Suezkanaal
HONDERD JAAR GELEDEN
fOOR HET EERST DOOR
Jpkomst en neergang van een roemruchte waterweg
KANONNEN
ZORGEN VOOR
VUURWERK
Ted Heath
overleden
WOENSDAG 19 NOVEMBER 1969
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 7
SUSKE EN WISKE: DE D1ROMENDIEFSTAL
n onzer redacteuren)
et is vandaag honderd jaar geleden, dat met veel vlag-
rrtoon het Suezkanaal werd opengesteld. De feestelük-
tden kostten de Egyptische onderkoning, die als gastheer
itrad voor de vele vorstelijke en andere genodigden,
miljoen gulden. Maar het leek de moeite waard: de
■(■binding tussen oost en west was aanmerkelijk bekort,
ussen Londen en Bombay scheelde het niet minder dan 24
igen zeereis in vergelijking met de route rond Kaap de
ocde Hoop. De snelste verbinding was tot dan toe de
Dstroute geweest: 35 dagen afwisselend per schip, trein en
ligence. Van Londen uit dwarts door Frankrijk, dan via
Middellandse Zee en de Landengte van Suez
ode Zee en de Indische Oceaan.
Authentieke opname
ferdinand de Lesseps, de Franse
die het Suezkanaal gegraven
d, wuifde bij de opening 't huldebetoon
als initiatiefnemer gebracht, weg
een verwijzing naar de ontwerper
deze postroute, de Engelsman
mos Waghorn„Hij was d e eerste,
't belang begreep van een verkorting
n de verbinding tussen oost en west.
heeft de weg gebaand, wij hoefden
slechts te volgen", zei De Lesseps-
verdreven
/as wel enigszins overdreven.
Waghorn heeft er in de eerste
:n de vorige eeuw inderdaad
n ten koste van zijn gezondheid
particulier vermogen naar
jtreefd met ailJe beschikbare verkeers-
ddelen een kortere verbinding lus9en
ist tot stand te brengen, maar
n postroute kon toch niet vergeleken
orden met de mogelijkheden, die het
lezkanaal bood- Het overstappen van
ene vaar- of voertuig in het andere,
overladen van de wacht, die sledhts
in beperkte omvang mocht zijn, en
oral de 150 kilometer woestijnpiste
;n Cairo en Suez, maakten de route
aantrekkelijk. Ook toen na Waghorns
od de Egyptische oversteek per trein
naakt kon worden, bleven de grote
ichttransporten op de weg rond de
ap aangewezen. Eerst de openstelling
het Suezkanaal bracht daarin ver
andering.
Lesseps beging ook een historische
luiheid Het idee de weg tussen oost
«■est te verkorten door de Middel-
dse Zee met de Rode Zee te verbinden
vele eeuwen oud- Reeds in de veer-
6 eeuw voor Christus liet de Egyp-
ehe vorst SeLis I het oog vallen op de
gte, dié de landengte van Suez door
dden deelt en die gedeeltelijk door
werd ingenomen. Sells en zijn
rolger Ramses II lieten door deze
ugte een kanaal graven om hun vloot
zee naar de andere te kunnen
erbrengen. Het kanaal werd Ta Tenat,
doorsteek, genoemd en het heeft hon-
rden jaren dienst gedaan voordart het
verwaarlozing dichtslibde.
impkanaal
Dit eerste kanaal heeft gedeeltelijk op
van het huidige gelegen. Ko-
ig Necho begon in de zevende eeuw
Christus een nieuw kanaal te graven,
aftakking van de Nij'l bij Cairo naar
Toll van Suez. De aanleg moet op tal
m moeilijkheden zijn gestuit, want de
inlng gaf het op, toen het cijfer van
(lelijk verongelukten tot 120-000 was
stegen Niet het enorme aantal slacht-
echter aanleiding tot 9top-
1 de werkzaamheden, maar de
ddelijke waarschuwing, door de pries-
opgevangen, dat een dergelijk kanaal
in de vreemden voordeel zou brengen-
lerst twee eeuwen later werd dit ka
al voltooid. Weer eeuwen later liet de
keizer Trajanus het uitdiepen,
tn het dreigde te verzanden en het-
fde deed in de zevende eeuw na Chris-
de Arabische veldheer Amir Ibn el
si Honderd jaar later liet kalief Al
ansoer fiet kanaal om onbekende reden
Alleen het gedeelte tussen
het meer van Timsah heeft
ama nog als scheepvaartweg dienst
daan.
lil verbinding?
De doorsteek van de landengte bleef
gemoederen echter bezighouden. Ve-
tlaanse kooplieden, sultan Moestafa III
keizer Napoleon toonden udt even-
eed verschillende motieven belang-
Het beeld van De Lesseps by de ingang van het kanaal in Port Said, zoals dat
tot 195S te zien was. Tüdens de korte oorlog werd het door Egyptenarcn
opgeblazen.
stalking, ma«tr daar bleef het bij- De
opkomst van de spoorwegen maakte de
zaak nog problematischer: waaraan moest
mén de voorkeur geven? Aan een kanaal,
dat het scheepvaartverkeer tussen
Middellandse Zee en Rode Zee doorgang
verleende, maar duur zou zijn in aanleg
en onderhoud? Of aan een rail verbinding
tussen Alexandrië en Suez, die goedkoper
- ook beperkter
i zelfs fantasten,
'en meter brede
t kust, die schepen
en sneller zou zijn,
van capaciteit? Er
die dachten aan eei
spoorweg van kusrt I
tot 1200 ton zou kunnen
De Egyptische ruimte als corridor vooi-
het verkeer tussen oost en west was
bovendien het strijdperk vain Engeland
en Frankrijk, die weliswaar tn een
Entente Cordiale een hartelijk bond
genootschap verenigd waren, maar
wier belangen hier herhaaldelijk botsten-
Engeland was merkwaardig genoeg
voor een zeevarende mogendheid ge
porteerd voor een rail verbinding van
kust tot kust. Lord Baitmerston be
schouwde de kanaalplannen als een po
ging om lichtgelovige kapitalistische suk
kels op te lichten en zag in een door
gaande scheepvaartweg van Europa naar
Indië een bedreiging van de Britse be
langen in het Verre Oosten. Frankrijk
daarentegen voelde meer voor een
kanaal verbinding, die de Rode Zee van
haar predikaat „Britse binnenzee" zou
ontdoen en de handel tussen oost en west
zou intensiveren. En wart wilde Egypte
zelf?
Onderkoning Mehemet Ali voelde In
feite noch voor het een, noch voor het
ander. Herinnerde hij zich het goddelijk
orakel, dat zijn voorganger NeCho het
graafwerk aan een verbinding van zee
tot zee had doen stopzetten? In elk ge
val vreesde hij, dat Egypte als schakel
in het oost-westverkeer steeds meer on
der de invloed van buitenlandse machten
zou komen, die hun onderlinge rivaliteit
op de rug van Egypte zouden uitvechten.
Mehemet Ali steunde nu eens de Engel
sen met hun spoorwegproject, dan weer
de Fransen met hun kanaalplannen, en
zorgde er intussen voor, dat er zo weinig
mogelijk gebeurde. Zijn opvolger Abbas
echter helde meer naar het Britse stand-
I punt over en droeg ingenieur Robert
Stephenson, de zoon van de uitvinder
ran de locomotief, de aanleg op van een
spoorweg van Alexandrië naar Suez Nog
voordat deze lijn in 1855 Cairo bereikte,
stierf Abbas om plaats te maken voor
onderkoning Said, die een voorstander
was van een kanaal tussen beide zeeën.
Conceesie
Ferdinand dc Lesseps. die de onder
koning kende uit de tyd dat hü als con
sul van Frankrük in Cairo was opge
treden. zag dc kans schoon en wist van
Said de concessie voor de aanleg van een
Kanaal los te krügen. Zyn Oostenrijkse
collega Negrelli werkte de plannen tot
in details uit, maar mocht het begin van
dc werkzaamheden niet meer meemaken.
Hij was al een jaar dood, toen op 25 april
1859 in Port Said de eerste spade de
grond In ging.
Onderkoning Said was echter niet een
kennig: toen de Engelsen erop aan
drongen dat de spoorlijn Alexandrië
Cairo naar Suez zou worden door
getrokken, gaf hij ook hier zijn toe
stemming. Om desondanks goede maatjes
met de Fransen te blijven, droeg hij de
uitvoering van de werkzaamheden echter
op aan de Franse ingenieur Mouchelet.
De spoorlijn kwam eind 1859 gereed.
Voorlopig triomfeerden de Britten iin het
spoor van wijlen Thomas Waghorn: de
route over land van Alexandrië naar
Suez was tot vierentwintig uur terug
gebracht. Wie In de ene stad in de trein
stapte vond in de andere aansluiting op
een zeeschip. Het aandeel, dat de nieuwe
verbinding in het goederenvervoer kreeg,
bleef echter beperkt tot, een fractie van
het vervoer rond de Kaap.
Twee jaar duurde de aanleg van het
Banaal De kosten, die op tweehonderd
miljoen Franse franc waren begroot,
liepen op tot meer dan het dubbele.
Vooral de drinkwatervoorziening kostte
kapitalen. Alleen al daarvoor moest men
een afzonderlijk kanaal van de Nijl bij
Cairo naar Suez graven. De Compagnie
Unlverselle du Canal Maritime de Suez,
door De Lesseps gesticht om het werk te
financieren, moest zeetienhonderd ka
melen inzetten om haar 25.000 arbeiders
van water te voorzien. Maar op 12 no
vember 1862 stroomde het water van de
Middellandse Zee in het Meer van Tim-
?n zeven jaar later kon men de Rode
Zee toelaten in de Bittermeren De ver
binding was een feit en het succes liet
op zich wachten- In enkele jaj-en
tijd had het Suezkanaal de Kaaproute
overvleugeld. In 1908 passeerde dertien
miljoen ton scheepsruim te het kanaal,
in 1965 meer dan 225 m iljard.
Oorlog
De Britse aversie legen het kanaal
heeft niet lang geduurd. Ferdinand de
Lesseps maakte een breed verzoerungs-
gebaar toen hij een jaar na de open
stelling in Suez een standbeeld liet op
richten voor Thomas Waghorn, de pionier
van de overlandroute, als „tegenstander"
zijn eigen standbeeld in Port Said.
En t oen de Britse onderkoning in 1875
bereid bleek te zijn 176.602 aandelen van
vijfhonderd franc in de kanaalmaat
schappij voor vier miljoen pond aan
Engeland te verkopen, gingen de Britten
helemaal overstag In het najaar van
1956 riskeerden zij zelfs een oorlog om
hun zeggenschap over het kanaal te
kunnen handhaven-
Toen bleek tevens hoe belangrijk het
Suezkanaal nog altijd voor de handel
De oorlogshandelingen tussen Enge
land, Frankrijk en Israël enerzijds en
Egypte anderzijds leidden in 1956 tot
LUCKY LUKE: IN DE RECHTER
sluiting van het kanaal en
tot rantsoenering van olie e
West-Europa. In Nederland kreeg de
zondagsrust zelfs een bijzonder aocent
aoor het verbod van alle motorverkeer.
Maar (oen in de zomer van 1967 het
Suezkanaal andermaal frontgebied werd
I In de oorlog tussen Israël en zUn Arabi
sche buurstaten, bleken dergelyke maat
regelen niet nodig. Thans is het Suez
kanaal al twee-en-een-half jaar gesloten
en het ziet er niet naar uit, dat die slui
ting binnenkort zal worden opgeheven.
Toch is er geen benzineschaarste opge
treden. Het Suezkanaal is niet langer de
slagader, die de olie, het hartebloed der
economie, naar West-Europa pompt.
Tijdige voorraadvorming en opvoering
van de olieproduktie elders hebben de
stokkende aanvoer uit het Midden-Oosten
gedeeltelijk opgevangen Vooral van in
vloed bleek echter het verschijnsel, dat
de olie steeds meer vervoerd wordt in
tankers, die te groot zijn voor het Suez
kanaal met zijn maximumcapaciteit van
30.000 ton De langere route rond de
Kaap schijnt niet kostenverhogend te
werken als men tankers van 80 000 ton
en meer inzet. Dat is de anticlimax bij
net eeuwfeest van een van 's werelds
oeroemdste waterwegen. Een eeuwfeest
bovendien, waarbij kanonnen voor het
vuurwerk zorgen.
LONDEN (AP) Ted lleath, die eens
op straat de trombone bespeelde om
vervolgens de grootste handleader van
Engeland te worden, is dinsdag in de ou
derdom van 67 jaar overleden. Zijn ge
zondheid liet al vijf jaar te wensen over.
Hij is bezweken aan de gevolgen van
een longontsteking.
Heath vormde zijn eerste band in
1945. Tien jaar later stond hij bekend
als mr. Music. Van zijn produktie wer
den 12 miljoen grammofoonplaten per
jaar verkocht.
In de jaren zestig, toen de grote bands
door de popmuziek het zwijgen werd op
gelegd. zei Heath: „de kapper en een
wasbeurt doen de muziek geen kwaad
maar zijn streven was hetzelfde als dat
van de tieners:, ,Ons geluid veroorzaakt
opwinding. Dat is ons werk".
Aan zijn band kwam dit jaar een ein
de. Hij heeft andere lopmusici als Ron
nie Scott, Jack Pamell en Paul Capen-
ter gepousseerd.
Protest ABK tegen
schorsing
orkestlid
UTRECHT (ANP) De Algemene
Bond van Kunstenaars heeft protest aan
getekend tegen het besluit van de stich
ting Rotterdams Philharmonisch Orkest
om de heer K. Diepersloot, orkestlid van
het R.P.O., met ingang van 17 novem
ber te schorsen en mogelijk te ontslaan.
Naar de mening van de stichting zou
de heer Diepersloot van een negatief
kritische houding ten opzichte van het
orkest hebben blijk gegeven in reisbrie
ven. die hij voor Het Vrije Volk heeft
geschreven over de onlangs gehouden
Engelse tournee van het RPO, De stich
ting heeft hierin aanleiding gezien het
dienstverband met hen te laten ontbin
den door de rechter
De heer Diepersloot. die volgens de
ABK van tevoren toestemming van de
directie gekregen had om deze brieven
te schrijven, neemt met de argumen
tatie van de stichting geen genoegen.
Hij acht hun kwalificaties onduidelijk en
ongegrond, doch blijft bereid zijn arbeid
te verrichten.
Het geschorste orkestlid is al ongeveer
drie jaar orkestcommissievoorzitter van
het RPO en is tevens afdelingsvoorzit
ter van de ABK.
Volgens de ABK is de heer Diepersloot
binnen vier jaar tijd de derde commis
sievoorzitter van het RPO. bij wie het
dienstverband wordt beëindigd. Het is te
vens het vierde conflict binnen één jaar
bij het Rotterdamse orkest, waarbij per
soonlijke belangen van orkestleden op het
spel staan.
Vrijdag 28 november om 21.00 uur komt
in Jazz at the Caveau te Scheveningen
een reeks van gasten.
Veertien uur
pop in
Amsterdamse RAI
AMSTERDAM (ANP) Engelse pop
groepen als Manfred Mann en zijn ne
gen medewerkers, de Bonzo Dog Band"
en „Moody Blues", Gary Farr en Tom
Paxlon, de grote man van het Wight-fes
tival. werden gisteren tijdens een pers
bijeenkomst in Amsterdam genoemd als
deelnemers van het popfestival, dat 21
december a.s. in de nieuwe RAI wordt
gehouden.
Het wordt een 14 uur durende show,
waarin buiten de genoemde ook nog an
dere muziekgroepen onafgebroken voor
muzikaal geweld zullen zorgen.
De organisatoren. Max Leser en Mar-
tijn Hasebos, rekenen op minimaal 10.000
toehoorder. Zij zien dit muzikale evene
ment als een aanloop tot een nog groot
ser festival, dat zij volgend jaar in Am
sterdam denken te kunnen verwezenlij-
Koningin bezoekt
Erasmusexpositie
ROTTERDAM (ANP) Koningin Ju
liana heeft dinsdagmorgen een ander-
halfuur durend bezoek gebracht aan de
Erasmustentoonstelling in het Rotter
damse Museum Boymans-Van Beunin-
gcn. De koningin, die werd vergezeld
door haar particulier secretaresse jonk-
vrouwe C. E. B. Roëll, werd be
groet door de Rotterdamse wethouder
voor kunstzaken, drs. J. Reehorst en door
museumdirecteur drs. J. P. C. Ebbinge-
Wubben. Deze leidde de koningin rond.
Veel muziek op
Expo '70
DEN HAAG (ANP) De organisato
ren van de komende wereldtentoonstel
ling in Osaka („Expo '70") hebben in to
taal 104 concerten, opera's en recitals
voorbereid, die van maart tot september
in dc Festival Hall van de Expo zullen
worden gehouden. Men verwacht dat de
ze evenementen ongeveer 300.000 bezoe
kers zullen trekken.
Het openingsconcert op zondag 15
maart is, wat de uitvoerenden betreft,
een geheel Japanse aangelegenheid. Dan
treedt voor het voetlicht het NHK Sym
phony Orchestra onder leiding van de
Japanse dirigent Hiroyuki Iwaki, de toe
komstige dirigent van het Residentie-Or
kest. Tijdens het zes maanden durende
muziekfeest komen orkesten, solisten en
dirigenten uit onder meer Frankrijk,
Zwitserland, Italië, Engeland, de Vere
nigde Staten en Canada naar Japan. Een
van 's werelds beroemdste clowns, Wim-
pey uit Engeland, geeft op de Expo '70
eveneens acte de presence. Gedurende
de gehele expositie zal hij op het ten
toonstellingsterrein te vinden zijn en
naar eigen inzicht zijn grappen en grol
len brengen op de plaatsen, die hij daar
voor het meest geschikt acht. Wimpey
is echter niet de enige vertegenwoordigtr
van het populaire genre in Osaka, want
ook Mary Hopkin (het Engelse zangeres
je. dat beroemd werd met haar
plaat „Those were the days,,), de Itali
aanse Dalida (die in zes talen platen
heeft gemaakt) en de Amerikaan Ed Sul
livan zullen aanwezig zijn.
Vrijdag 21 november om 21.00 uur komt
in Jazz at the Caveau te Scheveningen
The Rine Town Dixie Preachers.
