Hele
steden
de
grond
ingestampt
NOORD-VIETNAM LIJKT SOMS DE MAAN
Rosa Luxemburg
De eerste Britse journalist die toegelaten werd in
Noord-Vietnam sinds 1965 is Richard Gott, die ge
durende vijr weken door het land gereisd heeft
voor de Guardian. Hiei' volgt zijn eerste verslag.
De Vierde Zone van Noord-Vietnam de vier pro
vincies ten zuiden van de negentiende breedte
graad. die de Amerikanen „de pannesteel" noemen
is zwaarder gebombardeerd dan welk ander
gebied in de wereldgeschiedenis ook. Het ziet er
wel naar uit. hoewel tegenwoordig, iets meer dan
een jaar nadat de bombardementen opgehouden
ztin. er een wilde plantengroei begint op te komen,
die de ergste littekens verbergt.
Een schoolgebouw werd bij een Amerikaanse luchtaanval grotendeels verwoest.
Maar zelfs al willen de bewoners van
hgt gebied dit is ongeveer 20 pro
cent van de Noordvietnamese bevol
king van 20 miljoen de oorlog ver
geten, toch blijven de gaten, die de A-
merikaanse bommen in de bergachtige
gebieden van het buurland Laos
slaan waarvan de echo weerklinkt
door de Vierde Zone een constante
herinnering aan een oorlog, die nog niet
voorbij is. Het probleem van Vietnam
is er niet enkel een van wederopbouw.
Tijdens een bezoek van vijf weken aan
Noord-Vietnam, werd ik in staat ge
steld om zelfs tot de achttiende breed
tegraad in het zuiden door te rijden.
Ik bracht enige dagen door in de pro
vincie Hatinh. Het gebied, waar de
bommen in 1968 met verdubbelde inten
siteit naar beneden vielen, levert nog
steeds een verpletterend schouwspel.
Soms, terwijl ik voortbonkte met mijn
Russische jeep, kon ik in het rond kij
ken en een geheel normaal landschap
aanschouwen, waar vrouwen Tijst plant
ten en jongens op- de rug van een buf-
fiél Zaten. Deze plaats moet ik in mijn
herinnering houden. Men heeft haar met
rust gelaten. Ik moet voorzichtig zijn om
niet te overdrijven.
Dan, voorbij een volgende bocht daagt
er een gebroken brug op, een uitge
brand huis, een kraterachtig rijstveld
of een kluwen van ineengestrengelde
spoorwagons. Sommige valleien zijn
bijna toonbeelden van vernietiging
De heuvels zijn diep uitgeslagen en de
vlakte is kaal en verlaten. Slechts een
toevallig overgebleven dijkje geeft aan
waar eens een rijstveld lag.
Veel van de bombardementen ten Noor
den van Vinh waren gericht op plaat
sen waar wegen en spoorwegen el
kaar kruisten. Als er een brug in de
buurt stond zijn alle bezittingen ver
loren gegaan. In onderontwikkelde lan
den wonen mensen graag in de buurt
van wegen en rivieren of van een spoor
weg. De meesten wonen vlakbij brug
gen. We zullen nooit weten hoeveel bur
gers er gedood werden, maar de auto
riteiten schijnen onvermoeibaar enorme
evacuaties georganiseerd te hebben. En
waarschijnlijk waren de meeste huizen
in de buurt van de bruggen al leeg, te
gen de tijd dat de eerste bommen
In een dorp dat ik bezocht, vlakbij een
hoofdweg, waren alle inwoners uit hun
hutten, die het dichtst bij de route lagen,
verdreven. Men ging verderop wonen.
Maar het spreidingsgebied van de bom
men was normaliter erg gróót. Zelfs
op de beste dagen werd een misser van
400 meter als een goed gemiddelde be
schouwd door de Amerikanen. Een ver
gissing noemde men dat
Elke belangrijke brug, behalve die bij
Ham Rong, was vernietigd. En het wa
ren vaak grote dingen, meestal hang
bruggen, die over vijf of zes stenen pi
laren liepen. Ik telde er meer dan 20
grote, (de kleine waren ontelbaar) op
mijn reis van 300 km. ten zuiden van
Hanoi. De Ham Rongbrug, een hope
loos stukje ingenieurswerk, die op de
een of andere manier overeind bleef
staan, schijnt het einde geweest te zijn
voor 99 Amerikaanse vliegtuigen. De
brug is voor de Vietnamezen het sym
bool geworden van een succesvol ver-
Op de weg naar het zuiden vanuit Ha
noi komt men eerst door de stad Phu-
ly. Harrison Salisbury van de New
York Times, zag zijn overblijfselen
in hek-begin van 1967. Daarna is de stad
nog herhaaldelijk gebombardeerd. Gro-
tendeels herbouwd na 1954, was zijn
ongeluk dat hij aan de ene kant een ri
vier had en aan de andere kant een be
langrijke spoorweg en de snelweg no.
1 liep dwars door de stad. Een aantrek
kelijk doelwit. Vroeger was het een
stad van 10.000 inwoners. Nu is het mei
de grond gelijkgemaakt, weggevaagd,
in de aarde gestampt. Mijn tolk ken
de deze uitdrukkingen, en toen hij ze
tijdens gesprekken in Hanoi gebruikte,
had ik me werkelijk niet kunnen voor
stellen dat ze letterlijk opgevat moes
ten worden. Zijn Engels was echter
perfect.
In zekere zin maakt een weggevaagde
stad minder indruk op een vreemde
ling dan een stad die half vernietigd
is. De verbeelding van een archeoloog
is nodig om uit een paar paadjes en een
bananentuin zoiets als een stad te ver-
In Phuly buigt de spoorweg naar het
zuiden af, naar de textielstad Dam
Ninh, het op vier na grootste stedelijk
gebied in Noord-Vietnam. Hier wer
den 50 arbeiders gedood in een weeffa
briek, terwijl ze spoelen aan het wis
selen waren. Tenminste 50 procent van
de stad is verpletterd. 34 warenhuizen
zijn weggeslagen, hun grootte wordt
aangegeven door nietige stompjes steen
die boven het puin uitsteken of door een
muur die per ongeluk heel bleef. Hier
en daar staat èen kerk met grote ga
ten in de muren gedreund. Een madon
nabeeld, dat het geweld overleefde, o-
verziet 't desolate toneel, net zoals
op de beroemde foto van Dresden.
Nog meer naar het zuiden, in Ninh
Binh. waar de rails de weg volgen, is
't beeld vam de vernietiging hetzelfde,
hoewel op klieimere sclraal. In Thanh
Hoa bleken een fabriek voor motoren,
een kunstmestfabriek, een krachtsta
tion en een rijstmolen onweerstaan-
den, niet verhinderen om vooruit te
komen. Ook werd de vastberadenheid
van de Vietnamezen om de oorlog voort
te zetten niet minder.
„Wat voelde u toen de bombardemen
ten eindelijk stopten?" vroeg ik de man
die er verantwoordelijk voor was dat
de wegen in een van de provincies van
de Vierde Zone open bleven. Hij ant
woordde erg eenvoudig, zonder een
sprankje propaganda: „Ik wist dat we
twee dingen moesten doen proberen
meer mannen en voedsel naar ons volk
in het zuiden te sturen en de wegen en
bruggen weer opbouwen".
De resultaten van het bombarderen in
het zuidelijk gebied van Noord-Viet
nam geven ernstige twijfel over de
voordelen van superioriteit in de lucht,
en daarbij over het nuttige effect van
voortzetting van de oorlog in de lucht
in het zuiden en Laos. Van hetgeen ik
heb gezien kan ik stellen, dat er duide
lijk niet zoiets als een precisiebombar
dement bestond.
Zelfs kregen zeer licht verdedigde
doelwitten een enorme hoeveelheid
bommen, verspreid over een zeer grcot
gebied. Dit doet vermoeden, dat de
Amerikaanse strategie om een 'ucht-
aanval te beginnen als er een vijand
gesignaleerd is, wel kan leiden tot een
tijdelijke terugtrekking, maar niet
noodzakelijk leidt tot belangrijke ver-
-olutionai-
s dat ze
a de lucht
land. Het
Het had een vredig schouwspel kunnen zijn. Maar ook in Noord-Vietnam
gingen de -ouwen naar het land met het geweer over de schouder.
baar te zijn voor de bommenwerpers,
die daarmee niet alleen de basis van 'n
industrie, die voornamelijk bedoeld was
voor de landbouwontwikkeling, kapot
sloeg, maar ook de huizen van de ar
beiders. En dat in een stad waar eens
60.000 mensen woonden.
Deze lijst is eindeloos lang. Vinh. een
belangrijke industrie- en havenstad
de op drie na grootste stad in Noord-
Vietnam na Hanoi en Haiphong ge
heel vernietigd. Of de kleine stad Ha
tinh. eens 12.000 inwoners, geheel ver
nietigd. Uit een paar resterende ge
vels kan men afleiden, dat het eens
een mooie kolonistenstad was, waar
van het grootste deel van de huizen uit
steen opgetrokken was en een belang
rijk gedeelte in 1954 herbouwd. De stad
had geplaveide straten en nog ongewo
ner, geplaveide trottoirs. Een kerk, 'n
pagode, een nieuw hospitaal met 200
bedden, een fabriek voor landbouwge
reedschappen, een klein krachtstation
voor de behoeften van de stad en om
de plaatselijke bevolking van elektrici
teit te voorzien: alles was verdwenen
Het bestond eenvoudigweg niet meer
Dit zijn geen steden die ik speciaal op
zocht, dit zijn steden die toevallig lig
gen op de route naar het zuiden.
Ze namen me. op mijn verzoek, mee
naar de kruisingswegen van Dong Loc.
?en van de hoofdgebieden waar de Ame
rikanen hun bommen concentreerden
na maart 1968. Een gebied dat beroemd
moet worden jn de annalen van de
Het enige
dat ze doen is
onschuldige boeren
en buffels
bombarderen''
ichtbombardementen vanwege het fan-
istische aantal bommen dat er viel
Gedurende vier jaar bombarderen ont
ploften er in 't gebied meer dan veertig
duizend bommen, een aantal dat ge
loofwaardig klinkt. Ongeloofwaardige!
is dat vijftig procent van alle bommen
die in dit gebied terechtkwamen, wer
den geworpen tijdens de beperkte bom
bardementsperiode in 1968. Het is een
onherbergzame verlaten plaats, met
enige overeenkomst, zoals de Vietname
zen je snel duidelijk maken, met het
maanoppervlak. Het groen komt er nu
een beetje terug, de bikkelharde con
touren van de kraters wat zachter ma
kend. maar 't blijft 'n grimmig aan-
Het meest opvallende van alles is mis
schien, dat ondanks deze vernietiging,
de wegen naar het zuiden open blijven.
Sterker, de infiltratie nam toe. Zware
bombardementen konden de kleine
voorraden, die nodig waren in het zui-
„De belangrijkste militaire
van de Amerikanen, zegt e
voerder van de voorlopige re
re regering, in Hanoi, wi
dachten dat een overmacht
gebruikt kon worden als i
gisch wapen tegen een arm
is geen vervangingsmiddel voor een
landleger. Het enige wat ze doen is on
schuldige boeren en buffels bombarde-
Dit neemt niet weg, dat de bombarde
menten op Noord-Vietnam verschrik
kelijk veel schade hebben veroorzaakt.
Vietnam is niet terug gebombardeerd
naar het stenen tijdperk, maar een
veelbelovend onderontwikkeld land,
dat zijn weg door het midden van de
negentiende eeuw baande, is met kracht
teruggeslagen naar de achttiende eeuw.
Het enige resultaat van dit onplezierige
experiment is het bewijs van de zeer
duidelijke beperkte voordelen in oor
logstijd van een superioriteit in de
lucht. Maar dat was al lang bekend.
GOTT
BANG
VOOR DICTATUUR
OVER
PROLETARIAAT
Klein, tenger, ziekelijk zelfs, met edele gelaatstrekken en van geest
sprankelende ogen, imponeerde zij door haar karaktervastheid en de moed van
haar gedachten. Haar st\jl, compact, feilloos precies en onverbiddelijk, zal steeds
een afspiegeling blijven van haar heldhaftige geest. Ze bezat een veelzijdige en
rijk genuanceerde natuur. De revolutie en haar passies, de mens en zijn kunst,
de natuur vogels en planten vermochten in gelijke mate Rosa Luxemburgs
fijn besnaarde ziel tot resonans te brengen. Ik bewonderde haar uit de
verte. En ik heb haar in die dagen wellicht toch nog niet hoog genoeg geschat
Over het thema „permanente revolutie" nam ze hetzelfde principiële standpunt
in als ik Met deze woorden heeft Leo Trotzki in zijn autobiografisch bock
boeiende karakteristiek gegeven van de socialiste Rosa
e we op 5 maart aanstaande de honderdste geboortedag
„Mijn levei
Luxemburg,
herdenken.
In het Poolse stadje Zamosc in het gouvernement Lublin werd op 5 maart 1870
Rosa Luxemburg geboren als dochter uit een welgesteld joods koopmansgezin-
Dank zij deze omstandigheid genoot Rosa Luxemburg een welbehoede jeugd en
een uitstekende schoolopleiding, doch reeds als gymnasiaste kwam zij met het
socialisme in contact. Het feit dat de (Russische) autoriteiten lucht kregen van
relaties met socialistische organisaties, dwong haar naar het buitenland te vluchten
om aan arrestatie te ontkomen Ze vestigde zich in Zwitserland, waar ze aan de
universiteit van Zürich economie studeerde en in 1898 met haar dissertatie „Die
industrielle Entwicklung Polens" de doctorstitel behaalde. Inmiddels had ze in
Zwitserland al onder Poolse politieke emigranten gewerkt, doch vertrok na
beëindiging van haar studie naar Duitsland, waar ze een schijnhuwelijk aanging
om te voorkomen als ongewenste vreemdelinge wegens politieke agitatie te worden
uitgewezen. In Duiitslsnd ontwikkelde Rosa Luxemburg zich in korte tijd tot
een der hoofdfiguren van de o.m. door Karl Kautsky en Karl Radek geleide
radicaal-marxistische groep en werd een ijverig medewerkster aan het door
hen uitgegeven tijdschrift „Neue Zeit" waarin ook meer aanpassingsgezinde
stromingen als Eduari Bernsteins revisionisten aan het woord kwamen, doch
waarin toch de orthodoxe socialisten domineerden. Bij het uitbreken van de eerste
Russische revolutie (1905) ging Rosa Luxemburg naar Rusland; werd wegens het
bedrijven van socialistische agitatie in hechtenis genomen en keerde na haar
invrijheidstelling naar Duitsland terug, waar ze docente werd aan een partijschool
en daar het revolutionaire socialisme propageerde.
Na 1905 kwam het spoedig tot een breuk met de „paus van het socialisme" Karl
Kautsky, die een meer aanpassende houding jegens de burgerlijke maatschappij
bepleitte en een geleidelijke evolutie naar het socialisme voor mogelijk hield.
Rosa Luxembui'g echter verkoos de rol van actief deelneemster boven die van
toeschouwer een keuze die haar door haar onstuimige revolutionaire tempera
ment werd gedicteerd, hoewel ze in 1912 nog pleitte voor een verzoening tussen
de twee groepen, waarin de Russische socialistische partij was uiteengevallen: de
meer aanpassingsgezinde mensjewiki van Plechanow en Martow en de door
Lenin geleide bolsjewiki, die streefden naar revolutie en de dictatuur van het
proletariaat. Ook toen in augustus 1914 de eerste wereldoorlog uitbrak deed men
een beibep op Rosa Luxemburg om alsnog deze verzoening te bewerkstelligen.
Lenin echter onthield zich van elk contact met haar en zond zijn vriendin Inez
Armand naar Brussel, waar over een compromis zou worden onderhandeld.
Op haar beuit distantieert zich Rosa Luxemburg van Lenin. die naar haar mening
alleen maar streefde naar de beheersing van het partijapparaat en volgens
Plechanow „de dictatuur van met de dictatuur over het proletariaat verwisselde"
Waar Lenin het socialisme zag als een abstract geconstrueerd systeem dat in
vrijheid en democratie onmogelijk kan functioneren, begrijpt Rosa Luxemburg dat
dictatuur en bureaucratische tirannie geen socialisme vermogen te scheppen;
minder nog „de bevrijding van de voor een hondenloon ploeterende slaven*' kan
bewerkstelligen. „Vrijheid" aldus Rosa Luxemburg „die aHeen maar geldt voor
ROSA LUXEMBURG
de steunpilaren van regering en leden van de partij hoe talrijk deze ook mogen
zijn is überhaupt geen vrijheid. Vrijheid komt alleen toe aan hen, die anders
denken dan de massa en socialisme kan niet door middel van een oekaze worden
ingevoerd. In dat laatste geval blijft als enig actief element slechts de dictatuur
over niet van het proletariaat doch van een handjevol politici".
Het grootste deel van de tweede wereldoorlog brengt Rosa Luxemburg van
februari 1915 tot november 1918 in Duitse gevangenissen door, tijdens welke
periode ze er niettemin in slaagt contacten te onderhouden met de in de USPD
verzamelde linkervleugel van de Duitse socialisten, geleid door Karl Liebknecht.
Klara Zetkin en Franz Mehring. Wanneer ze in november 1918 door de revolutie
uit de gevangenis wordt bevrijd sticht ze met Liebknecht en Klara Zetkin c.s. de
Spartakusbond. De sociaal-democraat Friedrich Ebert de eerste rijkskanselier
van het revolutionaire Duitsland en eerste president van de Weimarrepubliek
tot wiens ontzetting zijn partijgenoot Philipp Scheidemann de republiek heeft
geproclameerd wil een verder afglijden van de revolutie voorkomen en doet
een beroep op de restanten van het keizerlijk leger om de orde te herstellen
De drie vertegenwoordigers van dc USPD in de rijksregering Hugo Haase,
Wilhelm Dittmann en Emil Barth stellen onder druk van hun partijgenoten
hun portefeuilles ter beschikking, wanneer Ebert met hulp van het oude leger
strategische punten in Berlijn laat bezetten en de revolutionaire matrozen uit
het „Berliner Schloss" verdrijft. In de laatste dagen van december treden Karl
Liebknecht en Rosa Luxemburg uit de USPD en richten de KPD met haar dagblad
„Die rote Fahne" op.
Het wordt dan duidelijk dat een burgeroorlog voor de deur staat. Liebknecht en
Rosa Luxemburg roepen de massa tot revolutionaire actie op en het ontslag van
de Berlijnse Polizeiprasident Eichhorn brengt de radicalen tot het besluit de
regering Ebert met geweld ten val te brengen. Rijksminister Gustav Noske die
BLOEDIG EINDE
BIJ SPARTACUSOPSTAND
dooi de regering mot verstrekkende volmachten wordt uitgerust en het opper
bevel over het leger krijgt, zal de radicale opstand van links onderdukken
(Noske: iemand zal dan toch de bloedhond moeten zijn). De gematigde
figuren in de USPD trachten nog tussen de regering en Spartakusgroep te bemid
delen om een burgeroorlog te voorkomen; na een mislukking van deze onder
handelingen roepen USPD en de centrale van de KPD op tot een algemene staking
Daags daarna lo januari 1919 grijpt de regering in. waarbij Liebknecht
en Rosa Luxemburg worden gearresteerd en met de latere president van de DDR
Wilhelm Pieck naar het Eden Hotel worden overgebracht waai' de staf van de
contrarevolutionaire Gardecavalleriedivisie zijn hoofdkwartier heeft. In de late
avond wordt eerst Karl Liebknecht per auto uit het Eden Hotel weggevoerd en
krijgt bij het instappen van een soldaat een slag op het hoofd met een geweerkolf
In dc „Tiergarten" dient *n voorgewende panne om Liebknecht bevel tot uitstappen
te geven; hi.i wordt dan „op de vlucht neergeschoten" en zijn lijk wordt door de
daders als dat „van een onbekende man" bij een militaire wachtpost afgeleverd.
|5.or?. tarna vc,lrekt van het Eden Hotel een tweede auto met Rosa Luxemburg
die bij het instappen van dezelfde soldaat een slag met een geweerkolf krijgt en in
de auto met een revolver een schot door de slapen krijgt. Bij de Corneliusbrug
werpen de daders haar stoffelijk overschot in het Landwehrkanaal, waaruit het
eerst na dagen wordt opgedregd. De weg staat na deze gruweldaden open voor
een lange reeks politieke moorden waarvan de daders door de conservatief
gebleven Duitse justitie met belachelijk lage vonnissen worden gestraft.
SEF DE BAKKER
-
