ATOOMDAGERAAD BOVEN DE WOESTIJN Cambodja valt in hinderlaag van Kiri Rom Leger dekt guerrilla's f40.- Voordelig 25 jaar Paddestoel boven Nw.-Mexico 8Dagen kris-Krasdoor Nederland ONTSLAGEN BIJ NASA KABINETSFORMATIE IN ITALIË STUIT OP MOEILIJKHEDEN Mens in conflict met eigen l vindingen M NS-Vakantie- dagtochten Samenwerking in Jordanië Duits disconto verlaagd samen op reis met NS op zaterdag of zondag LEIDSE COURANT -iiiKUAü It) JULI iy. (ADVERTENTIE) Enkele seconden lang flitste het woestijnlandschap op in een onaards licht en een blindgeboren kind juichte: „Ik kan zien!". In Jornada del Muerto verpulverde een stalen toren en uit zijn gloeiende as rees onder gedonder en gekraak een veelkleurige wolk op in de vorm van een reusachtige paddestoel. Vijftien kilometer verderop blies een enorme windstoot enkele mensen omver, die ondanks de voorschriften verzuimd hadden dekking te zoeken. In een betonnen bunker, enkele kilometers dichterbij, drukten de wetenschapsmensen elkaar zwijgend de hand. In de woestijn van Nieuw-Mexico was de eerste atoombom tot ontploffing gebracht. Het was 16 juli 1945, kwart over vijf in de morgen. Er werd een telegram gestuurd naar Harry S. Truman, president van de Verenigde Staten van Noord-Amerika, die in Potsdam met andere groten der aarde confereerde over de positie van overwinnaarsen overwonenden in het na-oorlogse Europa. De tekst van het telegram luidde: ..babies satisfactorily born" „de kinderen zijn welgescha pen ter wereld gekomen". Een duister en wat sadistisch tekstje. Maar Tru man wist wat hem te doen stond. Nog voordat hij naar huis terugkeerde wa ren de twee andere atoombommen, die Amerika rijk was. afgeworpen boven Japan, waar de steden Hirosjima en Nagasaki door een apocalyptische vuurstorm werden geteisterd. Japan capituleerde voor deze gruwel en er heerste weer vrede op aarde. Teken van tegenspraak Sindsdien is de atoombom het symbool van de gewapende vrede, van het evenwicht tussen twee machtsblokken, die elkaar van een aanval met kern wapens afhouden door het schrikbeeld \an een totale vernietiging weder zijds. Niet zo'n waterdichte theorie sinds de atoomclub geen Amerikaans- Russisch onderonsje meer is en sinds een verdere ontwikkeling van het atoomwapen de aanvaller steeds meer de zekerheid geeft, dat hij de ander in één formidabele klap van zijn aan- valskracht kan beroven en dus niet meer bang hoeft te zijn voor repres- sailles. Maar de atoombom was al een teken van tegenspraak lang voor die verschrikkelijke dageraad boven Jor nada del Muerto („reis van de dood"), nu vijfentwintig jaar geleden. Een onverdachte figuur als Albert Einstein richtte op 2 augustus 1939 namens een aantal collega's na- tuurkundingen het verzoek tot de Amerikaanse president Franklin D. Rooseveldt om tot de produktie van een atoomwapen over te gaan. Ein stein was ten zeerste verontrust door berichten over de ontwikkeling in na- zi-Duitsland, waar Fritz Stra, en Otto Hahn hadden ontdekt dat de kernsplitsing zich voorzet in een ket tingreactie onder het afstoten van enorme kwanta energie. Roosevelt richtte de zogenaamde „uranium com missie" op, die de aanwending van kernenergie voor oorlogsdoel einden zou gaan bestuderen en verwezenlij ken. Maar een half jaar later trok Albert Einstein zich uit deze commis sie terug. Hij wilde niets meer met een eventuele atoombom te maken hebben. Hij kreeg er ook niets meer mee te maken, het ijzeren scherm dei- geheimhouding sloot hem buiten de kring van de collega's, en toen de eerste atoombom tot ontploffing was gebracht, las Einstein dat in de Protest Ook de Duitse capitulatie in mei 1945 was voor menig atoomgeleerde aanlei ding tot verklaringen, dat het werk aan de atoombom stopgezet diende te worden. Er werden brieven geschre ven aan de Amerikaanse president en rapporten opgesteld over de sociale en politieke gevolgen van het bezit van de atoombom en in de boezem van de commissie voor atoomenergie kwam het herhaaldelijk tot felle disputen tussen de wetenschappelijke en de mi litaire leiders. Het schijnt, dat presi dent Truman deze brieven en rappor ten nooit te zien heeft gekregen. Toen hij besloot de atoombom tegen Japan te gebruiken was hij in de mening, dat de volledige commissie daar ach ter stond. Zo had generaal Groves, de militaire leider van het Manhattan- project, hem gerapporteerd. De prachtige tijd, zoals Niels Bohr de jaren 19201930 noemde als hij over de ontwikkeling van het kernonder zoek sprak, was toen al lang voorbij. Het was de tijd geweest, dat jonge Europese fysici enthousiast werkten aan de ontsluiting van het geheim der materie, dat Einstein al in 1905 had aangeduid, toen hij zijn relativiteits theorie opstelde. In de universitaire driehoek Cambridge Göttingen-Ko- penhagen troffen toen de latere pio niers van het atoomtijdperk elkaar: Werner Heisenberg en Karl Friedrich von Weiszaecker. die later onder toe zicht van de Gestapo aan een Duits atoombom zouden werken. Enrico Fer mi. de Italiaan die de eerste ketting reactie in de kernsplitsing op gang zou brengen. Julius Oppenheimer, die in Amerika de eretitel ..vader van de atoombom" zou krijgen Edward Tel ler, de bouwer van de waterstofbom. Lei Szilard. die een der kopmannen van het Manhattanproject zou wor den, Niels Bohr, de uitvinder van, het atoommodel. Max Born, de directeur van het natuurkundig instituut te Göttingen. en Piotr Kapitza, leider van het kernonderzoek in de Sovjet unie. In Parijs werkten Frederic Joli- ot - Curie en zijn vrouw. Irène, de eersten die langs kunstmatige weg ra dio-activiteit wisten op te wekken. Verboden stad Na 1933 veranderde de situatie gron dig. uit het nationaal-socialistische Duitsland en uit het facistische Italië trokken de voormannen van het kern onderzoek weg. Zij zijn tenslotte bij na allemaal in Amerika terechtgeko men, waar in 1941 instituten voor kernonderzoek werden opgericht aan de universiteiten van New York, Prince ton. Chicago en Berkeley, weldra gevolgd door centra in Oak Bridge en Stanford, totdat onder leiding van Op penheimer alle wetenschappelijke krachten geconcentreerd werden in Los Alamos, in de woestijn van Nieuw Mexico. Op een door diepe canyons doorploegde hoogvlakte verrees hier de verboden stad. de stad van bom, waar de voorschriften inzake geheim houding zo streng waren, dat het Wie 8 dagen lang veel m ons land wil reizen, is het voordeligst uit met een 8-daags kris-kras abonnement. OPENINGSFAZE VAN OPERATIE GEHAKTMOLEN WASHINGTON (Reuter) De NASA, het Amerikaanse bureau voor lucht- en ruimtevaart, zal per 1 oktober 900 man ontslaan, waardoor het aantal ontslagen van de afgelopen diie jaar op 5.200 komt regernigsoaicuji Het personeelsbestand zal per 1 oktober gemaakt, zei niet te kunnen begrijpen I dat Ki[.. Rom in handen van de communisten is". 1 zei. dat de soldaat die het verst na boven is gekomen toch nog altijd kilometer van de top was afgebleven. Gisteren was het rustig bij Kiri Ren dat betekent „berg van de gezond lucht". De regeringstroepen worden op nieuw geformeerd en versterkt o weggetje te ondernemen, aldus de off cier. Ondertussen rukken twee bata. jons Cambodjanen die in Zuid-Vietna: zijn gerekruteerd en dooi- Amerikaan) speciale troepen zijn opgeleid, langs KIRI ROM (Cambodja) (AP) Com munistische troepen hebben 'een ware slachting aangebracht oi er regerings- militairen die probeerden Kiri Rom tc heroveren. Bevelhebbers van de rege ringstroepen hebben gemeld, dat twee I öostdijlce""weg naar Kiri Rom op. bataljons regeringstroepen de berghel- zouden nog één dagmars van de to ling afgejaagd zijn. Eén commandant verwijderd zijn.Volgens officieren zei, dat de communisten hadden toege- ben zii nog geen contact met de slagen, voordat ook maar een rege- munistcn gehad. ringseenheid dc (op van dc berg had kunnen bereiken. Eén officier, die de aanval had 29.850 bedragen, het laagste sinds 1963- hoe het opperbevel in Phnom Penh I Zoals bekend heeft de .Amerikaanse re- i heeft kunnen melden, dat Kiri Rom gering de ruimtevaartbegroting aanzien- i gedeeltelijk heroverd was ..aangezien lijk verminderd. 1 de gehele heuvel sinds zaterdag vroeg Soc.-democraten had Enrico Fermi de eerste beheerste kettingreactie al op gang gebracht in de atoomzuil van Chicago, een ge vaarte van negen meter in het vier kant en zes meter hoogte, gebouwd onder de tribunes van het universitai re voetbalstadion. De grote dag was 2 december 1942. Toen de reactie op gang was gebracht schonk een geest driftige Fermi zijn collega's chian- tiwijn in papieren bekers. „De Itali- de nieuwe wereld Ontploffing van een a-bom. Vijfen- twintig jaar geleden was de roes om het succes nog niet getemperd door de de. teweeggebrachte nietiging. eisen breuk met communisten lingname van de partijen van de oude regeringscoalitie uit te lokken en hun samenhang op alle niveaus te versterken. Zij achten dit verlangen volkomen ge wettigd. en menen dat een herstel van litie een samenhangende politiek ties. De strijd om Kiri Rom is zalerd; vroeg ontbrand, toen sche strijdmacht van duizend regeringsbataljon onder de voet lie .velk voor het leger werkt, verdedigde, verdedigers leden zware verliezen. E regeringstroepen, welke gestuurd we den om Kiri Rom te heroveren, vieli dinsdag in een hinderlaag. Officien hebben gezegd, dat de fabriek vernie is door de communisten, die volkome meester zijn van de top van de berg alle toegangswegen. De gevechten -om Kiri Rom bevest gen de berichten, dat de commun sche aanval van zaterdag slechts openingsfaze was van de opératies,g( haktmolen", welke niet gericht is terreinwinst maar op massale verliet onder de regeringstroepen. Deze tact is door de communisten de afgeloj jaren ook met erg veel succes tegen Zuidvietnamese troepen toegepast. Een officier zei, dat de toestand dage lijks erger wordt en dat het onmogelij is Kiri Rom i en de kronkelende bergwegge •elke dikwijls in laaghangem ROME (AFP) De Italiaanse kabi- I netsformateur, de christen-democraat I Giulio Andreotti, ondervindt moeiliik- I heden bij zjjn pogingen opnieuw een regering van christen-democraten, socia- Maar toen Los Alamos geboren werd j nsten. sociaal-democraten en republikei- wilden overbrengen, wisten Noorse nen te vormen, saboteurs de veerboot, waarmee het j transport gebeurde, tot zinken te ]yjen verwachtte dat Andreotti in het brengen. bijzonder zou trachten de vier partijen Na de capitulatie verklaarde de Duit- bijeen te brengen op het punt van de se kerngeleerde Heisenberg, dat zijn i sociale en economische politiek, en het equipe er toch niet ingeslaagd zou zijn netelige probleem van de betrekkingen van alle partijen noodzakelijk maakt. wolken schuil gaan, maken hinderlage De verklaring van de sociaal-demo- op de regeringstroepen kinderspel voc cratische partij is niet als een verrassing de communisten. Bovendien beheers? gekomen, maar de spanning tussen só- zij vrijwel volkomen de grote weg na; ciaal-democraten en socialisten wordt er Kiri Rom en moeten de regeringstrof door vergroot en de taak van de kabi- pen langs kleine moeilijke weggetji netsformateur er door bemoeilijkt. proberen naar boven te. komen. Watei ten ot geven publi< het n z"neij gister Ier E nieuw oostp* Het staat v ontwei dc bei d^Ra Bakke Itagen '^De IJsseli de atoombom te produceren, ook al had men over voldoende zwaar water kunnen beschikken. De belangstelling van Hitler en Göring voor -hét kern onderzoek was 'zeer matig, zif hecht ten veel meer waarde aan de geleide projectielen van Werner von Braun, met de communistische partij mogelijk binnenskamers te regelen. De sociaal-democraten hebben gis echter een verklaring uitgegeven w zij elke vorm van samenwerking m communisten op het regionale en plaat selijke vlak met kracht van de hand de V-l en de V-2. De Duitse industrie, j wijzen. Indien de socialisten op plaatse- luidde de code- het begin van het de ingewijden de aan wal gegaan", boodschap waarme atoomtijdperk aa werd meegedeeld. Zwaar water Fermi gebruikte grafietstavt kernsplitsing te regelen, de Duits* hadden daar zwaar water voor nodig. Daarover kregen zij' de beschikking toen zij Noorwegen bezetten, waar de Norsk Hydro in de buurt van Rjukan kon bogen op een jaarproduk- tie van 1500 kilo. Om het Duitse kernonderzoek te stagneren trachtten Noorse verzetstrijders tot tweemaal toe de fabriek op te blazen; de eerste keer zonder, de tweede keer met ge deeltelijk succes. In november 1943 legden tachtig vliegende forten de fa briek in puin en toen de Duitsers enkele maanden later de hele voor raad zwaar water naar het vaderland verbelast als zij al- de inspanningen, die een atoombewa pening vergde, waarschijnlijk toch niet hebben kunnen opbrengen. Amerika heeft zijn atoombom trou wens ook niet voor niets gekregen. Het krediet van zesduizend dollar, dat president Roosevelt in december 1941 aan de „uraniumcommissie" beschik baar stelde, werd nog hetzelfde jaar tot twee miljoen dollaar verhoogd en tot honderden miljoenen in de volgen de jaren. En toen Oppepheimer begin 1945 aan de minister van: Oorlog kon rapporteren, dat hij over enkele maanden drie atoombommen klaar zou hebben, hadden niet minder dan een half miljoen mensen aan het Manhattanproject, zoals de hele on derneming genoqmd werd. gewerkt. Julius Oppenheimer zelf werd jaar later uit de c atoomenergie gestoten linkse sympathieën en zijn verzet gen de vervaardiging van de water stofbom. Hij is de geschiedenis inge gaan niet alleen als de grondlegger van het atoomtijdperk, maar ook als de belichaming van 'net morele con flict, waarin de mens verstrikt raakt als hij gaat spelen met krachten, die de aarde onbewoonbaarr kunnen ma- C. Denee de vorming van een „volks front" nastreven, plaatsen zij zich buiten het kader van „links van het midden", aldus de verklaring. Volgens de sociaal-democraten is de crisis veroorzaakt door de christen democraten teneinde een duidelijke stel- Tachtig procent rentekaarten is al afgekocht DEN HAAG (A.N.P.). Rond tachtig acht procent van de voor afkoop van de ge- voor plakte rentezegels in aanmerking komen- ege zijn de perS0nen heeft zioh voor de verzilve ring daarvan aangemeld. Dit heeft minis ter Rooi vink van Sociale Zaken en Volks gezondheid gisteren geantwoord op schriftelijke vragen van de Tweede- Kamerleden Hermsen en Maenen (beiden KVP). Minister Rooi vink heeft tegen over de Ver. van Raden van Arbeid te kennen gegeven het beter te vinder, dat voorshands nog niet tot individuele op sporing van degenen die tot nu toe nog geen aanvrage om verzilvering hebben ingediend zal worden overgegaan. Uitslagen Duindigt (Van onze paardesportmedewerker) WASSENAAR Het was gisteren op een winderig Duindigt een allegaartje van dravers en renpaarden. Geen. koer sen van enig belang eigenlijk, maar de prüzen waren er en voor hen die er op de grote koersdagen niet zo veelvuldig aan te pas komen, viel er nu wat te ver- Iris du Coq d'Or bijvoorbeeld slaagde erin haar allereerste prijsje binnen te halen. En nog wel een eerste prijs ook, ver voor de meute van brave zwoegers. Rees van der Lubbe stuurde de merrie zonder enige moeilijkheid foutloos rónd. I De meestal toch ook vlugge Impie j Hanover werd op flinke afstand tweede. Bij de tweejarigen was John Areta niet ten om-echte heel zwaar favoriet, i Dit broertje van Fernandel en Esmeraud kende ook geen enkel obstakel. Jensen, j die op de allereerste dag dat de twee jarigen liepen zo imponerend won, was nu door galop ..nergens". (ADVERTENTIE) d'Or Een dagje naar Scheveningen of de Efteling, naar Volendam of Avifauna, naar Giethoorn of Texel. Alle informatie in de brochure Vakantiedag tochten op de stations. voordelig uit met NS (Van onze correspondent) BEIROET De Palestijnse gueril- r.org (J. Wagenaar Jr.) 3.08.2, 1.27.9 2. i •la; 3. Gravin Ch. Toto: winnend 1.50; ermeerprtj*. C2000 m met autostart): Van Osladeprtis. 1600 m (met autostart) i Hoss Westlandia (G. W. v. Eijkelenborg) 2.15 1.23.1; 2. El Mac; 3. Fred Signal. Toto: win nend 2.20; pl. 2.30. 3.30; koppel 8.-; cov. 3.7( Van Goghprtjs, 2140 m: 1. Fire Bird V (J van Dooyeweerd) 3.00.3. 1.24.3 2. Do: Camilloi X Boy van Quick. Toto: winnen' TelexprIJs. 1200 R. D. Scharz-Kac koppel 2.20; cov. indprtfi samenwerking met het leger. Niettemin niet zo maai- een initiatief van een plaat- realiseerden zij zich, dat dit, strikt I selijke commandant, maar politiek op militair gesproken, veel voordeel zou hoog niveau. Er bestaat nu een goede ia s en het Jordaanse leger hebben opleveren. Zij hielden zich op de vlakte kans. dat de temperatuur aan het front een geheime overeenkomst gesloten umdat zij bang waren, dat samenwerking in Jordanië weer aanzienlijk oploopt. IS om de samenwerking tussen beide een mom woord voor toezicht zou be- Hoessein heeft, zoaiss gewoonlijk, alleen organisaties ie senterkei.. Bete over- tekenen Ze vemouwden «»rani#e leger- maar de eunrt van de «tterilta-s aevvon- h' I commandanten met, zoals de oom van nen om zich een steeds groter wordende eenkomst is een belangrijke aanvul- i koning Hoessein, Sherif Nasser. Die woede van de Issraëliërs op de hals te s' ling op de openbare overeenkomst die vrees kwam onder andere tot uiting in halen, vorige week vrijdag werd getekend beschuldigingen van de kanten tussen de Jordaanse regering en het j'8" grensstreken mijnen legde, centrale comité van de guerillas. DU Isrdehe maar om de guerilla's ond« comité vertegenwoordigt de tien be- controle te krijgen, lang rijkste guerillaorganisaties, die HoraBlB commandanten heelt be- buiten Jordanië werkzaam zijn. ll0imd waarin ze meer vertrouwen stel- len, zijn ze meer geneigd le geloven, dat Dit werd. onthuld in een interview, dat samenwerking een eerlijk bondgenoot- de Jordaanse minister van Openbare schap betekent. Tot nu toe is samen- Werken. Jaafar al Sahmi. aan het of- i werking tussen lege. - en guerilla- ficiële Egyptische persbureau gaf. De j eenheden bij gevechten in de Jordaan- miiiister, die bekend staal vanwege zijn vallei een zuiver toevalIlige en plaatse- sympathie voor de guerilla's, gaf geen j lijke aangelegenheid geweest. Sommige bijzonderheden. Het wordt echter steeds officieren hebben geprobeerd de gueril- waarschijnlijker, dat de overeenkomst la's te helpen, anderen niet. Afgelopen Nelissen van de regering vorige week, alles te 1 maandag zijn Israëlische commando's de namelijk doen wat m haar macht ligt om weder- Jordaan overgestoken om een legerpost j -Schoenfabrieken een subsidie toegekend bepaalde Manuela Golden S' 4.30. 2.70: zijdse hulp tussen het leger en de gueril la's te verzekeren, niet slechts op een vrome wens gebaseerd is. Misschien heeft dat wel zo geleken. Tot nu toe Ael ?°-°covVl2^6ond 5 20: plaats hebben de guerilla's zich bij hun activi- total'isatoromzèt bedroeg 1M.356 - teilen afzijdig gehouden van al te nauwe BONN De Westduilse Bundesbank heeft dc regeringsmaatregelen tegen de inflatie kracht bijgezet door het bank- disconto te verlagen van 7 '2 tot 7 pet. Het percentage waartegen handelsbanken geld lenen met als onderpand aandelen, is van 9 '2 op 9 pet. gebracht. De sociaal-democratische partij heeft hierover zijn vreugde uitgesproken. Vol- j deze partij is het de eerste positieve van de Bundesbank om de eeono- onder corilrole te krijgen, de werk- (Copyright The Guardianl loosheid veilig te stellen, de prijzen sta- biel te houden en de huren omlaag te brengen. Maar de bank zelf benadrukte j dat haar beperkende kredietpolitiek niet j wezenlijk veranderd was. Volgens de president van de bank, Klasen, zal geld nog steeds schaars blijven. .In economi sche kringen zag men drie belangrijke do deinden van de discontoverlaging: een halt toeroepen aan de toevloed van bui- 1 tenlands geld (in de eerste week van juli bedroeg dit ruim 2Vz miljard gulden), de verkleining van de kloof tussen belan gen in West-Duitsland en andere landen, DEN HAAG De Nederlandse schoen- I en hulp aan kleine en middelgrote zaken, j industrie zal doorgelicht worden. Minister die in het bijzonder door de krediet van Economische Zaken heeft beperkingen getroffen waren. de Federatie van Ned- Veel Westduilse zakenlieden hebben j het buitenland geld geleend tegen Het is vandaag vijfentwintig jaa geleden dat in Potsdam de leiden van de grote drie bijeenkwamen de verdeling van Duitsland besprekenVoornaamste deelnemers aan de conferentie: Stalin, Truma' en Churchill, welke laatste evenwe tijdens de conferentie zijn plooi, moest afstaan aan Attlee, die hen bij de verkiezingen had verslagen ADVERTENTIE Schoenindustrie wordt doorgelicht allen. Deze had volgens de van ruim 400 000.voor een structuur- lagere rente. Dat is waarschijnlijk de Israëliërs guerilla's onder vuur gedekt, I onderzoek. In de schoenindustrie werken I voornaamste oorzaak van de grote toe toen zij terugkwamen van een inval in 1 12.000 werknemers verdeeld over onge- vloed van buitenlands kapitaal. De dis bezet gebied. Het is zeker niet voor het veer 250 bedrijven. Het onderzoek zal 1 contoverlaging moet het nu voor hen eerst, dal het leger dat gedaan heeft. I worden begeleid door een commissie on- j aantrekkelijk maken op de binnenjandse Volgens de Israëliërs was drt echter 1 der leiding van dr. G- M. J. Veldkamp-1 kapitaalmarkt kredieten op te nemen. 2 of 3 personen f 10.-p.p- 4 personen f 8.75 p.p. 5 personen f 8.p.p. 6 personen f7.50 p.p. voor een hele zaterdag of zondag onbeperkt trein- -v voordelig uit met NS voort ook f In de same deze

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1970 | | pagina 4