GRAVEND NAAR
EEN DUISTER
MAANVERLEDEN
Zware taak voor Swigert
Druk programma
Apollo 13
ZATERDAG 11 APRIIi 1970
Zondag 12 april zullen te Moskou kosmonauten, geleerden en politici bijeen
komen om te herdenken dat het die dag precies negen jaar geleden zal zijn dat
de inmiddels om het leven gekomen Yuri Gagarin de eerste mens in de ruimte
werd. Het zal een weinig feestelijke herdenking worden, gezien de onbeduidende
successen die de Russen de laatste jaren op het gebied van de bemande ruimte
vaart boekten na de zo glansrijke resultaten in het begin der jaren zestig.
Overal zitten de projecten voor maanvluchten, ruimtestations en versterkte
raketten muurvast. Een voor vorige maand op het programma staande groeps-
vlucht met enkele bemande Soyoezcapsules is nog steeds niet begonnen. En
over de herdenkingsplechtigheid zal voor de Russen als grootste schaduw
vallen het feit dat een dag eerder van Cape Kennedy de derde bemande expeditie
naar het maanoppervlak van start zal gaan.
Apollo-13-commandant James Lo-
vell, 42 jaar oud en vader van een
zoon en drie dochters, is de man
met de meeste ruimte-ervaring.
Tijdens drie vluchten buiten de
dampkring schreef hij bijna 24
ruimtedagen op zijn naam.
Met de komende vlucht gaat Lovell
opnieuw een aantal records opei
sen. Met de vlucht van de Apollo-
13 zal hij de eerste mens worden
die voor de vierde maal een ruim
tereis maakt en die voor de tweede
maal met bestemming maan ver
trekt. Lovell, die de rang van kapi
tein ter zee bij de Amerikaanse
marine bezit, werd in 1962 astro
naut, waarbij hij deel uitmaakte
van een selectie van negen. Tot
zijn groep behoorden ook mensen
als Borman, Armstrong en Con-
Zijn eerste ruimtevlucht maakte
Lovell in december 1965 als tweede
man aan boord van de Gemini-7.
Zijn commandant was Frank Bor
man en samen brachten zij 14
dagen door in een baan om de
aarde, hetgeen tot nu toe nog
steeds een absoluut duurrecord in
de bemande ruimtevaart is. In no
vember 1966 was Lovell zelf com
mandant van de vierdaagse missie
van de Gemini-12. Zijn derde
ruimtevlucht maakte hij als twee
de man aan boord van de Apollo-8.
het eerste bemande ruimteschip in
de geschiedenis dat een reic, naar
de maan maakte zonder dat overi
gens een landing op het program
ma stond. De vlucht van de Apollo-
8 vond plaats tijdens de Kerstda
gen van 1968.
Vorige maand reeds kondigde Lo
vell aan dat de Apollo-13 zijn laat
ste ruimtevlucht zou worden. Hij
meent zich te moeten terugtrekken
ten gunste van jongere collega's,
die nog nooit in de ruimte zijn
geweest. „Ik heb mijn deel ruim
schoots gehad", waren letterlijk
Lovell's woorden.
Haise
Op het maanoppervlak zal Lovell
gezelschap hebben van astronaut
Fred Haise, die in 1967 in het
ruimtevaardersteam werd opgeno
men, maar nog nooit werkelijk de
ruimte in is geweest. Wel heeft hij
reeds deel uitgemaakt van de re
servebemanningen van de Apollo-8
(eerste maanvlucht) en van de
Apollo-11 (eerste maanlanding), zo
dat hij eigenlijk nauwelijks meer
onervaren genoemd kan worden.
Haise, die thans 36 jaar oud is,
nam in 1952 op 18-jarige leeftijd
dienst bij de Amerikaanse marine,
waar hij opgeleid werd tot jacht-
vlieger.
Van 1954 tot 1956 was hij vliegin-
structeur bij het korps
kwam daarna in dienst bij de
luchtmacht en vloog bij dit onder
deel ook weer twee jaar als jacht-
vlieger. In 1959 werd Haise uitge
leend als testpiloot bij de NASA,
vloog daarna weer enkele jaren
voor de luchtmacht en nam ten
slotte in 1964 ontslag uit de militai
re dienst om zich geheel te wijden
apn experimenteel vliegwerk, het
geen hij ook weer deed in dienst
van de NASA.
Haise heeft thans een vliegerva-
ring van bijna 6.000 uur. Evenals
Lovell is hij gehuwd. Hij heeft
twee zoons en een dochter.
Swigert
De derde man in de Apollo 13 is de
38-jarige vrijgezel John L. Swigert,
die start met een extra-handicap.
Niet omdat hij de eerste Amerikaanse
vrijgezel is, die aan een ruimtevlucht
deelneemt, maar omdat hij pas op
het laatste moment de taak kreeg
Ken Mattingly te vervangen, die
het gevaar loopt binnen enkele
dagen met rode hond op bed te
liggen.
Swigert behaalde achtereenvolgens
verschillende universitaire graden:
eerst in de mechanica in Colorado,
daarna in de ruimtewetenschap aan
het Rensselaer Polytechnisch Insti
tuut, en tenslotte handelsweten
schappen in Hartford.
Hij diende bij de Amerikaanse
luchtmacht van 1953 tot 1956 en
voerde in die jaren vluchten uit
boven Japan en Korea. Daarna werd
hij burgertestpiloot, om in 1966 bij
de NASA in dienst te treden. Hij
ontving in dat jaar een onder
scheiding voor zijn deelname bij een
demonstratie, waarbij een landings
systeem voor ruimtevoertuigen en
astronauten op aarde werd getest.
Zaterdagavond, om 20.13 uur Nederlandse
tijd, zal de Apollo-13, met aan boord de
astronauten James Lovell, Swigert en
Fred Haise, van start gaan. Lovell zal daarbij
als eerste mens voor de vierde maal de
ruimte ingaan. Haise, die met Lovell volgende
week de maan zal betreden, en Swigert
krijgen in de Apollo-13 hun „ruimtedoop".
Na een reis van 77 uur en 25 minuten zal het
ruimteschip woensdagochtend vroeg, om 1.38
onze tijd, op 115 kilometer hoogte achter
aan langs vliegen en daar moet Swigert
een remmanoeuvre van de grote
boordraket, de Apollo in een langgerekte el
lipsbaan om onze heelalbuur brengen. Precies
16 minuten later moet op de voorzijde van de
maan de laatste trap van de Saturnus-lan-
ceerraket neerstorten. Dit cilindervormige ge
vaarte zal zaterdagavond de Apollo vanuit
een aardbaan in de richting van de maan
stoten en vervolgens door de astronauten
worden losgegooid. Met behulp van afstandbe-
sturing hoopt te vluchtleiding te Houston de
rakettrap zodanig te geleiden dat hij woens
dagmorgen met een snelheid van 6.000 kilo-
I meter per uur op de maan te pletter zal
I slaan, ongeveer 200 kilometer ten westen van
de plek waar in november 1969 de astronau-
1Conrad en Bean met de Apollo-12 land-
I den. Doel van deze kosmische schrootdepone-
I ring is het creëren van een kunstmatige
"wanbeving, die geregistreerd moet worden
door de seismograaf welke Conrad en Bfean
op de maan achter lieten.
Nadat de Apollo nog diezelfde woensdagoch
tend zal zijn afgedaald naar een baan waarin
het ruimteschip op slechts 13 kilometer hoogte
over het landingsgebied bij de krater Fra
Mauro zal scheren en na een rustperiode van
acht a negen uur, zullen Lovell en Haise
woensdagavond in het maanlandingsvaartuig
overstappen en beginnen aan hun solo
vlucht.
Swigert moet daarna met het moederschip
alleen terugkeren naar een 110 kilometer
boven het maanoppervlak gelegen cirkel-
Odyssey en Aquarius
Tijdens de faze dat het moderschip en het
maanlandingsvaartuig gescheiden van elkaar
opereren, zal Swigert de radioroepnaam
„Odyssey" krijgen en het landingsscheepje
met Lovell en Haise „Aquarius".
Donderdagmorgen, om vijf minuten vóór vier,
moeten Lovell en Haise een zachte landing
uitvoeren in het ruwe, heuvelachtige hoog
land, iets ten noordoosten van de krater Fra
Mauro. Na de geslaagde landingen van de
Apollo-11 en -12 in de betrekkelijk vlakke
Zee der Stilte en de Zee der Stormen, heeft
de NASA nu durven besluiten tot een bezoek
aan het selenologisch veel aantrekkelijker
hoogland, daarbij voor een veilige landing
echter wel meer risico's aanvaardend.
Het gebied bij Fra Mauro is bedekt met
afzettingsgesteenten uit de oudste perioden
van de maangeschiedenis. Men verwacht dat
de astronauten monsters van gesteenten mee
naar de aarde zullen terug brengen die mil
jarden jaren geleden nog tientallen kilome-
JAMES LOVELL
ters onder het maanoppervlak verborgen la
gen en daaruit door een neerstortende me
teoor of komeet werden losgeslagen.
Maanwandeling
Ruim vier uur na de op zichzelf zeer lastige
landing, zal Lovell om 8.13 uur donderdag
morgen „Aquarius" verlaten. Ongeveer tien
minuten later zal Hai9e hem volgen.
Een van hun eerste taken zal dan zijn een
kleutentele visiecamera te installeren en zoda
nig op te stellen dat we op aarde al hun
werkzaamheden kunnen gade slaan. Ter her-
'kennmg zal Lovell op een arm en een
FRED HAISE
beenstuk van zijn ruimtepak een rode band
dragen, die voor de zwart-witkijkers als grijs
tussen overwegend wit te onderscheiden zul
len zijn.
Na het ook nog opstellen van een televisie-
zendantenne, het bijeen rapen van een aantal
grondmonsters en het fotograferen van de
omgeving, zullen beide mannen om kwart
over negen uit het vrachtruim van „Aqua
rius" het ALSEP-pakket, met daarin 5 meet-
tinstrumenten, verwijderen. Met dit pakket
zullen ze zich begeven naar een plek onge
veer 150 meter ten noordwesten van het
landingsvaartuig, waar ze de* instrumenten in
het volgende anderhalf uur zullen opstellen.
Dit tweede maanwaarnemingsstation (de
Apollo-12-astronauten hadden ook een ALSEP
mee) zal uit de volgende instrumenten be
staan: 1) een seismograaf, 2) een gasdetector,
3) een maanstofdetector, 4) een meter voor
elektrisCh geladen deeltjes en 5) een warmte-
uitwisselingsméter.
Dit laatste experiment heeft tot doel de
warmtc-uitwisseling die plaats vindt tassen
het binnenste en de oppervlaktelaag van de
maan, te meten. Daartoe moet Haise de
maan, te meten. Daarote moet Haise met een
speciale drilboor twee, drie meter lange, holle
buizen de maanbodem indrijven en in elk daar
van dan vervolgens 'n thermisch element plaat
sen. Beide elemnten moeten, evenals de ande
re vier meetinstrumenten, verbonden worden
met een radiozender, die de verzamelde gege
vens ongeveer een jaar lang naar de aarde
zal seinen. Gedurende die tijd zal de elektri
sche energie geleverd worden door een nucle
aire krachtbron.
Met dezelfde drilboor zal Haise daarna in een
tweeëneenhalve meter lange buis een maan-
monster trachten te verkrijgen dat de geleer
den inzicht moet geven in hoe de oppervlak
telaag bij Fra Mauro er in doorsnee uitziet.
JOHN SWIGERT
ons opnieuw onchristelijk tijdstip: tussen drie
en vier uur. Het uitstapje zal duren tot
uiterlijk acht uur die morgen en dus variëren
van 240 tot 300 minuten.
Ditmaal staat een langere wandeling op het
programma, een die moet voeren in noordoos
telijke richting, waar op de top van een
heuvel, de in Houston al veel besproken
„Kegelkrater" ligt. Toen deze 300 meter brede
en 50 meter diepe krater in de prehistorie
van de maan werd gevormd, werden de di
verse afzettingslagen als grote en kleine
steenklompen naar buiten geworpen. Aan de
voet van de kegelvormige heuvel, waaraan de
krater op de top zijn naam te danken heeft,
liggen de grondmonsters uit het nog vrij
duistere maanverleden dus als het ware voor
het oprapen.
Ongeveer 1.300 meter zullen Lovell en Haise
moeten afleggen om de voet van de heuvel te
bereiken. Tijdens de wandeling zullen ze
weer zorgvuldige selecties maangrond verza
melen en indien de helling van de heuvel niet
te steil is, zullen ze zelfs trachten tot aan de
rand van „Kegelkrater" te klimmen, vanwaar
ze een schitterend uitzicht over de omgeving
moeten hebben.
Alles bij elkaar hopen ze vrijdagochtend zo'n
kleine drie kilometer al speurend en fotogra
ferend af te leggen, hoewel optimisten te
Houston het niet voor onmogelijk houden dat
de twee mannen in staat zullen zijn een
wandeling van vier vijf kilometer te ma-
Een van de grote primeurs bij beide maan-
wandelingen zal het feit zijn dat de astronau
ten niet alleen de beschikking zullen hebben
over fotocamera's, doch tevens de eersten
zullen zijn die gaan filmen, waartoe Lovell
een Maurer-16 mm.-camera bij zich zal dra
gen.
Tweede beving
Als Lovell en Haise vrijdagmorgen rond acht
uur in „Aquarius" zullen zijn teruggekeerd, is
de tijd gekomen om aan de terugkeer te
denken. Na het afwerken van een lange
controlelijst, zal gestart worden om 13.22 uur,
na een verblijf op de maan van 33 uur en 27
minuten, twee uur langer dan het landings
vaartuig van de Apollo-12 op de maan
Dan kan de jacht beginnen op het moeder
schip „Odyssey", waarin Swigert nog steeds
om de maan draait. De koppeling van „Aqua
rius" en „Auriga", gevolgd door de terugkeer
van Lovell en Haise naar het bemanningver-
blijf in het moederschip, zal om vijf uur
vrijdagmiddag plaatsvinden.
Daarna zal het landingsscheepje losgegooid en
met behulp van afstandbesturing omlaag ge
bracht worden, zodat het tegen kwart over
negen vrijdagavond zal neerstorten 68 kilo
meter ten westen van de plek waar Lovell en
Haise enkele uren eerder nog rustig rond
wandelden. Ditmaal zal de inslag en de daar
uit voorvloeiende maanbeving geregistreerd
kunnen worden door twee seismografen, die
van de Apollo-12 en de kersverse van de
Apollo-13.
Terug op aarde
Zaterdagavond om 19.42. na in 90 uur de
maan 46 maal omcirkeld te hebben, zal de
Apollo-13 de maanbaan én de maan vaarwel
zeggen om de terugreis naar moeder aarde te
aanvaarden. De landing in de Stille Oceaan
zal plaatsvinden op dinsdag 21 april, 's avonds
om 21.16 uur Nederlandse tijd na een reis
van tien dagen, één uur en drie minuten.
GERARD J. PLUKKEL
Extra uur
Hoewel volgens de planning de eerste maan
wandeling vier uur zal duren, mag venvacht
worden dat tegen tien uur 's morgens door
„Houston Control" besloten zal worden er vijf
uur van te maken, vooropgesteld natuurlijk
dat de zuurstofvoorraad in de rugpakketten
van de astronauten daarvoor nog toereikend
is en Lovell en Haise niet al te vermoeid
De resterende twee uur (Van 11 tot 1) wil men
de astronauten dan laten besteden aan een
wandeling naar de 100 meter brede Sterkra
ter", 750 meter ten noordwesten van „Aqua
rius" gelegen, waarbij ze onderweg allerlei
grondmonsters kunnen verzamelen. Uiterlijk
rond een uur moeten ze in de cabine van het
landingsvaartuig terugkeren na eerst nog een
vaantje van aluminiumfolie in het direkte
zonlicht te hebben opgesteld. Dit dunne vel
letje metaal zal pas de volgende dag weer
worden opgehaald om mee terug genomen te
worden naar de aarde ten behoeve' van het
onderzoek naar de in zonnewind aanwezige
edelgassen, dat onder leiding staat van de
Zwitserse geleerde dr. Joannes Geiss.
Lange wandeling
Wie meent dat astronaut John Swi
gert het tijdens de vlucht van de
Apollo-13, en met name in de 41
uur dat Lovell en Haise op stap
lijn met het landingsvaartuig, ge
makkelijk zal hebben komt bedrogen
uit. Het is zelfs de vraag of Swi-
in de periode dat Lovell en
Haise zich op het maanoppervlak
bevinden de tijd zal hebben voldoen-
de te slapen en te eten, laat staan
dat hij ook nog over zijn eenzaam
heid zal treuren.
Swigert is al. de man die tijdens
de tiendaagse vlucht verantwoorde
lijk zal zijn voor de besturing van
het Apollovaartuig Zodra het
ruimteschip zaterdagavond in een
haan om de aarde is gekomen, zal
hij met Lovell van plaats wisselen
i in de meest linker stoel in de
eockpit plaatsnemen waar zich al-
'e besturingsorganen van de Apol
lo bevinden.
Swigert moet het landingsvaartuig
aan de neus van het bemanningver-
blijf vastmaken, hij moet de koers
correcties uitvoeren, ervoor zorgen
dat de remmanoeuvre om in 'n baan
om de maan te komen correct ver
loopt en vervolgens het landings
vaartuig naar de lage ellipsbaan
brengen.
Zodra Lovell en Haise hem hebben
verlaten, zal Swigert helemaal
alleen moeten terugkeren naar de
110 kilometer hoge cirkelbaan. En
ook al het navigatiewerk op de heen
weg, tijdens de 90 u. durende vlucht
om de maan en tijdens de terug
reis komt voor rekening van deze
34-jarige marine-officier.
Naast het onderzoek van de maan
bodem. kent deze vlucht echter ook
nog een aantal fotografische expe
rimenten. zoals het verkennen van
toekomstige landingsgebieden, het
op de gevoelige plaat vastleggen
van allerlei lichtverschijnselen in
de ruimte en het nauwkeurig in
kaart brengen van topografische
herkenningspunten op de maan. En
ook dit fotografenwerk zal tot Swi
gert omvangrijke taak behoren.
Tijdens de vierde omwenteling om de
maan zal het gebied in de buurt van
de krater Censorinus (doel van de
Apollo-15) worden verkend.
Donderdagochtend, nadat hij
eerst naar de cirkelbaan is terugge
keerd, zal Swigert het baanvlak
wijzigen om de volgende dag op
nieuw Censorinus te kunnen verken-
Zaterdagochtend, wanneer hij in
middels alweer gezelschap van zijn
twee collega's heeft gekregen, zal
Swigert het baanvlak opnieuw
wijzigen, ditmaal ten behoeve van
een fotografische verkenning van
Davey Ril en de krater Descartes.
Ook in de buurt van deze plaatsen
zullen in de toekomst mogelijk Apol-
lo-bcmanningen een landing gaan
Voor zijn werk zal Swigert de be
schikking hebben over twee Has-
sel blad-fotocamera's, een Maurer-
fiimcamera en een Hycon, die op het
eerste gezicht niets meer weg heeft
van een fotografisch apparaat.
Dit. gevaarte is 70 centimeter lang
en heeft een breedte en hoogte van
30 centimeter. De camera moet be
vestigd worden in de raam sponning
van het toegangsluik van de Apol
lo en heeft de eigenschap tijdens
het maken van foto's te compense
ren voor de snelheid waarmee het
ruimteschip zich boven het maan
oppervlak beweegt.
Op de te maken foto's moeten voor
werpen op het maanoppervlak met
een doorsnede van één tot acht me
ter nog te onderscheiden zijn.
Fred Haise boort met een bijzondere boor tot drie meter diep in een kunstmatige maanbodem.
Daarmee kan tevens op verschillende diepten de temperatuur worden gemeten. De proeven
zijn volgende week van groot belang.
