„Vernieuwen [onder dat raditie als allast over- loord gaat" DE JODEN IN NEDERLAND Breyell zwijgt over dood dienstbode \Brcodwinning bedreigd Geen oorlam meer voor Britse marine rij- Joodse gemeenschap in ons land vergrijst Paus wijst op betekenis van kerstfeest Etonleerlingen te velde tegen tradities „WIJ WILLEN DEMOCRATIE" Zes jaar cel voor verantwoordelijken ramp Vajontdal Officier gaat in beroep Meerderheid van Anker in Batavus DE LE3DSE COURANT PAGINA 7 Ir. W. Hoefnagels, oorzitter actiegroep Wereldkerk" iroep niet uit bepaalde aag van maatschappij (Van één oker verslaggevers ïREDA „XI. Jmoet niet de term „middengroep" rebruiken", zeft dr. W. Hoefnagels uit Breda, 'oorzitter van (et voorlopig bestuur dat het werk de actiegrlep Wereldkerk van de grond wil trijgen. „We zin namelijk geen middengroep, w« groep; die de stem van het midden een kans wil gevet'. Het lijkt erop, dat de stem vaat iet midden de kans graag aangrijpt. Vorige week woensdag ver^heen, zoals bekend, in een aantal Nederlandse agbladcn een advertientie van een pagina groot,/waarin aan de oprichting van de actiegroep belendheid werd gegeven. Nu, na het 'lerste weekeilde, liggen er de adhesiebetuigingen de adveijentie om vroeg. In een van de kamera van het grot< huis van dr. Hoefnagels worden ze t z teteld. „Ik wet niet hoeveel het er zijn", zegt hH, fjiog niet. Mischien weten we vanavond wat meer. Uleen weet i, dat het er enkele duizenden zijn. En k gezien heb afkomstig uit plaatsen h|t land. vooral veel van priesters en Er heel lil rieuzen". lijkt ei i dus op, dat de actiegroep in de roos ctIgeschoten heft met haar manifest, dat er inderdaad behoefte betaat aan een stem van het midden. „Of )eje nu voc of tegen de aotie bent",, stelt dr f oefnagels vast, „Je zult moeten toegeven, dat hel Dr. W. Hoefnagels al een winstpunt is dat er weer een dialoog op gane komt dat de mensen weer gaan praten. Dat is eeu positief effect". Voor de actiegroep is dat trouwens niet zo maar een positief effect, liet is een hoofddoel. De dialoog binnen de Kerk moet weer mogelijk worden. Dr. Hoefnagels: „We praten niet over groeperingen zoals „confrontatie" en „Septuagint ook niet in onze publicaties, wij praten alleen over gedacbten. Als wij ons als groep presenteerden, zou men ons van sectarisme kunnen beschuldigen. Dat doen we niet. Iedereen kan horen en zien dat de uitdrukkingsvormen van de extreme groeperingen steeds scherper zijn geworden. Dat is te betreuren. Binnen de grenzen vgn wat voor gelovige katholieken aanvaardbaar is, moet een gesprek mogelijk blijven". Ontstaan Over de ontstaan/geschiedenis van de actiegroep wil dr. Hoefnagels liever niet praten. Ook hier weer dt vrees van sectarisme. „De feitelijke historie ie' helemaal niet belangrijk. U weet hoe zoiets gaat Iedereen heeft wel een vriendenkring of een groepje waarbinnen dit soort zaken besproken wordt. Dat breidt zich uit, mensen met dezelfde gedachte ontmoeten, elkaar en dan komt zo'n actie tot stand- Maar wie zijn, uit die grote groep van ondertekenaars van het manifest, nu de feitelijke initiatiefnemers? Dr. Hoefnagels: JrDat hebben we in het midden gelaten. Tot de ondertekenaars behoren de initiatief nemers natuurlijk, maar ook de eerste adhesie- betuigers. Ik zelf bijvoorbeeld ben bij het eerste gesprek niet aanwezig geweest, ik zat toen in het buitenland. Later had ik wat tijd beschikbaar, zodat ik er wat meer voor kon doen. Daardoor ben ik nu voorzitter. Maar nu wil iedereen plotseling weten wie de initiatiefnemers zijn. Waarom? om een etiketje te kunnen plakken? Dat is in Nederland een ziekelijke gewoonte. Direct overal een etiketje Heeft de actiegroep niettemin Is ze samengesteld uit een maatschappelijke toplaag? „Absoluut niet", zegt dr. Hoefnagels. „Als u al de ondertekenaars kende, zou u dat weten. Er zitten mensen 'uit alle geledingen in. Naast doktoren en hoogleraren vindt u er mensen bij uit de ambtelijke wereld, huismoeders die niet meer willen zijn dan huismoeders en mensen met een positie in de vakbeweging. Nee, u kunt de actiegroep zeker niet aan een maatschappelijke laag vastmaken". Niet maatschappelijk bepaald dus, ook geen groep lussen andere groepen, wel een groep die zichzel1, zo vlug mogelijk overbodig wil maken. „Ik zou bo' liefst zien", aldus dr. Hoefnagels, „en ik zou m» dat ook kunnen voorstellen, dat wij adhesie betuigingen krijgen van mensen van de Septuagin*- giroep zo goed als van mensen uit het conservatieve kamp. Als die er met anderen voor zouden kunnen zorgen dat het gesprek in de kerk weer op gam: Vóór vernieuwing th haar manifest heeft de actiegroep Wereldkerk zich uitdrukkelijk uitgesproken voor vernieuwing in de kerk, maar toch een vernieuwing die „de traditi» eenvoudigweg overboord gooit alsof het nutteloos ballast was". Wat wordt hier met de traditie bedoeld? Dr. Hoefnagels: „Niet iets wat vastgeroest en onverantwoordelijk is. Wel iets wat waardevol is Ik zou het, bij wijze vai} vergelijking zo kunnen zeggen: het is voor ieder mens waardevol als hij de band met zijn ouders vasthoudt, ook als hii volwassen is. Dat betekent niet dat hij precies zou moeten leven als zijn vader en moeder gedaan hebben. Zo is dat met die traditie in de Kerk ook. Het hoeft niet net als vroeger, liever niet, want toen zijn we veel te verticaal opgevoed. Maar »u wordt het opeens te horizontaal. Met verlies van geloof, gebed en sacramenten. Als op de preekstoel de godheid van Christus in twijfel wordt getrokken, of het hiernamaals wordt ontkend, dan ben je vin een horizontaal humanisme in a-godsdienstigheid terecht gekomen. Paus Johannes was een vernieuwer. Maar hij was behalve een goed mens, zoals iedereen hem noemt, een diep gelovig man". Dr. Hoefnagels zelf wijst nog opeen zin uit het manifest, waarin staat dat de groep naar niet meer strijdbaarheid en openbaarheid verlangt dan nodig is. „Dat is de reden waarom ik niet ben ingegaan op het verzoek om een debat voor de televisie met extreme groeperingen. Mijn ervaring is namelijk, dat bij openbare debatten de standpunten zich verharden. En daar werk je de dialoog juist niet mee in de hand. Maar dat de stem van het midden wat meer gehoord wordt, is op zichzelf wel nodig. De moeilijk heid is, dat ze nooit zoveel nieuws te vertellen heeft. Daardoor klinkt ze ook in de publicatie- media niet door. Er zijn in de afgelopen jaren prachtige brieven van de bisschoppen verschenen. Ik denk bijvoorbeeld aan de brief van mgr. Bluyssen over het priesterambt. Maar daar hoor je nauwelijks iets van. Vooral de katholieke publiciteitsmedia zouden de stem van het midden de middelen moeten verschaffen om zich te laten horen. Tijdens het gesprek moet dr. Hoefnagels enkele keren naar de telefoon. Voor actiegroep Wereldkerk. In de aangrenzende kamer worden de reacties geteld die bij postbus 3600 Den Haag zijn binnengekomen. „Aan het begin van deze week zullen wij ook reageren op commentaren, die op onze actie zijn losgekomen. In een perscommuniqué. Niet in een advertentie. Dat gaat ons teveel geld kosten. Die advertentie van de vorige week is al genoeg geweest. We hopen die kosten te kunnen bestrijden uit de stortingen op onze rekening bij de Nederlandse krediet bank". En als dat niet genoeg is? „Dan zijn de ondertekenaars van het manifest hoofdelijk aansprakelijk", lacht dr. Hoefnagels. Misschien weet hij, oud-secretaris van financiën, er wel ()/an onze correspondent) BREYELL Het tienduizend in- i lellende Duitse plaatsje Breyell l bang, zün voornaamste broodwinning verlicen door de raadselachtige dood d( 40-jarige dienstbode Therese in. Duizend Breyellse gezinnen zijn ihtstrpeks afhankelijk van de machine- ibriekRötzel, bjjna alle andere in woners indirect. Verdacht van doodslag lat di 24-jarige Christian Rötzel, zoon de eigenaar van de fabriek, terecht. Om de fabrieksdirectie niet tegen zich het harnas te jagen, zwijgt de bevol- ng ran Breyell eohter in alle talen. ;n politiefunctionaris, die als getuige het proces tegen Christian werd ge- loord. bracht de angst van de bevolking nder woorden: „In Breyell heerst de het dagelijks brood. Iedereen reest dat de familie Rötzel nu de fabriek rgens anders zal vestigen. Daar heeft Christian Rötzel sr. in 1952 al mee toen de burgemeester eens jn jachtvergunning introk". De zwijg- lamheid van de bevolking en van alle etrokkenen heeft het de justitie niet femakkelijk gemaakt de gang van öken in de nacht van 30 juni te.recon- eren. De officier van justitie heeft, getuigen in de zaak te krijgen, al ■iemaal het woord meineed laten vallen. Midden in de nacht van de 30ste juni erd een ziekenwagen gealarmeerd, om it Therese Gerwin, vroeger kinder- leisje van de familie Rötzel. later dienst ede, uit het raam gevallen zou zijn. volgende dag schakelden de ouders Therese Gerwin. die in Lobberich oonden, de politie in, omdat ze de ilpartij verdacht vonden. Bij het onder- >ek bleek Christian Rötzel verdwenen. LONDEN (Reuter) De Britse ad miraliteit heeft een einde gemaakt aan n de beste tradities van de Britse marine: de (gratis) dagelijkse oorlam De traditie die al ruim 238 jaar ud is, zal op 1 augustus 1970 eindigen. De tweede onderminister van Defensie, agid Owen, zei: „De verstrekking van im is niet langer verenigbaar met de oge eisen van efficiëncy die nu ver zijn aan boord van de schepen met uiterst kwetsbare en gecompliceerde 'aehines en apparaten". De oorlam, door Britse zeelieden altijd „oude grog" t Nelsons bloed" genoemd, wordt, al- 'eer volgens traditie, geschonken tegen «t middaguur. Weinrebs memoires, hoge hoeden, lage standaarden, de ondergang, joods leven in Amsterdam en nog veel meer boeken zijn er verschenen over het joodse leven voor en tijdens de tweede wereldoorlog. Ze bieden bij elkaar een beeld van leven en lijden, van hoop en wanhoop. Toen viel het gordijn over het joodse Nederlandse leven, dat was in 1915. De Nederlandse groep joden was te gering geworden om zich nog druk over te maken. Hoogstens flikkerde de belangstelling even op als bij zaken Anneke Beekman of als er weer een boek over het oorlogsleed verscheen. Maar, hoe verging het de joden na de oorlog? Wat en wie waren er overgebleven Hue slond het met dat rijke, levendige, soms schitterende culturele en wetenschappe lijke leven van de joodse gemeenschap in Nederland? Niemand eigenlijk die het precies weet. Hoe staat het er nu voor? Bijna een kwart eeuw na de bevrijding? De journalisten M. Kopuit en W. F. Klein hebben in een klein, maar bijzonder boeiend boekje de joden in Neder land, uitgegeven bij Van Gorcum in Assen, een beeld proberen te ge^en van leven en denken, zin eh tegenzin van dit leven in de joodse gemeenschap in ons land. Zij hebben een aantal gesprekken gevoerd met vooraan staande joden, rabbijnen en functionarissen in het joodse leven, die geacht kunnen worden representatief te zijn voor het geheel. Een gesprek is gevoerd met een jong joods echtpaar. Misschien te weinig en te kort om een beeld te krijgen van het gemiddelde denken en leven van Kardinaal Coolce, aartsbisschop van New York en vicaris van het Amerikaanse leger, brengt op het ogenblik een bezoek aan Amerikaanse onderdelen overal ter wereld. Tijdens de kerstdagen is hij in Vietnam Op de foto de kardinaal aan hest ziekbed van een Amerikaanse soldaat in Wiesbaden (West-Duitsland). Uit het boekje rijst een triest en pessimistisch beeld op. Van de 140.000 joden van 1940 zijn er in 1945 onge veer 27.500 over. Hoeveel het er nu zijn, is niet precies meer na te gaan. Te velen zijn gevlucht in de anonimi teit, zijn gemengd gehuwd en opge gaan in de Nederlandse gemeenschap. Ze willen het niet meer weten. Typerend in dit verband is wat dr. S. "Wijnberg zegt over die joodse identi teit. „Wie vindt het niet meer erg, die joodse afkomst? Niet de joden in een gemengd huwelijk en niet hun kinde ren, maar daar misschien de klein kinderen van. Het geval Philips is in teressant. Philips is van Joodse af komst. Ze zijn meer dan een eeuw geleden gedoopt. Telkens gemengd gehuwd. Je zou zeggen: die mensen hebben emotioneel niets meer met de Joodse groep te maken. Nu publiceert Bouman uit Groningen uit het fami lie-archief en laten ze hem nou vra gen, nadrukkelijk vragen, om over die afkomst niet te schrijven? Dan zeg ik: God bewaar me, hoe lang blijft dat nog? Die angst voor je zelf. En dat is nu het punt. Ik ben niet tegen de assimilant, die slaagt. Geslaagd noem ik iemand, die zijn joodse af komst verwerkt heeft. Maar die ken ik practisch niet". Door alle gesprekken, in alle thema's, loopt de gedachte van de alija, de weg .naar Israël. Israël wordt ener zijds beschouwd als het theologisch gefundeerde eindstation van joods be staan en joods leven, anderzijds als de inspiratiebron, het onvermijdelijke eindpunt van alle joden, praktizerend of niet. Israël is het eindstation, tot zolang moet er hier nog wat gedaan worden. Maar opperrabbijn E. Berlin- ger zegt het „totdat alle joden van Nederland naar Israël gaan". •In Nederland, zo luiden de pessimis tische gedachten van vrijwel allen, zal geen bloeiend joods leven meer mogelijk zijn. De opbouw van de jood se gemeenten is ongezond. Te veel bejaarden, te veel ouderen, die de moed niet meer opbrengen nog eens te vertrekken, zij wensen hun laatste dagen hier door te brengen. Maar het jonge hart van Israël trekt naar de staat Israël. Ze gaan, allemaal, bijna allemaal. „Israël", zo merkt opper rabbijn A. Schuster op zeker moment op, „is voor ons een vraag van: be staan of ondergaan". Dat bleek tij dens de zesdaagse oorlog. „Men be greep dat de joodse identiteit in Ne derland moeilijk houdbaar zou zijn na de ondergang van de staat Israël. Het feit, dat zovelen zich hierover zo mas saal hebben uitgesproken bewijst dus weer dat nog altijd het verlangen leeft om als joden te blijven voortle ven. In welke vorm dan ook". Uit de vele opmerkingen van de ge- interviewden moet men wel opma- De joodse gemeenschap in Nederland vergrijst. De jongeren trekken naar Israël; de ouderen kunnen de moed niet meer opbrengen om weg te gaan. ken, dat de vernietigende slagen, die de Duitsers de Joodse gemeenschap hebben toegebracht, inderdaad een einde hebben gemaakt aan het Ne derlandse joodse leven. Er zal nog een soort restant achterblijven, dat zich met kunst en Vliegwerk overeind kan houden. Een opgewekt joods ge loofsleven moge hier en daar nog op flikkeren zoals bij de liberaal jood se gemeente in Amsterdam wij zullen ons moeten verzoenen met de gedachte, dat de geschiedenis van de joodse gemeenschap in Nederland ten einde loopt. Dat is mede de schuld van de Neder landse overheid, die in de jaren vlak na de bevrijding weigerde grote groepen Oosteuropese gevluchte jo den toe te laten. Er was geen aan vulling meer, men wilde doodeen voudig niet. Wij hebben er zelf toe meegewerkt het einde van dit rijke joodse leven te bespoedigen. Het slot hoofdstuk van die joodse geschiede nis is helaas geschreven na 1945 De schrijvers van dit opvallende, boeiende boekje hebben, dank zij hun gesprekken, het falen van de Neder landse samenleving, in vele opzichten aan 4e orde gesteld. Ons rest niet anders dan te constateren, dat herstel te laat zal komen. Niet Holland, maar Israël is de laatste wijkplaats voor al les wat joods denkt en joods leeft. Geen wonder dat Israël in de har ten van hen, voor wie Israël de laat ste hoop en de laatste existentiële Deze klant van u Later op de dag meldde hij rich in gezel schap van zijn advocaat bij de politie Een politiefunctionaris verklaarde dat Therese sporen aan haar hals had, die op een wui-gpogiing zouden lijken. Hoewel ieder zwijgt verdenkt de justitie Christian ervan zijn vroegere kinder meisje uit het raam te hebben geduwd. Daarbij staat het nog niet vast, of Therese Gerwin overleden is aan de gevolgen van de val uit het raam of aan de verwondingen, die haar voor de val waren toegebracht. De justitie vraagt zich ook af, of en welke rol een mysterieuze inbraak bij de familie Rötzel in deze zaalc speelt. Op 20 augustus kreeg de politie een melding binnen, volgens welke hij een inbraak in de villa van de familie Rötzel uit een brandkast sieraden ter waarde van 300.000 Mark waren gestolen. Sporen van inbraak werden echter niet - gevonden en ook wekte het bevreemding, dat de sleutel nog in de brandkast stak. GEEF UW ADVERTENTIES VOOR DE KERST NU OP I VATICAANSTAD (KNP) De wer kelijke betekenis van het kerstfeest dreigt volgens paus Paulus in verdruk king te raken door de grote aandacht die aan, de uiterlijke en wereldse viering besteed wordt. „Het is natuurlijk prachtig dat dich ters en kunstenaars al naar de traditie van het land en volk Kerstmis aangrij pen om er iets feestelijks van te maken, maar men moet het niet overdrijven'V vindt de paus, en de diepe betekenis van de geboorte van Christus niet uit het oog verbiezenDeze is de openbaring van de goedheid en de liefde van God, de Verlosser aan de mensen. Paus Paulus zelf zal op kerstavond de nachtmis op dragen in de Sixtijnse kapel voor het di plomatieke korps. De afgelopen twee jaar heeft hij kerstnacht buiten het Va- ticaan gevierd, in 1968 in de hoogovens te Tarento, in 1967 in het door overstro mingen getroffen Florence. De traditio nele radioboodschap houdt de paus dit jaar niet voor Kerstmis maar op kerst morgen, voorafgaande aan de zegen voor ifflteri «n wereld, Unhi «t Qrtri LONDEN (AP) Studenten vau de roemruchte Engelse kostschool Eton, vragen inspraak eu democratisering. „Verdomde communisten", aldus de reactie van enige conservatieve oud- leerlingen. Maar de directeur, Anthony Chcncvix-Trench, die volgend jaar met pensioen gaat, vindt echter dat de jon gens ieder recht hebben kritiek te leve ren op de directie. Dertig leerlingen hebben een onder afdeling gevormd van de aotiebond va» scholen (SAU), een militante leerlingen- orgamisatte die doorgaans op de staats scholen opereert, maar die nu heeft weten door te dringen tot de oude kostscholen zoals Harrow en Rugby, en zelfs Eton. In pamfletten die onder de leerlingen worden uitgedeeld wordit het volgende geponeerd: „Het doel van het onderwijs ós de voorbereiding voor die maatschappij. Daarvoor hebben wë geen uniformen. lijfstraffen, verplicht christendom enzo voorts nodig". Er wordt ook bezwaar gemaald legen de 'oude, exalusieve sociëteit van Eton. De 25 leden van deze sociëteit genieten voorrechten boven hun medeleerlingen, dragen geruite broeken en een witte an jer in hun knoopigat. Voor de rebelle rende leerlingen heeft de sociëteit afge- „Het wordt tijd dat een constructief, democratisch systeem in Eton wordt in gevoerd. Dit betekent inspraak voor de leerlingen. De school wordt bestuurd dooi' oud-leerlingen en door de zelfge kozen „chums" (oude jongens). Wij zijn bereid de sociëteit toe te staan belache lijke kleren te dragen maar wij moeten ook onze vrijheid behouden. Waarvoor werd de school trouwens gesticht? U hebt rechten waar u aanspraak op moet maken", aldus de pamfletten van de op standelingen. Ondanks het nogal verouderde school systeem kan Eton pochen op een groot aantal beroemde oud-leerlingen, onder wie de drie Britse oud-premiers, Antho ny Eden, sir Alec Douglas-Home en Ha rold MacMiillaru L'AQUILA (Reuter). ln de Ita liaanse stad l'Aquila zün gisteravond drie personen tot zes jaar gevangenis straf veroordeeld in verband met de ramp met de Vajontdam van 1963, die aan circa tweeduizend mensen het leven kostte. Ze werden schuldig bevonden aan medeplichtigheid aan massale dood slag, maar de rechtbank achtte verzach tende omstandigheden aanwezig en schold het drietal twee jaar van zün straf kwqt- V(jf beklaagden werden vrijgesproken. De uitspraak ontlokte luide protesten aan Ihet publiek in de zaal en de officier van justitie zei direct dat hij beroep zou aantekenen. De meesten uit het publiek waren afkomstig uit het gebied van het dorp Longarone. dat bij de ramp een van de grootste in de geschiedenis van Italië volledig was weggevaagd. Het proces, waarin ongeveer 2500 ge tuigen zijn gehoord, begon op 25 novem ber 1968, iets meer dan vijf jaar nadat een deel van een berg in het Vajonit- reservoir in de Dolomieten was gestort; een 200 meter hoge watermuur stortte zich in het daaronder liggende dal. Zeven dorpen werden verzwolgen. De dam was in 1960 gereedgekomen als onderdeel van een reusachtig waitenkraohtprojeet. Volgens het openbaar ministerie hadden al tijdens de bouw deskundigen gewaar schuwd dat die plaats gevaarlijk rivaa. Voorts hadden grote aardverschuivingen voor de ramp een duidelijke aanwijzing moeten vormen. De drie veroordeelden zijn Aiberico Biadehe, directeur van de waterbouw kundige afdeling van de maatschappij die de dam bouwde, Curzio Batini, een hooggeplaatst ambtenaar vap het minis terie van Openbare Werken, en Aimo Violin, een waterbouwkundig ingenieur. Oorspronkelijk waren er negen beklaag den, maar één van hen Mario Pan- eind, de leider van het bouwproject heeft zich kort voor het proces van het leven beroofd. ROTTERDAM (ANP) Anker Kolen maatschappij NV te Rotterdam zal de meerderheid verwerven van het aan delenpakket van rijwiel- en motorenfa- briek Batavus te Heerenveen. Van de zijde van Batavus werd hiertoe besloten omdat de snelle ontwikkeling van deze besloten familievennootschap het nodig maakte het kapitaal uit te breiden, al dus wordt in een communijué meege deeld. Anker Kolen, die moedermaat schappij is van diverse ondernemingen en bovendien in uiteenlopende bedrij ven meerderheidsbelangen heeft, ls be reid en in staat om in de kapitaalbehoef te van Batavus te voorzien op een zoda nige wijze dat de onderneming verder kan uitgroeien tot een tweewielerindus- trie, die op Europees niveua blijvend 'a rol kan qjêlen. ■v

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1969 | | pagina 7