Graubünden
Sankt Moritz
Scuol
NEE, LAAT 00M BOBBIE MAAR
SCHUIVEN
ZWITSERSE
TROEF
IN WINTERSPORT
ZATERDAG 10 JANUARI 1070
Grijs als een rots, verblindend'wil als de eeuwige sneeuw
en blauw als de winterhemel is de vlag van Graubünden,
met zijn 71.130 vierkante kilometer het grootste van de
25 Zwitserse kantons. Tweeduizend jaar vóór Christus
werd er al gesproken over deze grimmige steenklomp, die
gekerfd door 150 dalen uit de üstüd te voorschün is ge
komen en nu de oostflank van Zwitserland beheerst.
Graubünden (Homerus schreef er ook al over) heeft
110.000 inwoners, wat neerkomt op 20 per vierkante kilo
meter. Zü wonen in 221 dorpen, waarvan er slechts 145
meer dan 100 inwoners hebben. Een klein deel van hen
leeft van de veeteelt, waar ternauwernood 500 m2 wel
land voor beschikbaar is. De rest is bos (1650 km2) en
rots (2168 km2). Graubünden, dat in het noorden grenst
aan de uitlopers van de Bodensee, in het westen aanslui
ting geeft op het Sint Gothardmassief, in het oosten Tirol
als buurman heeft en in het zuiden via de serpentine
bochten van de Majolapasweg afdaalt naar de Italiaanse
meren, is al ecuwen een dankbaar object voor geschied
schrijvers, die steeds nieuwe brooddronken veroveraars
door het bastion met de duizend witte pieken zagen dwa
len. Het is ook interessant voor taalpuristen, die in Grau
bünden de keus hebben uit zes talen, die door de hevol-
king gesproken worden, o.a. het romaans, dat wordt
gesproken door de bewoners van Unter-Engadin. Voor
deze exclusieve kleine groep wordt ook een eigen krant
in het romaans gedrukt. Graubünden heeft nog de be
schikking over een eigen spoorweg, de beroemde,
400 km lange Rhatische Bahn. De Berninaljjn van
Sankt Moritz naar Tirana in Italië heeft een stijgings
percentage van 70 procent en is daarmee de steilste
spoorbaan van Europa. Graubünden heeft wereldbekend
heid gekregen door de wintersport, die boerendorpen als
Lenzerheide tot rijke, welvarende oases heeft gemaakt.
Drie centra krijgen op deze winterse pagina even aan
dacht: Lenzerheide, Sankt Moritz en Scuol.
■LEO THLR1NG.
Het oude hart van Scuol klopt nog steeds met de vertrouwde regelma at der middeleeuwen. De huizen hebben lak aan de vooruitgang en stralen
nog steeds de boerse schoonheid van pakweg 1500 uit.
Lenzerheide beschikt over een vermaard „skicircus", waar men urenlang doorheen
kan dwalen. Wie gewend is om zijn vakantie op de lat te schrijven kan hier uit
de voeten.
Het plezierige van Lenzerheide is, dat het
er zo'n beetje tussenin hangt. Niet te duur,
niet te goedkoop, niet te sjiek, niet te shabby,
niet te hoog, niet te laag, niet te ver, niet te
dichtbij, niet te groot, niet te klein, niet te
extravagant, niet te gewoontjes. Kortom
geknipt voor een jongen van Jan de With,
die met de moedermelk reeds de Ijzersterke
wijsheid heeft ingedronken, dat de waarheid
altijd in het midden ligt. Misschien is dat
ook dc voornaamste reden, waarom de trek
van Nederlanders naar Lenzerheide al jaren
een bron van grote vreugde is voor de
plaatselijke VVV, die de hete adem van de
concurrenten voortdurend in de roestbruin
verbrande nek voelt.
Het vreemde verschijnsel doet zich hierbij
voor, dat Lenzerheide voor de meest uiteen-
Lopende categorieën van vaderlanders een bar
aantrekkelijk -wintersportoord blijkt te zijn.
De mensen met enige losse stuivers ver-
tamelen zich in de lounges van Grand Hotel
Schweizerhof, dat ondanks ingrijpende ver-
oouwingen naar de mottenballen van pakweg
ie eeuwwisseling blijft ruiken. Maar er is
nog steeds een generatie uit voorraad lever-
oaar, die zich bij voorkeur nestelt in de zacht
aangevreten sjiek van een voltooid verleden
:ijd en voor die mensen is Schweizerhof een
.vare uitkomst. De vrijwel voltallige top van
sen grote gloeilampenfabriek in het zuiden
des lands is er welgeschapen kind aan huis
sn ook de vaderlandse wintersportprofeten
Gegraven hun vrije tijd nog steeds volgaarne
in het duurzaam pluche der rijkeliik aab-
ivezige herenfauteuil».
Srand hotel Kurhaus aan de overkant van de
drukke straat, die Lenzerheide praktisch
doormidden snijdt, heeft niet op het uit
werven van de vaste klanten willen wachten
en is enkele jaren geleden al begonnen met
een ingrijpende verbouwing,, die deze antieke
horeca tempel geschikt moet maken voor de
komende honderd laar Enkele etases ziin
reeds onherkenbaar veranderd en plannen
voor de (nog altijd) bruine en donkero con
versatiezalen liggen klaar. Directeur Poltera
wacht alleen nog op een kasoverschotie,
waarmee hij de toekomst van zijn verrukke
lijk pand in de slappe was lean zetten
Vraagt u om een persoonlijke voorkeur, dan
wordt het. wat ons betreft toch Grand Hotel
Kurhaus. En dat om de simpele reden, dat
directeur Poltera en zijn zoon behoren tot het
toch wel langzamerhand uitstervend gilde van
de grote gastheren. Vanaf het moment, dat
je over hun drempel stapt, zit het snor met
de sfeer, die vooral in een wintersportvakan
tie zo broodnodig is. U wordt al voor een
krappe dertig Zwitserse franc door Poltera
>n de watten gelegd.
De Nederlanders die geen gloeilampen
«naken (het klinkt onwaarschijnlijk, maar ze
zijn er) hebben in Lenzerheide en het aan
grenzende Valbetla de keus uit vele optrekjes,
variërend van het weldoortimmerde Park
hotel tot posthotel Lenzerheide, van sporthotel
Ecalottas (gloednieuw) tot pension BaUavaü.
En dat voor prijzen, die schommelen tussen
«te 30 en 50 franc voor volledig pension bü
een verblijf met minimum drie dagen.
Waarom die Nederlanders juist naar Lenzer
heide gaan? Dat is eenvoudig gezegd: de
ligging is zonder meer ideaal: 1500 meter
boven de grauwe Noordzee in een wijd dal,
waar de zon een gulle gast is. Voor de
skiërs Liggen er magnifieke bergen klaar, die
sxmen het beroemde ski circus van Lenzer
heide vormen. Elf skiliften en een handvol
stoeltjes- en kabineliften brengen de spor
tieve gasten aan beide zijden van het dal
bliksemsnel naar de toppen en vandaar kan
men uren achtereen zijn witte weg naar
beneden zoeken.
Voor de mensen, die er de voorkeur aan
ieven om op eigen benen te staan, liggen er
tientallen kilometers gemarkeerde wandel
wegen, een grandioze ijsvlakte, een overdekt
zwembad en een bioscoop.
Het enige bezwaar van Lenzerheide is die weg
'wars door hel dorp, waardoor de intimiteit
van een berg oase grotendeels verloren gaat.
Toen aartsbisschop Landeloh er rond 850 op
zijn paard overheen reed, vond geen mens
dut een bezwaar, maar sindsdien is de reis
lust van prak liserenden en non-paschanten
gestadig toegenomen en iedereen, die
's winters vanuit Chur naar Engadin wil,
komt nu eenmaal vroeg of laat langs Lenzer
heide. De verkeerssituatie is momenteel zelfs
7.0 onoverzichtelijk, dat het gemeentebestuur
van Lenzerheide besloten heeft om het hele
dorp een pasrr honderd meter naar het westen
te schuiven, zodat de drukke postweg buiten
het centrum komt te liggen. Als die operatie
achter de rug is (en men weet het. als êen
Zwitser eenmaal wat in zijn kop heeft, dan
gebeurt het ook) kan men Lenzerheide inder
daad een ideaal overwinteringsoord noemen.
JE MAG ER ALLEEN MAAR NAAR KIJKEN
De vaderlandse tobberd blijft tegen Sankt Moritz,als tegen een berg opzien.
Wees gerust, gü tobberds en minimumlijdcrs.
Er staan op de invalswegen naar Sankt
Moritz echt geen gendarmes, die naar uw
bankrekening vragen en eisen, dat u uw
zakken leeghoost. Niemand zal u een ijspegel
in de weg leggen, als u met alle geweld een
kop thee wil drinken op het terras van
Carlton of een bordje spaghetti wenst te
nuttigen in het restaurant van Palace. U mag
ook vrijblijvend uw blauw dooraderde neus
tegen een etalageruit drukken en 's avonds in
één van de bars een glaasje sju drinken. Tot
zover is er geen vuiltje aan de .lucht en kunt
u rustig uw gang gaan.
Maar wees gewaarschuwd: als u toevallig
niet wat losse biljetten van duizend franc
in de binnenzak van uw skijack hebt en
geen vader kunt produceren, die met het
machinaal vervaardigen van sokophouders
of zangzaad een vermogen heeft verdiend,
bent u toch gedoemd om in dit witte mekka
der rijken een smadelijke voyeursrol te spelen.
U mag er alleen maar naar kijken, maar-
aankomen niet. U mag de kruimels opvegen,
die van de tafels der koningen vallen, u
mag op een afstand al het moois van de
filmsterren en showvedetten afsnoepen, maar
u mag geen moment de illusie koesteren, dat
zij u ook hebben gezien. U behoort immers
niet tot het reizend dollarcircus, dat zomers
ingevet spelevaart op de Middellandse Zee
en bij het korten van de dagen collectief weer
opduikt in de hotelpaleizen van Sankt
Moritz.
De sjah van Perzië heeft zojuist eert geinig
optrekje gekocht in de schaduw van het
SuvrettahoteL Kosten tweeëneenhalf miljoen
gulden. Zijn ex-vrouw Soraya heeft de Link er-
toren van Palace gehuurd, waar ze vlijtig
theekransen bakt voor diverse vriendinnen
van Günther Sachs en ander gesjeesd
industriekroost. Het plaatselijk dagblad opent
vanmorgen de voorpagina met het opzien
barend nieuws, dat de heer Sachs bereid is
gevonden om het voorzitterschap op zich
te nemen van de bobsleeclub. Hij heeft er
danig zin in en voorspelt, dat hij er met zijn
vrienden hard tegenaan zal gaan. De laatste
berichten over Vietnam en Biafra konden
nog net met passen en meten tussen de
advertenties op pagina acht worden gewurmd.
Terecht, want zulke zaken liggen reddeloos
ver van de beschikbare tweepersoonsbedden
van Sankt Moritz.
Het is maar, dat u zulke dingen vóór uw
aankomst weet. Van ons ntag u in uw broek
met glimmende knieën de Corvatsch afsjezen,
maar u blijft een onverbiddelijke out-sider
in deze exclusieve wereld. Sankt Moritz, dat
is immers in een nertzjas van twintig mille
in de rij voor de stoeltjeslift staan.
Sankt Moritz, dat is een ijsbaan, die alleen
toegankelijk is voor de leden en donateurs
van de poenclub.
Sankt Moritz is ook in smoking van de ene
villa naar de andere rijden voor streng
geballoteerde prlvéparties. Brigitte, daar ga
je Günther, dat we ze nog maar Lang mogen
Sankt Moritz is het Suvrettahotel, dat zijn
eigen bergje heeft, waar gefortuneerde
brekepoten aan de hand van een gebruinde
vazal vanaf mogen glijden. De gasten hebben
voorts de beschikking over een eigen skilift,
een luxueus overdekt zwembad met sauna en
massagekamers, nurses voor de kinderen en
verpleegsters voor kapseizende oliëntèle.
Sankt Moritz, dat is een suite met rococo-
stoeltjes en een hemelbed, die je voor twee
honderd gulden per dag mag huren, dat is
een portier met een rode sleepjas aan, dat is
een chasseur in een pakje van stijf goud
brokaat. De stakkerd behoort ook tot de vaste
rekwisieten van het dollaroircus, dat in een
zalig en langdurig niksdoen zijn dagen uitzit.
Vage glimp
De man van de gestampte pot heeft in deze
jjsgekoelde piste geen recht van spreken en
moet tijdig het trottoir opspringen als de
processie van glimmend zwarte limousines
weer langs. komt. In het voorbijgaan Vangt
hij een vage glimp op van een somber,
geteisterd hoofd. Was het de sjah, was het
koning Boudewijn of alleen maar een
Ruhrgnger, die van kindsbeenaf heeft geleerd
het ijzer met andermans handen te breken?
De fotografen van de dikke Duitse bladen
staan bij de hotelingang klaar om de jongste
aanwinst van Günther in hun lenzen te
vangen.
De nacht ls nog Jong. De champagne staat
koud in de koelers.
En In de keuken vam hotel Neues Post staan
de dril puddinkjes al in het gelid voor de
schlemielen, die maar zestig gulden voor hun
bed kunnen betalen.
U komt er wel uit hè?
EEN WINTERSE LAATBLOEIER
Als je verliefd wordt op Scuol moet je vooral geen haasl hebben. De slee is verre
te prefereren boven de auto, de wandela ar is heer en meester in het dolromantische
dal, waar de fijnproevers overvloedig aan hun trekken komen.
Scuol is onder de Zwitserse wintersportdor
pen een geheide laatbloeier. De bewoners van
deze drie dimensionale ansichtkaart in Unter-
Engadin zochten hun heil liever in de 35 bron
nen, die per uur 27.000 liter koolzuurhou
dend water produceren voor de roestige bad
kuipen, waarin brekepoten uit alle windstre
ken onder dokterstoezicht afdalen. Het'gevolg
was, dat het pittoreske straatbeeld van Scuol
tot voor kort bepaald werd door een stoet van
voorzichtige schuifelaars, die pendelden tus
sen hun hotelkamer en het badhuis. Maag
lijders en vetzuclitlgen, zenuwpatiënten en
bejaarden, die suklyiden met nieren, gal,
lever, stofwisseling en darmen, lieten zich
stuurs doch gewillig onderdompelen in het
groezelige water van de Sint-Bonifatiusbron
en hoopten daarmee de oude vitaliteit te
herwinnen. De sneeuw bleef ondertussen on
aangeroerd op de berghellingen liggen, want
de gasten waren al zielsverheugd, wanneer ze
de trap naar het badhuis zonder kleerscheu
ren konden afdalen.
Onder aanvuring van WV-directeur Max
Leuthold is men enkele jaren geleden begon
nen met het doorbreken van deze verdrietige
kringloop van de seizoenen. De bewoners van
Scuol, een eeuwenoud centrum van romaanse
cultuur, was het namelijk niet ontgaan, dat
verderop in het dolromantische dal vlijtig
munt werd geslagen uit mensen, die niet door
stofwisselingsmoeilijkheden gekweld werden
en een stel oergezonde nieren bezaten. In
Sankt Moritz, Ponteresina en Celerina draaide
de vreemdelingenindustrie ook 's winters op
volle toeren, terwijl in Scuol de badkuipen
leeg bleven.
Unieke ligging
Onder dankzegging voor de vele bewezen
diensten heeft het dorp nu het geneeskrachtig
koolzuur op een lage pit gezet en de win
tersportbron aangeboord. Men had daarbij
hel onschatbare voordeel, dat Scuol èen
unieke ligging heeft in een vergeten uit
hoek van Graubünden, die volgestouwd is
met verbijsterend natuurschoon. Scuol zien
en dan sterven is wellicht een beetje te
veel gevraagd, maar wie vanuit het rumoerige
Sankt Moritz deze stille oase binnengaat,
wordt wel voor de rest van zijn leven hopeloos
verliefd op Scuol.
Het ls een geweldig dorp, neem dat maar
rustig van ons aan. Een dorp, gedrenkt in
een betoverend middeleeuws parfum. Met een
pleintje, waar Anton Pieck graag voor zou
willen teikenen. Met huizen die lak hebben
aan de vooruitgang en nog steeds de boerse
schoonheid van pakweg 1500 uitstralen. De
keien van de nauwe straten zijn 's winters
spiegelglad en men beweegt zich dan ook bij
voorkeur per slee voort. Bij terugkomst klim
men de bewoners dan met de slee op hun
lakense rug naar het kerkhof op de heuvel,
waar ze eerst vaststellen, dat de nabestaanden
er nog best bij liggen om dan vervolgens
weer naar het punt van uitgang terug te
glijden.
Paradijs
Naast dat stokoude hart (zittend op een muur
tje bij de bron heb je waarachtig even het
gevoel, dat de wereld inderdaad als paradijs
is opgezet) is een nieuw centrun. verrezen
met een overdekt zwembad en een ijsbaan,
die tot de mooiste van Zwitserland kan
den gerekend. Nog verderop ontsluit
hypermoderne cabinelift de witte bèrgen, die
Scuol tegen de noorderwind beschermen. En
dat alles in een entourage, die zijn weerga
in Europa niet heeft.
Een prettig voordeel is het feit, dat Scuol
goddank nog steeds een paradijs voor de fijn
proevers is. Zelfs in het hoogseizoen hoef je
geen seconde te wachten bij de liften
wordt je niet van de sokken geschaatst door
een meute medebroeders.
De helft
Tel daarbij nog op het feit, dat Scuol
maximaal aantal zonne-uren verstrekt voor
een prijs, die hooguit de helft bedraagt van
het bedrag, dat men in de bekende winter
sportoorden kwijt is voor een redelijk hotel
of pension en u begrijpt meteen, waarom
Scuol ons aan het hart gebakken zit. Voor
lopig houden we het nog op de ijsbaan, het
zwembad en de skipiste, maar tegen de tijd,
dat we niet meer zo best vooruit komen,
kunt u ons vinden in het badhuis.
Want dat is ook weer typisch Scuol: ie
krijgt er een verzorging van de wieg tot aan
het graf.
(P.S. als we u nog een kleine tip mogen geven.
Hotel Terminus is op maat gemaakt voor de
doorsnee Nederlander. Dat is te danken aan
mevrouw Winkler, die er met haar dochter
Hotelier Ruffinen
„Het leven
is voor mij
een grote grap"
Zelfs de hippe vogels, die in Sankt
Moritz hun familieduiten met verruk
kelijke nonchalance stuk slaan, erken
nen eerbiedig de grootheid van Bobbie
Ruffinen, hotelier, driftig levensge
nieter, koning der curling-kampioeiwn
en groot afnemer van vrouwelijk
schoon. Oom Bobbie is in deze witte
speeltuin der miljonairs een fenomeen,
oom Bobbie is het vlezig synoniem
voor eeuwige feesten met champagne,
truffels en caviaar. Zijn hotel is een
zoete inval, die dag en nacht in be
drijf is, zijn meesterstoten op de
curlingbaan echoën na in Schotland
en Amerika. ,,Het leven", zegt hij
smakkend„is voor mij één verrukke
lijke grap. Ik doe 's morgens mijn
ogen open en denk: „een nieuwe dag,
een hoop plezier en reken erop, dat
Bobbie hem zal raken".
Hij doet wat geheimzinnig over zijn
leeftijd („in die dingen ben ik net een
oud wijf"), maar als je aandringt, is
li\j bereid om alle bijbelse figuren te
noemen, die hij in de loop der jaren
recht in de ogen heeft gekeken. Hij
spreekt Abraham aan met „jij" en
„jou" en staat in het krijt bij Methuza-
lem, „Jaren zeggen niks", onthult hij
blijmoedig, als je dat lijf maar goed
onder de pekel houdt. Een goed glas
op zijn tijd en een goed glas om de
tijd ertussen op te vullen. Dat is het
hele geheim. De fout, die dé meeste
Zwitsers maken is, dat ze alsmaar
hun centen tellen.
Geld is in dit land een alleen zaligma
kend middel om een geslaagde burger
mij aan, dat het alleen maar maag
zweren en hartinfarcten oplevert. Na
tuurlijk vind ik het ook jofel, als mijn
hotel vol zit, maar als de gasten lie
ver thuis blijven, dan ga ik niet in
mijn lege eetzaal zitten sikkeneuren.
Neen meneer, op zo'n moment doei
oom Bobbie zijn kampioensjack aan
en gaat hij naar de curlingbaan. Cur
ling is een prachtige sport voor krake-
poten zoals ik. Je hebt het gevoel, dat
je een ongelooflijk sportieve daad stelt
en de kans, dat je je been breekt, is
gering. Is dat niet verrukkelijk. Ik
kan me niet herinneren, dat ik me ooit
één minuut verveeld heb".
En voort dribbelt hij weer, kleine
Bobbie, die het ijdel gesnap van zijn
onvoorstelbaar rijke cliënten met een
lodderoog gadeslaat. Hij weet, dat hij
bij de afvaldans rondom het gouden
tealf geen schijn van kans maakt, maar
het deert hem niet, want in de scha
duw van zijn kogelronde tors verble
ken de playboys en industriekoningen
toch. Hij slaat Günther Sachs op de
gewatteerde schouder en biedt hem
ils voorschot een glas champagne aan.
Straks haalt hij die investering toch
weer met dubbele rente en interest
terug, want er is in Sankt Moritz dom
weg geen betere plaats om geld stuk
te slaan dan het hotel van oom Bob
bie. Zijn bars zijn internationaal be
faamde drenkplaatsen en zijn drie
restaurants zijn dagen tevoren be
sproken uitverkocht.
„Succes", zegt hij, „wordt bepaald
door de# afstand, die je er zelf van
neemt. Ik ben altijd verbaasd, als de
mensen me apart nemen en zeggen,
dat ik zo'n voortreffelijke gastheer
ben. Dan denk ik: waar heeft hij het
over, want ik heb die vogel nog nooit
gezien". Later blijkt dan, dat ik ze op
een avond, een glas whisky heb aan
geboden, omdat ik er zelf zo'n ver
rekte zin in had".
De vreugde dampt van zijn zacht rost
Neen, laat oom Bobbie maar schuiuen.
