STAPHORST
Kpi|§ppr - Jij
WIL AF VAN T
MESTKAR- WA
IMAGO
Tijd
vreet
aan
eeuwen
oude
tradities
HSL?
i'i'
Verhalen over vrijen in opkamertje
behoren tot het rijk der fabelen
"Us
ZATERDAG 2.
In Nederland is nog een
handvol dorpen aan te wijzen,
waar het lijkt of de bevolking
zich afzet tegen de huidige
maatschappelijke ontwikke
lingen. Vaak berust het
afwijzen van bepaalde zaken
(inenting, tv-kijken, sport op
zondag enz.) op godsdienstige
principes.
Ze zijn te vinden in Zeeland,
rond het IJsselmeer en hier
en daar in het binnenland.
Vaak zijn het agrarisch
georiënteerde streken, die
jarenlang in een isolement
hebben gezeten. Dat isolement
wordt momenteel door allerlei
communicatiemedia
verbroken en dan treden de
specifieke gebruiken c.q. de
daaraan verbonden bezwaren
schrijnend aan de dag.
De gemeente Staphorst
13.650 ha groot met 10.500
Nederland, waar de bevolking
zeer sceptisch staat tegenover
bepaalde ontwikkelingen. Het
is een gemeenschap met
eeuwenoude kerkelijke
tradities en specifieke
gebruiken. Op zichzelf niet
erg. Anders wordt het
wanneer door middel van
volksgerichten het gedrag
publiekelijk aan de kaak
wordt gesteld. Staphorst
heeft in de afgdlopen tien jaar
twee van dergelijke volks
gerichten of pogingen daartoe
beleefd. Ze hebben veroor
zaakt dat de brede massa
momenteel over „het zwarte
dorp" spreekt. Staphorst wil
van die naam af. Daarom
worden pogingen in het werk
gesteld om de image te
verbeteren. Want de tijd staat
niet stil. Ook niet in
Staphorst. En er zijn steeds
meer inwoners die dat gaan
begrijpen.
voorlichting
Kleding van een overledene wordt bij opbod verkocht. Dit Staphorster gebruik is niet meer waar te nemen in de open
lucht. Men huurt nu een zaaltje. Het is een bont gezicht de in klederdracht verzamelde vrouwen bijeen te zien. Maar ook
in Staphorst en nog meer in Rouveen, begint de tand des tijds te knagen aan het verschijnsel klederdracht*
sv.
m. ar»
u -|
«WÉ
in de
gebloemde krapl;
inkei
kanten muts
spant over het oorijzer. De kno
kige hand omklemt de in zilveren
beslag gevatte bijbel. Gods Woord
in boekvorm. Staphorst gaat ter
kerke. Monumentaal v
streek. Door het gebla
probeert de zon de strakke
zichten op te lichten. Teverge
Ernstig schrijden de kerkgani
voort. Monotoon klinket
later de gerekte hele psali
over het uitgestorven lijkende
dorp. Vanaf de kansel klinkt de
eer hpt gaat om Gods
weerhouden het bredi
gaan* dat leidt naar
de houten banken
c voor zich uit. Ze
naar uit dat ze Gods
Het leven v;
noeg zorgen. Het boeren op
klein bedrijf in e<
overloopt van EEG
vergroting is geen sinecure.
Maar het is goed dat de domi
nee wijst op satans listen en
lagen, waar de mens elke dag
weer in verstrikt kan raken.
Zelfs door de dikke kerkmuren
heen zaait de duivel het zaad
van onvrede en twijfel. Daarom
onderwerpt de Staphorster zich
elke zondag weer aan het gezag
dat hem vanaf de kansel wordt
voorgehouden. Gods heerlijk
heid ds nabij, klinkt het. De
Staphorster weet het en put ei-
Veranderingen
De Staphorster is van huis
zeer godsdienstig ingesteld.
Vroeger kuilden de Staphorster boeren aardappels vóór
hun woning. Thans komt dit gebruik niet meer voor. Wat
wel is gebleven is het fotografeerverbod. De Staphorsters
passen er voor als prentbriefkaart in een oplaag van enkele
tienduizenden in de etalages van boekwinkels te liggen.
Over de bewering dat de fotolens als het oog van de duivel
zou worden beschouwd, halen de Staphorsters de
schouders op. Ze wijzen dan naar de portrettengalerij in
hun woonkamer.
het naar de kerk gaan soms een
verkeerde traditie?"
De Wolde is 'n man, die na zes
tien jaar wonen en werken in
Staphorst, van het dorp en zijn
bevolking is gaan houden, gaan
respecteren. Zijn kerkelijke ge
zindheid maakte dit wellicht
gemakkelijk, maar hij bestrijdt
de mening als zouden anders
denkenden door de Staphorsters
ken. Momenteel probeert hij
met een aantal anderen de
image van Staphorst te verbete
ren. Want men wil „af" van het
Staphorst-van-de-kar. Een stich
ting heeft daartoe een brochure
uitgegeven, dat zakelijke infor
matie over de gemeente ver
schaft. „Staphorst is een ge
meente, zoals alle andere ge
meenten" zegt De Wolde. Hij
vindt dat de specifieke gebrui
ken geen afbreuk behoeven te
krijgt.
Fel veroordeelt hij de sensatie
pers, die Staphorst het achter
lijkste dorp van Nederland
noemt. Een Belgisch zondagsblad
vulde er onlangs enkele kolom
men mee en weidde breed uit
over de vrije liefde, die in het
dorp bedreven zou kunnen wor
den. „Nonsens", zeggen de Stap
horsters zelf. Alle verhalen over
het vrijen op de bedrand van
het opkamertje worden naar
het rijk der fabelen verwezen.
Even verontwaardigd stellen
zij zich op tegenover de bewe-
moeten bewijzen (door zwanger
te worden) dat zij een man een
kind kan geven. Dit zijn een
paar misverstanden, die de
Stichting Staphorst uit de we
reld wil helpen. „Wij hopen dat
u tot de conclusie komt dat
Staphorst ook nog iets anders is
dan het dorp van de volksge-
Vele vrouwen houden het bij de „dracht".
het mes beslecht, waarbij dan
andere mannen er in een kring
omheen zitten. Staphorst heeft
beslotenheid. En daarbij zijn
veel gebruiken, die de gemeen
schap in een kwaad daglicht
zouden stellen, ook onder de ta
fel terecht gekomen. Totdat, zo-
1966 troepen
jongelui, oude koei
sloot haalden, w
lesbehalve repre
Tegen oecumene
Aan de ander
kanl
i het i
gen
behoi
staphorst en Erfenis
de
formeerde modalit
wars van elke vrijzinnigheid. Ze
maken het kerkelijk leven sta
tisch en willen houden wat ze
verworven hebben.
Toch vreet de tijd en de daar
mee gepaard gaande verande
ringen aan Staphorst. Jonge
Staphorster mannen hebben de
klederdracht afgelegd en in
Rouveen zijn er ook al meisjes,
die de zwarte kousen hebben
uitgedaan. Maar de minirok is
er nog steeds taboe. De oudere
vrouwen houden het bij de
„dracht". Het haar weggestoken
Wolde (43) zegt het
andere kant de
heid ook
„Maar er I
gekomen, dat het ook een stuk
gein van de jongeren betrof",
voegt hij eraan toe. „Staphor
sters zijn mensen, die achting
en genegenheid verdienen", zegt
hij een Zwolse (vrijzinnige) pre-
dikar
Tradities
Uiteraard hecht een gemeen
schap als Staphorst zich aan
tradities, die de eeuwen hebben
getrotseerd. Nog altijd worden
direct de klokken geluid bij 't
overlijden van een dorpsbewo
ner. De echte Staphorster kan
altijd gedragen, zonder
En dan bitter: „Dan ben je ook
al getekend tegenwoordig. Maar
mag je alsjeblieft je eigen leven
leiden? In de oorlog waren de
kerken ook vol. Toen was het
godsvertouwen groter dan nu. Is
en zelfs hoe oud hij of zij
En ook de burenplicht is
zaak, die (nog) onlosmake-
met Staphorst is verbon-
ruiken verdwenen. Niet langer
orden aardappelen voor het
ais ingekuild, en evenmin
ordt de kleding van overlede-
?n in de openlucht publiekelijk
ïrkocht. (Het gebeurt thans in
;n zaal). Ook ruzies tussen
ngens worden niet meer met
dat Staphorst staat te drin-
mee omhoog gestoten te
worden in de vaart der volke
ren. Min of meer achterdochtig,
in ieder geval zeer sceptisch,
worden de ontwikkelingen, die
zich voordoen in de maatschap
pij gevolgd.
Oude Staphorsters moeten niet
veel hebben van recreatie. Niet
omdat ze tegen een zich ont
spannende mens zouden zijn,
maar om wat er d rum und
d'ran zit. Idem is het met het
zwemmen. Ondanks de bezwa
ren, dat zwemmen tot verwilde
ring van de zeden zou kunnen
leiden, legde de gemeenschap
een halve ton op tafel
Deze generatie
:al hebben verloi
het
ijn tijd i
zich
bad. Het
eerd opstellen
wikkelingen in
al i
de landbouw (EEG) houdt c
n ingewortelde afkee
Het
1961
de 1
Staphorst losbarstte. Jongeren
reden een Staphorster vrouw op
een mestkar door het dorp heen
omdat zij in zonde had geleefd
met een man. Een volksgerich'
langstelling van de wereldpers
Staphorst werd in een klap los
geslagen uit zijn isolement.
Vijf jaar later was het opnieu\
raak. Jongeren wilden eet
-chandboog oprichten voor hc
huis van een vrouw, vijfentwin
tig man rijkspolitie knuppelde
ieze voornemens uit de hard-
koppen van de Staphoi
Een Staphorster boer bekijkt het plan voor een ruil
verkaveling. Een man in klederdracht, die echter is
meegegaan met de mechanisatie-eisen, die het boeren
bedrijf momenteel stelt.
i Rom3 en de paus. Stellen
„zwaren" zich er bijzonder
tegenover op. de gerefor-
erden uiten zich daarentegen
s gematigder. Zij zijn het ook
Tegen de achtergrond van die
ontwikkeling, die onder meer
zichtbaar wordt in het afleggen
van de klederdracht door de
meisjes, zegt De Wolde dat met
tertijd ook Staphorst zijn eigen
wikkeling
door. Dolle Mina
lingen van de Stich
Vrouw-Maatschappij zijn in
Staphorst nog niet gesignaleerd.
„Ik vind hier nog iets terug van
grootmoeders tijd", zegt De
Wolde mijmerend. Daaruit valt
af te leiden dat Staphorst veel
van vroeger bewaard, in ere
gehouden heeft. Nog steeds is de
vrouw in het kerkelijk leven
monddood. Rouveen en Stap
horst fulmineren tegen de
vrouw-in-het-ambt. Maar wel
weet ze haar weetje op de boer
derij, en beslist ze mee. Stapje
apje gaat Staphors
toon van de predikant in Rou-
een iets minder somber dan
die in Staphorst zelf. Daarente
gen is IJhorst, dat ook deel
uitmaakt van de gemeente, vrij
zinniger. En ook de „burgers" in
Staphorst de niet-autochtone
Staphorsters stellen zich
minder strak op. Zo'n „burger"
is de Amsterdammer Baren-
drecht, een man die leeft zonder
god en gebod, zouden de Stap
horsters zeggen. Toch bestellen
ze zonder schroom hun familie
drukwerk bij hem en Baren-
drecht zegt zelf niet meer uit
het dorp weg te willen. Hij
heeft begrip voor de kerkelijke
opvattingen van de Staphors-
Zondags rijdt hij de streek niet
af wanneer de dorpsbewoners
naar de kerk gaan. En zij laten
hem ook met rust. En beide
partijen hebben er vrede mee.
i feit dat
getrouwde kinderen
bij hun ouders gaan
Iet percentage fami-
bedraagt
ms nog „slechts" 33 procent,
i vanaf de kansel in de vrij
maakte gereformeerde kerk is
gezegd dat getrouwde kinde-
niet meer bij hun ouders
>eten gaan inwonen. Daarbij
Hervormd Staphorst zit dus
kerkelijk volledig ingesnoerd in
dogma's, maar de gemeentele
den vinden het best, al is de
it vanuit die
„Daar heb je niets mee te
:en", wanneer er vragen ko
men over de dorpsgemeenschap
en de specifieke Staphorster ge
bruiken.
Maar een boer. tevens CHU-
raadslid, als H. Slager zegt dat
er inderdaad iets aan da in-
druk-naar-buiten van Staphorst
moet gebeuren. De stichting, die
ligen i
Het is een geluid van een man.
wiens dochter de klederdracht
is trouw gebleven Een autoch
tone Staphorster, die begrijpt
dat de tijd niet stil blijft staan.
„We zijn een gewoon dorp zoals
er zoveel in Nederland zijn",
'.egt hij. Maar het zal ongetwij-
reld nog een lange, lange reeks
van jaren duren, alvorens Stap
horst ook zo bij de brede massa
bekend zal zijn. Ingekankerd
vooroordeel leidt doorgaans een
lang leven. Staphorst weet er
over mee te praten.
KLAAS GOINGA
Staphorster boerderijen aan de Streek, waaraan nog 82 pet. van de boerenbevolking woont. Op sommige plaatsen staan
drie tot vier boerderijen achter elkaar. Soms zijn de ramen paars gekleurd. Een oud middel om vliegen tegen te houden,
al gaan er steeds meer mensen toe over in plaats van de ramen te verven, paarse horren te gebruiken. De specifieke
kleuren van Staphorst die men op de boerderijen tegenkomt zijn lichtgroen en lichtblauw. Het schilderwerk wordt
bijgehöuden door de vrouw des huizes. Zij versiert ook de rekken waar de melkemmers een plaatsje krijgen.
