Voortdurend oefenen
noodprocedures redde
astronauten het leven
Schaduwzijde van de maan
Sport en actuele problemen
bij examenopgaven mulo
APOLL013 TERUG - VERADEMING IN HOUSTON
Biggs ontkent
meesterbrein
bij treinroof
HOE VEILIG
ZIJN ALLE
RISICO'S
BIJ ELKAAR?
Mavo-examen
stuk pittiger
dan vorig jaar
Volgend jaar
één examen
voor mulo
ZATERDAG 18 APRIL 1970
DE LETDSE COURANT
JEN HAAG Er waren nog geen duizend
ournalisten aanwezig toen de Apollo-t 3 vorige
week zaterdag in een zee van vuur en rook lan-
:eerplatform 39 A op Cape Kennedy verliet,
oor wat de derde en verreweg ingewikkeldste
expeditie naar het maanoppervlak had moeten
«orden. Bij de start van de eerste maanlan
dingsexpeditie, vorig jaar juli, waren 3600
nieuwsmensen op de lanceerbasis, maar na al
die successen was de publieke interesse in
maanreizen wat getemperd. Uiteindelijk was de
eens onmogelijk lijkende maanlanding op een
normale routine aangelegenheid gaan
lijken.
Verbluffende
koelbloedigheid
in ruimte en
op de grond
Tweeëneenhalf dag na de lancering
werd de hele wereld plotseling met de
neus op de feiten gedrukt. Na een goe
de start had de derde trap
Saturnusraket de Apollo-lS
avond laat op een zogenaamd „vrij-
terugkeer traject" richting maan ge
zet, 'hetgeen wil zeggen, dat de Apollo
in gjeval van nood automatisch via een
langgerekte lus langs de achterzijde
van de maan naar de aarde zou .te
rugkeren en onder de juiste hoek de
dampkring weer zou binnendringen.
Om echter woendsagochtend een gun
stiger positie te verkrijgen bij het bin
nengaan van de maanbaan, werd in
de nacht van zondag op maandag een
wijziging in het oorspronkelijke tra
ject aangebracht, waardoor van een
vrije terugkeermogelijkheid geen
sprake meer was. Dinsdagochtend-
vroeg voltrok zich de ramp.
Alsof het om een kleinigheid ging
kondigde commandant Lovell via de
radio aan: „Houston, we hebben een
probleem". Door nog onbekende oor
zaak vielen in korte tijd alle drie de
brandstofcellen in het dienstcomparti-
ment van de Apollo uit, waardoor het
ruimteschip verstoken raakte van
elektrische energie. Er zat niets an
ders op dan de maanlanding af te
gelasten en te gaan werken aan een
so snel mogelijke terugkeer.
Op een afstand van 334.000 km van
de aarde en een dagreis van de maan
verwijderd, waren drie ruimtevaar
ders plotseling in levensgevaar komen
te verkeren.
Reddende maansloep
Van een onmiddellijke terugkeer naai
de aaide in de letterlijke zin van het
woord was toen al geen sprake meer.
De Apollo bevond zich reeds in het
aantrekkingsveld van de maan en de
snelste weg terug naar de aarde was
nu om via een lus rond di^ maan de
thuisreis te aanvaarden.
De extra-moeilijkheid was echter,
dat geen „vrij terugkeertraject" meer
werd gevolgd, zodat een of meer ra
ketmanoeuvres in elk geval noodzake
lijk zouden zijn, wilden de astronauten
de aarde tenslotte niet voorbij vliegen
en in een niet meer te corrigeren
ellips tussen aarde en maan een zeke
re dood tegemoet gaan. Maar voor het
maken van manoeuvres kon de grote
boordraket niet meer gebruikt worden
omdat deze motor, evenals de rest van
de systemen in het moederschip .ver
stoken was van elektrische voeding.
Om in leven te blijven waren de
astronauten Lovell, Swigert en Haise
op dat moment reeds volkomen afhan
kelijk van het zuurstof- en elektrische
systeem van het aan de neus van de
Apollo vastgehaakte maanlandings
vaartuig en de enige mogelijkheid om
hun Leven helemaal in veiligheid te
stellen was gelegen in de raketmoto
ren van dit toestel.
We hebben in de afgelopen week van
zeer nabij via radio en televisie kun
nen volgen hoe de astronauten uitein
delijk uit hun benarde positie bevrijd
raakten. Enkele uren na het uitvallen
van de stroom keerden zij terug naar
een „vrije terugkeerbaan", door na
het passeren van de achterzijde van
de maan met een raketstoot de snel
heid te verhogen om over de terug
weg niet al te lang te hoeven doen. En
donderdagochtend vroeg maakten zij
het met een derde belangrijke ma
noeuvre zeker, dat hun ruimteschip de
volgende dag in elk geval onder de
juiste hoek de dampkring weer zou
binnensnellen. Voor al deze levensbe
langrijke manoeuvres maakten ze ge
bruik van de daalraket van het lan
dingsvaartuig, de motor, die verborgen
zittend tussen de vier bij deze vlucht
nooit' uitgeklapte landingspoten, er ei
genlijk voor bestemd was een veilige
landing op het maanoppervlak, don
derdagmorgen te waarborgep. Het
heeft niet zo mogen zijn.
Grote kalmte
De behouden landing, gisteravond van
de astronauten Lovell, Swigert en
Haise, vormde het hoogtepunt van
vier dagen vol spanningen, waarin
over de gehele wereld al bidstonden
warden gehouden voor een veilige te
rugkeer.
In Amerika werd dinsdagavond,
toen in de pers soms nog geschreven
werd van een hopeloze situatie, zelfs
al een minuut stilte in acht genomen.
En inderdaad, van bet ene moment op
het andere, werden we deze week
geconfronteerd met de mogelijkheid,
dat praktisch letterlijk voor onze ogen
drie mannen om het leven zouden
komen in de ruimte tussen aarde en
maan. Niet alleen bestond er voortdu
rend angst dat de op het (nood)pro-
gramma staande raketmanoeuvres
zouden mislukken, maar ook het ver
lies van brandstofcellen in het diensl-
compartiment en daarmee de overbe
lasting van alle apparatuur in het
maanlandingsvaartuig, brachten di
verse complicaties met zich mee, zoals
een hoogoplopend stikstofgehalte in de
cabinelucht, een in zijn capaciteiten
EXPLOSIE
HAD PLAATS
OP GUNSTIG
TIJDSTIP
beperkte boordcomputer, die normaal
helemaal is afgesteld op een maanlan
ding, een tekort aan drinkwater, bijna
niet tc verteren voedsel, gebrek aan
slaap, lage temperaturen en slechte
radioverbindingen met het controle-
centrum.
Loveli, Swigert en Haise hebben zich
er doorheen geslagen met welhaast
bovenmenselijke inspanning en zeker
ook wel een dosis geluk, hoewel we
op dat laatste beslist niet het accent
willen leggen. Wel vragen we ons af,
hoe het allemaal was gegaan indien
dit ongeluk, waarvan de oorzaak nog
onbekend is, had plaatsgehad in de
periode dat Lovell en Haise zich op
het maanoppervlak hadden bevonden
en Swigert helemaal alleen in het
moederschip om de maan had ge
draaid. Of tijdens de terugreis, die
normaal gebruikt wordt zonder het
maanlandingsvaartuig. Dan waren Lo
vell en zijn metgezellen nooit levend
op de aarde teruggekeerd. Of ze wa
ren voor goed bij de maan gestrand,
of ze waren gestikt bij gebrek aan
zuurstof. Wat we dan ook bedoelen
met „een gelukkige toevalligheid" is
het feit. dat de explosie plaatshad
tijdens de heenreis. Voor de rest heeft
alles tegengezeten.
Het zijn hun kalmte, hun grote erva
ring in noodsituaties en de hulp van
honderden specialisten in Houston ge
weest, die Lovell, Swigert en Haise
het leven hebben, gered en het Ameri
kaanse ruimtevaartprogramma hebben
behoed voor een grote ramp. Terwijl
van minuut tot minuut de wereld in
angstige spanning wachtte op de ko
mende gebeurtenissen, was in de radi-
gesprekken tussen de Apollo en
Houston niet de geringste mate van
opwinding te bespeuren. Rustig lazen
collega-astronauten Charles Duke (die
vóór de vlucht Mattinglv besmette
met rode hond). Vance Brand en .lack
Lousma ellenlange controlelijsten
voor, die door Lovell steeds werden
herhaald, terwijl hij de uit te voeren
handelingen verrichte.
In een vluchtnabootser werken de
Apollo-14 astronauten Shepard, Roosa
en Mitchell nieuwe procedures uit,
waarvan de resultaten aan Lovell
werden meegedeeld. Het leek allemaal
dagelijkse routine. En eigenlijk was
dat ook niet zo verwonderlijk. Bijna
een jaar lang bereidt een Apollobe-
manning zich normaal voor op een
komende maanvlucht en in die periode
besteedt ze meer dan de helft van de
trainingstijd aan het beoefenen'van de
meest onmogelijke noodprocedures.
Wat de afgelopen week in werkelijk
heid moest worden gedaan, hadden
Lovell, Swigert en Haise al tientallen
keren geoefend in vluchtnabootsers. Er
is geen moment geweest waarop ze
niet precies wisten wat ze deden.
Want ook al leek de bemande ruimte
vaart tot dinsdag op een alledaagse
zaak, waarbij niets meer mis kon
gaan, de astronauten en hun instruc
teurs wisten wel beter. Jarenlang heeft
het erop geleken alsof het steeds
maar weer beoefenen van noodproce
dures een verspilling van kostbare tijd
was. Na het jongste gebeuren is die
tijd dubbel en dwars terugbetaald.
Het eindresultaat mag dan wezen dat
een maanexpeditie ter waarde van
ruim een miljard gulden „naar de
maan" is, belangrijker is nog altijd,
dat geen mens er het leven bij heeft
gelaten.
Toekomst
Het is op dit moment nog moeilijk te
voorspellen, welke invloed de mislukte
Dit is een ongelooflijke toevalstreffer.
Een technicus van het ruimtevaart
centrum Houston fotografeerde met een
16 inch telescoop en een 10 inch tele
visiecamera het moment waarop de
explosie in hel dienstcompartimcnl van
de Apollo-13 plaatshad.
Apollo-13 reis zal hebben op het ver
dere verloop van het bemande maan-
programma. Eerst zal een antwoord
gevonden moeten worden op de vraag
wat de oorzaak van de bijna rampza
lige gebeurtenissen is geweest. Eerder
zal er geen astronaut meer van Cape
Kennedy vertrekken. Wordt het ver
antwoordelijke defect echter spoedig
gevonden dan blijft het mogelijk, dat
de voor oktober van dit jaar op het
programma staande Apollo-14-lance-
ring normaal zal doorgaan.
De Apollo-15 .en -16 volgen dan In
1971 de apollo-17 in 1972 en de Apol-
lo-18 en 19 in 1974. Er is echter één
groot voorbehoud. Dezelfde mensen die
enkele maanden geleden tot stand
brachten dat de Apollo-20 uit het
programma werd geschrapt, trachten
thans hetzelfde te doen met de laatste
twee maanlandingen. Slagen zij daar
inderdaad in (en na de mislukking
van de Apollo-13 hebben zij helaas
sterke politieke argumenten in han
den) dan zal het totaal aan maanlan
dingen. vooropgesteld dat de resteren
de vluchten wel allemaal slagen, op
zes terecht komen, in plaats van de
tien waarop de NASA nog geen half
jaar geleden rekende.
Daarover zal men zich in Houston
vandaag nog wel niet al te bezorgd
maken. Ondanks de in alle openheid
toegegeven mislukking is er voldoende
rede tot feestvieren. Het zal een feest
zijn ter ere van James Lovell. de
gezagvoerder die het op zijn laatste
reis niet gegund was op de maan te
landen, van John Swigert, die als
invaller voor Mattingly wel een beter
ruimtedebuut had verdiend en van
Fred Haise, die voorlopig nog niet uil
de zenuwen is met een in juli te
verwachten gezinsuitbreiding.
Gerard J. Plukkel
Het begon allemaal zo goed: de
Apollo-13 verief zich zaterdagavond
feilloos de lucht in, op weg naar de
01710-
en
iren
JT 36
(ADVERTENTIE)
B G levert
gegarandeerd roestvrije
hekwerken door
geheel Nederland tegen
de scherpste prijzen.
LONDEN (Rtr) Ronald Biggs, de
nan die nog steeds door Scotland
fard gezocht wordt in verband met de
irote treinroof in 1963, heeft een ver
lag van zijn rol in dit misdrijf ge-
chreven. Het Britse blad „The Sun" zal
let publiceren.
Volgens een woordvoerder van „The
un" ontkent Biggs in zijn verslag dat
ïn „meesterbrein" de plannen voor de
oof heeft opgesteld. Biggs zou zich op
iel ogenblik in Engeland verborgen
louden. Zijn kameraden zitten allen in
le gevangenis.
(Van onze wetenschappen ij ke
medewerker Anthony Tucker)
Wat zal de NASA nu gaan doen?
Ruimtefunctionarissen hebben het deze
week te druk gehad met het opstellen
van procedures om de bemanning van
Apollo-13 veilig terug te brengen, om ook
maar aan de toekomst te kunnen denken.
Feit blijft dat door bet ontsnappen van
de voor de Apollo zo vitale zuurstof heel
de opgeblazen Amerikaanse bemande
ruimtevaart als een luchtbel uiteenspatte.
Als men nog had kunnen bewijzen dat
een meteoriet de mislukking veroorzaakt
bad, en dat was een kans van 1 op een
miljoen, dan had het er voor NASA niet
zwart maar grijs uitgezien.
N AS A-deskundigen, altijd voorzichtig
en slim in het ontrafelen van problemen
to de ruimte, zullen ditmaal wel super
voorzichtig moeten zijn. Apollocomman-
clant Jim Lovell rapporteerde dinsdag dat
hij een „spijker" zag op de panelen voor
de brandstofcellen, enige tijd voor de
rampzalige knal. Er werd weinig aan
dacht aan geschonken, maar het kon van
grote betelcenjs zijn het eerste teken
namelijk dat 'n stoot zuurstof onder hoge
druk in de brandstofcellen terecht was
gekomen. Dit kon gebeuren, als het
systeem van drukvermindermg in de
zuurstoftanks buiten werking was getre-
Het gevolg van een voortdurende stoot
levert schade op in de mate die zich nu
heeft voorgedaan. En in dit geval zoy het
liele systeem opnieuw getest en waar-
schijnijlk opnieuw uitgetekend moeten
worden. Men kan wel raden hoe lang dit
zou kunnen duren Het zou zeker kunnen
leiden tot een langdurig uitstel van de
volgende twee of drie Apollovluchten.
Maar de technische problemen zijn
«slechts een onderdeel van het grote ge
heel. De mislukking van Apollo-13 heeft
onder de aandacht gebracht welke risico's
in het gokspel van de NASA genomen
worden en ook de doelstellingen waar
voor men deze risico's neemt. Om rede
nen van kosten en van tijd is het immers
erg onpraktisch een reddingssysteem te
bedenken voor mensen bij ol op de maan.
De NASA heeft altijd gezegd dat zij
een technische veiligheid wil bereiken
van 99,99 procent; met andere woorden,
er zou slechts een kans van een op tien
duizend bestaan voor een fataal ongeluk.
Toch is de grens tussen een hele en een
halve ramp evengoed een kwestie van
puur geluk als van zorgvuldig uitgedach-
FLORA-NOVA - 1970
UNIEKE SHOW VAN BLOEIENDE
BOOMKWEKER IJ - PRODUKTEN
van 17 t.e.m. 26 april a.s. in Boskoop.
Geopend op werkdagen van 10.0022.00 uur
en op zondagen van 12.0022.00 uur.
Voorlichting aan tuinliefhebbers.
Gelegenheid tot kopen en meenemen.
Per „West Nederland" goedkopere, gecombineerde bus-toegangskaarten.
te dubbele of driedubbele systemen aan
boord van het ruimteschip.
Alle systemen in een fragiel ruimte
schip zijn in feite kwetsbaar en geen en
kele ontwerper kan rekening houden met
alle mogelijke toevalligheden. Omdat de
berekende waarschijnlijkheid laag is, is
een botsing met een meteoriet als een
aanvaardbaar risico in de planning uit
geschakeld. Omdat de kansen op een
breuk in de brandcellen laag is, is ook
dit als een aanvaardbaar risico uitge
schakeld. Maar toch, als al die aanvaard
bare risico's tezamen worden genomen,
plus het te calculeren aantal onvoorziene
gebeurtenissen, wie kan dan in feite een
veiligheid van 99,99 procent claimen? De
lijst van ongelukken met de Apollo-13 en
de vroegere vluchten geeft een heel wat
lager veiligheidscijfer te zien.
Andere koers
Misschien dat deze uitkomst, evenals
het bereiken van het vooropgestelde doel
van de NASA liet bereiken van de
maan president Nixon ertoe heeft ge
bracht het programma van de bemande
vluchten te vertragen. Andere redenen,
als de economie en druk van de zijde der
wetenschapsmensen die meer tijd eisen
om hun experimenten voor te bereiden,
hebben kennelijk minder invloed op het
Witte Huis, dan de mogelijkheid van
prestigeverlies m de ruimte. De afgelopen
drie jaar was het volkomen duidelijk dat
de race naar de maan een zaak was van
éèn land. 'Rusland heeft regelmatig ge
zegd dat Amerika onaanvaardbare risi
co's nam alleen om snelle vorderingen te
maken.
Een dergelijke sneltreinvaart is allang
verdwenen uit de Russische ruimtepro
gramma's, en het is mogelijk dat de crisis
met de Apoilo-13 tot hetzelfde besluit
leidt. Niemand lean volhouden dat de we
tenschappelijke doelen op de maan van
dringende aard zijn. De snelheid om meer
te weten te komen over de structuur van
de maan en andere planeten is onverge
lijkbaar met de vooruitgang van het
menselijk welzijn Met een reeds ont
nuchterde president, de NASA somber
gestemd, en zwaardrukkende binnen- en
buitenlandse problemen, zouden de pre
sident en zijn ruimte-adviseurs deze ge
legenheid goed kunnen aangrijpen het
hele Apolloproiect in de mottenballen
stoppen.
Dit hoeft nog niet te betekenen dat er
geen bemande vluchten meer zullen
plaats vinden. Het programma van de
NASA is ail snel naar verschillende
systemen aan het zoeken voor langdurige
vluchten rond de aarde! voor de ontwik
keling van ruimtestations en voor relatief
goedkope pendelsystemen. Dit is de weg
die de Sovjet-Unie is ingeslagen, en velen
zijn van mening dat deze ontwikkeling
de maanvluchten vooraf had moeten
gaan. Misschien is er een ramp voor no
dig om de NASA andere wegen te doen
inslaan. Al zou dit het laatste moeten
zijn dat nodig is.
Fred Haise stapt hier als eerste in
de rubberboot. Een kikvorsman biedt
intussen John Swigert de helpende
hand en James Lovell wacht in de
cabine rustig zijn beurt af na de
voor de astronauten zo succesvol
verlopen landing. (Radiografische
telefoto).
(Van onze onderwijsredactie)
De kandidaten voor het diploma
m.u.lo.-A van christelijk en openbaar
u.I-o. hebben sportonderwerpen en actue
le problemen in hun examenopgaven aan
getroffen. Ze konden uit tien onderwer
pen kiezen voor de stelopdracht. „Ons
team werd kampioen" en „De voorberei
ding was leuker dan het feest" waren de
favoriete onderwerpen. Slechts enkelen
waagden zich aan het actuele onderwerp
„Kleine middenstanders komen in moei
lijkheden". De tekstopgave voor Neder
lands ging uit van een krachtig stuk pro
za van W. F. Hermans: „De laatste resten
tropisch Nederland". De zestien vragen
over de problemen van Curacao zullen
de examinandi niet voor grote proble
men hebben gesteld.
De Franse tekst „L'homme aux doigls
d'or" (geen familie van Goldfinger) was
een pittige opgave, die de leerlingen
moeilijk vonden. Voor het „Motivez
votre réponse" in de opdrachten stelde
hoge eisen aan het actief taalgebruik.
De meetkundevraagstukken bestonden
uit een analyse en constructie, een vraag
stuk over de cirkel en een vraagstuk over
driehoek en vierhoek. Vele kandidaten
zullen dit werk met de nodige inspanning,
mar toch met plezier hebben gemaakt.
De leerlingen die de handelsvakken ge
kozen hadden hielden zich de eerste dag
bezig met de kostprijsberekening van een
eethoek, bankkrediet, de goederenhandel
in vreemd geld en een aantal kleinere
vraagstukken over verschillende onder
werpen uit het onderdeel bedrijfsrekenen.
Bij Duits voerde „Störche im Dorf" de
leeringen naar het Brabantse dorpje
Hank, waar na jaren en na „dramatische
verwikkelingen" een ooievaarspaar neer.
strijkt op de door mijnheer pastoor ont
worpen lorenconstructie. In een twintig
tal vragen werden de kandidaten getest
op tekstbegrip. De leerlingen bleken niet
veel moeite met deze opdracht le hebben-
„A rescue in the jungle" was de En
gelse tekst, waarin een fotograaf van
wilde dieren vertelt over de wonderlijke
redding van een gazellejong. De vragen
en opdrachten noopten dc kandidaten tol
aandachtig lezen en herlezen van dc
Algebra A bestond uit een achttal
vraagstukken, die bij een goede voorbe
reiding en de nodige accuratesse lot een
goed resultaat konden leiden
Voor de handelskandidaten werd het
examen afgesloten met een drietal opga
van voor boekhouden een kolommen-
balans, een kas-gidoboek en een op
gave over de debiteuren- en crediteuren
administratie van de firma Pletersen. De
inventarisatie van de goederenvoorraad
was niet voor alle kandidaten een door
zichtige administratieve handeling. De
betaalcheque vormde een nieuw element
in de opgaven. Het geheel der opgaven
vormde gen flink stuk werk voor de
m.u.l.o.-abiturlënten.
DEN HAAG -Voor cle tweede maal
op enigszins brede schaal hebben leer
lingen van mavo III en mavo IV-scho-
Ien een schriftelijk mavo-examen af
gelegd. Vorig jaar leverde dit toch nog
wel „experimenteerexamen" betrekke
lijk veel geslaagden op. Of het er wal
mee te maken heeft weten we niet,
maar wel dit: het was een redelijk
examen, doch duidelijk pittiger dan vo
rig jaar. Het examen is dinsdag begon
nen en gisteren afgesloten, in afwach
ting van het mondelinge gedeelte.
De eersle examendag was voor Ne
derlands I, Handel I en Engels, afhan
kelijk van de gekozen vakken dus voor
een aantal kandidaten drie vakken op
een dag. Woensdag kwamen wiskunde I
en handel II aan de beurt. De donderdag
was voor Nederlands II (opstel), Frans
en natuurkunde en de laatste dag voor
Duits en wiskunde II.
De Nederlandse tekstverklaring was
van goed gehalte, genoeg voor een be
hoorlijke prestatie. Het opstel, eventueel
te vervangen door het schrijven van
een brief, gaf dank zij de gekozen on
derwerpen gelegenheid voor een pretti
ge opdracht; „als je nu een disc-jockey
was", „Inspraak" en andere. Voor het
mavo IV-examen was de tekst van
flink gehalte; ook het opstel gaf aan
trekkelijke mogelijkheden. De opgaven
Frans gaven redelijk werk, wel met de
niet onverwachte kleine lastigheidjes.
Het Engels was weer redelijk maar het
Duits was bepaald zwaar met een nogal
zwevende tekst waar de kandidaten
weinig houvast aan hadden. Bij het vak
natuurkunde (alleen mavo IV) een pro
bleempje door een fout in de opgaven.
Massa ep gewicht van eenzelfde wiel
waren gelijk. Niettemin kan geen leer
ling hier te veel moeite mee gehad
hebben; slechts een van de twee gege
vens was nodig. De vakken handel wa
ren niet te gemakkelijk, maar er waren
ook zaken bij die voor de kandidaten
eten en drinken zijn. Bij wiskunde was
een punt in een opgave gemakkelijk te
lezen als een maalteken; dat was zon
der tijdige waarschuwing wel reden
voor handen in het haai-.
(Van onze onderwijsredacie)
DEN HAAG Het is niet onmogelijk
dat R.K., P.-Chr.- en Openbaar mulo in
1970 een gezanmeljjk examen organise
ren. Als dit voornemen slaagt, eindigen
de organiserende examenverenigingen op
dezelfde wijze als zij voor meer dan 50
jaar zijn gestart: met één examen.
