MENSEN DIT
IS NOG LANG
NIET ACHTER
DE RUG
Geen krans
voor Anne
alstublieft
d
,lk ga niet met een neger aan één tafel zitten"
25 jaar na inval
in Achterhuis
il
Dat gaat
daar nu
eenmaal niet
ZATERDAG 26 JULI 19f
OR
Het pand Prinsegracht 263 trekt pelgrimsoord; toe-
ristieke trekpleister? jaarlijks 140.000 bezoekers,
waarvan 85 procent buitenlanders. Ze krioelen als
mussen over de zolderschuit voor de deur, om de voor
gevel helemaal in de lens te kunnen krijgen. Het
bestuur van de Anne Frank Stichting staat daar
tolerant tegenover. Maar mensen, die met een krans
komen of een tuiltje bloemen, worden weggestuurd.
Dat wil men niet vader Frank voorop. Op dezelfde
manier verdriet het de Stichting, dat, naar aanleiding
van de aanstaande 25ste verjaardag van de inval in
het Achterhuis, in allerlei reportages weer de Grüne
Polizei de trap komt opdenderen. Men begrijpt het wel,
maar men zou er liever vanaf willen. „Als het Achter
huis niet paste in het werk, dat ons voor ogen staat", I i
zegt men, „zou het ons met zorg vervullen".
De stichting realiseert zich, veel
Ie,.darden te hebbeq ,aai) Anne en
haar dagboek. Als de gebeurte
nissen zich niet hadden afgespeeld
zoals zé zich afspeeld hebben, zou
er geen startpunt zijn geweest voor
de vormingsarbeid, die men als zijn
belangrijkste taak ziet. Dan zou er
geen vereniging van Russische
vrouwen zwijgend door het Ach
terhuis omgaan, zoals nu het ge
val is, en zouden Noord- en Zuid-
^ietnamezen er elkaar niet ontmoe
ten. zoals onlangs gebeurde. Het
achterhuis aan de Prinsengracht,
waar Anne eens haar dagboek vol
schreef is een plaats geworden,
waar mensen van alle leeftijden en
nationaliteiten onbevangen rondlo
pen open voor nieuwe indrukken
en meningen. Daarvan profiteert de
Stichting. „Je kunt natuurlijk ook
'n herdenkingsoord bouwen bij pak
weg de Berlijnse muur of 't graf
van Kennedy", redeneert men.
„Maar de groepen, die daar samen
zouden komen, zouden per definitie
geëngageerd zijn. Het Achterhuis is
in de optelsom van de wereld na
tuurlijk een onbetekenende zaak
Maar de gedachte aan het jonge
meisje en haar grote leed werkt
ontwapenend; die spreekt alle cul
turen, alle stromingen, alle opvat
tingen aan. Ze zeggen wel, dat in
ons vormingswerk een linkse noot
de boventoon voert. Nonsens. Voor
ons bestaat geen links en rechts en
extreem links verschilt voor ons
niet zo veel van ultra rechts. Wij
geloven, dat de oplossing voor een
betere wereld bij de individuele
mens ligt. Als die in zijn eigen ge-
tin rondkijkt, of er geen verhoudin
gen heersen, waardoor fascisten ge
kweekt worden, die later achter de
joden of achter de zwartjes of ach
ter n'import wie of wat aangaan,
is er al veel bereikt. Dat is, waar
naar wij streven".
De stichting wil strijden tegen wel
ke vorm van disdriminatie ook.
„Het is een van die vormen", meent
men, „waaraan de mens, die zelf
iets tekort is gekomen waarte
gen door het gezag .zelf gediscrimi
neerd is, zich overgeeft om af te
reageren. Ht is pure geestelijke
mtreddering. Er is een tijd geweest,
waarin men dacht, het te kunnen
redden met gezellige centra over
al vriendelijke sfeer, waar men
lekker met elkaar kan babbelen.
Wij vinden, dat er veel, veel meer
moet gebeuren. Wij willen graven
naar de wortels van de maatschap
pij. het onderwijs, het gezin. Wij
willen er met een frisse aanpak op
af gaan".
Wereld van vandaag
Concreet streeft de Stichting er
naar, de toeristen, die het Achter
huis bezoeken, en die daardoor on
ontkoombaar worden opgenomen in
een sfeer van nadenken, bewust te
maken van wat er in de wereld
van vandaag aan de hand is. De
mensen, redeneert men, hebben de
neiging om te denken: O, maar
die verschrikkelijke tijd ligt geluk
kig achter ons. Dat is niet waar.
Er gebeuren in de wereld van van
daag dingen, die precies even ver
schrikkelijk zijn. „Tegen dat her
denkingselement met op de ach
tergrond een latende opluchting
in de trant van: zó zijn wij geluk
kig niet hebben wij aversie. Wij
voelen het als een groot bezwaar,
dat het Achterhuis als een museum
wordt beschouwd. Wij haken met
ons vormingswerk juist bij 't dag
boek in, omdat Anne zo enorm met
2 benen in de wereld stond. Wij
willen van de toeristenstroom, die
toch niet af te buigen is, een zin
volle zaak maken. We proberen
dat, door onze documentatie voor
hen open te stellen. We belichten
de achtergrond van de tweede we
reldoorlog dusdanig, dat men kan
zien: hé, dat scheelt niet zo veel
met vandaag en het kan tot het
zelfde leiden.
Die achtergrond was drieledig. Ten
eerste de economische chaos de
tegenstelling tussen rijk en arm.
Ten tweede het politieke gemanipu-
leer -politici, die maar naar alle
kanten raak beloofden om aan de
macht te kunnen komen of blijven.
En tenslotte de geestelijke ontred
dering allemaal mensen bij el
kaar, wier ontplooiing geremd
werd, omdat ze geleerd hadden,
dat ze domweg maar moesten aan
vaarden, wat hun sinds Hitier aan
de macht kwam? Onze ervaring
is: bij een jeugd, die kritiekloos
respect voor het gezag wordt bij
gebracht, groeit frustratie. Aldus
grootgebrachte jongeren willen, als
ze volwassen geworden zijn en de
kans krijgen, een ander ook wel
een op zijn donder geven. Je vormt
op die manier mensen, die er zelf
bevrediging in vinden, een ander
een toontje later te laten zingen.
Dit lijkt een somber verhaal. Maar
de Stichting wil niet pessimistich
lijken. Wij zien veel positieve din
gen. De onderwijsvernieuwing bij
voorbeeld. Als je ziet, hoe de jeugd
vroeger gedrild werd en hoe ze nu
;en stuk medeverantwoordelijkheid
heeftBij de universiteiten
komt dat meedoen ook op gang.
Mensen, die aldus gevormd zijn.
zullen later veel minder aggressief
in het leven staan".
Geen rot gevoel
De stichting wil in de eerste plaats
werken op het terrein van de be
wustmaking. Zij wil van de af
schuw, die de bezoekers van het
Achterhuis overvalt, gebruik ma
ken om hun te leren: mensen, dit
is nog niet achter de rug. Geen
gidsen daarom in het Anne Frank
huis. maar dertig derde- of vierde
jaars studenten van sociale rich
tingen, die geschoold zijn door een
vormingsleidster. Hun opdracht is
niet, het publiek te choqueren. Ze
mogen de Amerikanen geen rot
gevoel geven over Vietnam. Het
gaat niet om de Amerikaan, de
Rus. de Griek. Het gaat om alge
meen geldende waarheden, waarbij
men niet schuwt, ook Nederland
met de oorlogsmisdaden in Indo
nesië en het sturen van mariniers
naar de Antillen te kijk te zet-
huis. Die zijn gelukkig niet ge
neigd, om de portie van hun voor
ouders op zich te nemen. Ze heb
ben geen schuldgevoel. Ze zeggen:
dat zijn die oudjes geweest. Daar
door onstaat een mogelijkheid voor
dialoog en dat is goed. Het gaat er
niet om, zondebokken aan te wij
zen. Het gaat om de algemene
eigenschappen van de mens".
Op de vuist
De documentatie, die de stichting
beschikbaar heeft, leidt zo is de
ervaring gemakkelijk tot discus
sie. In groeiende mate komen de
mensen met vragen of willen ze
op de vuist, hetgeen de rondleiden
de studenten, mits het figuurlijk
blijft niet schuwen. Het Achterhuis
is een volwassen gesprekscentrum
geworden, waar de meningen knet
teren. Daarnaast is een andere ont
wikkeling op gang gekomen-.. Ia
een tempo van vier, vijf per week
vragen scholen om inleiders, die
bijvoorbeeld het onderwerp „ge
weld" kunnen behandelen. Soms
spreekt een lid van de directie zelf
op zo'n bijeenkomst, soms worden
studenten gestuurd, die tegen hun
doctoraal aanzitten en met kennis
van zaken kunnen praten. De po
pulariteit van deze lezingen neemt
duidelijk toe. De stichting wil daar
naast ze heeft nu voor een
proeftijd van drie jaar subsidie van
CRM teneinde te kunnen bepalen,
welke richting men met het vor
mingswerk uit kan twee perma
nente educatieve exposities voor
het onderwijs inrichten: ene in het
Anne Frank Huis zelf en een rei
zende. Ze zullen de rechten van de
mens als uitgangspunt hebben en
regelmatig worden aangepast aan
de actuele inbreuken daarop, waar
in de wereld zo sterk is.
Alle culturen
Ook in een andere richting gaan
de gedachten van het stichtingsbe
stuur. In het Achterhuis komen
vertegenwoordigers van alle cultu
ren ter wereld. Zij begrijpen on
ze uidrukkingen, onzo symbolen
niet, aangezien die geënt zijn op
onze eigen cultuur. De deelnemers
aan het vormingswerk van de An
ne Frank Stichting behoren daar
om een behoorlijke kennis van an
dere beschavingen te hebben plus
het vermogen om dwars door cul
turele verschillen heen toch con
tact te leggen. Gestreefd wordt nu
naar de oprichting in Amsterdam
van een leergang voor „cross cul
tural understanding" een leer
gang voor mensen, die effectief
willen communiceren met verte
genwoordigers van andere bescha
vingen. Het is iets, waarbij voor
beeld ook de ontwikkelingshulp
zijn voordeel mee kan doen. In het
najaar vindt een studieconferentie
plaats, waar bekeken gaat worden
hoe een dergelijke leergang eruit
zou moeten zien.
Daarnaast zijn er de internationa
le conferenties over actuele onder
werpen, die de Stichting organi
seert. "Uit-de discussies met de be-
toekers, die worden uitgelokt, blijkt
dat er probelemen zijn, die voor
de rondleiders en voor iedereen
natuurlijk uitdieping behoeven.
Zo zal de komende zomerconfer
tie gewijd zijn aan de gezagso\
dracht, die overal in de wereld 1
zaam op gang aan het komen
Dergelijke conferenties helpen
inleiders later, meer fundament
geven aan groepsdiscussies. Voi
organiseert de stichting leergan
voor mensen, die in hun leve
iraktijk verdieping wensen van
inzicht in de maatschappelijke
houdingen. Een cursus voor pet
neelchefs, die met gastarbeic
moeten omgaan, is een goed vo
beeld van wat het stichtingst
nastreeft.
„Wy erkennen de algemene m
selijke betekenis van het Dagbt
waarin alle afschuwelijkheid i
het Nazisme belichaamd is en i
een oproep inhoudt om te strij
voor gewetensvrijheid en demoi
tie", aldus de stichting in haar i
ginselverbetering.
„Wij willen daarom het A
Frank Huis zien als een interna
naai ontmoetingscentrum voor
len, jong en oud, ongeacht ge
en nationaliteit, die ijveren \i
een betere verstandhouding op
ternationaal gebied. In het A
Frank Huis kan men het Dagbol
verhaal zien in zijn ware perst
tief. Hier heeft men van vam
sprekend aanknopingspunt om
elkaar te gaan discussiëren c
de mogelijkheden, die er zijn
met elkaar tot een beter leef) i
wereld te komen en om al die
schijningsvormen te signaleren
de toekomst van de mens bei
ten. Centraal staan de rechten van
de mens, zoals die na de oorlog
werden afgekondigd. „Het Dagboek
van Anne", zegt de stichting, „is
niet onze bijbel. Het is slechts één
van' de vele uitingen, die ertoe ge
leid hebben, dat de afkondiging van
de rechten van de mens er geko
men is al beschouwen we het
bij ons werk wel als een autonoom
gegeven, een stuk gereedschap, een
vertrekpunt. Wat wij willen is, de
mensen, die hier komen, confron
teren met de vraag: nou wat is
er van de verklaring van de rech
ten van de mens terecht gekomen?
Wat mankeert er nog aan? In die
verklaring staat, dat ieder mens
recht heeft op eten en werk en vrij
heid. Hoe zit het daai-mee in on
ze wereld? En ieder mens heeft
recht op een vrije ontplooiing. Ja
wel, maar wat komt daarbij de
heersende autoritaire verhoudingen
van terecht? Er is wel eens een
Zuidafrikaan, die hier verontwaar-
iigd weg loopt. Dat is uiteraard on
ze bedoeling niet.
De hele documentatie, die wij ver
schaffen, staat daarom in het te
ken van de pedagogische begelei
ding. Meneer Frank heeft dat zelf
zo gewild. Geen haat, heeft hij ons
altijd voorgehouden. Alsjeblieft
geen haat. Je zult hem zelf nooit
over Dachau horen praten. Wij zijn
't daar vierkant mee eens. Wij wil-
len niet, dat er hier mensen weg
gaan, die zeggen: de rotmoffen.
Veel Duitsers bezoeken het Achter-
Tableau betreffende rassendiscriminatie.
Brengt mij zo'n
interview nog wat
op? is het eerste
wat de 52-jarige
oud-Hagenaar
Lambertus
Johannes Lawant
ons vraagt. Wel
met een olijke
twinkeling in zijn
lachende ogen.
Maar tóch: hij
meent het. In Zuid-
Afrika, dat hij na
dertien gelukkige
jaren als
zijn tweede
vaderland
beschouwt, is het
wèl gebruikelijk.
..Daar wordt zo'n
verslag goed
betaald".
Bert'Lawant werkte
in Almelo op een
cartonnagefabriek.
Later opende hij In
Den Haag een
sigarenzaak. Zijn
vrouw, een Haagse,
werd verteerd van
heimwee naar de residentie. In 1956 besloot ook de familie Lawant te ver
trekken. Ook daar werk ik op een cartonnagefabriek. Ik zou nooit
naar Nederland terugwillen
ALMELO „Wilt u beweren, dat er hier
geen discriminatie bestaat Natuurlijk
wel. Ik weet niet hoe het nu is, maar
vroeger mocht het dienstmeisje ook niet
bij haar deftige mevrouw aan tafel mee-
eten. Dat noem ik ook discriminatie.
Standsverschil Het andere is rassenver
schil. Dan kunt u niet van mij verwachten,
dat ik met een neger aan één tafel ga
zitten. Ik heb beslist geen hekel aan zwarte
mensen, maar je kunt er niet mee praten.
Ze staan in ontwikkeling een paar eeuwen
bij ons achter."
Dat zegt de 52-jarige oud-Hagenaar Lambertus
Johannes Lawant, die jaren geleden naar Zuid-
Afrika emigreerde en nu zijn vakantie in Al
melo doorbrengt.
Lachend meent de heer Lawant dat wij het niet
begrijpen. „Kijk als ik een loodgieter nodig heb
en die blanke man komt me helpen en hij komt
met zo'n zwarte boy, dan drink ik met de lood
gieter samen koffie in de kamer. Maar dat
hulpje mag er niet bij zitten. Dat góót daar
eenvoudig niet".
In de Almelose sportwereld was de heer La
want vroeger een bekende figuur. „Ik was vroe
ger DE schaatsenrijder van Almelo", zegt hij
met een zekere trots. „Lunshof was onze trai
ner. In 1942 heb ik de Elfstedentocht uitgere
den. Was de snelste Almeloër. We startten om
zes uur en waren om half vier binnen. Met
Siekman uit Almelo won ik indertijd alle kop
pelwedstrijden. Ik heb jaren in het eerste van
Lap gevoetbald. En ook een paar jaar in het
tweede van Heracles".
Accentloos
Hij zegt het nog wel écht op zijn Almelo's
precies zoals wij het hebben geschreven. Hij
spreekt overigens accentloos en zuiver Neder
lands. Zowel grammaticaal in zinsbouw als in
uitspraak. Er is niet aan hem te horen dat hij
al dertien jaar in de vreemde vertoeft. Alleen
dat woord „bezigheid" dat hij later nog een
keer bezigt als hij een bedrijf, een zaak bedoelt,
heeft hem verraden.
„Dat komt omdat we thuis altijd Nederlands
spreken. Op mijn werk- voor 80 pet. Engels.
Maar aan Zuidafrikaans beginnen we niet. Als
je dat doet als emigrant ben je verloren, dan
verleer je je Nederlands".
Hij komt oorspronkelijk uit Lutten aan de De-
demsvaart. Kwam als jongen van tien naar
Almelo, waar hij nu bij zijn zwager, de heer
W. Gevers logeert. Lawant sr. is enkele jaren
geleden overleden. Moeder Lawant geniet nu
een goede verzorging bij het echtpaar Gevers.
„Ik kon door omstandigheden niet komen op
die begrafenis. Ik ben nu speciaal met vakantie
naar Holland gekomen omdat ik moeder wilde
bezoeken. Als haar gezondheid 't toelaat neem
ik haar voor enige tijd mee naar Zuid-Afrika".
Reisje
Mevrouw G. Lawant verheugt zich ondanks
haar hoge leeftijd (82) cn haar labiele gezond
heid. die enige tijd geleden een flinke knak
heeft gekregen, erg op dit „uitje". Ze zal dan
alleen met de „plane", neemt u mij niet kwa
lijk, vliegtuig, terug moeten, zo vertelt haar
zoon. „Maar dat is niks, dat zal best gaan".
We duiken in de politieke situatie, maar daar is
de heer Lawant bepaald niet voor geporteerd.
..Ik heb een mening over de Zuidafrikaanse po
litiek die in sommige opzichten afwijkt van die
van het gouvernement. Ik houd die liever voor
me zelf. Ik voel er niets voor later eventueel
moeilijkheden te kunnen krijgen over uitspra
ken die ik hier doe en die verkeerd worden
uitgelegd".
„Dat gaat over de rassendiscriminatie", raden
wij op goed geluk. Maar dat is mis geschoten.
Als we daar over beginnen trekt er een wat
cynisch glimlachje om de vriendelijke mond in
het al even vriendelijke gezicht.
Onzin
„Al wat daar over in de Nederlandse
wordt geschreven is voor een groot deel
sens. Zeker ik lees Nederlandse bladen. We
ben ook leesportefeuilles met Hollandse
schriften. Wat bijv. Panorama heeft geschi
is ronduit gelogen, Ik kan het controler
dat ik daar woon. Er worden hier dinger
publiceerd waarom we gewoon hard m<
lachen, zulke onzin"
„Kunt u voorbeelden noemen?"
„Jaja. Een Nederlandse journalist schreef
dat die arme negers uit hun huizen
gehaald om tegen hun wil naar een
woning te vertrekken. U zou het moeten
waar ze woonden. Hokken van zinken p
en oude zakken. En daar voor in de plaats
hun een nieuwe, splinternieuwe woning
boden".
Als we even doorpraten over het ras:
bleem roept de heer Lawant zelfs ei
heftig uit: „De blanken mochten willen d
in Zuid-Afrika zoveel voor hen werd ge
als wat men nu voor de zwarten doet. D;
fantastisch zijn".
Probleem
Zijn nieuwe vaderland heeft in hem wi
warme pleitbezorger gevonden. „U kunt he
begrijpen", zegt de heer Lawant nog een.'
die journalisten en t.v.-verslaggevers die
weken rondreizen en er dan over sch
evenmin". Je moet er eerst eens een ja
zes zijn. Het is een kwestie waar je nooit
raakt uitgepraat. Het is het moeilijkse
bleem dat er bestaat"
hoef
ik dc
Waai
het l
podit
