VERZET TEGEN
ROTTERDAM
STEEDS GROTER
MILIEU VERPESTENDE
INDUSTRIEËN IN
WATERWEGGEBIED
WILLEM I
«jHsHsES»
ZATERDAG 9 AUGUSTUS 1969
•ui VTTCCftAti
Honderd jaar geleden nam de Staten-
Generaal een wel aan. waardoor Rot
terdam de sprong over de Nieuwe Maas
kon maken. De wet behelsde een wij
ziging van de grenzen tussen de ge
meenten Rotterdam. IJsselmonde. Ka-
tendreebt en Charlois. Die wet maakte
de aanleg van havens op Rotterdams
grondgebied mogelijk.... Maar het Rot
terdamse gemeentebestuur van toen
was in het geheel niet enthousiast.
Het was koning Willem I, die zich per
soonlijk inzette voor de uitwerking van
een particulier plan om in Rotterdam-
Zuid een woon- en havengebied te cre-
eren. Willem I stond aan de wieg van
wat thans de grootste haven ter wereld
is. Hoe anders staan nu echter de rijks
regering en het Rotterdamse gemeen
tebestuur tegenover elkaar. Nu is het
Rotterdam, dat zelf de schitterendste
perspectieven schetst voor een verdere
havenontwikkeling in heel Zuidwest-
Nederland. Maar de regering aarzelt.
Het verzet tegen de milieu verpestende
industrieën in hel Waterweggebied lijkt
steeds groter te worden.
De plannen van Hoogovens-Hoesch om
op de Maasvlakte een in zee aange
legd havengebied ten zuiden van Hoek
van Holland een staalbedrijf te ves
tigen ontlokten de commissaris van de
koningin in Zuid-Holland de kreet, dat
het dan wel gedaan zal zijn met het
Westland, want onder de rook van een
hoogoven zou niets meer willen groeien.
Gebaseerd op een studie van het Ameri
kaans-Engelse onderzoekbureau Frie-
deric Harris en een rapport over de
ontwikkeling van de werkgelegenheid
in de Rotterdamse agglomeratie stel
den het havenbedrijf der gemeente Rot
terdam en de diensten van stadsontwik
keling en gemeentewerken het inmid
dels berucht geworden „Plan 2000" op.
Rotterdam heeft dit plan, dat ver over
de gemeentegrenzen heenreikt, plomp
verloren in de openbaarheid gebracht.
Sindsdien is burgemeester W. Thomas
sen tezamen met enkele van zijn top
ambtenaren in het Zuidhollandse eilan-
dengebied op kruistocht om het spook
beeld van de Rotterdamse moloch weg
te praten. Een van die topambtenaren
zei onlangs zonder blikken of blozen:
„Wij hebben dit plan met opzet zonder
vooroverleg met de betrokken gemeen
ten gelanceerd. We hebben als het
ware een dreun uitgedeeld om de ont
wikkeling op gang te brengen. Achter
af strijken we de rimpels wel glad".
Dat „Plan 2000", waar overigens de
Rotterdamse gemeenteraad en vervol
gens provincie en rijk nog hun goedkeu
ring aan moeten hechten, wil nogal
Bedreiging
Om te beginnen zal de Maasvlakte met
enkele duizenden hectaren moeten wor
den uitgebreid. Natuurbeschermers ach
ten dit een rechtstreekse bedreiging
voor het fraaie duinengebied van Voor-
ne met een in West-Europa unieke flo-
Heel spoedig zal ook de industrialisa
tie van de Hoekse Waard op gang moe
ten komen. Een kanaal tussen Oude
Maas en Haringvliet zal de verbinding
moeten leggen tussen het Shellcomplex,
dat nabij Moerdijk gaat verrijzen, en
de petrochemische industrieën in het
Rotterdamse havengebied. Het eiland
Tiengemeenten verliest zijn geïsoleerde
positie, want het wordt aan de Hoekse
Waard vastgeplakt.
Zo'n ombouw van agrarisch gebied tot
industrie- en havengebied moet in de
Hoekse Waard natuurlijk gepaard gaan
met een bestuurlijke aanpassing. Nu
zijn de 50.000 bewoners verdeeld over
veertien gemeenten. Uit de hoek van
de gemeentebestuurders is nogal hef
tig tegen de Rotterdamse plannen ge
ageerd. Velen voelen de zaag al aan
de stoelpoot
Maar anderen, zoals opbouwwerker
ds. J. C. Stevense. zien positieve kan
ten „Rotterdam is de enige instantie,
die tot nu toe een wezenlijk plan heeft
gemaakt, dat kan leiden tot wat meer
welvaart in de Hoekse Waard. De ei
gen gemeenten, de provincie en het
rijk hebben daarvoor nog geen alterna
tief op tafel gelegd".
Voorne en Putten staan in „Plan 2000"
geboekt als reservegebieden, waar ha-
venaanleg na 2000 mogelijk' is. Dat
denkbeeld heeft tot nu toe verreweg de
meeste weerstand opgeroepen.
De suggestie om op Goeree-Overflak-
kce een Grevelingenstad te stichten
voor pak weg een half miljoen inwo
ners, is op dat eiland met een zekere
gelatenheid ontvangen. Men wacht
daar wel af, wat ervan terecht komt.
Directeur stadsontwikkeling ir. B. Fok-
kinga ziet prachtige kansen voor mo
derne stedebouw een stad aange
leund tegen een nationaal park met
de allure van het Amsterdamse bos en
met aan de voet een Grevelingenbek-
ken, dat vele mogelijkheden voor wa
tersport biedt.
Discussie
In de discussie die „Plan 2000" heeft
losgeslagen, komen twee hoofdpunten
naar voren. De ontwerpers wijzen
steeds weer op de „agglomererende
werking" van het bestaande Rotterdam
se havengebied. De vestiging van Shell
bij Moerdijk wordt er een voorbeeld
van genoemd.
Tegenstanders van een verdere indus
trialisatie van het Rijnmondgebied wij
zen telkens weer op de milieu verpes
tende invloed van de industrie. In dit
gebied zal straks niets meer de mens
boeien, omdat er niets meer leeft en
bloeit Maar industrialisatie, zeg
gen de plannenmakers weer, kan er
voor zorgen, dat de groeiende bevol
king ook straks nog werk heeft. „Plan
2C00" schrnt werkgelegenheid voor
670.000 mensen.
Nu is er al een l:':vt aan arbeiders.
Er zijn nu al tienduizc. r.iet bezette
arbeidsplaatsen. Het tekort wordt alleen
maar groter, zeggen dan weer de te
genstanders. We moeten mondiaal den
ken. Er kunnen hier ook meer buiten
landers komen werken. De Zwitserse
economie drijft op de buitenlandse ar
beidskrachten, zegt plannenmaker ir.
J A C. Tillema.
Een schijnbaar eindeloze discussie,
waar Economisch-Statistische Berich
ten onlangs een nuchtere draai aan
heeft willen geven De Zuidhollandse
commissaris van de koningin, mr. J
Klaasesz, had gezegd: „In zaken als
luchtverontreiniging zou leefbaarheid
boven economische factoren moeten
prevaleren".
Rotterdam heeft niet gewacht tot de
eigendom was vastgesteld van dit in
zee opgespoten land. Rotterdam is met
spuiten begonnen en achteraf heeft de
regering een bedrag van 18 miljoen
geïnvesteerd. Achttien miljoen gulden
is een bedrag waar men in de Maas
stad niet van achterover slaat.
Immers nu de Maasvlakte zijn vol
tooiing Viadert kan serieus onderhandeld
worden met Hoogovens-Hoesch over
een nieuwe staalfabriek op de Maas
vlakte. Bovendien is de Maasvlakte op
tijd gereed om de grootste olietankers
te ontvangen.
Uit de steeds groter wordende scheeps-
afmetingen blijkt het verschijnsel van
de schaalvergroting in de havenwereld
het duidelijkst. In 1945 was de grootste
tanker een 16.000 tonner. In 1954 liep
de eerste tanker van ruim 40.000 ton
de haven van Rotterdam binnen. In
1965 meldde zich de eerste 100.000 ton
ner. Drie jaar later liep de eerste
200.000 tonner al binnen, zij het dat
hij „slechts" een lading van 170.000
tor Aan het einde van dit jaar is
het baggerwerk aan de Geul (kosten:
75 miljoen voor rekening van de ge
meente) gereed. Dan kan een 200.000
tonner volgeladen binnenkomen.
De schaalvergroting blijkt ook in het
bedrijfseconomische vlak. Er ontstaan
grotere bedi'ijfseenheden. De uitgifte
van terreinen geschiedt in steeds gro
tere eenheden. In de jaren 19501957
werd in Rotterdam gemiddeld 83 hec
tare per jaar aan gegadigden verhuurd.
In de zeven jaren daarna gemiddeld
100 hectare meer.
Pas in 1950 is de overrompelende uit
breiding van het Rotterdamse havenge
bied begonnen. De eerste stappen wer
den gezet in het Botlekgebied. Vooral
de petrochemische industrie had be
langstelling. De gemeentelijke haven
beheerders zijn toen meteen afgestapt
van het standpunt, dat er arbeids-
intensieve bedrijven moesten worden
aangetrokken. Dit werd gerechtvaar
digd met de redenering, dat zich een
nieuwe verdeling van de arbeid aan het
voltrekken is. Eerst voerde de agrari
sche sector qua werkgelegenheid de
boventoon-. Daarna de industriële sec
tor en nu komt er steeds meer werk
gelegenheid in de dienstensector. Met
de petrochemische industrie heeft Rot
terdam gekozen voor basisindustrieën,
die, zoals technisch-onderdirecteur ir.
H. P. Meijer het eens zei, kunnen die
nen als motor voor de nationale econo-
Na Botlek is Europoort gekomen en
thans is de Maasvlakte aan de orde.
De vijfde raffinaderij in het Rotterdam
se havengebied nadert zijn voltooiing.
Waar is het einde? Rotterdam werkt al
lang buiten de gemeentegrenzen. Kijk i
naar Shell-Moerdijk, waarvoor in Rot
terdam dc technische voorbereiding is
getroffen.
En met Shell-Moei'dijk is meteen
kristallisatiepunt genoemd, waar
heen de toenemende weerstand tegen
de opdringende petrochemie zich heef:
verdicht. Er werd een „projectgroep
Moerdijk" opgericht door hoogleraren
en studenten van de t.h. in Delft. De^e
groep neemt stelling tegen wat prof. ir
P. K. A. Penninck, kernachtig noem
de: „Een mentaliteit, waarbij brille-
glazen door rijksdaalders zijn vervan-1
Onder voorzitterschap van de ook al in
Delft gevormde ir. H. Pouderoyen
kwam het comité „Leefbare Delta" lol
stand. Het comité wil de schade bere
kenen, die de industrie toebrengt aan
al wat leeft en bloeit en dat schade
bedrag stellen tegenover de opbrengst
de bijdi-age van de industrie aan hel
nationale inkomen.
Ir. Pouderoyen: ..Wij willen keiharde
cijfers betreffende milieukosten stellen
tegenover keiharde economische cij-
Welvaart tegenover welzijn. Willem I
had honderd jaar geleden niet kunnen
bevroeden, dat Nederlanders met de
ze twee met een „W" beginnende woor
den als wapen nog eens zo schei*p te
genover elkaar zouden staan, toen hijl
Rotterdam een nieuw havenplan op-|
Welvaart in strijd met welzijn.
9 Milieuverpestende industrie.
De president-directeur van Shell-Ne-
derland mr. J. R. H. van Schaik meen
de: „De maatregelen, die een bedrijf
tegen luchtverontreiniging kan nemen,
zijn toch wel gebonden aan economi
sche begrenzingen".
E. S.-B stelde: „Leefbaarheidseisen en
economische groei-verlangens behoeven
in het geheel niet strijdig met elkaar
te zijn. Integendeel, zij hebben wellicht
een gemeenschappelijke noemer. Als
zij beide daarop kunnen worden terug
gebracht. is misschien rationele afwe
ging en een zakelijke discussie moge
lijk".
Het lijkt al winst, dat Shells mr. Van
Schaik Shell is Rotterdams groot
ste klant aan die discussie deel
neemt.
Breukpunt
Maar deze discussie markeert ook dui
delijk een dreigend breukpunt in de
Rotterdamse ontwikkeling. Altijd maar
heeft Rotterdam keihard doorgewerkt.
Kortgeleden nog Illustreerde burge
meester W. Thomassen dit met de op
merking, dat bij een atokje heeft gesto
ken voor het «nUUtn ?m een fijn ju-
rttftseh steekspel ever het eigendom
nn 4e Manset*kt*
Leefbaarheid lijdt schade.
