BEPPE: KIND VAN
IE VORIGE EEUW
Geld voor Papoea s
om petitie te geven
Na overschot in
1972 tekort aan
kleuterleidsters
„Vroeger was
niemand ziek,
of hij werkte of
hij ging dood"
Automobilist moet
tevoren weten als
politie controleert
Vijftig jaar geleden
werd IEV opgericht
Bijdrage aan
Ned .-Indische
maatschappij
ELTDAG 20 JUNI 1969
PAGINA 11
(Van t
r verslaggevers)
[IJLST. Een door een archi
tectonische meesterhand ge
groepeerde rij huisjes, die door
schone vaart van elkaar
worden gescheiden. Een stad
Jvan de koninklijke schaats-
Jfabrieken J. Nooitgedagt, een
■sluimerende gemeenschap mid-
"den in het Friese land waar de
fgeur van het hooi overheerst.
"■Wonderlijk om kennis te maken
Jmet trotse Friezen op een
■dorpsweg, die voor de argeloze
automobilist met een sierlijke
draaiing eindigt in de tuin van
een modern eengezinshuis.
Wonderlijk om een jongeman van
achttien jaar. balancerend met 'n kist
spinazie op het stuur van zijn fiets, te
horen vertellen, dat. het stadje
volgende week zijn 701-jarig bestaan
gaat vieren. Waarom gewoon niet aan
de westerling meegedeeld, dat Ijlst
reeds zeven eeuwen lang ligt te
genieten van het ongerepte Friese
platteland? Even verbazingwekkend
misschien Is her korte antwoord
weduwe Beppe Reinskjen
Pruiksma-Bakker op de vraag hóe ze
haar 108ste geboortedag morgen gaat
vieren: ..Wij houden een receptie in
het dorpshuis. Daar mag iedereen
komen Het kind van de range eeuw
voelt zich nog vitaal genoeg voor die
receptie.
Toen wij gistermorgen de huiskamer
van liet gezin Zwaagman in IJlst-
waar Nederlands oudste inwoonster
woont betraden zat ze aan tafel. Haar
wditte kapje achter op het hoofd, de
handen op het tafelkleedKinderen
uit het vijfde geslacht kropen bij
Beppe Pruiksma op schoot. De
lichamelijke en geestelijke toestand
van de Jarige is zo goed, dat men die
kan vergelijken met iemand van
zeventig jaar. Ze weet dit donders
goed. want op een gegeven moment
7,egt» ze in -liet - Fries: „Wat babbelen
over me, mag ik het niet horen?
Meer dan twee
miljard aan
schadepremie
DEN HAAG (ANP) Hoewel exacte
jfers nog ontbreken, kan als vaststaand
orden aangenomen, dat in 1968 het to-
lüe premieinkomen van het schadever-
ekerlngsbedrijf de tweemiljardgrens
j eeft overschreden. Dit blijkt uit het
larovcrzicht 1968 van de Nederlandse
li schadeverzekeraars.
Wanneer men bedenkt welke risico's
Nederlandse samenleving dagelijks
edreigen, is dit niet verwonderlijk, zo
het overzicht verder. Ou industrie-
inen van relatief kleine omvang
orden gigantische bedragen geïnve-
leerd in fabrieken en bedrijven, die een
eer dan gemiddeld brand- en explo-
itierisico opleveren. De dekking, die aan
Beppe Pruiksma ratelt verder In hel
Fries, haar taal. die ze beter beheerst
dan het Hollands wat te snel voor
haar oren wordit gesproken. De Friese
fotograaf en mevrouw Zwaagman
fungeren als twee tolken en hel gaat
uitstekend. Van mimiek heeft Beppe
Pruiksma geen kaas gegeten. Tijdens
het gesprek blijft ze nauwgezet in
dezelfde houding en gezichtsexpressie
de westerling aanharen.
De 108-jarige laat geen loopje met
haar nemen. „Ik hou niet van brutale
kinderen. Vroeger kwamen mijn
kinderen niel in een klerenkast.
Tegenwoordig pakken ze d'r spullen
al zelf eiuit. Dal. mag niet". Mevrouw
Zwaagman: ,,'sMorgens vertelt ze me
•wfut ik in mijn huishouden ben
vergeten. Hel is een goed mensje. Ze
is kwiek ennou goed, u ziet
het zelf, ze is kras".
Je voelt je weer terug in je jeugd, als
je met Beppe Pruiksma een babbeltje
maakt. Over alles en nog wat, over
de maanreis bijvoorbeeld. Beppe: „De
mens wil het steeds beter hebben. Ik
vind de maanreis niet nuttig. Ik heb
genoeg aan mijn dagelijks leven aan
tafel. Laten ze het geld nou maar op
een andere wijze besteden. Het is een
wonder, dat ik zo oud ben en leef in
een wereld die op z'n kop staat".
Beppe Pruiksma maakte de glorieuze
wereldverovering door de vernuftige
stoommachine mee. Als ze diep in het
geheugen graaft, komt ze uit in de
woeliger tachtiger jaren van de vorige
eeuw. De eerste treinen, de
Icinderarbeid, de mensonterende
toestanden in de gloeiendhete
fabrieken, het platteland waar mens
en dier zioh in het zweet en
vaak in het graf werkten. Beppe
heeft inmiddels haar gepoetste
ziekenfondsbrilletje op de neus gezet.
Ze vouwt haar handen ineen.
„Vroeger heerste er armoede. Het is
verbazend om te zien hoe alles zich
snel heeft ontwikkeld. Ik had een
winkel, een groentewinkel. Tien cent
voor zeven pond aardappelen. Prachtig
mooi vlees van een jonge koe, twaalf
pond voor een gulden. Ik heb het
meegemaakt dat ze alles opvraten, de
hongerige mensen uit de stad.
Ingewanden van varkens schrokten
ze naar binnen". Over ziekenhuizen:
„Vroeger was niemand ziek. Of hij
werkte of hij ging dood. De
ziekenhuizen liggen nu barstens vol
mensen met allerlei kwaaltjes en dat
ondanks al diie medische begeleiding".
Beppe Pruiksma bezit veel wijsheid,
?en 108-jarige wijsheid. In haar oude
leven snelde ze éénmaal naar een
dokter: vier jaar geleden toen zij een
flinke longontsteking had opgelopen.
„Ja, dat was op het karntje af",
herinnert Beppe zich.
De weduwe Pruiksma ls hervormd.
Haag godsdienst» achtergrond om
geeft haar volgende uitspraak met
Onderzoek Groningse professor
Rijders met
magere beurs
(Van een onzer verslaggevers)
AMSTERDAM Politie-acties op het
gebied van de verkeersveiligheid hebben
pas succes, wanneer het publick er te
voren van op de hoogte is gebracht en
wanneer dc politie intensief controle
uitoefent op de verkeersdeelnemers:
Dit blijkt uit een gisteren in boek
vorm verschenen onderzoek van de Gro
ningse hoogleraar prof. dr. W. Buik
huizen. Vergelijkende proeven in Gro
ningen en Leeuwarden met betrekking
tot het rijden op gladde banden hebben
geleerd, dat in Groningen, waar de po
litie de actie wereldkundig had gemaakt,
tweemaal zoveel automobilisten hun
banden hadden laten vernieuwen dan in
al omdat veel automobilisten niet we
ten, 'hoe gevaarlijk bepaalde defecten
kunnen zijn. Deze voorlichting mag
nooit een beroep doen op reeds aanwe
zig veronderstelde kennis en mag niet
le intellectualistisch zijn. Op grond van
zijn onderzoek doet prof. Buikhuizen ook
suggesties voor effectieve politiecontrole
op het gebied van de verkeersveiligheid.
De politie moet de acties aankondigen,
zodat niemand het gevoel krijgt erin te
zijn gelopen. Er moet ook tijdens het
weekeinde gecontroleerd worden en op
avonden. Voorgesteld wordt te komen
tot verkeersinspeetioteams bestaande uit
een of twee opgeleide politiefunctio
narissen en een aantal burgers. De taak
van deze teams zal zich moeten beper
ken tot regelmatig aanhouden en in
specteren van aan het verkeer deelne
mende motorrijtuigen. Andere maatrege
len. die worden voorgesteld als uit
vloeisel van het verrichte onderzoek,
zijn het invoeren van een veiligheids
certificaat. dat moet worden overge
legd bij de verkoop van een auto en
het elimineren uit het verkeer van auto's
boven een bepaalde leeftijd.
Verzoekschrift
Russische
intellectuelen
in New York
NEW' YORK (DPA-Rcuter) Een
woordvoerder van de VN heeft meege
deeld dat het door 54 Russische intel
lectuelen ondertekende verzockschrllt.
waarin de volkerenorganisatie wordt
verzocht een onderzoek in te stel
len naar „de onderdrukking van de
rechten van dc mens in dc Sovjel-llnic".
op het hoofdkwartier van dc VN in New
York is ontvangen.
De petitie zal door de VN-commissle
voor de rechten van de mens behandeld
maar niet geplubiceerd worden. We lzal
men het Kremlin om commentaar vra
gen. De VN zal de Russische rege
ring niet laten weten wie het verzoek
schrift ondertekend hebben. Men zal
voorts nagaan of de persberichten juist
zijn dat het voorlichtingscentrum van
de volkerenorganisatie in Moskou gewei
gerd heeft 't verzoekschrift in ontvangst
te nemen. Op dit centrum werken allec-n
Russen. De petitie heeft de VN bereikt
via „Amnesty international", een inter
nationale organisatie die strijdt voor het
verlenen van amnestie aan politieke ge
vangenen. De „New York Times" meldt
dat er tegen een deel van de onderte
kenaars van het verzoekschrift vergel
dingsmaatregelen zijn genomen. Vijf van
hen zouden hun baan hebben verloren
en een zou naar een psychiatrische in
richting zijn gezonden.
het gelovig aureool van een
godvrezend mens: „Het is een wonder
dat ik dit mag meemaken. Ik denk dat
mijn ziel weet hoe ver ik nog kan
gaan. De wereld verandert, ik zie het
met mijn ogen, ik begrijp het niet
allemaal. Maar mijn leven eindigt
sensals het tijd is word ik gehaald.
We moeien geloven dat onze verlosser
leeft". Nogmaals Beppe: „In de bijbel
wordt geschreven, dat als de
vijgeboom bloeit, en dat doet ze. en
de kinderen worden brutaal, betekent
het het einde der tijden".
Een 108-jarige, die zioh het
atoomtijdperk zeer bewust is. Ze
sahriikt desondanks van de mededeling,
dat één bom genoeg is om heel
Friesland in puin te gooien. Mevrouw
Zwaagman: „Ze is doodsbenauwd dat
ze een vierde oorlog moet meemaken".
Beppe: „In 1872 vochten de Duitsers
en de Fransen, in 1914 opnieuw de
Duitsers, maar nu met Eui-opa.
vijfentwintig jaar geleden vooht de
gehele wereld. Ik geloof dat het nog
niet -is- afgelopen".
Beppe Pruiksma eet wat de pot
Beppe, trouw
schaft. Niet veel, maar ze voedt rich
goed. Ze kleed zichzelf, is het Friese
kapje trouw gebleven met een gevoel
van trots zoals alleen maar een
Friezin een stuk streekeigen kan
bewaren. Ze laat zich de krant
voorlezen en 's avonds moeten de
huisgenoten haar de brieven voorlezen,
die uit alle delen van het land naar
IJlst zijn gestuui"d. Ze vermaakt rich
in huis: haar hoekje aan tafel is haar
kleine koninkrijk, de gang wordt eens
per dag bekeken en buiten komen
doet. ze niet. Een kerngezonde vrouw,
die Beppe. Ze bezit 140 kleinkinderen.
Het jongetje op haar schoot, Reomdert
geheten, vier lenites jong, moet
bet-bel-overgrootmoeder zeggen.
Beppe is helder van geest in een
wereld, die op z'n kop staat. Dat
laatste weerhoudt haar niet om te
zeggen: „Hat is toch,.-een zegen om
oud te worden".
Leeuwarden, waar de controle
zwegen. Het onderzoek wees ook uit, dat I
mensen, die zich eigenlijk niet goed een
auto kunnen veroorloven, de grootste
risico's nemen. De enige zorg, die deze
automobilisten kennen, is: hoe houd ik i
met zo min mogelijk kosten mijn auto
rijdende.
In het hoofdstuk „Maatregelen" gaat j
prof. Buikhuizen in op de manieren
waarop geprobeerd moet worden de
automobilist ertoe te bewegen, de kwali- I
teit van zijn auto op peil te houden. De
voorlichting moet duidelijk zijn, alleen
Tsjechische
toeristen blijven
in Oostenrijk
WENEN (AFP) Van de 34 inzitten
den van een autobus die van Tsjecho-
Slowakije via Oostenrijk op weg naar
Hongarije was hebben er donderdag 27
de voorkeur aan gegeven, in Wenen ach
ter te blijven. Het zijn 26 Tsjecho-Slowa-
ken en een Roemeen. De autobus heeft
aan de Oostenrijks-Hongaarse grens nog
geruime tijd staan wachten, maar heeft
tenslotte met de zeven nog overgeble-
Tjondronegoro
sprak met
Rolz-Bennet
PORT MORESBY (A.P. - A.N.P.).
Zeven gekozen Australische leden van
het parlement vin Australisch Nieuvv-
Guinea hebben, 4000 dollar aangeboden
om het twee vluchtelingen uit West-
Irian mogelijk te maken aan de Ver
enigde Naties een petitie over Indone
sische onderdrukking aan le bicden.
De vluchtelingen, Willem Zonggonao
en Cornelia Runaweri, waren leden van
provinciale raad van West-Irian tot
toeristen de-reisT naar "Hongarije- zij twee weken geleden de grens met
Australisch Nieuw-Guinea overstaken
verzekeringsbedrijf gevraagd wordt,
lat tot steeds hogere bedragen. De taak
schadeverzekeraars wordt dus
-aarder en uitgebreider. Verzekeraars
Hen zich in 1969 bezig houden met de
raag hoe hoog de premie moet zijn om
chade en kosten op te vangen.
Schade Curacao:
25 miljoen NAF
WILLEMSTAD (ANP) Van de zijde
in de regeringsvoorlichtingsdienst in
Villemstad is vernomen, dat de totale
nateriële schade, veroorzaakt bij de
inlusten van 30 mei op Curagao ruim
:5 miljoen Antilliaanse guldens be-
Geen leidsters
mor 5000
kleuters
AMSTERDAM (ANP) De meis
jes. die in augustus 1969 met een mulo
diploma beginnen aan de driejarige
opleiding tot kleuterleidster zullen, zo
1 laat het zich aanzien, in 1972 uit be
trekkingen kunnen kiezen, zo verwacht
de Algemene Nederlandse Onderwijzers
Federatie (A.N.O.F.).
Door het gewone vertrek uit het kleu
teronderwijs zal er in 1972 een behoefte
zijn aan 2350 tot 2500 nieuwe leidsters.
Die zullen er dan niet zijn, want de toe
loop naar de opleidingsscholen is zo 'ge
ring, dat er niet meer dan 1850 a 1900
akten zullen worden uitgereikt in 1972.
Dus voor 500 klassen geen leidster, d.w.z.
meer dan 15000 kleuters voor wie plaats
gevraagd is blijven thuis. De wet staat
niet toe. dat onbevoegden een kleuter
klas leiden.
Dit tekort ontstaat volgens de A.N.O.F.
aldus: de meisjes, die best kleuterleid
ster zouden willen worden, worden afge
schrikt door het spook van werkloosheid.
Een verschijnsel, dat vandaag bestaat,
al treedt het streeksgewijs verschillend
op. In de jaren 1969 en 1970 zullen onge
veer 1100 kleuterleidsters meer de akte
verwerven dan er nodig zijn voor ver
vanging. Door de sterke aandrang uit
de Tweede Kamer mag verwacht wor
den, dat de minister deze leidsters wel
als extra leidsters te werk zal stellen in
de kleuterscholen, waardoor een gerin
ge verlaging van de gemiddelde klasse-
grootte kan komen in een aantal van de
kleuterscholen.
In 1971 komen ongeveer 1600 nieuwe
leidsters beschikbaar. Er zijn voor ver
vanging in de cursus 197172 echter
2200 a 2400 leidsters nodig. De 600 a 800
dan open blijvende plaatsen zullen in het
tijdvak december 1971 tot juni 1972 wel
licht door getrouwde leidsters, die niet
meer in school staan, bezet kunnen wor
den. Voor de cursus 197273 is noch van
een eerder ontstaan overschot, noch van
de reserve getrouwde leidsters echter
meer soelaas te verwachten om de 500
plaatsen, die in de cursus 197273 onver
vuld zullen blijven, le bezetten.
Tenzij tussen nu en half augustus nog
zoveel meisjes met een mulo-diploma
ontdekken, dat voor hen in het kleuter
onderwijs geen werkloosheid kan drei
gen, aldus de A.N.O.F.
met een petitie, opgesteld door de bewe
ging Vrij Papoea.
Dr. Soedjarwo Tjondronegoro, het
hoofd van het bureau voor Westirianese
zaken in Djakarta, heeft in New York
een lang gesprek gehad met de onder
secretaris van de Verenigde Naties, José
Rolz Bennett. Dr. Soedjarwo is naar
New York gekomen, omdat er ook in
V.N.-kringen kritiek bestaat over de gang
van Zaken in West-Irian. Secretaris
generaal Oe Thant had eerder aan am
bassadeur Roeslan Abdoelgani om een
rapport gevraagd over de ongeregeld
heden in dat gebied, maar hij heeft nog
geen verslag ontvangen.
Na afloop van het gesprek antwoordde
de Indonesische afgevaardigde, dat er
langdurig over de daad van vrije keuze
was gesproken en ook over de manier
waarop de uitslag straks in het najaar
aan de Algemene Vergadering zal worden
niet verwachten dat ,er overal V.N„-
waarnetneVs bij whfen. Ten eerste zijn
er maar twee teams", zo zei de heer
ADVIES AAN TOERISTEN
Verkeersdrukte
door samenvallen
van vakanties
DEN HAAG (A.N.P.). Als gevolg
van het samenvallen van het begin van
de vakanties in Nederland en in de
Westduitse deelstaten Bremen, Hamburg,
Neder-Saksen en Sleeswijk Holstein, in
het weekeinde van 27 tot 30 juni, valt
op deze dagen een bijzonder grote ver
keersdrukte te verwachten op de Duits»
wegen, vooral op de noord-zuidverbin-
dingen. Teneinde een vlotte doorstroming
van het vakantieverkeer per auto zoveel
mogelijk te bevorderen zijn staatssecre
taris Keijzer en de Duitse verkeers
minister Leber overeengekomen, aan de
Nederlandse loeristen, die het plan heb
ben in dat weekeinde per auto naar of
door West-Duitsland te rijden, te vragen
zoveel mogelijk op zaterdag 28 juni Ie
reizen. De Duitse Bondsregering zal de
Duitse vakantiegangers adviseren op
zondag 29 juni of op een later tijdstip
op reis te gaan.
Aandeelhouder
op vergadering
overleden
ROTTERDAM (ANP) De 79-jarige
dr. C'. J. van Vessem uit Bergen op Zoom
i is gisteren op de aandcelhoudersverga-
j dering van RS Stokvis en Zonen NV in
1 Rotterdam, vermoedelijk als gevolg van
e«-n hartverlamming overleden.
Dr. Van Vessem, een fel opposant van
het beleid van RS Stokvis, had kort te
voren het ontslag geëist van de direc
teuren, verantwoordelijk voor het ver
lies in Venezuela, dat. naar werd mee
gedeeld, in totaal 16 miljoen heeft be-
De vergadering werd geruimte tijd on
derbroken in afwachting van een arts,
die moest constateren, dat de heer Van
Vessem was overleden.
President-commissaris mr. dr. K. P.
van der Mandele legde nadat enige tijd
stilte in acht was genomen, aan aan
deelhouders de vraag voor af zij de ver
gadering wilden voortzetten. Op verzoek
van een van hen werd daartoe besloten.
Koning Boudewijn en koningin Fa-
biola van België, momenteel op
staatsbezoek in Finland, tijdens een
middernachtelijke wandeling in de
noordelijke Finse bossen, tvaar de zon
in tijd niel gahaal ondergaat.
DEN HAAG Op 13 juli is het
vijftig jaar geleden, dat de Indisch-
Nederlandse journalist F. II. K.
Zaalberg in Djakarta het Indo Euro
pees Verbond (IEV) oprichtte. Zaal
berg voorzag daarmee in een diep ge
voelde behoefte. Immers, bij de op
komst van het Indonesische nationa
lisme en het daaraan gepaard gaan
de superioriteitsgevoel van de import-
Nederlanders, dreigde een belangrij
ke ethnische groep namelijk die van
zowel Indonesische als Europese voor
ouders, tussen w:;l en schip te gera-
Deze gemengd» groep leefde voor
dien sociaal, politiek en cultureel als
„wees" in de toenmalige Nederlands-
Indische maatschappij, maar leverde,
na de bewustwording van eigen ka
rakter, een belangrijke bijdrage aan
deze maatschappij. Het IEV stelde
zich ten doel voor alle Indo Europea-
n«a (dus van gemengd Indonesisch-
Bhwopeta afstemming i all« jeohten
en plichten te realiseren van een vol
ledige Europese status en pakte de
ze reusachtige taak met dusdanige
energie aan, dat dit doel ruim twintig
jaar later vrijwel bereikt was. Resul
taten zijn niet uitgebleven. Toen Ne
derland en Indonesië na 1950 meer en
meer van elkander begonnen te ver
vreemden. had de Indische Nederlan
der in Nederland noch in de VS of
waar ook moeite met aanpassing.
Sterker nog: uit hun gelederen kwa
men staatslieden, intellectuelen, mi
litaire leiders, artisten, schrijvers en
bekwame vaklieden.
Het IEV heeft, kort na de sovereini-
teitsoverdracht. opgehouden te be
staan, maar de invloed van het ver
bond is van dien aard geweest dat
een herdenking op rijn plaats wordt
geacht. Daartoe is een comité opge
licht bestaande uit: A. F. J. de Roza-
rio, Leidschendam (voorzitter); J. F.
van der Lee, Den Haag, Purmerend-
straat 155 secretaris; mr. J. J. van
der Linden, Den Haag, 2e secretaris;
drs. A. the Bogaardt, Rijswijk, me
vrouw M. Bröckel-Belten, Den Haag;
Th. Dessauvagie, Den Haag; W. Doe-
ve, Den Haag; prof. dr. W. L. G. Le-
maire, Lelden; J. W. Mentel, Den
Haag; Tj. Robinson. Den Haag; lr. A.
Segond von Banchet, Den Haag A. P.
Verduijn Lunel, Voorburg; ir. J. R. de
Vries. Den Haag.
De officiële viering zal pas plaats
hebben op 1 november in het oonoert-
gebouw te A meter dam.
Sirenes schrikken
Terneuzen
wakker
(Van onze correspondent)
TERNEUZEN Huilende sirenes van
Dow Chemical hebben woensdagnacht
vele Terneuzcnaren opgeschrikt en ge
durende 20 minuten uil hun slaap gehou
den. Om even na een uur werd groot
alarm geslagen, l'it het onderzoek bleek,
dat een pakking in een leiding door nog
onopgehelderde oorzaak was losgescho
ten. waardoor een hoeveelheid amoniak-
gas ontsnapte. Persoonlijke ongelukken
hebben zich niet voorgedaan.
De Dow-directie kwalificeerde het on
geval als niet-ernstig. Ondanks het lata
uur spoedden tal van automobilisten
z'ch naar het fabriekscomplex om moge
lijk iets van de oorzaak van het alarm
waar te nemen. De directie van Dow
heeft medegedeeld, dat dit soort angst
aanjagende alarmeringen spoedig tot
het verleden zullen behoren.
Brandende auto
blokkeert verkeer
op autoweg
ETTEN-LEUR (ANP) De riiksauto-
weg tussen Breda en Antwerpen is don
derdagavond geruimte tijd geblokkeerd
geweest door een brandende vrachtauto
met aanhanger geladen met enkele tien
tallen tonnen filmmateriaal, tijdschrif
ten en bouwplaten. De wagen afkomstig
uit Dordrecht brandde geheel uit door
nog lo» onbekende oorzaak. Do brand-
Ww en politie van Zunder» hedden aren-
