Middelheim is als
openluchtmuseum
zaal onhaalbare
kaart geworden
Slachtoffers van
busramp begraven
„Ik kon bijna geen
stap meer verder!'
Min. Lardinois
bij uitvaart
Heyerdahl
verlaat
de Ra
Papoea's in
Nabire onder
druk
zware
Nederlanders
verongelukt
op vakantie
Beeldhouwkunst
laat zich niet meer aan
landsgrenzen binden
GROOTSE
INTOCHT
Zeezeiler
Zijdenbos
in 3 jaar
om aarde
ZATERDAG 19 JULI 1969
DE T.ETPSE COURANT
Shinkichi Tajiri: „4 x 2".
EINDHOVEN (ANP) Een slachtof-
van de busramp in Dinant, mej. G.
Leen, is gistermiddag in Eindhoven
eerste ter aarde besteld. In de Kerk
it Antonius van Padua werd een
"ftaartdienst gehouden. Zowel in de
forii als op de begraafplaats waren veel
dangstellenden aanwezig. Dezelfde
niddag werd een tweede slachtoffer,
mej. Koppen, begraven in het klooster
Laagse Vuursche. De andere slachtof
fers werden vandaag begraven.
Om tien uur werden uitvaartdiensten
jehouden in de Sint Anthoniuskerk voor
chauffeur Th. van der Velden en in de
CHRISTIANSTAD (AP) Thor Hey-
edahl heeft besloten de papyrusboot RA
»p te geven, nadat de bemanning bij de
eparatiewerkzaamheden aan het schip
erden verjaagd door haaien.
Eerder had Heyerdahl laten weten dat
ij van mening was dat de RA gerepa-
*rd zou kunnen worden, zodat zij de
ocht konden voortzetten.
Heyerdahl en zijn bemanning van zes,
ie 25 mei uit Marokko zijn vertrokken,
jn nu voorgoed aan boord gegaan van
i Shenandoan, die de RA reeds enkele
dagen begeleidde.
varen nog 960 km verwijderd van
iet einddoel van hun reis, Bridgetown,
>p Barbados.
De RA vaart nu met klein zeil alleen
DJAJAPOERA (ANP) De Indone-
iiche autoriteiten hebben te Nabire,
hoofdstad van het regentschap Paniai
P West-Irian, strenge veiligheidsmaat-
egelen genomen. Daar zou vandaag de
trde „Moesjawarah"-procedure over de
toekomst van West-Irian worden gehou-
De 175 vertegenwoordigers van de be-
ilking vertoeven sedert verscheidene
lagen op een afgesloten terrein. Net als
in Merauke en Djajawidjaja
■in zij onder sterke druk geplaatst door
aartoe speciaal opgeleide Indonesische
Jnetionarissen.
De vertegenwoordigers is meegedeeld
lat een uitspraak tegen Indonesië als
orraad zal worden beschouwd en ern-
tige gevolgen zal hebben.
'n Paniai waar onder de bevolking in
ït gebied van Enarotali enkele maan-
-n geleden een opstand was, is het nog
'tijd onrustig. Met name in de streek
de Wisselmeren, waar tachtigdui-
ond mensen wonen, de helft van 't ge-
'de regentschap.
Het grootste deel van het westelijke
acl van het centrale bergland door de
ndonesiërs geheel van het buiten
lid afgesloten. Indonesische parachu-
•'en zijn naar het gebied overge-
pastoor van Arskerk voor de heer en
mevrouw van Dongen; om 14.00 in de
Sint Josephkerk voor de heer en me
vrouw Schattorie en in de Heilige Hart-
kerk voor de heer en mevrouw Geeven.
Voor de heer en mevrouw Vervest werd
om 16.00 uur een uitvaartdienst gehou
den in de Gerardus Majellakerk. Om
12.00 uur werd in de Sint Pauluskerk
een mis opgedragen voor de heer er
mevrouw Bogers, de heer en mevrouw
Staaijen en moeder en dochter van dc
Velden. Na afloop van deze dienst wer
den de slachtoffers op diverse kerkho
ven begraven.
Eveneens vandaag werden in het cre
matorium Ockenburg in Den Haag drie
slachtoffers gecremeerd. Het waren me
vrouw Schontal, mevrouw Staveren en
Ongeveer 700 Eindhovenaren brach
ten donderdag een laatste groet aan de
in de aula van de algemene begraaf
plaats opgebaarde 21 overledenen. Op
elke kist lag een krans van het vakan
tiecomité en het reisbureau van Arnold
van Dijk.
Namens de regering woonde minister
Lardinois in Eindhoven de uitvaartdienst
bij in de Sint Pauluskerk.
DEN HAAG ANP) Bij een aanrij
ding tussen een zandauto en een Ne
derlandse personenwagen in Kufstein
(Oostenrijk) is donderdag mevrouw Beu-
te-Kuivenhoven (54) uit Veghel (N.-B.)
om het leven gekomen. De andere drie
inzittenden van de Nederlandse wagen,
haar man, dochter en schoonzoon wer
den ernstig gewond. Het gezelschap was
voor vakantie op weg naar Joego-Slavië.
Zoals wij gisteren al meldden in een
deel van onze oplaag zijn vijf leden van
het gezin van de 31-jarige beroepsmi
litair J. C. van Biene te Amersfoort
gisteren op de autoroute du Nord om
gekomen bij een botsing met een ande-"
re auto. Slechts één van de kinderen van
het gezin Van Biene heeft het ongeluk
overleefd. De slachtoffers zijn de heer
Van Biene, zijn even oude echtgenote,
mevrouw J. M. van Biene-Maastrigt,
hun zevenjarig zoontje Arno en de vier
jarige tweeling Monique en Peter. Zij
waren op slag dood. Het kind, dat het
ongeluk overleefde, de negenjarige Ro
nald, heeft na de botsing reeds twee
chirurgische ingrepen ondergaan.
Treinreizigers
moeten zelf voor
bagage zorgen
UTRECHT (ANP) In het kader van
het plan van de Nederlandse Spoorwegen
om in het binnenlands verkeer het
grootste deel van het bagagevervoer af
te stoten, zal in 1970 waarschijnlijk het
vervoer van ingeschreven bagage, dat
wiil zeggen van bagage diie de reizigers
zelf meebrengen, worden beëindigd. De
reizigers krijgen evenwel de gelegenheid
koffers, kinder- en wandelwagens en
soortgelijke zaken zelf in 'n afzonderlijke
ruimte te plaatsen. Bij het bestellen van
nieuw reizigersmaterieel houdt N.S.
rekening met deze veranderingen. De
bagageruimte valt weg, maar in plaats
daarvan worden de balkons vergroot,
zodat daarop ruimte kan worden
gereserveerd voor het neerzetten van
bagage. De nieuwe regeling geldt niet
voor expresgoed.
De tiende biënnale, die tot 5
oktober in het Antwerpse Mid-
delheimpark gehouden wordt, is
onbetwist heel wat interessan
ter dain haar voorganger in
1967. Het overzicht, dat gege
ven wordt van de hedendaagse
sculptuur in België, Frankrijk,
Groot-Brittannië, Nederland,
Spanje en van Zuid-Amerikanen
in Europa is over het algemeen
boeiender dan de plastische po
gingen uit de oostelijke landen,
die in 1967 het park dichtge-
stopt hadden.
Wanneer je door de catalogus bladert
vind Je de exposerende landen netjes
op een rijtje gezet: België (alfabetisch
voorop). Frankrijk. Groot Brittannie.
Nederland. Spanje. Zuid-Amerikaanse
kunstenaars in Europa. Wanneer je
door het park wandelt vindt je de
„beeldhouwwerken" door elkaar ge
plaatst. Dat is voor catalogusgebruik
wat ongemakkelijk, maar anderzijds
tekent het wel zo goed de huidige si
tuatie, die zioh niet meer aan lands
grenzen laat binden. Dat geldt niet
voor Spanje: dat is een hoofdstuk
apart, hetgeen we overigens al wisten
uit andere bronnen. Misschien is het
evenwel niet nodig, dat u beroepshal
ve oof om mee te kunnen praten over
stromingen en namen aan de hand
van een catalogus dit park moet i
bezoeken, maar er zo maar voor uw
genoegen heengaat. In het eerste ge
val bent u bek-af in het tweede geval
hebt u een prachtige en interessante
excursie, wandeling tussen nog wat
..echte" beelden en speelse vormen in
het groen.
SEC-OPSTELLING
ABSURD
Het visitekaartje aan de ..voordeur"
van dit park was voor ons de Ambu-
lomire van Gérard Singer: een blauw
landschap van afgestomte stalagmae-
ten en massa's in kunsthars. Dat de
foto ervan in de catalogus het hele
maal niet doet pleit alleen maai- voor
deze. tot een rondwandeling nodigen
de, fantasie. Maar houdt uw kinderen
goed aan de hand. want er is geen
crèche en zelf brengt u dat ver
wachten de parkwachters wel de
nodige be heersing op om er alleen
naar te gaan staan kijken alsof het 'n
beeld op een voetstuk in een museum
is. Daarmee wordt voor een belang
rijk deel van deze tentoonstelling
eigenlijk al gedemonstreerd, dat Mid
delheim als een openluchtmuseumzaal
in deze zin een onhaalbare kaart is
geworden. Het begint namelijk veel
kunstenaars te lukken om dingen te
maken, die zo maai- ergens een functie
in het totale leefklimaat krijgen, dat
een sec-ops teling absurd wordt. Zon
biennale is dan alleen nog aardig om
de verschillende dingen bij elkaar te
zien. omdat je niet zo maar steeds er-
HEPW0RTH EN M00RE
Opvallende tekens bij de enitree zijn
verder „Doorvaren Hardi" van Cou-
zijn (een „echte" Couzijn dus, aange
vuld met de beide „grappen": Impe
rialist en Science Fiction) en twee
monumentale stalen constructies van
Nicolas Schöffer, waarvan de talloze
blinkende schijven tijdens ons bezoek
er jammer genoeg windstil bijhingen.
Daarna vallen uiteraard de eigen vor
men van Barbara Hepworth op. Met
de aanwezigheid van Hemy Moore
(met de indrukwekkende „Recklining
Figure" en de bekende Three-Way
Piece" en „Totem Head") natuurlijk
twee namen waarmee Middelheim
graag koketteert. Zonder afbreuk te
willen doen aan de enorme verdien
sten en invloed van een Hepworth:
Een beetje vervelend wordt haar vor
mentaal wel. Interessanter is wat er
momenteel ln Engeland aan de hand
is, hoewel het nog een begin is van
een nieuwe evolutie. Naast bekende en
vakbekwame beelden (zonder draden)
van Reg Butler („De Bruid" en „Fi
guur in de ruimte") en de noodlots
ironie van Lynn Chadwiok met „Elek
tron Elektra", die zijn plastische
vormgeving maar voorzichtig door
trekken naar een nieuwe tijd, liggen
en staan staal- en plasticelementen
van Evans. Schotüander en Turnbull;
speelt Harry Seager met glasplaten
in staal. Meestal alleen nog pogingen
tot
NEDERLANDSE KEUZE
Over selectie en representatief zijn
van een bepaald land (want er zijn
altijd nog lieden, die dit belangrijk
vinden) valt uiteraard te twisten. De
Nederlandse keuze is gemaakt door De
Nederlandse Kunststichting. Om de
namen van de „gelukkigen" dan maar
te geven: Wessel Couzijn, Leo de Vries,
Hans Koetsier, Jaap Mooy, Frans Pee-
ters, Pearl Perimutter, Cornelius Rog
ge, Lancelot Samson, Shinkichi Tajiri,
Jan van Munster, Carl Visser. And ré
Volten en Hans Ydo. De moeilijkheid
is vaak, dat men moet werken met
hetgeen er voorhanden is en daarom
is niet alles representatief voor de per
sonen in kwestie, maar het totaal mag
er zijn in Europees verband. Opval
lend is dat een groot deel van de Ne
derlandse inzending staat opgesteld in
een alleraardigste aparte hoek van
het park rond een vijver, die we
met goedvinden van het wakende oog
het liefst „de speeltuin" zouden
noemen. In de vijver drijver de be
kende dobbers van Jan van Munster
en op de kant staat voor 't eerst weel
een andere Tajiri in „4x2 polyester"
toe te kijken samen met Ganzevoorts
..Seriaal Volume 33" van polyester en
glasvezel; lukt het de knalgele „Tui
melaar" van Hans Koetsier overeind
te blijven. Er is een kwasi-aohtige pa-
viljoentje met een „Untitled Ring"
van Annesley; nog eens een „Untit
led" van Bolus en de magische objec
ten van Remo Martini etc. Het is de
gezelligste „achterhoek" van het park.
waai- het estetische gedoe een beetje
overwonnen is: terwijl de „kunste
naar" zijn vaak te steriele geest de
monstreert. onder de dekmantel van
het oleane.
SPANJE
De Spaanse gespletenheid heeft er ook
de ruimte gekregen. Er zijn natuurlijk
de analytische legpuzzels, gemonteerd
door Berrocal; poëtisch en nutteloos
ijzerwerk van Ghirino, Marti met
Gaudi-achtige toestanden in het klein
etc. naast het puur sociaalrealisme
van Hernandez en Lopez-Gurcia; een
Ambachtelijk paai-, Vluchtende vrouw
met kind en een slapende Maria in
een reiswiegje. Toe maar! Alle rim
peltjes. haartjes en draadjes in so
ciaal bewogen brons gegoten. Zoiets
mag hier met eens meer! Wat een
vrijheid. Het plaatjesvragende volk
komt daar tenminste nog aan zijn
trekken. Anderen proberen met spel
en tegenspel, met. negatief en posi
tief. wat gemanireerd en. daarom
doorzichtig, modern te doen zoa's Su-
biraohs of maken Robinachtoge han
den en hoofden zoals Serrano.
Dan ia ons die Europese kunst ian de
(Spaans)e Zuid Amerikanen vaak
toch liever. Die felle oranje sprieten -
partij in een ..schil" Partitionen
Tension 124 als een zwaartekracht op
heffend element van Guzman of het
kinetischpicturale van Le Pare. Jorge
Piquares zit weer helemaal in het
Spaanse: drie gevangenen in zeer na
turalistische vormen, gevat in modern
materiaal als j)lactie bollen. Een nogal
schizofrene toestand. Interessante din
gen maakt Soto, waarvan de „Doublé
progression vert et blancgetuigt. „De
Toren der Stilte" en een „Zonneteken-
van Maria Colvin zijn monumentaal
opgezette tekens, die wijzen naar de
oer kunst van het Zuid-Amerikaanse
GRAPJES EN HUISVLIJT
De Franse inzending is dan misschien
no zó representatief, maar wel van
„alle" markten thuis. Behalve de reeds
genoemde Singer en Schöffer vinden
we „La Victoire de Villenateuse" van
Cèsar (Baldaccini) tooh nog steeds een
geweldig beeld (waarschijnlijk als
„grapje" geplaatst tegenover een goe
de pendant van Rik Poot). Hetzelfde
kan gezegd worden van de „Wach
tende" van Dordeigne. Hecht „door
timmerd" werk van Martin Etienne is
er naast de afgebrande ruimteschepen
van Viseux. Van Kowalski staat er ook
een aardig ding in staal en plexiglas,
dat getuigt van zijn veelzijdige am
bachtelijke afkoimst. Grappig zijn de
bronzen kastjes met moraliteiten van
ipousteguy. De metalen tekens van
Carel Visser en André Volten in ge
zelschap van het fijne werk van Pearl
Perimutter, de ironische beelden van
Luc Verlee en de geestige, maar naar
huisvlijt rieikende insekten van Mi-
chelshet houdt niet op. En dan
te bedenken, dat we slechts een greep
deden. Je voelt je op 't eind van een
tocht door het park als „Het woud"
van Armitage, die met Chadwick en
Butler nog steeds vanuit de bedreiging
Persoonlijk zijn we het meest geboeid
geraakt door de Engelse en Neder
landse bijdragen. Daarin is het best
te zien, wat er in Europa evolueert.
Wanneer men nog adem over heeft,
na het bezoek aan deze 175 werken
van 103 kunstenaars, en er een tocht
langs de vaste collectie van 215 sculp
turen in Middelheim aan vast knoopt,
krijgt men wel een aardige indruk van
hetgeen er sinds Rodin op dit gebied
in Europa aan de gang is. Het wordt
steeds verwarrender, maar ook steeds
interessanter.
Sedert de eerete biennale in 1951 zijn
er een miljoen bezoekers geweest om
deze wisselende emttoonstellingen te
zien. Als we daarbij nog rekenen het
ons onbekende aantaJl van bezoekers
aan de vaste collectie, dan is de con
clusie gerechtvaardigd, dat Middel
heim het kijkende publiek een dienst
heeft bewezen. Gezien de reacties van
het publiek tijdens deze, juist begon
nen. 10e biennale lijkt ons een be
zinning op de functie van Middel
heim wel gerechtvaardigd. De ontwik
kelingen. die zich aandienen, roepen
méér op dan alleen maar „kijken".
Maar nu blijft er nog veel te zien,
wat de moeite waard is
HENK EGBERS.
Henry Moore: Reckliningfigure.
Barbara Hepworth: Twee figuren.
Rotterdamse in Nijmeegse Vierdaagse:
(Van onze correspondent
NIJMEGEN. Een prins, acht ambassadeurs en tal van hoge militaire en burger
lijke autoriteiten bekeken vanaf hun gerieflijke gereserveerde plaatsen dicht b(j de
finish, de glorieuze intocht van de kilometervreters van de Nijmeegse Vierdaagse.
Ook op de laatste dag was het weer excellent. Niet alleen was dit een buitenkansje
voor de duizenden lopers, maar ook voor de paar honderdduizend toeschouwers,
die met tot climax opgevoerde ovaties de stemming en de sfeer verhoogden. En na
de feestelijke intocht werden in meer rustige omgeving de kruisjes, de beloningen
uitgereikt. Wat het duizendkoppige publiek niet zag was de geestelijke en lichame
lijke inzinking na deze geweldige inspanning. Maar meestal waren het verheugde
gezichten die het terrein verlieten.
Er zat een Rotterdams meisje van
25 jaar erbarmelijk te huilen. Op een
bierton in de tuin van de vereniging: „Ik
kon bijna geen stap meer verder, maar
ik ben zo blij dat ik het heb gehaald",
kermde ze, terwijl vreugdetranen over
haar wangen rolden.
FALMOUTH (AP) De Nederland
se zeezeiler Bert Zijdenbos (63) die
aanneemt de eerste Nederlander te
zijn die in een eigen boot een reis
rond de wereld heeft gemaakt, is gis
teren in Falmouth aangekomen, even
rustig als hij nu bijna drie jaar gele
den de haven uitvoer.
Bert Zijdenbos uit Vlaardingen en zijn
jacht „Santa Maria", hebben zware
zeeën doorstaan bij de tocht over de
oceanen. De gebruinde, grijze en ge
baarde restauranteigenaar kon gis
teravond op verhaal komen als gast
van de koninklijke jachtclub van
Cornwall.
„Ik heb altijd van de zee gehouden
en van de mensen die met de zee te
maken hebben", vertelde hij. „De
prestaties van zeilers van andere lan
den, die alleen rond de wereld voeren,
hebben mij altijd opgewonden".
Zijdenbos vertrok uit Falmouth in '66
Hij i
de Spaanse kust, West-Indië, door het
Panamakanaal naar Nieuw-Zeeland,
Tahiti, de Fuji-eilanden en de Nieuwe
Hebriden. Daar moest zijn zoon op
aanraden van de doktoren van boord.
Zijdenbos zelf ging door naar Austra
lië. Christmas-eiland, Mauritius en
Zuid-Afrika, waar een Nieuwzeeland-
se assistent-arts aan boord kwam.
Via Sint-Helena en "Ascension voeren
zij terug naar Falmouth.
„Mijn zwaarste ervaringen met het
weer waren bij het ronden van Kaap
de Goede Hoop, en bij de Fuji-eilan-
den en Nieuw-Zeeland", vertelde Zij
denbos.
„Ik heb te maken gehad met stro
men en hoge zeeën. Soms heb ik
lange uren moeten hozen, maar mijn
boot is niet beschadigd". Hij heeft de
in Nederland gebouwde Santa Maria
zes jaar geleden gekocht.
Zijdenbos vertrekt naar Vlaardingen
waar hem 'n groots welkom wordt
voorbereid in het weekeinde als
het weer het toelaat. „Ik voel me nu
nog fitter dan toen ik aan de reis be
gon", verklaarde hij.
Het hoogtepunt van de intocht begon
omstreeks drie uur. Achter muziekkorp
sen, zij waren niet te tellen, liepen
de detachementen uit Zwitserland,
Groot-Brittannië, Denemarken, enz.
Prins George van Denemarken nam het
défilé van zijn landgenoten persoonlijk
af. Begunstigd door het fraaie zomer
weer kreeg deze traditionele intocht
weer het karakter van een kleurige
Gejuich ging er op toen de 73-jarige
Zwitser Samuel Burn and met het houten
been de finish naderde. De geruchten
ten spijt dat hij op de derde dag zou
zijn uitgevallen, stapte hij welgemoed
met zijn prothese door de haag van ap-
plaudiserende mensen. Hij is wellicht
de meest gefotografeerde Vierdaagse-
wandelaar van het jaar.
Bijna onopgemerkt passeerde ook de
76-jarige jonkheer Van der Maessen De
Sombreff de eretribune. Hij liep de al
lereerste Vierdaagse mee in 1909 en
legde jaren geleden zijn wandelschoenen
op de zolder. Dit jaar trok hij ze weer
Om vier uur marcheerden de Is-
raëli's stram voorbij. Er achter de mi-
litairen en een aantal Israëlische meis- I
jes die nog lustig dansten alsof ze nog
geen kilometer hadden gelopen.
De Vierdaagseleiding is lang niet on-
tevreden over deze 53ste wandelmars.
Pessimisme over het omleggen van het -
parcours als Defensie erbij blijft dat
60.000 gulden op tafel moet komen voor
een pontonbrug bij Cuijk aan de Maas. -
is overvleugeld door een grote dosis op- -
timisme. In Cuijk zijn pamfletten uitge-
geven door het comité tot behoud van 'm
de brug. Er stond „Cuijk wil Vier- -
daagsestad blijven, daarom is onze leu-
ze: Wij willen onze brug ook in volgende
jaren terug".
Wie gistermiddag de grootse intocht -
heeft meegemaakt weet dat de Vier-
daagse nog niets aan populariteit heeft
ingeboet. Wel blijft het een prestatie- -
tocht met de klemtoon op prestatie. Het -
aantal uitvallers gedurende de eerste
drie dagen loog er niet om: er waren 'm
er niet minder dan 1316.
Rond 14.500 deelnemers hebben de
eindstreep gehaald. Zij het dan ook vaak
met grote inspanning en doorzet
tingsvermogen. In de grote zaal van de
vereniging hebben tenslotte heel wat.
deelnemers gehost en gedanst op het
traditionele blarenbal. Volgens gewoonte
was er tot in de vroege zaterdagochtend
feest in de stad en een blijde terugblik
op deze zware, maar goede Vierdaagse.
Pand bezet uit
protest tegen
woningnood
AMSTERDAM (ANP) Een groep
van ongeveer tien jongelui van de
commune Nieuw Nederland heeft
gisteravond een leeg kantoorpand aan
de Nüeuwezijds Voorburgwal in
Amsterdam illegaal bezet als protest
tegen het hoofdstedelijk woningbeOedd.
De politie heeft ze na tien minuten
hieruit verwijderd en enkele arrestaties
verricht. De commune heeft laten weten
telkens lege panden te zullen bezetten
zolang de woningnood duurt.
