EXPO 70
FUTURISTISCHE KERMIS
Nederland in 36 kilometer film
KUNSTWERELD
BESTUURD
DOOR
ROBOTS
UIT
EEN
KUNSTHEMEL
-\
OSAKA In de heuvels ten noordoosten van Osaka
komt vandaag een futuristische stad van vreemdsoortige
halve bollen en veelvlakken tot leven, die luistert naar
de naam EXPO 70: de wereldtentoonstelling die vandaag
door keizer Hirohito wordt geopend. Japan, het eerste
Aziatische land dat een wereldtentoonstelling binnen
zijn grenzen heeft, heeft zich op deze dag grondig voor
bereid. Naar verwachting zullen immers alle bestaande
records van bezoekers worden gebroken. Per dag trekt
de EXPO 70 vermoedelijk tussen 4 en 600.000 bezoekers,
dat betekent 50 tot 60 miljoen in de zes maanden dat
haar poorten geopend blijven. Het is bovendien de groot
ste expositie tot op de dag van vandaag: zesenzeventig
landen nemen deel, er zijn meer dan honderd paviljoens,
24.000 mensen zijn er tewerkgesteld waaronder 2000 hos
tesses. Japan verwacht uit het buitenland 300.000 bezoe
kers, waarvan 50.000 uit Europa en 200.000 uit Amerika,
allen vol belangstelling naar wat nu de nieuwe
wereld genoemd mag worden: zowel geografisch als
temporeel. Het is Japan, Azië, dat laat zien hoe de wereld
staat op de drempel van een nieuwe tijd, de tijd van
atoom en ruimte, het magische jaartal tweeduizend.
(Van t
i speciale verslaggever)
Onder de veie revoluties in de wereld
van nu is die van de architectuur de
meest opvallende bij het zien van de
nieuwe EXPO. De stad van de wereld
tentoonstelling is het produkt van bouw
stijlen die aan alle tot nu toe bekende
vormen voorbijgaat. Beperkingen door
materiaalkeuze en nationale stijlen lij
ken voorgoed tot het verleden te horen.
Als er temidden van die eindeloos lij
kende bouwchaos al een eenheid te ont
dekken valt, is het die van een we
reldomvattende anarchie in het zoeken
naar vernieuwing en bevrijding.
Allerlei vormen uit het dagelijks leven
vinden in de expositieruimten him
weerslag. Zo ontstaan bouwdingen.
Een pneumatische structuur vormt het paviljoen van Fuji, waar de
36 maatschappijen van de'groep onderdak vinden. De constructie is
opgebouwd uit luchtbalken van vinyl en synthetische rubber. Een
enorme draaitafel maakt het mogelijk dat de bezoekers het inwendige
binnen tien minuten zien, zonder een stap te verzetten. Evenals in het
Nederlandse paviljoen wordt er geëxperimenteerd met nieuwe syste
men van projectie.
De Japanse regering komt met een complex van vijf cirkelvormige
bouwsels, die overeenkomen met de blaadjes van kersebloesem. Daarin
wordt een beeld gegeven van de historische groei van de Japanse
cultuur, maatschappij en economie, zijn huidige voorspoed en schitte
rende toekomst. Kortom een beeld van „Japan en de Japanners".
bouwobjecten, die een beeld geven
- van..een futuristische kermistent op
grote schaal. Amerika produceert een
reusachtig spiegelei, Japan een groep
tamboerijnen, Frankrijk een stel enor
me golfballen, Zwitserland een kristal
len boom, de Sovjet-Unie een gesti
leerde vlag. De paviljoens die hierbij
achterblijven, zoals de zeven verdiepin
gen hoge pagode die de dromen van
oud Japan symboliseert, accentueren
nog eens extra het futurisme dat hen
omgeeft. Al geven enkele van deze pa-
viljoens-oude-stijl ook aan dat Japan
zijn heimwee naar het verleden met
zijn houten huizen, tempels en paleizen
nog niet kwijt" is. Het is het beeld van
Japan, waar toekomst en verleden strij
den om de beste plaatsen, maar waar
hout, steen en beton het gaan afleggen
tegen metaal en plastic.
Binnenshuis gaat het dezelfde kant op.
Het kunstlicht heeft er het zonlicht ver
vangen, de muren staan niet toe dat 'n
glimpje naar binnen dringt. Ramen
zijn verdwenen en binnen heerst een
atmosfeer van airconditioning en licht-
fantasieën. Van binnen lijkt ook vrijwel
elk paviljoen een immense machine die
heel het leven bepaalt. En dan gaat het
niet alleen om de ruimtevaart, die in
de paviljoens van de Verenigde Staten
en de Sovjet-Unie de mens een nieuwe
richting wijst. Maar het zijn vooral ook
de vele Japanse paviljoens die de be
zoekers met hun neus concreet op de
toekomst drukken. Het avontuur van de
toekomst is nog nooit zo veelzijdig en
fantastisch geweest als nu. Een reis
naar de diepste diepte van de oceanen
staat voor de bezoekers klaar, evenals
een reis door de ruimte, compleet met
alle beelden en geluiden die daarbij
horen. Met beide benen op de grond
blijven de robots die aan de menselij
ke stem gehoorzamen, een laserstraal
die een mens doet verdwijnen en weer
naar voren tovert, een schaakspelende
computer of diens zusje die automati
sche voertuigen aandrijft in een com
pleet stadsverkeer zonder chauffeurs;
ook de krant van de toekomst, die u
nog wel moet lezen, iedere dag.
Veel is er te zien zonder een pas te
verzetten. Enorme rollende trottoirs
brengen de bezoeker kilometers ver.
bovendien beschermd tegen al wat de
natuur aan kwade bedoelingen heeft.
Geen regendruppel of stofje zal u hin
deren, zon en kou zijn buitengesloten in
de tunnels van doorzichtig plastic met
constante atmosfeer, vier meter boven
de grond.
EXPO 70 is niet alleen een festival
van machines en futuristische grap
jes. Ook andere menselijke prestaties
en gaven komen aan de orde. Heel
de cultuur die onze eeuw gezicht geeft,
treedt naar voren in het immense
museum, in de uitgebreide program
ma's voor theater en muziek, in de
aankleding van de paviljoens, maar
vooral op het Festival Plaza. In dc/.c
enorme ruimte zal zes maanden lang
een spektakel plaatsvinden, zoals
nooit eerder werd vertoond. Met een
modern woord zou het als happening
kunnen worden aangeduid, maar
dan op ongekend grote schaal. Het
gaat gebeuren in de open lucht, maar
r an een open hemel is geen sprake
Er is een kolossale kunsthemel over
het plein gespannen, geconstrueerd
door de Japanse architect Tange
Het „Dak", waarover iedere EXPO-
bezoeker zijn verbazing zal uiten, be
slaat een oppervlakte van 30.000 vier
kante meter. Platen doorschijnend
plastic aan een dertig meter dikke
stalen-buisconstructie dragen aan de
onderzijde allerlei machinerieën,
lichten, trappen, loopbruggen e.d.
Bezoekers kunnen naar het dak om
hoog, via trappen en liften, maar
helemaal boven le er een soort hemel
Het reusachtige Festival Plaza,
dat het centrum vormt van de
EXPO, en waar wereldberoem
de artiesten 183 dagen dag en
avond achtereen zullen optreden
Het dak wordt doorboord door
een fantastische toren, de „toren
van de zon", een 72 meter hoog
object met de gezichten van
verleden, heden en toekomst.
Het geheel moet de hoop der
mensheid symboliseren.
allerlei machten, machines
en robots, het leven beneden regelen.
Zij zorgen voor de veranderingen van
de monumentale decors, voor water
vallen. lichtflitsen en geluidsstor-
men. Want heel de natuur is kunst
matig. Twintigduizend bezoekers kun
nen dit gelijktijdig ondergaan.
Toch zijn er ook op deze EXPO 70
ontmoetingen met het verleden mo
gelijk. Soms zal ineens het eeuwen
oude Japan naar voren komen met al
le elementen die 'tegenwoordig onder
folklore worden samengevat. Kos
tuum, zang en dans, de vreugde van
heidense feesten en de harmonie van
het leven van weleer, zullen een te
genpool zijn van wat het Japan van
nu te bieden heeft. Ook al presenteert
de wereld van nu zich op EXPO 70
onder de gedurfde titel „Vooruitgang
en harmonie voor de mensheid".
Het zakencentrum Nakanosjima van de grote stad Osaka, waar een netwerk van autohighways voor het snel
verkeer een riante oplossing biedt
Het embleem van het Nederlandse
paviljoen geeft
de impressie van water.
De i
zoals deze
in het Japanse
schrift
in Osaka
•Rt3F
i Nederland,
Het Nederlandse paviljoen, dat zich als een spiraal van kubussen op vier poten uit het water verheft
(Van
speciale verslaggevi
OSAKA De bezoeker van het Nederlandse
paviljoen kan zich in ongeveer tien minuten tijd
een vrij aardig beeld van ons land vormen.
Audio-visuele middelen helpen hem daarbij. Dit
beeld kan natuurlijk worden aangevuld door
hetgeen staat geëxposeerd, en dan duurt het
bezoek wat langer.
Maar wat Nederland ditmaal filmisch te bieden
heeft, is imposant genoeg om het niet bij die tien
minuten te houden. Jan Vrijman heeft als regisseur
en producer de hand gehad in zesendertig kilometer
film, de langste film die ooit in ons land werd
opgenomen. Die zesendertig kilometer zijn verwerkt
in een beeld, dat op vijftien film- en tien diaschermen
gelijktijdig wordt geprojecteerd volgens een techniek
die luistert naar de naam „multiple screentechniek"'
De bezoeker wandelt als het ware door het
filmgebeurën om hem heen. Er wordt daarbij gebruik
gemaakt van widescreen, cinemascoop en van
informatie-units door elkaar. De units kunnen door
de bezoekers zelf in werking worden gesteld voor
enkele minuten. Elke unit,
stalen frame met wit polyester
groep van vijf tot zes mensen
informatie
opgebouwd uit
bekleding, kan
van informatie
Die informatie biedt uiteraard
essentiële punten, omdat het merendeel van de
bezoekers van de EXPO 70 in Osaka niet meer dan
een vaag beeld heeft van ons land. Dat beeld zal
bovendien getekend zijn met alle oude elementen
van klompen, windmolens, bloemen en Van Gogh.
De ligging van het Nederlandse paviljoen is bijzonder
gunstig, tussen de Amerikaanse en Russische
paviljoens. Die gunstige ligging is uitgebuit door de
architecten Bakema en Weber en ontwerper Crauwel,
door het accent te leggen op de hoogte. Daar komt
bij, dat het omliggende water zo kon worden
aangewend, dat een typisch Nederlandse situatie kon
ontstaan. Van de opgegraven grond is een terp
gevormd, waarop een terrasrestaurant Is gebouwd.
En om het oude beeld nog even bij de bezoekers in
herinnering te roepen, drijven in de vijver duizend
vaderlandse klompen rond, bevlagd als waren het
vissersschuitjes.
De Nederlandse blokkendoos, die een hoogte bereikt
van dertig meter, geeft meer te bewonderen dan de
film van Vrijman. Via een groot aantal roltrappen
klimt men steeds hoger, tot men van de zesde etage
per lift naar beneden terugkeert. Vanuit de bovenste
cabine heeft men vja kijkgaten een prachtig uitzicht
over een belangrijk deel van het EXPO-terrein en
dat is dan ook een van de redenen waarom het
Nederlandse paviljoen zo in trek is bij veel
fotografen.
In een grote spiegelzaal met doorzicht spiegels
van drieëneenhalve meter hoog krijgt de bezoeker
een beeld van de historische relaties tussen
Nederland en Japan, die ontstonden na de stichting
van de factorij te Decima, een zorgvuldig
afgescheiden gebied, waar de Japanners die lange
vreemdelingen duldden. De bezoeker ziet schilderijen
uit de gouden eeuw en het beeld van de Nederlanders
zoals dit door de Japanse schilders werd gezien. En
dat beeld is meestal dat van een ruwe zeebonk wiens
brute optreden een groot contrast vormde met de
bevallige houding van de hem bedienende geisha.
We zien een model van De Liefde, het schip dat in
1600 het anker uitwierp voor de kust van Kioeshoe.
Die oude relatie met Japan weerspiegelt zich in de
gunstige ligging van het Nederlandse paviljoen, dat
niet alleen centraal gelegen is, maar bovendien als
enige van de landenpaviljoens een aansluiting heeft
op de beschermde gangen met rollende trottoirs.
In het Nederlandse paviljoen zullen allerlei
festiviteiten plaatsvinden, met als hoogtepunt de
Nederlandse dag op 1 april. Prins Bomhard bezoekt
na zijn reis door Indonesië op die dag de EXPO en
wordt daarmee de eerste vorstelijke bezoeker van
het Nederlandse paviljoen. Hij wordt later gevolgd
door onder meer kroonprins Akihito van Japan
(18 april) en Beatrix en Claus (23 en 24 april). De
Nederlandse dag zal de wereldpremière te horen
geven van „Spektakel", een compositie van Louis
Andriessen, speciaal voor Osaka geschreven.
