akelaar legde spoorbaan aan
NYTRAM VAN
)NTENBERG
maakten alleen
en hoop plezier
Apollo
BARON VAN
JOPPE WIL
GEEN RAILS
IN ZIJN BERM
t gebeurde
terugkeer
ongeluk?
Gelukwensen uit hele wereld
na thuiskomst astronauten
TWA heeft
duizenden
boekingen
f/ïo&cA
AG 25 JULI 1969
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 7
Kwikkie is een eigenzinnige
lie een paardetram trekt, Anneke is
meisje, dat goed kan paardrijden
Kwikkie onder de duim heeft en
W. Montenberg is de eigenaar van
telling tot zijn voorgangers woont Montenberg in
teiden houten huis aan de Oxerweg 20, maar hij
nals zijn reeds overleden geestverwanten een eigen
Er ligt zo'n dikke 200 meter rails om zijn huis heen
laat hij op verzoek zijn eigen ponytram rijden met
roorneman als 10- misschien 12-jarige koetsier en
irgster. Het is gratis, maar een prikbriefje wijst er
toch wel zekere onkosten zijn en dat een kleinig-
de pot" wel op prijs wordt gesteld,
het vorig jaar proef reed is hij met de gemeente
an praten. De gemeentearchitect wilde wel wat:
e lijn, waarop een echte historische tram zou
toeristische attracie.
se Tramwegen zagen er in principe ook wat in,
eisten wel dat er een solide comité zou komen, om
exploiteren. De oude tramdijk zou voor een gulden
rerhuurd kunnen worden en in een GTW-loods te
staat een complete stoomtram, die nog wordt
n en die voor een dergelijk doel beschikbaar is.
Kwikkie en van de tram en hij heeft
Anneke paardrijden geleerd. Joh. W. Mon
tenberg, vroeger een Hilversumse make
laar i nhuizen, is eigenlijk een beetje gek,
gek van spoor- en tramwegen. Dat heeft
hij gemeen met Frank van Vloten de
zwarte duvel en Floris Vos, de tollenbe-
stormer, twee andere trambaantjesgek-
ken van zo omstreeks de eeuwwisseling.
degelijke comité er niet en bovendien 'wil de eige-
het landgoed Joppe, baron Van Hövell tot Wester-
st geen rails in de bermen langs de wegen rondom
oed. De baron woont in Vucht en weigert alle mede-
In Renkum moet nog een varkensfokkerij zijn, die hij daar
heeft gesticht en die door een van zijn zoons wordt beheerd.
Zijn bezittingen kwamen in handen van, laten we maar zeg
gen een speculantenfirma en Staatsbosbeheer verwierf in 1935
het rondehuis.
Het rondehuis met het eigen emplacement ,,'t Loodsje" be
staat nu niet meer, maar er achter ligt het landgoed „de Ven
nen" dat in 1936 werd gebouwd. Daar had de familie Simon
Thomas een ponystoeterij. Mevrouw Thomas trok de tramlijn
door en ook de familie Thomas kon zich toen per eigen tram
van en naar het spoorwegstation in Nunspeet begeven.
Ik krijg hier herhaaldelijk mensen die zich de ponytram van
Ginneken nog herinneren. Dat ding reed in 1893 voor het
eerst. Ze begonnen met een motorlocomotief van Daimler,
maar die is later afgeschaft, omdat de paarden van de boeren
er zo van schrokken. Volgens de verhalen is de lijn later
nog in gebruik geweest bij de eigenaar van een tennisbaan,
die zijn klanten per tram op wilde halen.
Ook mevrouw Thomas herinnerde zich uit haar meisjesjaren
de lijn Ginneken/Mastbos en toen zij later het landgoed „de
Vennen" betrok zag zij daar een tramwagentje staan, dat als
twee druppels water geleek op dat van Ginneken. En zo
kwam zij verder op het idee van een eigen lijn.
SINTERKLAAS
In 1943 is de lijn opgebroken. Het rijtuigje i
blijven staan
en tot wrak geworden.
Op Sinterklaas '67 heb ik het wrak opgehaald en een klein
jaar later kocht ik Kwikkie en had ik mijn ponytram bij
elkaar, vertelt Joh. Montenberg.
Het trammetje met rails van Frank van Vloten waren van
de Franse fabriek Decauville, die omstreeks 1850 het „draag-
ook nog geen centjes. Op de tramdijk zouden baar spooruitvond. Dat waren railsecties van zodanige jif-
moeten worden gelegd en dat is vakwerk. Er
het door vrijwilligers te laten doen, maar dat is
[bare kaart.
DTPRIJS
ails is wel te komen. Johan Montenberg heeft zijn
weggehaald bij de steenfabriek Fortmond in Olst.
schrootprijs is dat meestal wel te koop. Voor een
>n paar kilometer gaat het dan toch nog altijd om
izenden guldens.
rijdt voorlopig derhalve geen historische tram.
itenberg laat het daarbij niet zitten. Hij heeft nu
tram en voor kinderen is het een leuk ritje,
ers in het land nog wel een paar comités of musea
spoorwegen, die soortgelijke plannen hebben. Jo-
enberg houdt zich daar een beetje buiten, want die
manifesteren zich alleen door het soms publieke-
ten van onderlinge ruzies. Ze schelden elkaar uit
en, bandieten en schurken. En wanneer de een
treintje of trammetje weet te versieren, wordt hij
Dderen met schele ogen bekeken en worden er kon-
rijtjes op touw gezet om de zaak te torpederen.
RAM
eerst het verhaal van Montenbergs eigen tram. Hij
en met Wolters een boekje over de tramhistorie
iter geschreven en hij is overigens nu weer bezig
rer de lijn Deventer-Zutphen-Emmerik.
Deventer tramboek was hij op pad om een foto
san de Deventer pardetram: „Ik las ergens iets
!é$se paardetram, die de enige zou zijn. Maar ik
i.vin Ginneken een ponytram heeft gereden. Als
t soort dingen aanzit, kom je de gekste geschiede-
ekere Frank van Vloten b.v., die in Zwitserland
1890 een of ander technisch vak heeft gestudeerd,
ras, veel geld had en die in de buurt van
:n Elspeet grote heidevelden kocht en die in ont-
acht. Op zeker moment wilde hij een huis laten
ijdens een gesprek met zijn 70 arbeiders op de plek
s moest verschijnen, vroeg hij ze wat voor huis ze
uwen. De bouwvaklieden wisten zo gauw geen
Van Vloten moet toen volgens de legende ge-
„Ik zie het al, jullie staan mooi in een kring,
rond huis bouwen", En dat is het rondehuis
iet geworden.
DUIVEL
Vloten noemde ze zwarte duvel. Hij was altijd
Spaanse middeleeuwse dracht en sprak ook meest-
ation Nunspeet liet Van Vloten een tramlijn aan-
r het rondehuis, want hij wilde zijn gasten voor de
op het rondehuis comfortabel en exclusief ver-
jn regelmatige gasten waren o.m. Frederik van
bert Verwey en Breitner. Hij was een gastheer
rondom zijn huis had hij proeftuinen en 's win-
ikte hij zijn tramlijn ten behoeve van die hobby,
vervoerde hij kunstmest en hout met lorries. Dat
tot zijn dood in 1930 geweest Frank was toen
id van zijn Latijn ook trouwens.
meting, dat ze door een man konden worden getild. Die
spoorlijntjes werden het eerst toegepast in Noord-Frankrijk
voor het vervoer van suikerbieten. De wagentjes wei-den ge
trokken door locomotieven en muilezels.
Op het terrein van de grote wereldtentoonstelling in Parijs
ter gelegenheid waarvan de Tour Eiffel werd gebouwd, werd
ook een Decauvillelijntje aangelegd. Na afloop van de ten
toonstelling kreeg Frank van Vloten via relaties dat lijntje.
wil proberen het wagentje weer in zijn oude staat te herstel
len. „maar je moet wel goed zien wat dat betekent. Het ding
heeft zowat 25 jaar buiten gestaan en tijd genoeg gehad om
te verrotten. Het is alleen aan de 19e eeuwse degelijkheid
te danken, dat het nog steeds bestaat.
Op het ogenblik heb ik hem rijdend, maar er zitten b.v. geen
veren meer onder. Die zijn ook nergens te krijgen. Toen ik
hem vond, zater er houten blokken op de plaats
In het najaar willen een paar jongens
school in Deventer misschien wel die veren maken'
JOH. W. MONTENBERG
i grijs geworden zwarte duivel?
BOVEN DE 60
Eerste heeft hij tussen Nunspeet en het rondehuis gereden De rails heeft hij s
Later spande hij paarden
met zijn buurman
25 JAAR BUITEN
Op Java moeten ook tram- en spoorlijntjes zijn geweest van
materiaal van Decauville en tussen het spoorwegstation Huis
ter Heide en het kaïmp van Zeist bij Soesterberg heeft er ook
een gelegen.
Zo is Johan Montenberg aan zijn pony tram gekomen. Hij
De hele tram. compleet, met Kwikkie voorop, Anneke op de
bok en de passagiers op de banken. En oppassen voor het
dompen, want in een paardetram moet je het gewicht goed
verdelen.
FANTAST
Florls Vos had de hofstede Oud-Bussum een geweldig model-
bedrüf. dat waarschijnlijk geen cent opleverde. Floris was een
de technische fantast. HU had een stoomploeg, waar hij niets mee kon doen
en hü had een Engelse bus. Hij bestormde de tol van Muiden
en hy liet het tolhek van Blaricum eruit rijden door de
Goolse tram. Tot zijn dood in 1942 procedeerde hij voor het
recht op veeweiding dat ene Paulus van Loo (een baljuw) in
i geloof Zesticn-zoveel had en waarvan Floris de erfgenaam beweerde
te zijn.
Hij bezorgde Hilversum zijn kei en hij reed met een eigen
trein het zand aan voor de verhoging van het Brediuskwar-
tier in Bussum.
Dat deed hij voor de prijs van 200.000, met kipkarren
dat die 200 meter legwerk zweet gekost hebben, liters.
„Je moet rekenen dat we allebei boven de zestig zijn. Die
buurman heeft me ook veel waardevolle adviezen gegeven.
We hebben onszelf zo'n beetje leren werken met de stamper
(om de grond onder de rails aan te stampen) en de winde
(een dommekracht om de rails op te tillen).
De winde heb ik nog niet gebruikt. Dat is een ongelooflijk rajis van het Duitse leger en met benzinemotorlocomotieven
stuk ijzer waarmee je rechte rails kunt buigen. Die
moet je met twee man hanteren".
Om een beetje idee van Johan Montenberg te krijgen, moet
je ook de geschiedenis van Floris Vos de tollenbestormer
kennen. Of hij zich met hem en met die andere, Frank
Vloten, verwant voelt „Ja, een beetje. Het
baantjesgekken en het waren provo's, nou t
ook een beetje, hè.
uit Amerika van het merk Baldwin. Een ervan was door
Amerika aan Rusland geleverd, door de Duitsers in de oor
log veroverd en door Floris van de Duitsers gekocht. De
pantsering zat er nog om toen hij hem kocht.
Eerst heeft hij nog geprobeerd de kiptrein te laten trekken
aren allebei d00r muildieren uit Texas, maar dat mislukte,
dat ben ik jjet enige verschil dat er tussen Floris, Frank en mij is",
zegt Montenberg, „is dat zij geld hadden en ik niet".
Montenberg vraagt zich af waarom men hier niet tot de
exploitatie van een historische tramlijn kan komen: „In En
geland lopen 12 tramlijnen met vrijwillig personeel.
In Nederland hebben we een paar comités die als kemphanen
tegenover elkaar staan.
Er is de Nederlandse tramwegstichting in Delft, die wat con
tact heelt met de T.H. De stichting exploiteeert thans de lijn
Hoorn-Medcmblik met een locomotief van de Gooise stoom
tram en met twee locs van de Rotterdamse gasfabriek.
In Enschede is het museum voor buurtsporwegen. Daar zijn
plannen om te gaan rijden op de lijn Enschede-Broekheurne.
Het museum beschikt over een oude rangeerloc van de N.S.
en een oude Cockerillmachine uit een bruinkoolgroeve in
Limburg. Als wagens heeft het een paar Duitse „Schienen"-
bussen (railbussen).
Dan is er nog het comité STERN, dat oude tramwagens ver
zamelt. Het wil proberen in samenwerking met de Hoogovens
een tramwegmuseum op te richten. Het kan waarschijnlijk
een rijtuig uit Moskou krijgen, dat misschien zelfs binnen
kort in Rotterdam aan zal komen.
IK DOE MEE
In Weert zit nog een particulier, die vier tramwagentjes heeft.
De andere drie zijn woest op die vent. want die sloopt nog
wel eens wat, als hy wat beters kan krijgen, waarvoor h(j
dan weer onderdelen nodig heeft.
Nou ja, dan hebben we natuurlijk nog het spoorwegmuseum
in Nederland".
Het mooiste voorbeeld vindt Montenberg Denemai-ken, waar
ergens een oude stoomtramlijn weer in gebruik is. Op zeker
punt stappen de passagiers over op een oude bus en het laat
ste deel van de historische tocht gaat per originele stoomboot.
„En hier gebeurt niets, terwijl er materiaal genoeg is. Maar
ze kunnen van mij toch niet meer verlangen, dat ik rails
ga lopen sjouwen en ik ben er te oud voor om me erg druk
te maken, maar als ze iets willen doe ik mee".
Gaste op Kennedyfeest
>RK Ondanks de begrype-
van de familie en vrienden
- Edward Kennedy, dat het
r zyn auto-ongeluk de doof-
gaan, staat het jonge slacht-
srote druk van de publieke
igheid bloot. Verscheidene
m congresleden hebben gezegd
iderzoek grondig en volledig
als senator Kennedy zyn
•opbaan wil reddem
den bij wie de senator afge-
lagavond was op het eilandje
idiok, zijn allemaal geïdenti-
elfs zondag, 24 uur na het
alleen nog maar bekend
i groep „politieke en persoon-
aden was geweest. Toen de
üssaris van politie van Edgar-
zei dat hij er zeker van
geen kwaad opzet in het spel
ontving hij prompt een
wen en telefoontjes waarin
vertelde dat men de verden-
ferde dat hij en de familie
tie wet probeerden te ontdul-
Omdat er over het doen en laten van
de senator tijdens de acht uur na het
ongeluk niets bekend was. had de politie
gegronde reden om dit besluit te nemen.
Verder had Kennedy zelf gezegd dat hij
bijna twee kilometer van de vijf naar het
villaatje teruggelopen was. waar het
feestje nog steeds in volle gang was. Als
hij zijn vrienden over het ongeluk verteld
had, was het hun plicht geweest om direkt
de politie te halen, maai- dit. is niet ge
beurd, en pas acht uur later ging de
senator zelf naar de politie.
Gisteren zijn er drie nieuwe stappen
ondernomen. Hoofdcommissaris Arena
heeft de politie van de staat Massachu
setts gevraagd een onderzoek in te stellen.
Een voorlopig rapport vermeldde dat de
senator „ernstig in gebreke was gebleven"
en zijn rijbewijs werd voorlopig inge
trokken.
Een van de mensen Esther Ned berg
die op het feestje was. heeft het een
en ander verteld. Van haar en verschei
dene nieuwsgrierige verslaggevers kwam
men te weten dat er zes mannen en zes
vrouwen op het feestje waren, en dat
dezelfde groep, waaronder mensen die de
senator of diens broer bij vroegere cam
pagnes geholpen hadden dit jaar al bij
drie andere gelegenheden samen waren
gekomen. Het afgelopen weekeinde gingen
ze allemaal naar Martha's Vinyard om
zeilwedstrijden bij te wonen, waaraan
senator Kennedy en diens vrienden deel
namen. Het feestje begon om ongeveer
zeven uur en de barbecue begon om on
geveer acht uur»
Hoop plezier
„We maakten alleen maai- een hoop ple
zier", zei miss Nedbergi, „en er werd niet
veel gedronken". Toen de zon onder was
gegaan, was de laatste pont al vertrok
ken. Op een gegeven, ogenblik is senator
Kennedy toch met miss Kopechne ver
trokken om haar naar Vineyard te bren
gen. De rest van de groep ging naar bed
of sliep op divans of gewoon op de vloer.
Miss Nedberg zweert dat niemand van
hen de senator meer gezien heeft (hij zei
dat hij op de achterbank van een gepar
keerde auto was gaan zitten, en dat hij
zich niets meer kan herinneren voordat
hij even voor negen uur de volgende
ochtend terug in Edgartown was).
Toen zij de volgende oohtend opstonden,
waren er al twee meisjes vertrokken en
een van de mannen vertelde de overigen
van het ongeluk en bracht hen naar de
pont die om negen uur dertig vertrok.
Senator Kennedy heeft beloofd dat hij
..op een geschikt ogenblik" een persoon
lijke verklaring zal afleggen. Deze stelt
hij op met behulp van Hieodor Sörensen,
medewerker en biograaf van zijn broer
Jolin, en een groot, aantal rechtsgeleerden.
Het grote vraagstuk blijft echter de
acht uur. waarover men niets afweet en
de vraag hoe of met wie de senator naar
Vineyard is gekomen.
(Copyright The Guardian)
HUISGENOTE GESTOKEN
Man was boos
omdat eten te
laat was
LEEUWARDEN Een 48-jarige los-
werkman uit Leeuwarden heeft zijn huis
genote Grietje H. met een zakmes aan het
gezicht verwond. Toen de politie de man
wilde arresteren bedx-eigde hij een agent
met het mes. Pas toen de wapenstok er
aan te pas kwam koos de man eiei-en
voor zijn geld. Hij liet zich toen gewillig
meevoeren naar het politiebureau, waar
hij zich zal moeten verantwoorden voor
het bedreigen van een politieman of in
het ergste geval wegens poging tot dood
slag.
De loswerlcman maakte ruzie met zijn
vrouw en huisgenote, omdat het eten te
laat zou zijn opgediend. De echtgenote
en de huisgenote (een zuster van zijn
vrouw) vluchtten naar de buren en slo
ten zich daar op. De man vernielde ech
ter de grendel van de deur en sleepte
zijn schoonzuster mee onder hedreging
met een mes.
NEW YORK, (A.P.) Uit lal van
delen van de wereld zyn reacties bin
nengekomen na het eind van de succes
volle maanreis van de ApoUo-11. De
directeur van het Britse observatorium
van Jodi-el Bank Sir Bernhard Lovell,
verklaarde dat het thans tyd is gewor
den dat de mens zich bezighoudt met het
grote probleem van het vreedzaam naast
elkaar voortleven in de ruimte van het i
heelal. „Het is een voorrecht te mogen i
leven in een tyd waarin de geweldige I
krachten van wetenschap en techniek
hebben samengespannen om dit grote en
levendige ogenblik in de geschiedenis der
wereld mogelyk te maken".
Kanselier Kiesinger heeft in een tele
gram aan het Witte Huis president
Nixon en de drie astronauten, hun ge
zinnen, iedereen die had bijdragen „tot
dit fantastische succes" en het Ameri
kaanse volk zijn beste wensen en felici
taties gestuurd. President Podgorny van
de Sovjet Unie heeft per telegram
px-esident Nixon gelukgewenst met de
„buitengewone vlucht". Hij groette ook
de drie astronauten.
De klok van de Lutine, die in het
gebouw van Lloyds te Londen hangt
wefd «weemaal geluid; ten teken van
„goed nieuws op zee". Eenmaal luiden
betekent slecht nieuws. Dat de zeeklok
werd geluid was eigenlijk niet onlogisch,
de astronauten waren tenslotte in de
oceaan „geland".
Paus Paulus heeft vanuit zijn buiten
verblijf Castel Gandolfo president Nixon
een telegram gestuurd waarin hij God
dankte voor de veilige terugkeer van de
maanreizigers. „Wij bidden dat deze ge
weldige prestatie moge bijdragen tot
vrede en voorsproed en wetenschappe
lijke en morele vooruitgang voor de
gehele mensheid". In Nice in Zuid-Frank
rijk gingen onmiddellijk toen het nieuws
van de goede landing bekend werd alle
klokken luidden, vijf minuten lang. Het
nationale Zwitserse toeristenbureau te
Zurich heeft de drie astronauten en him
gezinnen voor een gratis verblijf van
twee weken aan Zwitserland uitgenodigd,
„zodra zij de tijd hebben".
De directie van de grote luchtvaart
maatschappij Tians World Airlines
heeft meteen nadat de landing bekend
werd gemaakt de regering te zullen ver
zoeken diensten te mogen openen tus
sen verschillende plaatsen in de Ver
enigde Staten en de maan. ,,Wat eens
een droom was is thans werkelijkheid
geworden". Een en ander was hoogst
ernstig bedoeld. TWA heeft al duizenden
boekingen opgekregen van mensen
een betaalde reis naar de maan willen
maken.
Onder de felicitaties waren er
van waai-nemend premier Witteveen
namens de Nederlandse regering en
de Staten-Generaal.
(Vervolg van de voorpagina)
Op het vliegdekschip kon men in de
ochtendschemer bet was in Hawai
6.4C uur in de ochtend de cabine ont
dekken. Deze werd eveneens gezien door
de vliegtuigen en hefschroefvliegtuigen
die voor de berging woi'den ingezet. Om
17.44 uur Ned. tijd openden zich auto
matisch de stabilisatieparachutes van de
ApolJo. Twee minuten later volgden de
drie hoofdparachutes. De Apollo daalde
zachtjes neer, „recht op het doel af".
Van de brug van de Hornet volgde presi
dent Nixon de landing. Bij hem waren
onder meer de directeur van de NASA,
Paine, ruimtevaarder Frank Box-man, en
minister van Buitenlandse Zaken Roge-rs.
Om 17.49 uur Ned. tijd kwam de Apollo-
11 op zijn neus in zee neer, 15 km van
de Hornet en 1,6 km van het berekende
Onherkenbaar vermomd arriveerden
de drie ruimtevaarders op het vliegdek
schip en liepen onder het gejuich van de
aanwezigen enige passen naar de speciale
quarantaine, waar de deur meteen ach
ter hen gesloten werd. Wat zij aange
raakt hadden werd direct weer ontsmet.
In het verplaatsbare labox-atoruim wer
den zij onderzocht door dr. William Car-
pentier. Later werd de cabine aan boord
gehesen. De kostbare maanmonsters
worden onmiddellijk overgebracht naar
Houston om daar te worden onderzocht
in het LRL, het Lunar Receiving Laba-
ratory.
Kort na hun aankomst op het vlieg
dekschip heeft president Nixon de drie
astronauten, die hem van achter hun
raampje van de quarantainewagen kon
den zien, toegesproken via de microfoon.
Het ging nogal jongensachtig toe en de
president was kennelijk enorm geluk
kig met de goede afloop van de maan-
„Dit", zei de president, is de grootste
week uit de geschiedenis van de wereld
sedert de schepping. Als resultaat van
wat u drieën hebt gedaan is de wereld
kleiner geworden en kunnen wij in
Washington ons werk gemakkelijker
doen en nu gaan reiken naar de sterren".
Toen nodigde hij de drie astronauten,
die er bijzonder gezond uitzagen, uit
voor een groot ei-ediner dat op 13 au
gustus in Los Angeles zal worden ge
houden, en waarop een groot aantal
gasten aanwezig zal zijn.
(ADVERTENTIE)
Vakmanschap
is
meesterschap
Bierkenners
vragen
Psychiatrische
patiënt in ven
verdronken
(Van een onzer verslaggevers)
BOEKEL In het recreatieoord „Boe-
kels Ven" in Boekei is donderdagmid
dag de 22-jarige M. Nedermowe, patiënt
van de psychiatrische inrichting Huize
Padua, door verdrinking om het leven
gekomen. De man was met enkele ande
re patiënten, onder toezicht van enkele
verplegers, in het recreatieoord gaan
zwemmen.'Men vermoedt dat hij in het
water een toeval heeft gekregen. De man
werd naar het ziekenhuis in Veghel over
gebracht. Kort na aankomst is bij over
leden.
Door nog onbekende oorzaak is een
71-jarige man uit Steenwijk in het ka
naal Steenwijk-Giethoorn te water ge-
raakt en verdronken.
Een 17-jarige jongen uit Veenendaal
is bij het zwemmen in de Waal bij Nij
megen door verdrinking om het leven
gekomen.
Armstrong, Aldrvn
te stappen in de speciaal gereedstar .ide isoleringscabina.
