RADIO-
VOSSEJACHT
STUURT
BIOLOGEN
HET BOS IN
Straf is niet het middel
om lastigheid op te lossen
TE 05420 20456
ARNHEM „Pm op, steek uw vinger niet door het gaas, want dan is-ie er zó af!" waarschuwt
de verzorger. \vy staan b(j oen paar kooien met vossen op het terrein van het Rijksinstituut
voor Natuurbeheer to Arnhem. Even later zien we, hoe dr. J. L. van Haalten, Nederlandse vosscn-
deskundige nummer één. een andere kool binnengaat en er na veel geduld in slaagt, een vos
te aaien. De ene vos Is de andere niet! Maar de ene vos is we) even gevaarlijk als de andere,
wanneer het gaat om het overbrengen van de „wildrabics", een soort hondsdolheid, waarvan in
het buitenland honderden dieren het slachtoffer z(jn geworden en die ook voor de mens
gevaarlijk kan zijn, Nederland is er tot dusver vrij van gebleven. Maar men weet eigenlijk nog
te weinig van de gedragingen van de in dit opzicht gevaarlijke vos. Daarom heeft dr. Van
Haaften een aantal vossen met kleine zendertjes uitgerust en lopen hij en zijn medewerkers daar
nu b(j nacht en ontij met een radio-ontvanger achteraan.
Reintje in de houdgreep. De ex-jachtopziener is er niet bang voor.
Dr. Van Haaften is hoofd van de af
deling wildbiologie van het instituut.
Vorig jaar aijn de beide rijksinstanties,
die op dit terrein opereerden, samen
gevoegd. In Zeist staat de afdeling, die
vroeger het RIVON heette, ln Arnhem
werken de vijf afdelingen van het vroe
ger# ITBON ln een gloednieuw ge
bouw, dat met laboratoria, vriescellen,
een fotodienst en een staf van weten
schappelijk* werkers uitgerust is. Wild
biologie is een van die afdelingen. Dr.
Van Haaften werkt or met drie biolo
gen en vijf assistenten plus zo nu en
dan een student, die een half jaar prak
tijkervaring komt opdoen. De meeste
mankracht is op dit moment ingezet
voor de vossenstudie.
Bij de staart
Het ia geen weidelijke jacht, die dr.
Van Haaften en zijn mannen bedrij
ven. Toch weten ze alles van de jacht.
Eén van de assistenten is oud-jachtop
ziener. Hij ziet er niet tegenop, om
een vos bij de staart uit z'n hol te
trekken. Trefzeker grijpt hij dan met
de andere hand het dier zó achter de
kop vast, dat het niet meer kan bij
ten. Ook komt er wel een dasseklem
aan to pas, om de oude (moer)vossen
in het uitgegraven hol te 'pakken. De
jonge vosjes, geven minder moeite.
Een andere methode om de vossen te
De vos is een uiterst slim dier. Uitroeien kun je hem nooit! zegt iedere deskundige.
vangen is het afsluiten van alle uit
gangen, op één na, waarna de twee
felle dashondjes in de burcht losgela
ten worden. Zij drijven de vos naar
buiten, waar hij in een net verstrikt
De jonge vosjes worden gemerkt, de
oude krijgt een halsband om mot een
zendiertje. Vorig jaar zijn er voor het
eerst zo enkele dieren toegerust. Dit
jaar wordt het opnieuw gedaan, want
de oude zenders zijn uitgewerkt. Alleen
de nawinter is geschikt om vossen te
vangen: alleen als ze jongen hebben,
verblijven ze onder de grond.
Tweede woning
Een vos kent geen woningnood. Meest
al bezit hU meer dan één burcht. Heb
ben de jongen, die omstreeks half maart
geboren worden, 't hula te veel bevuild
of komen er te veel mensen ln de buurt,
dan verhulst de moervos met jongen
en al naar een ander onderkomen.
Do biologen hadden dat al oerder ver
moed, maar het onderzoek met de zen
dertjes heeft het bevestigd.
De zenders hebben maar een beperkte
actieradius, vooral in heuvelachtig ter
rein. De onderzoekers moeten dus met
hun ontvangers achter de „radiovos-
sen" aanlopen. Maar ze worden niet
moe dat te doen, zolang er nog onvol
doende antwoord bestaat op vragen als:
hoe leven de vossen, hoe is hun gedrag,
Arnhemse procureur-generaal mr. J. P. HUSTINX:
ARNHEM ,*,Moet de gemeenschap niet eisen, dat orimina-
liteitsbestrjjdende maatregelen verplicht worden gesteld, om
daarmee de verlokking te vermijden? De winkelier zegt dat 3
procent verlies door diefata] is Ingecalculeerd ln de prUzen. Is
het niet doeltreffender om bU de ingang een bord op te hangen
waarop ataat: steel niet. Diefstal loont niet. Waarom laten wij
in grote lijnen na te stelen? Omdat we gelazer krijgen. De wet
iz er om gedragspatronen te beïnvloeden. Nu gaat het erom dit
tot gelding te brengen. Niet door verbalen, maar door maat
regelen in het preventieve vlak.
Als uitlekt dat vanavond in uw woonplaats de politie gaat
controleren op dronken chauffeurs en u kunt toch uw borreltje
niet laten ataan in de bar op de hoek. wat doet u dan? TI Iaat
zich rijden. Ons gedrag wordt minder bepaald door de straf,
die in de wet staat. Als u nw schoonmoeder gaat vermoorden,
vraagt u zich niet af of u nu drie of twaalf jaar krijgt.
Professor Buikbuizen heeft onlangs een proef genomen met
bandencontrole in twee steden: Groningen en Leeuwarden.
Eerst door straatcontrole in beide steden. Dat leverde een
X-percentage gladde banden op. Toen is er weer een controle
gehouden in beide steden, met dit verschil dat de controle in
de ene stad wel en in de-andere niet werd aangekondigd. Dat
gaf meteen al grote verschillen in de percentages. Daar wasr
de controle was aangekondigd reden veel minder wagens met
gladde banden".
Mr. J. P. Hustinx, procureur-generaal
ln het Arnhemse paleis van Justitie.
Hij antwoordt op vragen die niet ge
steld sijn, gemakkelijk, alsof het gaat
om iets wat hem hoog zit, wat hem
zwaar op het hart ligt.
„Vroeger zei men, dat een verbaal
belangrijk was. Tegenwoordig zeg je:
als het gaat om een leefbare maat
schappij. dan blijken er talloze midde
len om het gedrag van de mensen te
beïnvloeden. Wij krijgen steeds meer
oog voor het preventieve. Vroeger was
de zin van de straf vergelding. Nu is
de straf een instrument van de maat
schappij om het gedrag te beïnvloeden.
Wat heb je dan nodig? Gedragsdeskun
digen. Daar is steeds meer vraag
Neem de verkeerssector. Vorig jaar
zijn er ongeveer twee miljoen overtre
dingsverbalen en betaalde waarschu
wingen uitgedeeld. Nu is de vraag of
dit heeft geleid tot meer veiligheid en
Een agent, die mij zegt: meneer u
moet vandaag uw stoepje van sneeuw
ontdoen, die verhoogt de leefbaarheid
meer dan de agent die mij een ver
baal geeft. Hij zorgt ervoor dat "n oude
dame niet haar been breekt. Moet je
nu zeggen dat de wet niet gehand
haafd is? Natuurlijk niet. De wet is
geen doel, maar middel!"
„Wordt de politie ook in die zin opge
leid?"
„Ja. de politie wordt daarin geïnstru
eerd. Er zijn elke week cursussen
Daar spreekt de socioloog over de
ethiek van de politie, of over een
vraag als: wat is gezag en hoe hand
haaf je het?
Kijk, vroeger had de agent vanzelf
sprekend gelijk. De minister had gelijk
De hoofdredacteur had gelijk. Daar
werd niet aan getornd. Nu met een
mondiger massa, met een openheid van
samenleving, gaat het om de argu
menten. Het gezag is niet meer van
zelfsprekend. De agent, de minister
de hoofdredacteur, ze moeten het waar
maken".
„Zit de justitie niet een beetje in dc
maag met psychiatrische rapporten
die verdachten ontoerekeningsvatbaar
verklaren? Het publiek voelt een daar
door lichtere straf voor vaak zeer zwa
re misdrijven als onbevredigend aan".
„Als u een maagzweer hebt voelt u
zich rot. Dan zult u thuis en op uw
werk minder gezellig zijn. Is dat uw
schuld? Dan zegt moeder tegen de kin
deren: pappie is wat ziek. Zo moot
je ook tegenover een verdachte staan,
waarvan de psychiater zegt: hij is wat
gestoord. We moeten begrijpen, dat
zo'n_ stoornis invloed heeft op het ge
drag van de man.
Als bovengrens van de straf geldt de
mate van schuld. De strafrechter mag
slechts binnen de mate van schuld
straffen. Als een psychiater vaststelt,
dat uw toerekeningsvatbaarheid ge
daald is, dan is het feit u niet vol
ledig toe te rekenen door verstands
verbijstering, een gebrekkige ontwikke
ling, een ziekelijke storing. Daarmee
is uw verwijtbaarheid minder groot.
Als 'n psychiater dat zegt dan mag de
strafrechter u de daad niet volledig
toerekenen. Dan is uw schul'd geringer
of er is helemaal geen sprake van
schuld. Wij hebben een schuldstraf
recht. Dat wil zeggen: geen schuld,
geen straf.
Wat deze mensen nodig hebben is:
alles aan hen doen wat nodig is om
hen te genezen. Het is van belang, dat
Waarom
stelen wa niet?
Omdat
we gelazer krijgen!
pij en ik stop u in de gevangenis, dan
breng ik u in contact met de hopeloos
heid. Vroeger werd een delinquent in
zijn eenzaamheid op zichzelf terugge
worpen, door berouw verteerd, in de
hoop dat hij tot inkeer zou komen. Nu
zeggen we: de mens is een gemeen
schapswezen. Geen cellulair, maar
groepswerk. Leer iemand, die niet kan
functioneren in de maatschappij, zich
sociaal te gedragen.
Terugkomende op uw vraag: met de
tekortschietende ouders heb ik meer
medelijden dan met. de kinderen, die
niet beter weten. Niet de strafdreiging,
maar de angst om ontdekt te worden
houdt onz tegen.
Signaal
Mr. J. P. Hustinx
do man die met kindoren klungelt,
wordt beschermd tegen de afwijking
in zichzelf. Hij wofdt Ier beschikking
van de regering gesteld. Dat wil zeggen
gesteld. Dat wil zeggen: verpleegd, zo
dat de oorzaak van zijn ziekte wordt
weggenomen.
Daar gooit de legering veel geld te
genaan. Voor 1970 is voor dit doel 36
miljoen gulden op de rijksbegroting uit
getrokken. De duur van de terbeschik
kingstelling wordt niet uitgemaakt dooi
de rechter. De recther kan het elke
twee jaar verlengen, op advies van de
behandelende arts".
Medelijden
„Voelt u medelijden met dit soort
..Medelijden? De mens is voor mij altijd
door God geschapen. Mijn mening is
dat wij allemaal dicht bij de misdaad
staan. Om met Sartre le spreken: We
hebben allemaal vuile handen: wij hou
den de misdaad in stand om commer
ciële redenen. Misdaad is maar een
stukje van het kwaad in de wereld
Als u uw vrouw doodpest Is dat" een
misdaad, geen misdrijf. Als iemand nlel
in de maatschappij kan functioneren
heb ik medelijdon, ja. Maar we moeten
meer medelijden hebben met de maat
schappij. omdat we onvoldoende mid
delen hebben om het kwaad te beatrij-
Waarom pleegt u geen overspel? Omdat
u houdt van uw vrouw, uw kinderen
Wat zullen de mensen zeggen, de buren
uw schoonmoeder? Die sociale controle,
die ons weerhoudt van het overspel is
preventief.
Als ik u moet beïnvloeden om u betei
te doen functioneren in de maatschap-
„Daar ga ik u niet op antwoorden.
Ik vind dat de ambtenaren van het
openbaar ministerie naar buiten toe
één lijn moeten trekken. In de interne
contacten mogen ze van mening ver
schillen en elkaar dat zeggen. Maai
ik geloof niet, dat straf het middel ls
om lastigheid op le lossen. Straf is het
alerlaatste wat de wet moet toepassen
op de burger met afwijkend gedrag..
Je kunt zeggen: wetsovertreding, dus
straf. Kunnen we niet veel beter rede
neren: wat ziet de maatschappij hier''
Een signaal dat er iele schort aan de
ontwikkeling van de samenleving. Zoek
de oorzaak. Het gaat me niet om de
wet het gaat me om de maatschappij
,lk geloof in de mogelijkheid van de
sanerende werking van een conflict
Als er een abces zit moet het wel een-
uitbreken om te genezen.
Wat nodig is. is samenspraak tusser
allerlei instanties die ermee te maken
hebben Niet een officier van justitie
alleen. Het gaat bij mij steeds duide
lijker om de vraag: wat is een goed-
samenleving-* Vroeger maakte de man
die de wet h; ..ifde dat uit. Nu
moet je je be- n op de oorzaak
van ordeverstoring op straat, van drugs
van het geroep om vrije sex.
Justitie, Sociale Zaken, Jeugd. Er is
bijna geen onderwerp meer dat niet zo
gecompliceerd is, dat het ni"1 meerden
instanties en departeme- raakt
Daarom is dit voor de i iter zo'n
moeilijke tijd. Zoeken, zoeken, zoeken
Met elkaar. Wat is de juiste straftoe
meting? Dat kan niet zonder de inbreng
van deskundigen op elk gebied.
De jurist is opgevoed met het han
teren van de regels. De socioloog kan
als het ware het maatschappelijk effect
Kunnen we samenvattend
en dat het strafrecht een
ndergaat?"
hoe groot is hun areaal, hoe en wan
neer vangen ze hun prooi?
Doel van het wildbiologiach onderzoek
is het vergaren van kennis, waarmee
men de beheerders van natuurterreinen
van advies kan dienen. In het geval
van de vos gaat het er bovendien om,
meer aan de weet te komen over de
verspreiding van de wildrabieg. Bij de
laatste uitbarsting van hondsdolheid in
Nederland, die in 1962 in de buurt van
Amsterdam plaatsvond, zijn vijf men
sen, een aantal honden en katten en
een geit aan de beet van een dolle
hond overleden. Hier ging het echter
om de echte rabies, die door huisdie
ren overgebracht wordt. De wildrabies
is in Nederland gelukkig nog niet voor
gekomen. Dat is voor een deel mis
schien te danken aan de inenting van
huisdieren, maar het is ook best moge
lijk, dat er nog nooit een besmette vos
op Nederlands gebied is doorgedrongen
Onheilspellende opmars
Drie jaar houdt de heer Van Haaften
zich nu speciaal met dc vossen bezig,
gevolg van het feit, dat een aantal ja
ren geleden de wildrabics in Duitsland
onheilspellend in noordelijke richting
oprukte. In de richting van Denemar
ken drong de ziekte door tot aan
Sleeswijk-Holstein en over de Rijn
verspreidde zij zich via het Moezel en
Eifelgebied naar België en Frankrijk-
Voor Nederland vormde het Rijndal
toch wel een natuurlijke begrenzing
van het vosrijke Zuid- on Midden-
Dubteland.
Uit de eerste r esultaten van het mer-
kenonderzoek blijkt, dat een vos door
gaans niet verder komt dan zijn- eigen
gebied, binnen een straal van vijf ki
lometer. De verste door een vos afge
legde afstand, die men vast kon stel
len was zesentwintig kilometer,
maar dat was een uitzondering. In
Je kunt
een dolle vos
geen zendertje
omdoen
Mr. Hustinx (links) maakte ook deel uit van het forum, dat voor de t.v.-uitzending „Aktion-Kennzeichen
X-Y, een Duits-Nederlandse produktie, de criminele problematiek besprak. Tijdens de uitzending werd jacht
gemaakt op voortvluchtige misdadigers. Naast mr. Hustinx zitten achter de forumtafel de journalist Johan
van Minnen en do Enschedeso commissaris van politie, mr. R. R. Pel.
nagaan. Daarenboven kan hij de maat
schappij gadeslaan.
Dit is een mooi voorbeeld. Minister
Polak van Justitie heeft ingediend een
wetsontwerp tot afschaffing van de
strafbaarheid van homoseksuele rela
ties van meerder- met minderjarigen.
Als dit artikel 248 bis komt te vervallen
blijft 247; dat ontucht met minder
jarigen van beide geslachten beneden
de 16 jaar verbiedt. Uit de toelichting
bij dit wetsvoorstel blijkt, dat hand
haven van 248 bis voor de maatschap
pij schadelijker zou zijn dan wanneer
je het schrapt.
En nu komt het: het wetsontwerp
steunt op een advies van een commis
sie, die onder leiding stond van prof.
dr. N. Speijer, hoogleraar in de sociale
psychiatrie te Leiden. Begrijpt u? Zorg
dat wettelijke regelingen in de actuele
ontwikkeling van de samenleving wor
den aangepast. Een jurist zou hebben
gezegd: handhaaf dat artikel, want het
mag niet.
Weekendstraf
..Het is een korte straf van maximaal
veertien dagen, gedurende de week
einden uit te zitten. Het lijkt licht
zo'n vijf keer twee dagen zitten. Dot
het maar eens. Krijg je veertien dagen
dan weel je dat je zeven weekenden
lang vastzit. Niet vrij. zeven weekein
den moet je jo van je gezin losscheu
Voordeel is, dat |e baas, buren, famili-
er niets van hoeven te merken. D<
straf schaadt dan niet. Op deze manie
ontdoe je de straf van schadelijke bij
verschijnzelen als gezinsmoeilijkheder
ontslag, seksuele moeilijkheden ïedei
een. die veertien dHgen hechtenis o
minder krijgt kan het openbaar minis
terie verzoeken de straf ln de wee'
"inden te moeten uitzitten".
Onderzoek
naar wildrabies
vooral zaak
van veel
wandelen
Duitsland worden de dieren fervent
bestreden. Daar werpt men zelfs blik
jes gas in de holen. Een vos is even
wel zo sluw, dat het volgens de des
kundigen volstrekt onmogelijk is. om
het dier helemaal uit te roeien. Maar
er ontstaan natuurlijk wel vosarme
gebieden. In plaats van „import" van
(eventueel besmette) Duitse vossen,
ontstaat daardoor een „export" van
Nederlandse dieren en dat houdt tot
dusver de rabies buiten onze grenzen.
De rabies is een virusziekte en men
weet nu, dat de vos de besmetting over
brengt. Maai- waar zit het „reser
voir"? Pas wanneer die vraag beant
woord is, kan men over effectieve be
strijdingsmaatregelen gaan denken.
Vandaar het onderzoek van dr. Van
Haaften en zijn medewerkers. Zolang
er geen zieke vossen in Nederland zijn,
kan hij op one grondgebied het vraag
stuk nooit oplossen. Maar hij werkt
dan ook niet alleen.
Samenwerking
Er is een international* samenwer
king op gang gekomen, waarin Neder
land een belangrijk aandeel heeft. Op
aansporing van de Wereldgezondheids
organisatie zijn vertegenwoordigers
van Nederland. Duitsland. Zwitser
land en Tsjecho-Slowakije vorig jaar
voor dit doel bijeen geweest en nader
hand is men bij elkaar gaan kijken.
Ook Frankrijk heeft interesse getoond.
Maar het blijft moeilijk, want Je kunt
een dolle vos geen sendertje omdoen.
Zo'n dier moet gewoon «o snel moge
lijk dood. Je blijft er trouwens wel met
je handen af! In de landen en gebieden,
waar de rabies heerst, kan men weer
geen vossen merken, omdat daar de
onverbiddelUke wet geldt: uitroeien
Via de internationale samenwerking
hoopt men toch op dc duur voldoende
gegevens te versameien, om tot be
paalde conclusies te komen. Of dio
voor de vos prettig zullen zijn moet nog
helemaal worden afgewacht.
Een chirurg opereert. Hij kan mi
grote waarschijnlijkheid tegen een pa
tiënt zeggen: met veertien dagen ben
u weer thuis. Hij heeft de bloedproet
urine, koortsthermometer Ik ben al
leen jurist. Ik moet snijden. Maar wee
niet of ik goed snijd. Dat is moeilijk. Di
is een zeer gecompliceerde maatschap
pij. Naarmate de gecompliceerdheid toe
neemt is meer inzicht nodig in zaken
die het functioneren van die maat
schappij bemoeilijken
JOH. M. PAMEIJLR
Geschoten vos. die als Welpje een merk in het oor krecc: ITBON, d*
oude naam van het ondersoekinstituut in Arnhem.
