radiostations kunnen zijn.
Het argument van storen en dat het
door de regering bekostigd rnoet
worden, is niet waar. Dat willen
wij aantonen zonder dat de mensen
vergeven worden van de reclame.
Als wij het kunnen rooien en
dat kunnen we als we tien uur per
dag kwijtraken aan sponsors
komen we er dik uit. Toch zijn onze
prijzen veel lager dan die van
Veronica.
Iedere plaats als Bussum zou twee
of drie radiostations kunnen hebben
dank zij de FM, die het mogelijk
maakt dat ze elkaar niet storen.
Je kunt ook een nationaal net
opbouwen met ons antennesysteem,
waardoor je ook niet terecht kunt
komen waar je niet wilt komen.
Vroeger was storing het argument
voor een regeling, een golflengte-
toewijzing, maar dat gaat allang
niet meer op sinds de ontwikkeling
van de FM".
Capital Radio heeft dus bijna een
miljoen gulden geïnvesteerd. Is dat
verenigingskapitaal?
„Dit is geld dat bepaalde leden en
vrienden van de vereniging ter
beschikking hebben gesteld. Zij
hebben ons ook gevraagd dit pro
ject ter hand te nemen. Het geld
moet ook gewoon terugbetaald
worden, omdat het ons verstrekt is
in de vorm van een lening. Na
tuurlijk willen de leners onbekend
blijven, anders hadden ze zelf wel
dit station opgezet. De vereniging
heeft het geld zelf niet maar heeft
gezegd: goed, we willen dit project
uitvoeren maar uitsluitend als we
er de volledige verantwoordelijk
heid voor hebben en we het volledig
vrij en zelfstandig kunnen doen.
Dat houdt dus in dat wij de zaak
scherp stellen en zeggen: de ver
eniging is eigenaresse en exploi-
tante van een radiostation en wij
zijn verantwoordelijk zowel voor 't
commerciële als het program
matisch en 't technisch gedeelte.
Wij menen dat dat terecht is. Een
radiostation heeft pas recht op de
naam radiostation als het de drie
pijlers waarop een radiostation rusl
geheel in eigen hand heeft, dat wil
zeggen de zender, programmatisch
personeel en de verkoopstaf. Als je
een of meer van die pijlers mist.
zoals met name in Nederland bij
de omroepverenigingen het geval is.
dan is het geen radiostation meer
maar een toeleveringsbedrijf. Als
vereniging zijn wij neutraal en dat
betekent dat wij dit radiostation
nok op volstrekt neutrale en zake
lijke basis leiden. Dat houdt in dat
wij niet alleen openstaan voor
commerciële produkten maar ook
voor ideële".
Mevrouw Thomason licht dat ideëel
nog verder toe. „Nou, politiek,
godsdienst en dan alles wat daar
buiten valt, spiritisten of God-weet -
wat, een goed doel, zeg het Rode
Kruis. Als die reclame wil maken
voor een inzameling dan is dat
ideële reclame en dat kan allemaal
niet op de STER, hè. Dat is na
drukkelijk uitgesloten".
Capital Radio heeft enkele lioog-
gegrepen doelstellingen: op alge
meen menselijk gebied: het redden
van mensenlevens en het be
schermen van de menselijke waar
digheid; het bevorderen van ge
lijke kansen vo
schikking stellen, geen gift is, maar
dat ze er recht op houden. Ze
kunnen het terugbetaald krijgen.
Een renteloos voorschot, zeg maar"..
„Nee, we gaan het zelf doen. De
Kerken blijft het er uiteindelijk om
te doen zieltjes te winnen en dan is
het wel lekker modieus natuurlijk
om er ontwikkelingshulp tegenaan
te gooien. Ze hebben natuurlijk toch
wel veel aan ontwikkelingshulp
gedaan en die zendingsmensen zijn
natuurlijk ter plaatse veel beter
bekend dan iemand die er voor een
jaar naar toe gestuurd wordt in een
ontwikkelingsproject, maar echte
ontwikkelingshulp is niet hun eerste
motivering. Dat is duidelijk, want
dan zouden ze het anders doen en
er meer haast achter zetten".
Hoe wilt
„Ja, dat redden van mensenlevens
bedoelen we beslist niet figuurlijk,
maar letterlijk. Het houdt verband
met een project waar we nog mee
bezig zijn, een ontwikkelingsproject
voor Zuid-Amerika, waarbij gebruik
wordt gemaakt van radio. Daar
gaan we op dit station bekendheid
aan geven. De plannen ervoor zijn
in een vergevorderd stadium, de
uitvoering duurt nog even. Radio
kan een ontzettende stimulans zijn
voor ontwikkelingshulp, maar dan
niet van hogerhand maar van mens
tot mens. Leren lezen en schrijven,
leren verse groenten te verbouwen
in het achtertuintje, leren hoe een
latrine te bouwen, leren de ergste
levensomstandigheden te ver
beteren. De gelden voor dit project
komen niet uit de verenigingskas.
Daarvoor gaan we proberen het
grote publiek in Europa te be
naderen. Niet door een bedelpartij,
want daarvan is bewezen dat het
een bodemloze put is. We gaan dit
volgens een nieuw principe doen.
We gaan de mensen vragen te par
ticiperen in dat ontwikkelings
project door middel van lang
lopende leningen. Dat houdt in dat
het, als ze een tientje ter be-
„Dat passen we in de praktijk toe,
bijvoorbeeld door vrouwelijke ma
trozen te gebruiken aan boord en
meisjes die de knoppen bedienen.
Nou ja, en verder op alle mogelijke
manieren".
U voert hier geen directe actie voor
op uw radiostation?
„Nee, niet dat ik weet. Dan zouden
we moeten praten en dat willen we
i beperken".
U moet tien uur per dag gesponsord
hebben om helemaal goed te
draaien. Hoeveel sponsors heeft u
op het ogenblik?
„We hebben de reclamebureaus nog
niet officieel benaderd. We hebben
gewacht tot we een kwaliteits-
produkt konden leveren. Wel
tingen gehad en zijn we in be-
hebben 'we verzoeken om inlich-
spreking met een aantal geïnteres
seerden. Het ziet
binnenkort een
zullen hebben".
Capital Radio tv:
„Nee, de programma's van Capital
Radio zullen zijn gericht tot mensen
van twintig jaar en daarboven. De
formule daarvoor is de Middle of
the Roadformule, non-stop lichte
amusementsmuziek, die prettig is
als achtergrondmuziek en niet vaker
onderbroken wordt door reclame
dan eenmaal per tien minuten met
een maximum van zes minuten
reclame per uur. Het is voor het
eerst dat een radiostation in inter-
nationale wateren deze formule
volgt. Het is trouwens ook voor het
eerst dat zo'n station zich openstelt
voor ideële reclame. Wij hebben
met die formule niets nieuws be
dacht: het is al jaar en dag een
succesformule in Amerika. Hij be
stond hier niet en er was dus een
lacune. Dat bewijst ook wel de
stapels post, die wij elke dag binnen
krijgen, en dat terwijl we nog maar
met zwak vermogen zenden, van
laaiend enthousiaste luisteraars. De
adel van Nederland schrijft ons. We
krijgen brieven van mensen, die
anders nooit schrijven naar kranten
of radio- en t.v.-stations. „Einde
lijk". met grote letters. „Dank u
„Dan bereiken wij knoerthard en
glashelder heel Nederland, het
zuiden van Engeland tot en met
Londen en het grootste deel van
België. Het ziet er zelfs naar uit dat
we een stukje in Duitsland komen.
We komen een stuk boven de kwa
liteit van Veronica uit en heel dicht
in de buurt van de zendkwaliteit
van Radio Nordsee. Maar die zitten -
dan ook met een 100 Kw-zender. Ze
hebben echter een groot verlies
46 procent omdat zé met een
mast zenden. Onze zender is een
nieuwe revolutionaire vinding van
het Amerikaanse leger, die door
Capital Radio is ontwikkeld. De
kosten van een ringantenne zoals
wij die gebruiken zijn slechts vijf
tien tot twintig procent van die
van conventionele zendmasten.
Onze ringantenne heeft een omtrek
van 67 m en is daarmee gelijk te
stellen aan een zendmast van 67 m
hoog. Een mast van die afmetingen
is op een schip natuurlijk nooit te
gebruiken. De ringantenne is echt
een technische doorbraak. Hij is
nog nooit gebruikt voor andere
doeleinden. U kunt rustig zeggen
dat het een wereldprimeur is. Alle
zendmasten zijn nu met één klap
ouderwets en overbodig geworden".
,Dat kan ik me voor de toekomst
:ekei' voorstellen, maar het kost
•en heleboel geld en het zou dus
asponsord moeten worden. Ik kan
ie voorstellen, dat het heel aan-
ekkelijk is voor een groot kranten-
mcern om te kunnen zeggen„Hier
het nieuws, u aangeboden door.
lit was het nieuws, u aangeboden
ipi'.Dat gaat dan zo'n vier keer
•r uur de lucht in. Maar we zouden
in onze eigen staf van mensen
loeten hebben en dat betekent
eker tien man extra. We zouden
ons eigen nieuws samenstellen,
maar dan alleen als we het goed
kunnen doen en daarom: voorlopig
geen nieuws op Capital Radio".
GERARD CRONE
(Van onze kunstredactie)
Na een buitengewoon werkzaam le
ven is de grote Franse roms
toneelschrijver Francois Mauriac, die
ook steeds met de pen aan het openbare
leven jn Frankrijk deelnam en speciaal
in Le Figaro zijn mening over de dii
gen van de dag publiceerde, overleden.
Hij werd op de elfde October 1885 h
Bordeuax geboren en het land van zijl
geboorte, de Landes, heeft licm steeds
aan het hart gelegen. Hij lieeft het in
zijn romans herhaaldelijke en altijd
suggestief beschreven. De barheid van
die bossen onder een felle zon vormen
een harmonieuze achtergrond van zijn
meestal barre romans, waarin de men
selijke hartstochten, gierigheid, hoog
moed, haat en sensueliteit de menselij
ke ziel tonen in haar strijd tussen goed
en kwaad en haar soms nameloze el-
Hij verloor al vroeg zijn vader en
werd opgevoed door een zeer vrome
moeder, die hem streng aanpakte in de
traditie der dagen. Die opvoeding heeft
een merk gedrukt op het meeste van
zijn werk. In zijn beschouwing Le ro
mancier et ses personnages heeft hij
duidelijk uiteengezet hoe beslissend de
jeugd voor een romanschrijver is, hoe
het argeloze kind, zich niet bewust van
het regime, waaraan men hem inder-
werpt, toch alles opvangt, in zich be
waart en registreert wat zich in de
schemer van de geest in het leven van
dag tot dag openbaart.
Katholiek
Zijn romans werden katholieke ro
mans genoemd en dn verband met die
jeugd zijn ze dat ook, zij geven het
leven van katholieken weer. Maar toch
wenste Mauriac geen katholiek roman
schrijver genoemd te worden, maar een
katholiek die romans schrijft. Als ro
manschrijver was voor hem het beeld
der waarheid primair, geen overtuigin
gen, weüce dan ook, mochten dit beeld
wijzigen of ombuigen.
Hij heeft zich daar strikt aan gehou
den. Zijn romans zijn tradioneel, maar
ze zijn geschreven in een zeer zuivere,
klassieke taal, die hen mede hun hoge
waarde verleent, een blijvende waarde,
ondanks de veranderingen in h
telijke leven die het tijdelijk karakter
van sommige conflicten in zijn werk
duidelijk maakten.
Mauriac kreeg aanmoediging
arbeid van Maurice Barrès toen hij zijn
bundel verzen Les Mains Jointes, han
den gevouwen, liet lezen. Maar hij vond
eerst zichzelf in zijn romans, die getui
genis van menselijke ontrusting tussen
hartstocht en goddelijke genade. In
l'Enfant charge des chaines. Het kind
in de ketens, begon hij het beschrijven
van die nooit ophoudende strijd van
zinnen en geest.
Steeds helderder
Deze nam steeds helderder vorm aan
in Le baiser aux lèpreux, De kus aan
de melaatsen. La fleuve du feu, De
rivier van Vuur, Génifrix, de roman
van de overheersende moeder, Le désert
de l'amour, Liefdes woestenij, en de
romans over Thérése Desqueyroux, die
velen als zijn meesterwerken beschou
wen. In romans als Les anges noirs,
Zwarte engelen, Le Noeud de vipères,
Het adderkluwen, blijft die barheid
aanhouden maar in het latere werk is
het beeld niet uitsluitend somber alsb.v.
in Le mystère Frontenac, dat een fami
lieroman is.
Mauriac stond nooit aan de zijde der
zelfvoldanen, hij stond altijd aan de
zijde van de in zichzelf verwarde zon
daars en de misdeelden en dat is soms
aangrijpend als in de korte romans Le
Sagouin, De Smeerpoes en Galagaï.
Zijn toneelstukken Asmodée, Les mal-
aimés, De slechts beminden en Le
passage du malin, De voorbijgang van
de boze sluiten in hun tragische kracht
bij zijn romanwerk aan.
In 1952 verwierf Mauriac de Nobel
prijs. Die viel vaak aan auteurs van
minder kwaliteiten ten deel.
Italiaanse orde
voor Kamerleden
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG De KVP Tweede Ka
merleden Westerterp en Kleisterlee
hebben uit handen van de Italiaanse
ambassadeur Theodoli onderscheidingen
ontvangen wegens hun benoeming tot
commandeur in orde van verdienste
van de republiek Italië. De onderschei
ding is hen verleend wegens hun werk
voor vriendschappelijke betrekkingen
tussen Nederland en Italië en voor hun
aandeel in de bevordering van de chris
ten-democratische samenwerking in
Europa.
(Van onze Parijse correspondent)
PARIJS In de afgelopen nacht om
02.40 uur is de grote Franse romanschrp-
:r Francois Mauriac overleden.
Een week geleden werd hij naar het
Parpse ziekenhuis Pasteur overgebracht,
de doctoren in verband met z(jn
leeftpd 85 jaar niets meer konden
doen. Het was duidelpk, dat Mauriac de
laatste paar dagen van zpn leven tege
moet ging. Hp verviel in een staat van
bewusteloosheid, kreeg de laatste sacra
menten, de aartsbisschop van Parijs,
mgr. Marty, vertoefde enkele ogenblik
ken aan zpn bed en kort voor het einde
kreeg de stervende nog een telegram
van de paus, die hem zijn zegen gaf en
hem de grootste katholieke romanschrij
ver van de twintigste eeuw noemde.
Waarschpnlpk is de inhoud van dat tele
gram niet meer tot Mauriac doorge
drongen.
De familie wilde hem in zpn Parijse
woning laten sterven en daarheen werd
hp in alle stilte gisteravond overge
bracht.
Met uitzondering van de Figaro maak
ten vanochtend de Franse bladen nog
geen melding van zpn dood. De kranten
waren al ter perse. Nog maar pas kort
geleden vroeg een redacteur van het
weekblad l'Expresse aan Mauriac of hij
bang was voor de dood. „Waarom zou
ik bang zpn?", antwoordde Mauriac. „De
dood is het einde van mjjn „histoire".
Daarna begint een andere „histoire"".
UTRECHT (ANP) Door het vorige
week uitgebroken conflict biunen de
fractie van de Anti-Revolutionaire Party
in de Utrechtse gemeenteraad zal deze
partp vrpwel zeker de toegedachte wet-
houderszctcl verliezen aan D '66.
Vorige week werd bekend dat aan de
samenwerking tussen KVP, CHU en ARP
in de nieuwe Utrechtse gemeenteraad een
einde was gekomen omdat twee van de
drie nieuwe ARP-leden zeiden onkundig
te zijn van wat hun fractievoorzitter met
de andere confessionele partijen over
rgaand gezamenlijk optreden had be
sproken. Uiteindelijk zegden alle drie
hun raadslidmaatschap op.
