Pentagon vliegt mee naar maan Apollo-11, kind van koude oorlog Verkeerde been van vrouw geamputeerd Suriname trekt 26 leraren uit Nederland aan NOG HEVIGE STRIJD ONDANKS BESTAND Heyerdahl wil terug op Ra Wie zei er ook weer dat alle verpakte broodjes hetzelfde waren? King Corn „A enige dat u weggooit, is de verpakking K Strauss: deel van uitgaven bevriezen DE LE1DSE COURANT VKIJJJALI ló JULi 19ÖSJ „Wij kwamen voor de vrede van de hele mensheid", zo staat het, bekrachtigd met de handtekeningen van drie ruimtevaarders en een president, gegrift in de plakette die Neil Armstrong en Edwin Aldrin maandag op de maan zullen achterlaten. Neil Armstrong verwees onlangs tijdens de persconferentie wat kribbig naar deze vreedzame tekst, geïrriteerd door de vraag van een verslaggever of het planten van de Amerikaanse vlag op de maan soms inhield dat Amerika er een stukje territorium bijkreeg. Astronauten, zijn koele jongens die zo mag men verwachten niet zo maar door een enkel vraagje geïrriteerd raken. Een voortdurend mopperende figuur als Walter Schirra is in hun rijen al een uitzondering, waarbij dan neg geldt dat Schirra reden tot kankeren had toen hij. vermoeid door een gebrek aan slaap en geplaagd door verkoudheid, in zijn Apollo zat. De drie Apollo-ll-mannen zijn juist gekozen om hun koelheid, om hun haast computerachtige nuchterheid, een nuchterheid die hen niet toestaat Genesis te citeren zoals Borman deed of verschrikte kreten te slaken als Cer- nan toen de maankever onverwachte schommelingen maakte, nog geen vijf tien kilometer van het harde maan oppervlak vandaan. Hoe zou zo n Armstrong, de eerste mens die de maan zal betreden, zich dan laten irriteren door zo'n vraagje? Hoog stens omdat hij die vr^ag al vaker ge hoord heeft. Te vaak misschien. Arm strong is een burger, en er schuilt wel licht enige goed bedoelde symboliek in het feit dat het een burger is en geen kolonel van de luchtmacht of de marine die de maan aQs eerste en tevens als teamleider zal betreden. Mis schien begint de burger Armstrong, evenals trouwens meer van zijn col lega's. al zijn dat dan militairen, een lichte twijfel te voelen omtrent de vredelievendheid van het vervolg van wat nu staat te gebeuren. Het is misschien ook deze twijfel die Frank Borman, reizend over de wereld, deed aandringen op internationale sa menwerking op het gebaed van de ruimtevaart, evenals zijn collega's Ja mes McDivitt, en Russel Schweickardt dat deden in Parijs. Het zijn niet alleen de astronauten die deze twijfel voelen. Ook hun bazen, de top van de National Aeronautics and Space Administration (NASA) voelen die, evenals een groeiend aantal Ameri kanen. en andere stervelingen die niet het geluk hebben lid te zijn van 's we relds meest ontwikkelde samenleving, veel indrukwekkends te vinden over het militaire aspect van de ruimtevaart.. Be schouwingen over de militaire mogelijk heden van de maan en de ruimtevaart in het algemeen bleken slechts voor handen in de vorm van hoofdstukken, diep weggedoken in boeken als ..Astro nautics in the Sixties" van Kenneth W. Gatland. „Raumfahrt" van Eugen San ger. enkele boekdikke nummers van de ..Air University Quarterly Review" en nog een stuk of wat werken. Niettemin zijn de militairen bij de ruim tevaart nauw betrokken. De hele ruim tevaart heeft trouwens een militaire oorsprong en het feit dat deze maand mensen op de maan landen is een rechtstreeks gevolg van de grootste machtsstrijd aller tijden, die tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Ironisch genoeg gezien vanuit mili tair oogpunt is deze zelfde machts strijd. waaruit de maanrace voortkwam, er tevens oorzaak vain dat in Ame rika althans het leeuwedeel van de ruimtevaartinspanning uit handen van de militairen werd genomen en werd ondergebracht in een civiele instantie, de NASA. Dat was niet zozeer een vredelievend gebaar, als wel een bundeling van krachten met als doel een sneller en indrukwekkender resultaat. In feite is de maanlanding erg vroeg gekomen, en wel omdat het een resultaat is van een overreactie op de Russische uitdaging, die achteraf gezien is overschat in Amerika, een overreactie die boven dien warm gehouden werd ondanks het feit dat in 1965 reeds, ten tyde van de succesvolle Geminivluchten, bleek dat de Russen terrein verloren. Hoe dan ook: het Apolloprogramma is een kind van de koude oorlog. NASA-ZORGEN BETER BESTEED? Het fascinerende, indrukwekkende en nu zijn duizelingwekkende climax naderen de maanprogrammm, sleept in zijn kiel zog een aantal vragen mee die al zo oud zijn als de mens. Vragen ingegeven door scepsis, hoop en vrees. Sinds de mens op onderzoek uit is en zo men weet waren het Adam en Eva reeds die de grens naar de verboden vrucht en daarlangs naar het onbekende over schreden zijn dergelijke vragen ge steld: wat voor nut heeft het? Worden we er wijzer van? Kunnen geld en moeite niet beter worden besteed? De Amerikaanse historicus Arthur Schle- singer Jr. schrijft ergens, dat hij zlcli gemakkelijk voor kan stellen dat in de negentiger jaren van de vijftiende eeuw Spanjaarden tegen elkaar zeiden: „Wat voor de duivel bezield Ferdinand en Isa bella om al dat geld te geven aan een figuur als Columbus, in plaats van er een klooster of een verpleeghuis van te bouwen?" Het antwoord op deze vragen is even oud. „Je kunt nooit weten wat het voor nut heeft, en in elk geval Is het een nor male uitdaging aan de mens. een uit daging die beantwoord moet worden. En al doende heeft de mens de vooruitgang mogelijk gemaakt." Allemaal waar. Fallout noemt men te genwoordig het afgeleide profijt dat men uit dit soort ondernemingen trekt en de fallout van het ruimtevaartprogramma is onmiskenbaar en groot. Nu al, terwijl de speciaal van een wappermechanisme voorziene nylonvlag van de Verenigde Staten nog niet in de Zee der Stilte etaat. Even oud ook zijn de hoop en de vrees waarmee het thuisfront de daden der avonturiers en ontdekkingsreizigers ga deslaat. De ervaring dat het vooral de krijgsman is die er als de kippen bij is om de nieuwigheden, waar iedereen nog onwennig tegenaan staat te kijken, te ..utiliseren", is oeroud evenals de hoop dat een wijdere horizon ook de mense lijke geest verruimt. Opvallend is wel dat thans bij de ver overing van de maand de hoop het wint van de vrees. Een typisch voorbeeld daarvan is het aan het „maantijdperk" gewijde nummer van Newsweek (7 juli 1969) waarin een aantal Amerikaanse prominenten beschouwingen wijden aan de maanvlucht. Vrijwel allemaal spreken ze de hoop uit dat deze blik in de ruimte de mens meer bewust zal doen worden van de dingen die op aarde nog gedaan- móeten worden. Dat wil overigens niet zeggen dat ge twijfeld mag worden aan de integriteit en de vredelievende, wetenschappelijke bedoelingen van de NASA. Maar wel is het zo dat de NASA in toenemende mate vreest voor de druk van het Pen- Aan de vooravond van het vertrek van de Apollo-8, de kerstréis naar de maan vorig jaar. concludeerde Peter Dunn van The Sunday Times in een analyse van de politieke aspecten van het maan- programma reeds dat de NASA zich zoor- gen maakte over de moeilijkheden die haar te wachten stonden met de mili tairen. Nixon was toen reeds gekozen als president en hij had inmiddels Mei vin Laird als minister van Defensie be noemd. Nixon had gedurende zijn cam pagne al gesuggereerd dat de militairen op zijn minst een dikke vinger in de pap zouden krijgen bij de uitwerking presteren. Overigens moet gezegd worden, dat zij onder de huidige situatie van het machtsevenwicht er ook toe bijdragen, dat het nog moeilijker wordt een verrassingsaanval uit te voeren, omdat bijvoorbeeld de daartoe benodigde voorbereidende opstellingen van land-, lucht- en zeestrijdkraohten ongetwijfeld gezien zouden worden door de elektronische verspieders in de ruimte Wat de offensieve wapens betreft: de tijd voor rond de aarde wentelende atoombommen is bij de huidige stand van de navigatie-, richt-, voortstuwings- en nog een aantal krijgen. In het eerste geval zou bovendien Washington al door de maan zijn gewaarschuwd op het' moment, dat de atoomraketten hun koppen buiten de atmosfeer zouden stelten, waarop Washington voor alle zekerheid ongetwijfeld meteen op de knop zou CAMTACICplJ drukken. Geen erg aanlokkelijke keuze dus voor de Russen. Het ligt voor de hand, dat de generaal de wind van voren kreeg. Maar ook waren er in zijn eigen milieu voldoende mensen, die zijn woorden serieus wilden nemen. Een van hen was luitenant-kolonel Singer, die het idee nader ontrafelde en verder uitwerkte. Hij komt in het fantastische en verbijsterende artikel in Adr University meer hoeft te doen dan zyn uit de strijd geredde raketten op het aardse rijk van de tegenstander te richten. Zo simpel als het er hier staat is het verhaal natuurlijk niet. Maar naan men er meer echte of schijn-weten- schappelijke argumenten bijhaalt, wordt het ook angstwekkender. Zoals al eerder gezegd de tijd is er nog niet rijp de ruimtetechnologie nog te weinig ont wikkeld. maar sinds we in een mer leeftijd de mens het eerste vliegtuig de van de post-Apollo-bemande ruimte vaart. en van Meivin Laird was bekend dat hij verschillende keren tegen NASA- budgetten stemde, omdat hij het geld liever naar militaire bemande ruimte vaartprojecten zag gaan. De handel en wandel van Nixon en Laird sindsdien geven geen aanleiding tot de veronder stelling dat zij „pacifistischer" zijn gaan denken. De zorgen die de NASA hier omtrent heeft en die wellicht ook de oorzaak waren van Neil Armstrongs lichte irritatie, hebben wel degelijk een reden. andere technieken, lang niet rijp. Een gewone intercontinentale atoomraket is nog altijd sneller op. zijn doel, meer trefzeker en tijdens zijn vlucht minder kwetsbaar dan projectielen, die afkomstig zijn van ten opzichte van hun aardse doelen veraf gelegen en bewegende ruimteplatforms. Wel zijn de mogelijkheden op het gebied van pseychologische en technologische oorlogvoering groot en spanningen via deze middelen opgewekt kunnen op de aarde uit de hand lopen en even desastreuze gevolgen hebben als een bombardement uit de ruimte. DREIGINGEN DISCUSSIE NIET STIL Intuasen echter zitten de militairen niet stil. Men kan ook niet zeggen dat zij zich op de voorgrond dringen. Het week blad Time dat in 1967 een essay wijdde aan de vraag waarom mensen naar de maan moesten, loopt luchtig over de militaire consequenties heen en consta teert tussen neus en lippen door dat. er eigenlijk helemaal geen militaire kwes tie in het geding is. Zoekend in Neder land naai- militaire deskundigen, ge specialiseerd op vraagstukken rond de strategie van de ruimte of het militair potentieel van de maan, konden wij ondanks de hulp van het ministerie van Defensie en de Koninklijke Mili taire Academie in Breda NIEMAND vinden. In de bibliotheken was evenmin Blijft dan de vraag: welke gevaren bedreigen ons vanuit de ruimte; vanaf de maan? Een troost is er: voorlopig geen. Op dc lange duur echter kan het feit dat militairen meer en meer de zaken in de ruimte gaan bepalen, de sastreuze gevolgen hebben. Het is na tuurlijk duidelijk, dat er onder de hon derden satellieten die rond de aarde draaien, heel wat militaire werkpaard- jes zijn. Overschaduwd door de spec taculaire gebeurtenissen rond de be mande ruimtevaart, leiden zü niettemin een actief bestaan. Kenneth Gatland onderscheidt in zijn ..Astronautics in the Sixties" (eerste druk in 1962) twee soorten militaire satellieten: passieve en offensieve. Van de laatste bevinden er zich geen in de ruimte en er zijn er waarschijnlijk ook geen in de maak. al wordt er wel daar kan men zeker van zijn druk op gestudeerd. Van het „passieve'' soort echter zijn er maar genoeg: verkennings-, weer-, communicatie-, navigatie- en inspectdesateUieten. Vele hiervan hebben levens wetenschappelijke doeleinden, bijvoorbeeld de weer- en communicatiesatellieten. Maar men staat er versteld van wat dergelijke satellieten op militair gebied kunnen Onthullend voor de dingen de manier waarop militairen duiven denken, is een discussie die in Amerika al tien jaar geleden plaatshad. Het ging over het militair potentieel van de maan. Een zekere luitenant-kolonel S. E. Singer wijdt er in een van de nummers van Air University Quarterly Review een uitvoerig artikel aan. De eerste waarschijnlijkheid, die gedachten aan de maan als militaire basis in het openbaar behandelde, was de luchtmacht-generaal Homer A- Boushey, die op 28 januari 1958 de leden van Aero Club in Washington de maan afschilderde als het in de krijgsgeschiedenis klassiek geworden oordeel van de ..hoogte", de heuvel, het „kopje" of het plateau, vanwaar men hel slagveld overzien en beheersen kan. Een atoommacht op de maan zou de machtsverhouding in een klap doen verkeren in een afdoend voordeel voor de partij, die daar zijn atoomraketten in de kratertjes installeerde. Boushey: „Als we een basis op de maan zouden hebben, dan zouden de Russen genoodzaakt zijn twee tot tweeëneenh alve dag voor het moment, waarop zij het Amerikaanse contingent zouden bestoken, een massale aanval op de maan moeten richten (en bij een dergelijke aanval zou de maanbasis hopen tijd hebben om de aanstormende atoomkoppen op te vangen en te vernietigen), of de Russen zouden eerst het Amerikaanse contingent moeten vernietigen om daarna een uur of achtenveertig later de atoomregen vanaf de maan over zich heen te Quarterly Review tot 'n ijzingwekkend maanbeeld. Hij splitst het militair potentieel van de maan uiteen in een fysieke waarde en een psycho-politieke waarde. Hij toonde aan, dat de maanbasis onder alle omstandigheden de laatste klap kan uitdelen. De lanoeerkraters zouden betrekkelijk onkwetsbaar zijn, omdat explosies op de maan niet veel uitrichten en men tegen straling so-wie-so. als men daar vertoeft, beschermd is- Het werd nog gekker. SiiiRer ging er ook van uit dat het mogelijk zou zjjn. dat de Russen ook een deel van de maan in hun bezit zouden hebben en dat laatste opende nog wydser pers pectieven. Singer dacht, dat daarmee de strijd wel eens definitief naar de ruimte zou kunnen worden verplaatst, de aarde sparend. Denk niet meteen, dat het geen zin heeft om zo'n ruimte oorlog uit te vechten. Immers, we weten nu dat de „man in de maan" ook de aarde beheerst en derhalve niet veel lucht in hebben zien brengen en de ste afgezanten op de maan hebben doen zien landen, hoeven we ons niet de illusie te maken dat het met die tech nische ontwikkeling wei aal loslopen er dat het „onze tijd wel zal duren". De techniek zal het wel klaren, en hel enige redmiddel zal zijn een verande rende. vredelievender wordende men taliteit. Achter de trots en-de glorie van de aardse man op de maan. groeit het wantrouwen, nauw samenhangend met de gloeiende vrees voor het mili tair-industrieel complex. Het is te ho pen dat nu eindelijk degenen, die er op vertrouwen dat een wijdere horizon ook de geesten op aarde verruimt, worden beloond voor dit vertrouwen. Het lijkt er meer op dan ooit tevoren m scliien. maar uiterste waakzaamheid toch wel geboden. Het lijkt allemaal ge raaskal wat de militairen fantaseren over de maan. nraar dat dachten de Fransen bij Azlncourt ook van de lange handbogen der Britten. Dat was in 1415. W. J. E. KOOK Chirurgische fout in Gouda GOUDA (ANP) De geneeskundige inspectie van de volksgezondheid in het district Zuid-Holland is vandaag een on derzoek begonnen naar de toedracht rond a operatie in het Van Itersonziekenhuis Gouda op vrjjdag j.I. waarbij van een 58-jarige dame uit Waddinxveen het ver keerde been werd afgezel. Geneesheer-directeur dr. N. Geelkerken 'erklaarde desgevraagd dat ook reeds door het ziekenhuis een uitvoerig onder zoek is ingesteld naar de gang van zaken. De patiënte noch haar familie zouden in dit stadium een strafklacht, hetzij bij de gewone rechter hetzij bij het medisch tuchtrecht in willen dienen. „De patiënte heeft de vertrouwensrelatie met het zie kenhuis niet opgezegd en staat zeer negatief tegen de publiciteit in deze zaak", aldus dr. Geelkerken. Tegen de chirurg zijn nog geen maatregelen genomen. Een aspect dat de gevolgen van dit chirur gisch falen hoe tragisch ook minder ernstig maakt is het feit dat het betrok ken been medisch gezien voor 90% zeker op vrij korte termijn toch ook geampu teerd had moeten worden, aldus dr. Geel kerken. vrouw die al jaren aan beide benen verlamd was, kreeg te lijden van ver zweringen (zg. fistels) die bij het rechte: been al dermate ernsige vormen hadden aangenomen dat besloten werd tot putatie. Daar dc verschijnselen zich ook al voordeden bij het andere been werd de vergissing in de hand gewerkt. Daar komt bij dat een patiënt bij een operatie, op het te opereren lichaamsdeel na heel met steriele kleding bedekt is. PARAMARIBO (ANP) Voor het nieuwe schooljaar 1969-1970 zyn door het Surinaamse ministerie van onderwijs en volksontwikkeling 26 leraren uit Neder land aangetrokken. De docenten zullen met ingang van 1 oktober verbonden wor den aan het lyceum, de middelbare han delsschool, de Surinaamse kweekschool en de Surinaamse kweekschool-a, te Pa ramaribo. Raadselachtige dood na steek met beitel ELBURG (ANP) Dc rijkspolitie (e Elburg heeft in de dood van de 38- jarige heer L. Theeuw uit 't Harde aan leiding gezien een 37-jarige fabrieks arbeider aan te houden. De heer Theeuw is in de nacht van dinsdag op woensdag overleden, nadat h(j maandagavond dooi de fabrieksarbeider met een kleine beitel in de buik was gestoken. De ruzie zou zijn gegaan over de be langstelling, die de man zou hebben gehad voor de echtgenote van slachtoffer. Volgens de echtgenote van de heer Theeuw zou deze. nadat hij gestoken was. geweigerd hebben een arts te la ten komen. Toen de volgende dag toch een arts kwam, constateerde deze geei ernstig letsel. Inmiddels is, op last vai de officier van justitie te Zwolle sectie op het lijk vei-richt. Bij het slachtoffei werden, na zijn dood, de beitel en eer dosis slaapmiddelen aangetroffen. De politie gaat na of, behalve de steek wond en eventueel gebruik van slaap middelen, andere factoren tot de dood van de heer Theeuw hebben geleid. meet en oj orrel Honduras-El Salvador Groot aantal gesneuvelden, WASHINGTON AFP-Reuter) De secretaris-generaal van de organisatie van Amerikaanse Staten, Galo Plaze, heeft vanmorgen vroeg meegedeeld dat overeenstemming is bereikt over een wapenstilstand tussen Honduras en El Salvador. De Salvadoriaanse legerlei ding maakte evenwel gister nog gewag van bloedige gevechten. Volgens een woordvoerder zette het Salvadoriaanse leger zijn opmars op Hondurees gebied in drie richtingen voort en waren tijden de oorlog van de afge lopen vier dagen zeker 1.500 Hondurese en meer dan 600 Salvadoriaanse mili tairen gesneuveld. Volgens berichten uit de grensstad Esquipulas in Guatemale zijn daar circa tweeduizend' vluchtelin gen uit Honduras en El Salvador aange komen, sommige met granaatwonden. De perschef van de president van El Salvador ontkende in een commentaar op de verklaring van Plaza. dat er al van een wapenstilstandsakkoord kan worden gesproken. Hij vestigde er de aandacht op, dat de door de raad van de organisatie van Amerikaanse staten in het leven geroepen commissie van onderzoek gedeeltelijk in de hoofdstad van El Salvador en in die van Hondu- OSLO (AP) Thor Heyerdahl ei zijn bemanning van de Ra hebben be sloten de reis voort te zetten op hun papyrusboot ondanks het feit dat deze zware averij heeft opgelopen. De Ra zal worden geëscorteerd door de vissersboot Shenandoah, waar Heyer dahl en zijn mannen eerder hun toe vlucht hadden gezocht om eens goed uit te rusten en de situatie te bezien. Een Noorse radio-amateur, die geregeld con tact heeft met Heyerdahl, heeft dit gis teren gemeld. De verbinding was ech ter slecht en de man kon niet alles ver staan wat Heyerdahl hem vertelde. Vol gens Heyerdahl had de bemanning de gehele donderdag gewerkt aan de repa ratie van de Ra. (ADVERTENTIE) Zeker niet die mevrouw die zich vorige week met andere broodjes in de vingers sneed. Alleen King Corn Koninkjes en Kornetten zijn dagenlanger vers en... voorgesneden! Snij u dus nooit meer in de vingers en vraag voortaan uitdrukkelijk om King Corn broodjes. (alken King Com kan dat zeggen) m vertoeft. Pas wanneer de leden deze commissie weer bijeen zijn hetgeen in de loop van vrijdagochtend het geval kan zijn, kunnen de onderhan delingen over een definitieve oplossin van het conflict hervat worden, aldi de perschef. Inmiddels gaan de gevechten nog verminderd door, ondanks de hevige re-' genval die vrijdag in het strijdgebied begon. Het aantal gesneuvelden is n.->.>r verluidt nog steeds stijgende. Volgens Salvadoriaanse legerkringen zijn bij fel le en bloedige gevechten op drie fronten aan beide kanten in de afgelopen 24 uur meer dan drie honderd doden gevallen. Dit brengt het totale aantal slachtoffers sinds het begin van de oorlog op maan- dag op ongeveer 2.400, van wie 1.700 Hondurezen, aldus genoemde kringen. >6bei BONN (Reuter) De Westduitse mi nister van Financiën, Franz Josef Strauss, heeft donderdag aan journalisten ver teld dat hij volgende week in de bijeen komst van de Westduitse ministerraad zal voorstellen bijna zes miljard Mark aan geplande overheidsuitgaven voor df rest van dit jaar te „bevriezen". Hij verklaarde dat de hoogconjunctuur in de bondsrepubliek door begrotings maatregelen moet worden afgeremd in plaats van door verandering van de selkoers. Hij zal daarom voorstellen de bevriezing van de overheidsuitgaven waartoe na de speculatie op een verho ging van de DM-koers in mei werd be sloten te verlengen tot het einde van dit De minister schatte de prijsstijging in de tweede helft van dit jaar op 2,7 tot 3,7 procent. Voor grafici uitkering-ineens AMSTERDAM (ANP> Werknemer: die vallen onder dc CAO voor liet gra fisch ^bedrijf. de CAO voor de ohefs of de CAO "voor het administratief personeel in het grafisch bedrijf krijgen per 1 augustus een uitkering-ineens van 1 pet. Dit heb ben werkgevers- en werknemersorgani saties in het- grafisch bedrijf besloten overeenkomstig het SER-advies. Vooi chefs en technisch personeel bedraagt de uitkering 1 pet. van 56 maal het week loon over de week van 28 juli tot en mei 2 augustus 1969. Administratief personee krijgt 1 pet. van 13 maal het maandloon over juli 1969. Spoorwegen leden 69 miljoen verlies DEN HAAG (ANP) Het totale lies van de Spoorwegen over 1967 be droeg in de reizigerssector 69,2 miljoen waarvan 9,1 miljoen ten laste van hel bagagevervoer kwam. Een en ander blijld uit de nota van de Spoorwegen over de kostensplitsing voor 1967. Een samenvat ting van deze nota is aan de Tweede Ka mer toegezonden. De Spoorwegen hebben het het grootste deel van het bag in binnenlandse relaties op korte termijn af te stoten. Het verlies op het goederen vervoer wondt voor 1967 becijferd op f 51, miljoen. In 1963 werd op het goederen vervoer nog een saldo-winst gemaakt van 22 miljoen gulden.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1969 | | pagina 6