charlie
chaplin
tachtig jaar
3
nog
boordevol
^ilmpl
annen
parmantig
grijs
heertje
eens
de
grappigste
man
van
de
wereld
,Easy street" voor Mutual.
In zij" fraai gelegen landhuis boven het
vriendelijke stadje Vevey aan het meer
van Genève zal op 16 april Charles
Spencer Chaplin temidden van zjjn ge
zin zjjn tachtigste verjaardag vieren.
Ver van zijn bewonderaars, die aan zijn
voeten lagen toen hij nog „de grappig
ste man van de wereld" was, ver ook
van al diegenen die hem in een latere
episode in zijn carrière het leven on
mogelijk maakten. Chaplin werkt nog
iedere dag aan scenario's, zit boordevol
rilmplannen maar zal er zelf niet meer
in optreden. „Wie wil er nu nog zo'n
oude man op het scherm zien?" zegt
hijzelf en dat is ook de reden waarom
hij ieder televisieinterview schuwt.
„Het is een onbarmhartig medium" is
zijn mening.
dagelijks in het mid
delpunt der belangstelling stond leidt nu
met gezinsleden, die nog niet uitgevlo-
zijn, een teruggetrokken leven in
Corsair hoog boven Vevey. Een
■enkele maal vertoont hij zich „en pu-
zoals de keer, dat wij hem ont
moetten op het vliegveld van Genève
op het punt naar Nederland te vertrek-
r de Erasmusprijs in ontvangst
u Hij was toen in gezelschap
vrouw Oona. dochter van de
toneelschrijver Eugène O'Neill en van
zijn oudste dochter Geraldine. die en
kele minuten eerder het vliegtuig naar
Londen zou nemen Een onberispelijk
;;ekleed, voorkomend grijs oud heertje,
het leek met zijn dochter en
kleindochter op stap was. ^iemand zou
achter dit parmantige baasje een der
grootste komische talenten van deze
vermoed hebben, totdat een
maal in gesprek met hem hij zijn
-voorden met enkele kwieke en goed
bestudeerde gebaren onderstreepte.
o'n moment vergeet je het grijze,
gerimpelde hoofd en lijkt Chaplin tien
tallen jaren jonger. Zijn vrouw Oona,
knappe verschijning, houdt zich op
zulke ogenblikken zij is vriendelijk
r weinig spraakzaam helemaal 'op
de achtergrond en gunt haar man het
toneel voor zichzelf.
Men behoeft Chaplins autobiografie
maar te lezen en vooral de onderschrif
ten van de foto's met Albert Ein
stein. met. Chou En-lai, met Vincent
Auriol, met l'abbé Pierre, met Jean Coc-
teau, met Pablo Casals, met Winston
Churchill enz. enz. om te weten
dat hij ijdel is. Mag hij De volksjon
gen, die al met zijn vriendjes pantomi
me speelde in Londens achterbuurten
en op zijn 28e de hoogst gesalarieerde
filmacteur ter wereld was De man.
die in de jaren twintig maar, één maal
in de drie jaar een film behoefde te
maken en toch de favoriet van het pu
bliek bleef
Chaplin heeft meer voor de Ameri
kaanse filmindustrie gedaan dan men
daar wel wil toegeven. Vlak voor de
eerste wereldoorlog naar Amerika ge
komen met Fred Karno's Britse panto-
mimegroep een groep waarvan ook
Stan Laurel deel uitmaakte rolde hij
in de filmbusiness. toen nog door echte
toneelspelers beschouwd als een soort
kermisbedrijf.
In 1914 engageerde Mack Sennett de
jonge Engelsman voor een serie film
kluchten. Sennett had een eigen for
mule met veel gooi- en smijtwerk en
een wilde achtervolging aan het slot.
Chaplin streefde meer naar verfijning,
oog voor komische details en het subtiel
uitwerken van dwaze situaties. Maar
Sennett was de baas en zo debuteerde
Chaplin in „Making a living" met hoge
hoed en druipsnor als de clichéschurk
in vele Sennettkomedies. In zijn twee
de film reeds vond Chaplin zijn eigen
type. Met bolhoed, rottinkje, veel te
grote broek en dito schoenen, die aan
de verkeerde vpet zaten en uitgerust
met een tandenborstelsnorretje was hij
de plaag van een cameraman, die een
autorace op de filmoand wilde vastleg
gen. Dat type zou hij, zij het met meer
nuances vasthouden tot 1939. Tot „The
great dictator".
In 1914 maakte Chaplin liefst 34 één-
of tweeacters voor Sennett, die op een
adembenemend tempo bleef staan met
vrij veel wreedheid het trappen van
oude mannetjes etc. maar Chaplins in
vloed op de films waarin hij optrad was
onmiskenbaar. Tenslotte gaf Sennett de
strijd op en lipt Chaplin de latere ifilms
zelf schrijven en regisseren.
Dit alles kon niet verhinderen, dat de
komiek in 1915 vopr een «aanzienlijk
hoger salaris en meei- zeggenschap over
liep naar de Essenaystudjb's. In 14
maanden maakte Chaplin daar 14 films,
variërend van 2 tot 4 acten. Overgeble
ven materiaal werd later nog tot een
aantal films verwerkt door de studio
zelf, zonder dat Chaplin part noch deel
aan de eindmontage had.
In 1916 en '17 stond Chaplin onder con
tract bij Mutual voor een in die dagen
astronomisch hoog salaris- Twaalf twee
acters waren het resultaat, dat heden
ten dage nog regelmatig in het voor
programma van onze bioscopen te zien
is onder titels als „Charlie als politie
agent" (Easy street), „Het pandjeshuis"
(The pawnshop). „De emigrant" (The
immigrant) en „De avonturier" (The
adventui-er). ..Eric Campbell, die een
jaar later bij een auto-ongeval om het
le'-en zou komen, speelde de baardige
schurk en Edna Purviance steevast de
blonde schone. Edna, ook al tijdens de
Essenayfilms Chaplins vaste tegen
speelster zou dat blijven tot 1923 toen
Chaplin besloot een societydrama te re
gisseren, zonder er zelf in op te treden.
..A woman of Paris" werd een succes
wat de kritiek betrof, maar geen com
mercieel succes voor Chaplins samen
met D. W. Griffith. Douglas Fairbanks
en Mary Pickford nieuw gevormde
maatschappij United Artists. Ednas
carrière was voorbij, maar tot haar dood
toe kreeg zij een pensioen van Chaplin
Na negen films voor First Natio
nal tussen 14 april 1918 en 25 fe
bruari 1923 waaronder meesterwerken
als „The kid" en The pelgrim" was
Chaplin eindelijk vrij om films voor
zijn eigen maatschappij United Artists
te maken. Het werden „The gold rush"
(1925), „The circus" (1928). „City
Lights" (1931), „Modern limes" (1935),
„The great dictator" (1940) en „Mon
sieur Verdoux" (1947), titels die bij de
bioscoopbezoeker geen nadere introduc
tie behoeven. Behalve „The circus" en
„Monsieur Verdoux" worden zij nog
regelmatig opnieuw uitgebracht.
De oorzaak, dat Chaplins produktie
na 1923 daalde, is gemakkelijk na te
gaan. Chaplins rivalen Harold Lloyd,
Buster Keaton en Harry Langdon wa
ren ook overgestapt van de tweeacter
naar de avondvullende film. die meer
voorbereiding vergde. Daarbij kwam,
dat Chaplin de waarheid van het Ne
derlandse gezegde „Hoge bomen van
gen veel wind" ging ondervinden. Zijn
huwelijk met de piepjonge onnozele
Mildred Harris werd een mislukking en
Amerikaanse vrouwenclubs stonden on
middellijk klaar zijn films te boycotten
Toen zijn tweede huwelijk met de'am
bitieuze Lata Grey twee zoons Sidnev
en wijlen Charles junior ook al geen
lang leven beschoren bleek, laaide de
storm van protest opnieuw op. Het is na
deze ervaringen vrij verklaarbaar dat
Chaplin zijn derde huwelijk met de ex-
Goldwyngirl Paulette Goddard zijn
tegenspeelster in „Modern Times", zo
lang mogelijk geheim hield. Toch schijnt
deze verbintenis getuige het boek dat
Charles junior over zijn vader schreef
veel betere kansen te hebben gehad
dan de vorige.
Was er in „Modem Times" al duidelijk
sprake van een boodschap, die de ma
ker de toeschouwer wilde overbrengen
de moderne mens overheerst door de
lopende band in „The great dictator"
was dit streven nog duidelijker. Van
daar: voor het eerst dialoog.
Terwijl men in de Verenigde Staten de
ogen nog stijf gesloten wilde houden
voor Hitiers terreur, begon Chaplin aan
een film over een levensgevaarlijke dic
tator, die de joden wilde vervolgen. Bij
de première op 15 oktober 1940 bleek
weer eens Chaplins vooruitziende blik.
ook al was de affaire Hitler of Hynkel.
zoals Chaplin hem noemde, geen zaak
Chaplins filmdebuut in „Making a living".
meer om over te lachen. Het feit. dat
Chaplin door het onverkwikkelijke
rechtsgeding, dat de hysterische Joan
Barry aanhangig maakte en zijn huwe
lijk met de veel jongere Oona O'Neill
weer in het nieuws kwam met vele com
mentaren, het feit ook dat Amerika
Chaplin verweet nog steeds Engelsman
en geen Amerikaan te zijn, beïnvloedde
de ontvangst van zijn volgende film
..Monsieur Verdoux".
Teleurgesteld, ja zelfs vol rancunes, om
dat hij van on-Amerikaanse praktijken
werd beschuldigd naar aanleiding van
zijn duidelijk linkse sympathieën, nam
Chaplin tenslotte de wijk naar Zwitser
land, van waaruit hij zijn zure, zeer ten
dentieuze „A King in New York" maak
te. „Lime light" had een ietwat droef
geestige zwanenzang kunnen zijn voor
een der groten van het witte doek. Het
door hem geregisseerde „De gravin van
Hongkong" kan Chaplin was nooit
in de eerste plaats regisseur, maar een
die eens zijn tijd vooruit was en nu vol
gens verouderde principes werkt
ronduit een blunder worden genoemd.
Maar laten we deze tachtig jarige niet
aanvallen op enkele latere foute beslis
singen. Laat hij ir. onze herinnering
voortleven als „Charlie, de
miljoenen over de hele wereld zoveel
genoegen bezorgde. Het genie van zijn
tijd. Juist de tijd, idat de film van ker
misvermaak moest evolueren tot kunst-
i melancholieke Chaplir
Met Fatty Arbuckle in „The rounders".
In „Shoulder arms
