MET WOLKENCOMPLEX VAN AMERIKA
f
(I)
NEW YORK,
EEN OMGEKEERDE
STRUISVOGEL
1 De eontoliren
an New York.
Uleen nog
verticaal uit
e voeten.
Aspecten
van
de
States
rachtei
J-parelg
7Üngee
^NEW YORK, januari „Een
^Aansteker? Welzeker, Sir". De
rinkel staat aan Park Avenue.
—New Yorks spiegelende koop-
■traat De gemanicuurde man
:hter de toonbank draagt een
rlgrijs kostuum van gedis-
igeerde snit. De prijs is 20
-dollar. Ik leg hem spijtig uit,
dat dit bedrag in Nederlands
^reld- neerkomt op - 70 gulden,
"vtetgeen pittig is voor een ver-
I oomd niemendalletje. Hij
-4iet m'n punt en zakt tot 15
j ollar. Nog te duur? 10 dan. Een
kwartier en vele argumenten
iter zitten we op 5. Het Water-
(oplein. De souk van Tunis
donderdagsmarkt van
i uïno. Park Avenue is dus, on-
anks zijn behaagzieke praal,
4jfet anders. Als de mens maar
acheren kan.
daar hield de humane kant,
r zover ik die in New York
ntdekken kon, wel ongeveer op.
'louwen door kloven van straten
issen houvastloze bergwanden
i wolkenkrabbers het geeft
een soort omgekeerde hoogte-
ïes. Je voelt de onbedwingbare
,n< st, omhoog te springen, waar
^isschien nog een uitzicht is en
i stukje hemel met een wolk.
mensen om je heen zijn stomme
ïuranten, hoe luidruchtig ze ook
auwen op hun klinkers en luci-
rhoutjes lijken te doen onder
i claxons. Niets telt alleen
wolkenkrabbers. En kom me
j rt aanzetten met de door Wall
overlommerde Titmity
lurch, want die hebben ze alleen
ten staan om te laten zien wat
krentenkakkers de kathedra-
nbouwers van vroeger waren,
ze gaan hoger, hoor. Jazeker,
ongebakken deegsliert van. het
npire State Building was ze niet
og genoeg. Nu bouwen ze op de
stoever van Manhattan een
mi ïreldhandelscentrum, dat nog
'ger wordt. 1350 verduivelde
eten?, want je moet de buiiten-
nden aam het rekenen houden,
Btwaar? 411 m en 48 cm hoog
irden de twee torens van het
ïreldhandelscentrum, en daar-
zullen ze 30 m uitsteken
;n dat gebouw, dat tot dusver
hoogste ter wereld was: het
npire State Building. Nou, dat
nden ze wat. „Het is aanzienlijk
nder dan de 52.000 vierkante
ïters massief graniet, die de
•amide van Cheops beslaat",
gt de New York Sunday Times,
laar het is toch niet onaardig",
jubelt dan: „Vijfduizend jaren
leiden het wereldhandelscen-
nu in Manhattan ver-
de grote piramide van
leops in Giza. Vijf millennia
>esten verstrijken voordat de
ms op de diempel van liet jaar
Heren 2000, een bouwwerk zou
erzetten, dat qua afmetingen en
vergelijkbaar is met de
enklomp. die een farao 3000
Chri6tus bouwde om zijn
af af te grendelen. Als men
iter het gewicht van de ge-
uikte materialen en sommige
uwkundige en technische aspec-
in aanmerking neemt, blijft
Cheops de grootste architect van
alle tijden, maar het - wereldhan -
delscentrum is voor de mensheid
een waardige poort tot de 21ste
eeuw".' Kom daar in de Bijlmermeer
Nou is het can de bliksem niet
makkelijk, om zo hoog te bouwen.
,.U wilt natuurlijk weten", zegt Ray
Monti. opzichter namens de stad
New York bij de werkzaamheden,
„of de torens niet zo zwaar zullen
zijn. dat ze door hum eigen gewicht
als comservènblikjes in elkaar zullen
worden gedrukt. Een verstandige
rra&g. Inderdaad zou een mens door
zijn benen zakken als hij opeens zes
meter langer zou worden. Maar
sinds de oorlog hebben ze staal
leren maken met een verdrievou
digde spankracht. Dit materiaal met
een groot gewicht en solide afme
tingen gebruiken we voor de onder
ste van de 110 verdiepingen. Naar
mate we hoger komen, gaan we
lichter materiaal aanwenden. De
wind? Tja, als het stormt, zullen de
torens 30 centimeter heen en weer
wiebelen, maai- dat mag van de
ingenieurs en windtunnelproeven
hebben aangetoond, dat de mensen
er niets van zullen merken."
Er komen, als het wereldhandels
centrum dn 1973 klaar is. 50.000
mensen 'in te werken, die 43.600
ramen hebben om door te kijken
als ze hun tijd willen verlummelen
en die door '208 liften op en neer
zullen worden gezeuid. Worden ze
-knettergek.- -hetgeeii."3iiet ondenk
baar is, dan zuilen ze niet naar
beneden kunnen springen. „Daar is
aan gedacht", legt Ray Monti uit,
..Zelfmoordkandidaten zullen een
strategie moeten ontwikkelen, heel
uitgekookt moeten zijn en over een
plattegrond van het gebouw plus
een serie sleutels moeten beschik-
Het 102 verdiepingen hoge Empire State Building zal door het
wereldhandelscentrum als hoogste gebouw ter wereld worden
onttroond.
Het wereldhandelscentrum in New York in aanbouw. In 1973 zullen 50.000 employees het in gebruik nemen.
Dreigementen
Gek genoeg vond Ik op Cape Ken
nedy nog een andere verklaring, die
Ik geef voor wat hij waard is. Wat,
vroeg ik me af aan de reuzevoet van
een saturnus, is het verschil tuisen
een wolkenkrabber en een raket?
Wat is het verschil tussen de drang
om het hoogste gebouw ter wereld
te willen hebben en die om naar de
maan te gaan? Dan denk je opeens
aan het boek ..De Mensentuin" van
Desmond Morris, de opvolger van
,,De Naakte Aap". Morris betoogt
daarin dat. in iedere georgani
seerde groep van zoogdieren altijd
een strijd om sccialc overheersing
gaande is. Onder natuurlijke om
standigheden blijft de daaruit
voortkomende spanning binnen de
perken omdat de sociale groepen
beperkt van omvang zijn. Maar
wanneer de groep in een kunst
matige situatie een dierentuin
van de slappelingen, die het niet.
haalden. Enerzijds vereisten deze
pioulersreizen een groot gevoel van
saamhorigheid. Je kon, met duizend
gevaren op de loer. niet zeggen: Je
gezicht bevalt me vandaag fiiet; ik
ga maar een eindje om. Anderzijds
kun Je je voorstellen, dat- die pio
niers eindelijk aangekomen op
een plek met genoeg gras voor hun
eeuwige koeien of genoeg edel
metaal voor hun goudkoorts of
genoeg olie voor de krijsende auto-
Ia orieken in Detroit genoeg
hadden ran al die ruimte en ge
woon met een kluit op elkaar wil
den kruipen. Ek acht deze theorie
zeer plausibel.
ken en tenslotte zullen ze zich over
een 2 meter 40 hoge balustrade
moeten werken. Dat geeft ze plenty
tijd om van gedachten te verande
ren." De i-amen kunnen natuurlijk
niet open. Voor de luchtverversing
en de klimaatregeling in de torens
zorgt een airconditioning, die iedere
minuut 360.000 liter water uit de
Hudson opslurpt. Alleen de hiervoor
benodigde apparatuur al vergt 39
miljoen dollar van de 600 miljoen,
waarop
raamd
En kom me niet aan met de smoes,
dat het eiland Manhattan zo klein
ts. dat ze wel de hoogte In moeten,
want daar geloof ók geen barst van.
Als je per Cirkel Line een tocht,
eromheen maakt (drie uur; vooral
doen) zie je ruimte genoeg. Je
komt dan bij voorbeeld langs ..Wel
fare Island'een godverlaten strook
land ran drie kilometer lengte in
de East Raver. Als je het- wereld
handelscentrum op zijn kant zou
leggen, zodat je een bouwweric van
humane afmetingen kreeg, zou het
er ruim 7 keer op passen, alleen
in de lengte al. Maar niks: Welfare
Island, dat naar New Yorkse maat
staven een grondwaarde van een
miljard gulden heeft, ligt er al
ginds mensenheugenis zonder ex
cuus ongebruikt bij. Er heeft een
tijdje lang een gevangenis gestaan,
«raar misdadigers, geketend aan een
stoel, naar believen mochten uit
drogen óf verhongeren. Er is nu een
riekenhuis gevestigd. Maar voor de
rest doen ze niets met deze lap
grond, die slechts een steenworp
verwijderd is van de wolkenkrabber,
waarin de mensen ran de Verenig
de Naties zitten verpakt. Ze steken
liever als een omgekeerde struis
vogel hun kop In de wolken.
De contouren van New York tegen
de hemel heten mooi te zijn. Ik
weet liet niet. Ten eerste hangen
de wolkendweilen vaak om htm
krabbers ter hoogte van de plaats,
waar bij de mens het elastiekje
van de onderbroek zit. Naar de rest
mag je ra jen. Maar zelfs op een
heldere dag.... Met weloverwogen
stadsplanning heeft het geen biet
te maken. Ze bouwen hoog en ver
der valt er weinig over te zeggen.
Toen het TWA-toestel. waarmee ik
in zeven comfortabele uren over
was gevlogen, laag over deze gigan
tische bouwkunstige uitspatting da
verde. waren de ah*s en oh's te
snijden en ik kirde mijn partij
driftig anee. Maar toen ik er latei-
in rondwandelde niet op mijn
gemak; dat kan daar niet kreeg
ik een stijve nek van liet hoofd
schudden en voelde ik hooguit
respect voor dat schoenmakertje op
Lexington Avenue, d:«t met zeven
tig verdiepingen yol ellende boven
zijn kop spijkertjes in een zool zat,
•e rammen alsof de lijm nog niet
was uitgevonden. Gekke stad
York
wereld de Sonora. Je zou denken,
dat ze daar horizontaal uit de
voeten kunnen. Ik wil proberen, tot
een proeve van antwoord te komen.
Ten eerste, geloof ik, heeft „thi6
great nation", zoals alle Ameri
kaanse presidenten hun volk klef
plegen te noemen, ruimt er-rees, en
dat is begrijpelijk, als je de im
mense vlakten ziet, de verschrik
kelijke bergruggen, die ze met hun
oseenkarren hebber, moeten over
staken. Het zijn lappen, die iedece.,
beschrijving tarten en al vlieg je er
hoog en flroogjjierheen - liqt koet
weinig verbeeldingskracht cru de
gebleekte skeletten te zien liggen
bij voorbeeld te groot kan wor
den binnen een te kleine ruimte,
loopt de zaak uit de hand en
kunnen neuroses ontstaan die tot
akelige drama's leiden. Geen dle-
rentuindireoteur zou eraan denken
te veel apen. roofdieren of knaag
dieren bij elkaar in een hok te
zetten. Maar het- zoogdier mens ziet
er geen been in om In beperkte
rudmten op elkaar te kruipen. Onze
steden, met New York aan kop. zijn
_daar .de voorbeelden vap.
De strijd om sociale overheersing,
betoogt Morris verder, wondt, onder
natuurlijke omstandigheden uitge
vochten met behulp van dreige-
Zo zal het wereldhandelscentrum in New York er na zijn
voltooiing uitzien. De twee torens zijn 411 meter en 110 verdie
pingen hoog.
ment en. die raak symbolisch zijn.
Waar de mens in zijn kunstmatige
situatie zich kennelijk niet dood
vecht ondanks oorlogen en hon
gersnood is de wereldbevolking al
tijd blijvA «roeien moet hij wel
bijzonder zijn toevlucht nemen
tot dat dit-ifmechanisme. Het mart»-
nelijk geslaohtsdeel speelt bij de
