Noord-Vietnam vanuit zijn as...
TOONWASZIEKMAAR
KREEG GEEN RUST
HUIS
INDUSTRIE
VERVANGT
FABRIEKEN
Hoge koorts en lichte longontsteking
Beterschap
per post
A
IN ENSCHEDE
Verbod van geisers
zonder luchtafvoer
ZATERDAG 7 MAART 1970
DE LETDSE COURANT
NOORD-VIETNAM De
prioriteiten hier in
Noord-Vietnam zijn nog altijd de
wegen en de landbouw, en
dat zijn ze al sinds de
bombardementen die in 1968
stopten. De vernietigde steden
zijn praktisch onaangeroerd.
Het grootste gedeelte
van de reconstructiewerken
schijnt te bestaan uit het
ruimen van puin, het opstapelen
van steenhopen, het weerop-
bouwen van de
administratieve blokken
en het herstellen van diensten,
zoals postkantoren en
bioscopen. Maar de meeste van
de uit takken en leem
opgetrokken privé-huizen
verrijzen tussen een nog
overeind gebleven muur of een
stuk beton. Dat wordt weer
geverfd en afgedekt met
stro. Ze maken huizen die
bestemd zijn er voor jaren te
moeten blijven staan.
Wat ook gebouwd wordt, waar
schijnlijk met een meer officiële
goedkeuring, zijn lange lage
hutten met een houten geraamte
en met muren die uit gevlochten
matten bestaan. Het dak is van
stro en soms liggen er dakpannen
op. De materialen zijn primitief,
maar de constructie is stevig
het is niet te vergelijken met de
amateuristische bouw van som
mige nederzettingen in Latijns-
Amerika of met andere huisjes
Niet alles is kapot geslagen, zelfs
in de ergst getroffen stedelijke
gebieden overleefden de bomen
de klappen en komt de planten
groei terug. De wildernis neemt
de zaak niet over. daarvoor is hij
te goed onder controle. Vaak
vindt men tussen de ruïnes
mooie stukjes waar groente
groeit, zoals kool. bloemkool, sla
en aardappelen. De grond is zo
vruchtbaar dat ze tot een reuze
formaat opgroeien. Deze stukjes
groen worden uitgebreid om de
stad van voedsel te voorzien.
Aan de hoofdwegen in het zui
den, vooral in de Vierde Zone
passeert men vaak groepjes
straatarbeiders, meestal zijn dat
teenagermei sj es vajn de vrijwil-
Kfi'SfS®
te zaak, en hoewel het werk
zwaar is en het vaak onvoor
stelbaar gevaarlijk is tijdens de
bombardementsperiode is het
aanmelden bij een straatmakers-
groep een van de snelste manie
ren om de kleine drukkende
sfeer van een dorp te ontvluch
ten).
Op de hoofdwegen in het zuiden
is het belangrijkste herstelwerk
al gedaan, de lopende taak is de
weg te verbreden, zodat het ge
motoriseerde verkeer enorm ver
strikt raakt in de bijna non stop
rij van buffels, fietsen en markt
vrouwen, die over de wegen
snellen, terwijl ze aan de uit
einden van een lange rieten stok
twee manden met waar hebben
hangen. Ze leggen grote afstan
den af met die dingen op hun
schouders. De meisjes die aan de
weg werken leken een giechelen
de groep en ze toonden grote be
langstelling toen ik ophield met
foto's maken en ze vragen begon
te stellen over hun verleden en
hun toekomstwensen (de mees
ten kwamen van het platteland
en wjjden naiy- de universiteit
toe). Zij kunnen een werkende
menselijke keten vormen die
grond van de velden naar de
wegen voert en die dat ver
volgens aanstampt met houten
gewichten. Oudere vrouwen leg
gen plaggen langs de kanten van
de weg bouwen een dijk om
de weg op zijn plaats te houden.
In grotten in de bergen
en andere tegen bom
bardementen beschermde
plaatsen zijn de belang
rijkste industrieën en
bedrijven van Noord-
Vietnam ondergebracht.
Hier een ondergronds
radiostation in de provin
cie Thanh Hoa.
en een snelle vooruitgang. Maar
in een van de vier.zuidelijke pro
vincies moët nog meer dan
1000 km weg gerepareerd wor
den en er moeten-nog1 meer dan
100 bruggen opnieuw geslagen
worden. Ze hopen deze taak te
volbrengen, om ten minste een
noord-zuidverbinding te hebben
voor het eind van 1971.
Als deze wegen eenmaal hersteld
zijn, is het mogelijk om deze
werkgroepen te verdelen over
fabrieken en steden die moeten
worden herbouwd. Werkelijk alle
Vietnamese prestaties na 1954
zijn vernietigd of waardeloos ge
maakt. De Fransen trokken in
dat jaar weg en ze namen alles
mee, ze voorspelden een econo
mische ramp en hoopten tege
lijkertijd dat een ineenstorting
van Noord-Vietnam voor Frans-
Afrika meteen een gemakkelijke
en stichtelijke waarschuwing zou
zijn.
Rusland. China en Oost-Europa
kwamen te hulp en maakten van
Niord-Vietnam een toónbeeld
van socialisme in Azië. Samen
met de Vietnamezen hebben zij
er veel goed werk verricht. De
fabrieken werden aangepast aan
de Vietnamese behoeften er
kwamen krachtstations, rijst-
molens, papierfabrieken, rijwiel-
bedrijven. drukpersen en ma
chinegereedschappen. Niets leuks
en niets extra's, maar uiterst ge
schikt voor een land van boeren
dat geheel onbekend is met mo
derne uitrustingen. Meer dan
tien jaar van deze kostbare
onderneming ligt in puin: door
gebogen betonnen balken en
open daken staren naar de he-
De Vietnamezen hebben een
immense reserve aan optimisme.
In plaats van rond de grote ver
nietigde fabrieken te dwalen, wij
zen zij op de kleintjes die ge
spaard bleven en de dreunen
overleefden. ..Belangrijker", zei
men tegen mij. „is het feit. dat
de technici nog leven. Daar had
den we vroeger een schrijnend
tekort aan Hun ervaring is niet
gebombardeerd".
Het Vietnamese optimisme over
de toekomst is ook gebaseerd op
de hoop. dat hun socialistische
kameraden voorbereid zullen zijn
om tenminste evenveel te doen
als wat ze na 1954 deden. De
directeur van het historisch mu
seum, vertelde me over hoe Ho
Tsji Minh hem opgebeld had
toen de bombardementen begon
nen. De leider zei: „Onze vrien
den zullen helDen als er een fa
briek is getroffen, maar ze kun
nen niet helpen ais het museum
vernietigd is. Breng de spullen
onmiddellijk in veiligheid".
Het optimisme is waarschijnlijk
goed gefundeerd Ik vond de
Russen nauwelijks zo kwaad
aardig toen tegen de Vietname
zen als ik verwacht had. Hoe
wel er een zekere mate van
onbegrip aan beide zijden be
stond. had ik de indruk dat de
Russen net zo bij Vietnam be
trokken zijn. zowel materieel als
emotioneel, als altijd.
Het Chinees-Russische conflict,
dat Ho Tsji Minh zo dwars zat,
heeft paradoxaal genoeg in het
voordeel van de Vietnamezen
gewerkt. Het heeft ze veel meer
onafhankelijkheid gegeven dan
dat ze ooit. .tevoren gehad heb-v,
ben, en hoewel ze altijd de buik
riem aangetrokken hebben, lo
pen1 fcfe nu minder risico dan in
1954. De buitenlandse hulp komt
hoofdzakelijk uit Rusland en
Oost-Europa, maar een zeker
aantal machines voor landbouw-
gebruik en dergelijke, komt van
China.
De geografische spreiding van
de industrie verhaast in de
oorlog is al voor 1965 begon
nen. De regeringspolitiek, geërfd
van de Fransen, was om de
kleine industrieën te spreiden
De technici
leven nog.
Hun
ervaring
is niet
gebombardeerd
over de provinciale steden en om
te vermijden dat de Hanoi-Hai-
phong-Honggaistrook een groot
industrieel en commercieel com
plex zou worden. Zodoende had
den de kleinere steden als Nam
Dinh en Vinh ook een vrij goede
industriële basis. Maar werkelijk
alles wat bleef in deze steden
werd verpletterd en op het ogen
blik draait het land op de ma
chines die in de dorpen en in de
grotten in veiligheid gebracht
werden, op gepleisterde kracht
stations en kleine generatoren.
Self-supporting
De bedoeling is nu om elke pro
vincie zo selfsupporting te ma
ken als maar enigszins mogelijk
behalve misschien wat de rijst
betreft. Er zijn al kleine werk
plaatsen op het platteland t
echt te klein om ze met de naam
fabriek aan te duiden met
machinegereedschappen (in Ha
noi vervaardigd) en smederijen,
die eenvoudige landbouwmachi
nes produceren, dorsmachines,
pelmachines en kleine karren.
Ik bezocht enkele van de ge-
evacueerde machinewinkels, ver
borgen in verschillende delen van
het land, soms in een grot of
onder de bescherming van hoge
bergen, soms geplaatst in een
doodgewoon dorp. Letterlijk een
„huisindustrie". De mensen lei-
plaatse zijn bang om weer terug
te gaan naar hun vernietigde
steden. Maar men bemerkt te
genzin in Hanoi om dit proces
te versnellen. „Er is geen spe
ciale reden waarom wij de in
dustrie weer zouden moeten cen
traliseren", zei men tegen mij.
„Het hangt van elk geval apart
af. Als het in orde is waar de
industrie zit. dan blijft ze er.
Anders halen we de industrie
weg". Ik zag een drukke winkel
verborgen in 'n vriendelijk dorp.
vlak bij een gebombardeerde
stad. Het zag ernaar uit dat het
ding er zou blijven, maar de
directeur van een machinewinkel,
die dorsmachines maakte in een
dorp ver van alles weg het
was een gebied via ar de weg
verbindingen zwaar beschadigd
waren door de bommen ver
langde ernaar te vertrekken
naar een plaats die beter be
reikbaar was.
De heropbouw van de steden
schijnt nog heel ver weg Een
journalist van een plaatselijke
krant verklaarde: „De recon
structie is niet ons probleem
maar de verbetering van de
levensvoorwaarden van de boe
ren en daardoor de verhoging
van de produktie. Als we dat
kunnen, dan kunnen we gaan
opbouwen. Natuurlijk willen we
onze provinciale hoofdstad her
bouwen, we hebben een maquette
maar we willen niets bouwen,
dat maar een paar jaar bliifl
staan. We willen bouwen voor de
toekomst".
Toekomstplannen
Ik vernam hetzelfde verhaal i
de directeur van een staatsboer
derij, waar thee gekweekt werd:
„We hebben ideeën voor als de
oorlog voorbij is. Meer huizen,
een bioscoop, een theater cn ver
beteringen voor de scholen. Maar
eerst moeten we de oppervlakte
verbeteren". Een hoofd van de
provincie vertelde me: „We heb
ben plannen voor de toekomst,
maar het zijn slechts plannen,
want de vliegtuigen van de Ver
enigde Staten kunnen terug
komen".
Dit laatste excuus dat vorig jaar
nog sterk was, wordt niet langer
meer serieus genomen. Maar het
oponthoud in de heropbouw moet
een oorzaak hebben, en mis
schien komt het door de interne
conflicten over bepaalde priori
teiten die aan de landbouw en
aan de industrie gegeven moe
ten worden. Op het eerste gezicht
is er een eenheid: we willen hier
geen .spinnewielsocialisme", zei
Van leem en bamboe wor
den de nieuwe huizen op
getrokken, die de 70.000
verwoeste stenen huizen
moeten vervangen,
een partijsecretaris. „Om het so
cialisme te scheppen heb je een
zware industi'ie nodig". Iedereen
schijnt het daarmee eens te zijn.
Aan de andere kant wil niemand
zich bemoeien met de coöpera
tieve boerderijen, waarvan men
vindt dat ze goed functioneren,
ook al trekken ze veel te veel
mankracht aan.
De Vietnamezen waren nogal af
kerig van het praten over herop
bouw en mogelijke hulp van het
westen. Het is een gevoelig poli
tiek onderwerp, nu een al te
grote wens om her op te bouwen
misschien beschouwd moet wor
den als een gebrek aan fighting
Maar de Zweedse missie in Har
noi, die details besprak over een
mogelijke naoorlogse internatio
nale samenwerking, vertelde mij
dat ze geen moeilijkheden had
den ondervonden tijdens dit
overleg, waaiin zeer concrete
projecten aan de orde kwamen
met de Vietnamezen. De Zweden
hopen dat ze in staat zijn om
een agentschap op te richten dat
de Vietnamezen vertrouwen. Dit
agentschap zou het kanaal moe
ten worden waardoor de wester
se hulp naar Vietnam moet
vloeien aanvankelijk vanuit Zwe
den, Frankrijk en Japan. De
Fransen hebben al een commer
cieel secretariaat ingesteld bij
hun enorme missie. Zelfs de
Deense ambassacteuc uit Peking,
bracht een snel bezoek. Engeland,
zoals gewoonlijk, is niet ge
ïnteresseerd. Maar het zou triest
zijn als de afschuw die in de we
reld gerezen is door de bombar
dementen op Vietnam, niet om
gezet kon worden in actie om de
Vietnamezen te helpen er boven
op te komen.
Toon Hermans zegt: „Dank je wel,
mensen". Hij zit in de keuken en laat
zijn vingers door de stapels brieven en
kaarten glijden. „Van liarte beter
schap" staat er in duizenden hand
schriften. Nou, dat heeft geholpen hoor.
Twee weken heeft Toon het bed gehou
den. Om zijn hoge koorts en zijn lich
te longontsteking kwijt te raken. Der
tien voorstellingen van zijn nieuwe one-
man-show in Antwerpen en Brussel
moesten wachten. Zo'n tienduizend Bel-
ADVERTENTIE)
B G levert
gegarandeerd roestvrije
hekwerkendoor
geheel Nederland tegen
i de scherpste prijzen.
gen voelden het entreekaartje in hun
zak branden. Toon nu: „Geweldig hè,
dat niemand z'n geld is komen terug
vragen aan de kassa. Iedereen heeft
zonder morren rustig afgewacht. Dat is
En dan al die post. Beverige brieven
van oude mensen en tekeningen vol
clowns van kinderen. Hele schoolklas-
sen hebben de tekenles besteed aan
hun groet aan Toon Hermans. Het heeft
hem zichtbaar goed gedaan.
Hermans: „Het is erg fijn dat de men
sen zo meeleven, al bezorgt het me
weer heel wat werk. Want ik vind dat
iedereen persoonlijk bedankt moet wor
den. Ik heb er speciaal al kaart
jes voor laten drukken en die zit ik nu
allemaal te tekenen. De mensen ver
wachten dat, mijn eigen poot moet er
onder. En ze hebben er ook recht op.
Ik ben hen veel te dankbaar voor al
hun goede wensen"
Dagen geleden klonk zijn stem somber
door de telefoon, maar nu we samen
koffiedrinken aan de keukenbar van
zijn Maastrichtse Stokstraathuis, is
Toon Hermans weer opgewekt. Woens
dag heeft hij zijn bed verlaten en
fietste hij zijn loomheid weg op zijn
home-trainer. Woensdagavond maakte
hij voorzichtig een ommetje door donker
Maastricht. Nu staat voor hem vast
dat hij dinsdagavond zijn optreden wil
hervatten.
Zijn vrouw Rietje: „Toon heeft woens
dag zijn baard weggeschoren. Die had
hij laten staan tijdens zijn ziekte. Geen
gezicht. Er zijn natuurlijk vrouwen die
een baard mooi vinden, maar ik vond
er niks aan, Die baard maakt je ouder,
heb ik tegen Toon gezegd. En toen heeft
hij hem meteen maar weggeschoren.
Gelukkig".
Geen rust,
Zijn gezicht is dus weer even glad
als altijd. Zijn ogen hebben de tinte
ling behouden. Alleen zijn haren zijn
iets dieper in de nek gegroeid. Toch
kent hij enige aarzeling. Hij zegt:
„Wil je geloven dat ik heel erg opzie
tegen dinsdagavond, als ik weer het
toneel op moet?".
Waarom, hij heeft toch twee „ontspan
nen vakantieweken" achter de rug?
„Juist daarom", zegt Toon Hermans.
„Van die noodzakelijke rust ia in feite
niets terechtgekomen. Ik hoorde alleen
maar overal lawaai. Op straat, piano
spelen bij de buren, het slaan van
deuren, de deurbel en ieder moment de
telefoon. En dan had je echt ogen
blikken, waarop je dat allemaal te veel
werd. Als je zö in bed ligt, overdag,
dan hoor je alles. En dan stoort ieder
geluid je vaak ook".
Hij telt de dagen tot dinsdag op zijn
vingers. Nog drie, stelt hij vast. „En
die vier dagen breng ik niet thuis door.
We gaan er effe vandoor, weg. We Ios-
esen ons op in de ruimte. We zoeken
een plekje waar het echt helemaal stil
is. En dan kan ik dinsdag monter aan
mijn werk beginnen. Want als ik hier
tot dinsdag moet zitten, dat kan ik
echt niet hoor".
Kok Toon
„Zo", zegt Toon, „En nu ga ik achter
het fornuis slaan voor de foto. Ter
ere van Rietje, die me twee weken
lang heeft moeten bemoederen. En dan
doen we net alsof ik haar bij het huis
houden heb geholpen en wat heb ge
kookt".
„Dat doe je toch nooit", zegt mevrouw
Hermans, met een gezicht alsof de
keukenprinses haar troon voelt wanke-
„O nee?", zegt Toon. „Ik heb in decem
ber voor de radio een eigen recept
voorgelezen en ik zal nu terstond een
nieuw bewijs leveren van mijn enorme
kookkunsten".
In de huiskamer omsloten door
boeken en schilderijen neemt hij
pen en papier en schrijft een recept op.
Hij knutselt er een kwartiertje aan en
dan is het rijp voor de woorden-keu-
ken. „Alsjeblieft", zegt. hij, „laten je
lezers het maar eens proberen, het is
een lekkernij".
En ja hoor, geen lekkerbek kan het nu
nog ontkennen: Toon Hermans is in
zijn woordenspel nog even uitgekookt
als altijd. Nog enkele dagen omroeren
in intense rust en niemand merkt dins
dagavond dat hij twee weken uit de
keuken is geweest. En daar gaat het
Toon Hermans om.
Klankrecept
Eerst drie a vier partoetjes snipperen
(niet te •nlpperig). De carplgnon- een
Toon en Rietje in de keuken
duizenden beterschapswensen en
nieuw klankrecept.
bijl* van Franse serveillère (dunne
soep) staat natuurlijk al op een
klein pitje. Vervolgens haalt u de pit
jes eruit (ook het kleine) en nadat de
versnipperde partoetjes door de car-
pignon zijn geroerd, haalt u dé pipout
uit de ijskast. Even flambozen (niet
flamberen, hoor!). De pipout geeft u
een extra-sausje met een scheutje fla-
nelle (een halflichte brignacachtige
pompousse), en daar doorheen wat
fijngemalen pasternelle Tenslotte
neemt u de Preiselberen uit de kooi,
en charmeert de pipout met wat cra-
peaupastilles. U krijgt dan een sma
kelijk geheel wat wij in de kokkerel-
lerie een „pipout-carpignon la pom
pousse" noemen.
Scheutje flanelle niet vergeten voor
al niet in de wintermaanden. Eet sma
kelijk*
Tunesisch schip
wellicht gebotst
op Eurydice
MARSEILLE (Reuter) Het 1316 ton
nietende Tunesische schip „Tabaraka"
vertoont aan stuurboordzijde en onder
de waterlijn schrammen en sporen van
verf en metaal, waaruit men kan op
maken dat het in aanvaring is geweest
met een voorwerp dat zich onder water
bevond.
Dit meldt de commissie die een on
derzoek heeft ingesteld naar het ver
gaan van de Franse onderzeeboot „Eury
dice" die 57 man aan boord had. De com
missie zegt dat de Tabaraka in de buurt
van de Eurydice voer toen de onderzee
boot ten onder ging.
Akkoord over
Europese
bevoegdheden
BRUSSEL (A.N.P.) De Europese
ministerraad heeft overeenstemming be-
relkt over de budgetaire bevoegdheden
van het Enropese parlement. Het heeft
de besluiten van de decembermarathon
cn van de raadszitting van februari ein
delijk in verdragsteksten kunnen om
zetten, waarbij Nederland overigens dui
delijk heeft gesteld dat het akkoord over
de parlementaire bevoegdheden er een
is dat eerst alles nog ter kennis gebracht
zal worden van het Nederlands pax-
KOLENDAMP
TEGENGAAN
ENSCHEDE. Het Is na 1 mei in
Enschede verboden geisers te installeren
zonder dat een deugdelijke luchtafvoer
aanwezig is. Men wil met deze maat
regel dezer dagen uitgevaardigd door
het Bnsohedese gasbedrijf voorkomen
dat de kolendamp, die ontstaat als de
geiser brandt, in kleine ruimten, zoals
bijvoorbeeld keuken, terecht komt. Een
onderzoek heeft uitgewezen, dat het per
centage koolmonoxyde, dat wordt ge
vormd bij verbranding van het gas in
de geiser, vrU hoog kan zijn.
In de laatste maanden van het vorig
jaar is een uitgebreid onderzoek inge-
stel in enkele honderden huizen in En-
sdhede, wmar een geleer aanwezig is. He*
initiatief voor deze onderneming is ge
nomen door de bekende Ensohedese
internist dr. J. R. Borst. Hij was ook de
man die jaren geleden al wees op het
gevaar van kolendamp in auto's.
Volgens de internist heeft elke geiser
het nadeel, dat er wat mee gebeuren
kan. De apparaten verbruiken veel gas
als ze in werking zijn. Voor de verbran
ding van dat gas is een vrij grote hoe
veelheid zuurstof nodig. Die moet udt de
omringende lucht worden gehaald en
bereikt het gas via kanaaitjes in de
geiser. Als deze kanaaltjes verstopt
zitten, kan zuurstofgebrek optreden, het
geen weer tot gevolg kan hébben dat
er kolendamp wordt gevormd-
Europese naleven In het Centraal Mu
seum te Utrecht zullen de werken van
Europese naïeve meesters uit de Al-
bert Dome Collectie geëxposeerd wor
den van 3 april tot en met 31 mei. Dr.
L. Gans voorzitter van de Dorne-
stichting zal de tentoonstelling inlei-
