Landru
Die dikke zoen was onbetaalbaar.
Hij kostte precies 20ct/
,we willen laten zien dat we goede dingen kunnen doen'
Honderd
jaar
geleden
geboren
Eenzame mensen worden zo zelden gekust
Zelfs niet per post Al ligt hun brievenbus
ook vol met: de krant het damesblad, TV-gids,
de reelamefolder-met-waardebon of de krant
van de kruidenier. Want nergens staat onder
"Hartelijke groeten en een dikke zoen!"
Niemand schrijft: "We komen gauw weer eens
langs!" De brief blijft weg. De bel gaat
niet over. De deur komt niet van de knip.
Maar vandaag- Hij lag half onder het gratis buurtblad.^
Ken envelop Dicht geplakt Met 'n postzegel En hel nooit
te vergelen handschrift Brieven maken gelukkig als je
alleen bent Ze maken de wereld ruimer. Ze maken het hail
voller. De dikke zoen van een verre dochter, de stevige
pakkerd van een drukke zoon, de duizend kusjes van een
kleinkind of de stevige poot van een oude vriend hoeven
niet meer te kosten dan een half uurtje schrijven en
20 cent port Voor wie er op wacht zijn ze onbetaalbaar.
Schrijf es, bel'es, bezoek'es, praat'es... ach u weel zelf wel met wie
Advertentie
Als je per advertentie een actie voor studentenkamers wil gaan
voeren en je hebt daarbij de slagzin „Student met kapotte fles
op hoofd geslagen" voor ogen staan, doe je er verstandig aan
even via een marktonderzoek te verifiëren of die tekst bij het
Nederlandse volk aantikt. Dat is gebeurd met verrassend
resultaat. Het Nederlandse volk bleek het in grote meerder
heid normaal en zelfs passend te vinden, dat beschadigd glas
werk op een student wordt uitgeprobeerd voordat het op de
vuilnisbelt belandt. Weg slagzin. Slogans echter als „Je kan
niet eens meer in je blootje over de gang" erv „Je weet niet
wie je in huis haalt" konden blijkens het marktonderzoek wel
en die haalden dan ook de krant.
Met succes? F. O. Bayle, 28. public
relations in Amsterdam: „de stichting
reclame zonder commercieel doel is nu
ruim twee jaar werkzaam. In die tijd
hebben we van de publiciteitsmedia
voor een waarde van meer dan een
miljoen gulden gratis advertentieruim
te gekregen. En hier heb ik net twee
brieven voor me liggen van de NTS
en de NRU. Ze schrijven in principe
besloten te hebben mee te gaan wer
ken. Het gaat nog om de vorm. Ja, ons
succes is van dien aard, dat we zeker
door zullen gaan, al kost het ons een
boel werk in de vrije tijd".
sire
Afgekort heet de stichting Sire, het
geen vroeger de aanspraaktitel van
vorsten was. Van hoe een hoge adeldom
zijn de doelstellingen, die worden na
gestreefd? Initiatiefnemer Bayle: „het
klinkt misschien padvinderig, maar ten
eerste willen wij de kennis en de moge
lijkheden, waarover de Nederlandse
reclamewereld beschikt, in dienst stel
len van goede werken. In de tweede
plaats willen we public relations be
drijven voor het reclamevak door te
laten zien, hoe je een campagne hele
maal rond kunt maken. Ik weet, dat
een tandarts altijd een beul blijft. 'Op
dezelfde manier weet ik, dat men ons
altijd zal blijven identificeren met ver
borgen verleiders, Toch hebben we een
goed, eerlijk vak en dat willen we de
mensen, die ons niet a priori dogma
tisch afwijzen, laten zien. We willen
laten zien, dat we goede dingen kun
nen doen".
Meest recente resultaat: een nog lo
pende serie van vijf advertenties, die
het thema „eenzaamheid" tot onder
werp hebben. Aangezien uit een onder
zoek naar een eerder gevoerde cam
pagne naar voren is gekomen, dat de
advertenties spontaan werden herin
nerd door 27 percent van de onder
vraagden en een geholpen herinnering
scoorden van 61 percent, mag men
aannemen, dat er ook ditmaal veel blijft
hangen. Hier volgen de eerste stukken
van de vijf slogans, die als blikvanger
voor de advertenties dienden.
Hij zag het geluid van de deurbel
....nog voor hij het hoorde.
De sudderende karbonaadjes...
....lagen gewoon te neuriën in de pan.
In een oud koffiemolentje kan je...
....de eenzaamheid krakend barsten.
„Klap'es in je handjes"....
..moetje minstens met zijn tweeën
Die dikke zoen was onbetaalbaar...
....hij kostte precies 20 cent.
Toen we de campagne opzetten, wisten
we natuurlijk, dat er veel meer een
zamen zijn dan alleen maar de be
jaarden". zegt Bayle. „Ik denk aan
homofielen, aan meisjes, die naar de
stad komen en niet, zoals jongens, ge
zelschap kunnen zoeken in de kroeg,
zaak. Gebleken is, ïat geloof ik
99.2 procent van de kinderen, die wor
den ingeschreven op de kleuterscho
len, een aangevreten gebit heeft. Kin
deren van vier jaar... daar moet iets
aan gedaan worden".
dan de eerste en de vierde 50 percent.
Na de oorlog werd de war advertising
council, die zo verdienstelijk had ge
streden, omgezet in een advertising
council, die de vrede moest gaan die
nen. Dit lichaam krijgt jaarlijks voor
honderden miljoenen dollars gratis ad
vertentieruimte en zendtijd meer dan
alle reclameuitgaven van Nederland bij
elkaar. Het heeft bij voorbeeld smokey
de beer gemaakt tot een van de meest
populaire stripfiguren van de t.v., de
kranten, de weekbladen en de geïllus
treerde bladen. Smokey waarschuwt
elke Amerikaan, op te passen met vuur.
Geen kampeerder, die zijn gulden ere-
gels negeert, geen directeur of huis
moeder, die ze in de wind durft te
slaan. Om jaloers op te zijn, zou de Ne
derlandse heidemaatschappij zeggen..
budget
amerika
Welke mogelijkheden er voor een Stich
ting Ideële Reclame zijn, bewust, vol
gens Bayle, de gang van zaken in Ame
rika, waar het initiatief al een kwart
eeuw oud is. „Het begon in 1929",
zegt hij, „in de crisis. De kranten kre
gen stromen van protest óver zich heen;
het moest afgelopen zijn met die geld-
verspillende advertenties. Ook het ad
verterende bedrijfsleven moest het ont
gelden: reclame maakt een produkt
F. O. Bayle, initiatiefnemer van
de Stichting Ideële Reclame.
aan huwelijken, die voor het oog t an
de buitenwereld gelukkig zijn, maar
waar geen contact tussen de partners
meer is. Maar je moet in dit vak pre
cies weten, tot welke deel en doel
groep je jezelf richt. Anders krijg
je ongewenste neveneffecten. En de
slottekst: „schrijf'es, bel'es, bezoek'es,
praat'es... ach, u weet zelf wel met
wie". Die slaat natuurlijk niet exclu
sief op de bejaarden, maar op alle
stille eenzamen. Iedereen kent in zijn
omgeving wel iemand, die
succes
Ondertussen werkt Sire aan nieuwe
campagnes. Bayle: .die over de een
zaamheid ise een groot succes. Er
zijn van alle kanten reacties gekomen
ook van ouden van dagen zelf, en
dat is belangrijk, want als die actief
worden, is er weer een stukje een
zaamheid weg. We hebben een bejaar
de man gehad, die door onze adver
tenties geïnspireerd is, om te gaan
helpen in een opvangcentrum voor
ouden van dagen. We hebben een pas
toor gehad, die om advies kwam vra
gen. In een gereformeerde kerk in
in Arnhem zijn onze advertenties ten
toongesteld. In Zaandam hebben ze ge
leid tot een buurtbulpverlening. Een
gereformeerde kerk in Zeist heeft hef
tig positief gereageerd. We krijgen da
gelijks telefoontjes van mensen, die
vragen: wat kan ik doen? Het blijkt
aan alle kanten aan te slaan. Daarom
gaan we die eenzaamheidscampagne
verder uitbreiden. In het hoofd hebben
we verder een campagne over, zeg
maar, het gedragspatroon van Neder
land in en rond de openbare vervoers
middelen -eventueel uit te breiden tot
supermarkten en zo. Al dat voordrin
gen en niet in de rij willen staan.... en
we denken aan een campagne, die de
mondhygiëne van kleuters tot onder
werp heeft. Dat is een afschuwelijke
overmatig duur; reclamemensen zijn op
lichters plunderende partners. De
mensen wilden geen goederen, ze wil
den werk. Van de weeromstuit von
den de Amerikaanse reclamemensen
elkaar, eerst met weinig succes, maar
dat veranderde toen de regering hen.
twee dagen nadat de Japanse bom
men op Pearl Harbour waren geval
len, dringend verzocht, al hun kunnen
in dienst te stellen van de strijd om de
vrede. Enige maanden later waren de
eerste campagnes er. Ze richtten zich
op de verkoop van oorlogsobligaties, hel
recruteren van vrouwen voor de oor
logsinspanning, het inzamelen van
voedsel- en kerstpakketten, of ze richt
ten zich tegen geldverslindende za
ken als bosbranden, werkverzuim en
zwarte markten. Al met al kwamen er
in de vier oorlogsjaren 150 campagnef
klaar, die een gezamenlijke waarde ver
tegenwoordigden van 1 miljard dollar
De resultaten waren ernaar.
De tweede oorlogsobligatiescampagnc
leverde 20 percent meer opbrengst op
Public relationsman Bayle kwam op
het idee van de stichting ideeële recla
me, toen hij in 1966 in een vakblad over
dit Amerikaanse precedent las. Daar
voor waren er enkele losse pogingen
gedaan. Ze waren mislukt, omdat de
Nederlandse publiciteitsmedia er niet
van overtuigd waren, dat er voor de
advertenties, waarvoor gratis ruimte
werd gevraagd, niet ergens een budget
te vinden zou zijn. Bayle vindt dat be
grijpelijk. „Niemand steelt uit eigen
portemonnee. De kracht van Sire in
zijn huidige vorm is dan ook, dat het
inderdaad onderwerpen aanvat, waar
voor geen fondsenzijn. Zo zijn we in
mei 1967 van start gegaan met een
campagne, gewijd aan het voorbijgaan
aan menselijk leed. We vervolgden met
een campagne tegen de straatvervuiling
en met een campagne, gericht op de
hoffelijkheid in het moderne verkeer.
Uit het onderzoek, dat we aan deze
laatste actie vooraf lieten gaan, kwa
men overigens aardige gegevens naar
voren. Van de 184 ondervraagde auto
mobilisten vonden er slechts twee, dat
ze zeer goed reden. 58 ondervraagden
daarentegen kwamen er rond voor uit,
zichzelf middelmatige rijders te vin
den. Dan hebben we die campagne
voor studentenkamers gehad. Daar zijn
we achteraf niet zo blij mee geweest.
Wanneer de studenten zelf een actie
voeren, levert die gemiddeld 800 nieu
we kamers op. Wij haalden er 1600.
Honderd percent meer dat klinkt
aardig, maar de vraag: was het ge
noeg? Moest negatief beantwoord wor
den, want er is iets in de richting van
16.000 kamers nodig. Onze conclusie
was: de markt voor studentenkamers is
verzadigd. De studentenhuisvesting is
een probleem, dat bij de regering thuis
hoort. Dat vonden de studenten toch
wel weer leuk. Ze konden met dit argu
ment naar Den Haag stappen en zeg
gen: nou hoor je het eens van vak-
Bayle verdeelt het Nederlandse pu
bliek graag in twee grote groepende
categorie, die voor de actie „Open het
dorp" van Mies Bouman was, en de
mensen, die „Zo is het toevallig" graag
terug zouden zien keren. Hij noemt ze:
de „menselijk emotionelen", en de kri-
tisch-satirieken. Het doet hem deugd
dat een onderzoek geen verschil aan het
licht heeft gebracht in de wijze, waar
op deze twee tegenpolen tegenover Sire
staan. En de publiciteitsmedia, die gra
tis ruimte moeten afstaan? Daarover
zegt Bayle en het komt hoorbaar uit
zijn hart „aan de medewerking van
de media mankeert helemaal niets" De
aanzamen, en na hen wie weet welke
andere maatschappelijke underdogs,
kunnen er zo te zien op rekenen, dat
Sire een behulpzaam blijvertje is.
Het geval Landru, de moordenaar van vele
vele blijft de aandacht van de openbare mening bezig
houden. De ene dag is hij zo veel jaar geleden geboren, een
andere dag is hij zo veel jaar geleden gearresteerd en weer
een andere dag is hel zo veel jaar geleden, dat zijn hoofd onder
de valbijl viel. Sommigen kluiven het been met een onver
klaarbare smaak nog eens extra af en verdiepen zich in de
nooit precies beantwoorde vragen, hoe deze massamoordenaar
zijn slachtoffers om het leven heeft gebracht en hoe hij hen
heeft laten verdwijnen.
Moordenaar
van vele vrouwen
hoevele
Anderen, met wat meer edele gevoe
lens, staan in gedachten bij de guillo
tine Les Bois, zeggen de Fransen
en stellen zich de vraag, hoe lang
het nog zal duren, voor in Frankrijk
de doodstraf wordt afgeschaft. De
doodstraf is bedoeld als afschrikwek
kend middel, maar statistieken hebben
bewezen, dat geen enkele misdadige
zich door de kapitale straf laat af
schrikken. Er wordt, sedert Landru,
in Frankrijk niet minder gemoord.
De kranten staan er dagelijks vol van.
Ook de psychiaters verdiepten zich in
soortgelijke gevallen als die van
Landru om aan te tonen, dat er nog
wel andere wegen zijn om de maat
schappij in bescherming te nemen
tegen misdadigers dan een barbaarse
executie. Nog zo pas is wetenschap
pelijk aangetoond, dat moordenaars
met verkeerde, dat wil zeggen abnor
male chromosomen, niet toerekenbaai
zijn voor hun daden, niet in een ge
vangenis thuishoren en zeker niet
verdienen dat hun het hoofd wordt
afgehakt.
Henri Désiré Landru werd 12 april
1869 dus een eeuw geleden in
Parijs geboren. Zijn ouders worden
ons afgeschilderd als eenvoudige, eer
lijke mensen: vader chauffeur, later
bediende in een boekwinkel, moeder
huisnaaister. Op de katholieke school
is op de jonge Landru weinig aan
te merken. Hij wordt koorknaap en
men denkt er zelfs een ogenblik aan
hem voor priester op te leiden, waar
een verliefdheid op Marie Cathérine
een stok voor steekt. Met die vrouw
trouwt hij en krijgt er vier kinderen
bij. In dat huwelijk openbaart zich
al een zekere abnormaalheid bij de
vader. Hij verzorgt het gezin aan
vankelijk goed, maar iedereen krijgt
'n nummer in een zakagenda: Landru
is nummer één, twee is voor Marie
Cathérine, drie voor Marie, vier voor
Maurice, vijf voor Suzanne en zes
voor Charles Later zullen nog veel
meer nummers volgen, want Landru
houdt in zijn archief van afkortingen.
Dertien
ongelukken
afkortingen waar niemand wijs uit
kan. In al die mappen, van kranten
papier, staat precies beschreven, hoe
het er bij al die vrouwen uitziet:
vuil, goed onderhouden, geen smaak,
weduwe, speelt gitaar, vulgair, stem
als een kraai, gescheiden, straatzange
res, prostituée. Ook alle rendez-vous
staan vermeld: madame A., Saint -
Lazare, 8.00; mej. Lydic in de tabaks
winkel bij Gare de Lyon, half negen;
madame B., Metro Etoile, elf uur.
Ieder bezoek levert hem in ieder
geval een gratis-maaltijd op.
Laatste gang
Als jongeman holt Landru achter
twaalf ambachten en dertien onge
lukken aan. Hij wil architect, mon
teur of fietsenfabrikant worden, maar
ergens in slagen doet hij niet. Op de
eettafel van het gezin komen hoofd
zakelijk aardappelen en kastanjes,
weinig vlees, wel dagelijks een rode
Bordeaux. In 1900 begaat Landru zijn
eerste overtreding. Per advertentie
vraagt hij een loopjongen met een
fiets, maar als de jongen zich op
het aangeduide adres aanmeldt, gaat
Landru er met de fiets vandoor, die
hem twintig francs opbrengt. Als
kleermaker stroopt hij de Faubourg
Saint-Antoine af, klopt met zijn centi
meter om de hals en een notitie
boekje in de zak aan alle huizen
om bij mogelijke klanten de maat op te
nemen voor een kostuum. Met zijn
donkere puntbaard ziet hij er netjes
uit, boezemt vertrouwen in, maar zo
dra hij het voorschot in zijn zak
heeft, verdwijnt hij met de noorder
zon. Van kleermaker wordt hij amb
tenaar bij de gemeente, loodgieter,
verificateur bij maten en gewichten.
Overal is hij een kruimeldief. Achter
af zeggen al zijn slachtoffers, dat hij
toch zo'n aardige en welbespraakte
man was. In 1910 is hij aan zijn
zevende veroordeling toe. Zijn straf
fen worden verkort, want in de ge
vangenis gedraagt hij zich als een
heer. Op 20 juli 1914 veroordeelt een
rechtbank van de Seine hem bij ver
stek tot vier jaar gevangenisstraf en
verbanning, maar Landru is onvind
baar en verbergt zich èn voor de
justitie èn voor de militaire autori
teiten, die hem nodig hebben, want
de eerste wereldoorlog staat op uit-
In zijn onderduiktijd doet Landru de
eerste stappen op een lange weg.
waarvan op het eind de guillotine
staat te wachten. Hij plaatst adver
tenties van ongeveer de volgende
inhoud: „Heer, 45 jaar, dienstplicht
vervuld, 4000 franc spaargeld, wil
zich in de koloniën vestigen, zoekt
kennismaking met een dame van ge
lijke leeftijd, geen tussenpersoon".
Antwoorden komen in overvloed bin
nen. Al zijn huwelijkspartners classi
ficeert hij in mappen, meestal met
Zijn eerste slachtoffer is de weduwe
Jeanne Marie Cuchet, een vrouw van
40 jaar, die hü in 't park van Luxem
bourg heeft ontmoet. Hij neemt haar
mee naar buiten en berooft haar van
5000 franc. Daar begaat hij zijn
eerste regiefout. Als Jeanne Marie
uit haar bewusteloosheid ontwaakt,
vindt zij papieren van Landru, waar
uit blijkt, dat de man getrouwd i«
en vier kinderen heeft.
Was Jeanne Marie verstandig geweest
dan was ze onmiddellijk naar de
politie gelopen om aangifte te doen,
maar vermoedelijk uit valse schaamte
doet ze dat niet en keert naar huis
terug. Landru zoekt haar op, hangt
trieste verhalen op over zijn onge
lukkig leven en aanstaande scheiding
en belooft trouw tot in alle eeuwig
heid. Jeanne Marie laat zich wonder
lijk genoeg bepraten en gaat ander
maal mee, thans in gezelschap van
haar zoon. Dat is hun laatste gang,
want moeder en zoon komen nooit
meer boven water. Voor de eerste
maal heeft Landru een dubbele moord
op zijn geweten. Op 1 mei 1915 biedt
hij een nieuw slachtoffer een gouden
horloge aandat van Jeanne
Marie.
Landru is dan 46 jaar Met de regel
maat van de klok volgen de mis
daden elkaar op. Als de politie hem
arresteert, vinden de agenten een
zakagenda met elf namen, sommige
in code, andere met naam en toe-
Van negen andere slachtoffers moet
de identiteit van geval tot geval
worden uitgezocht. De meeste ver
moorde Vrouwen zijn vrouwen op
leeftijd: een dienstbode, een kokkin,
een caféhoudster, een gezelschaps
dame, werksters, een prostituée, twee
vrouwen zonder beroep. In de agenda
staan ook de uren van overlijden aan
getekend: vier uur 's morgens voor
madame Colomb; vier uur 's middags
voor madame Andréè; 10.15 uur voor
madame Buisson; vijf uur voor made
moiselle Jeanne; 17.45 uur voor ma
dame Pascal.
Niet gestoord
Deskundigen, die hem hebben onder
zocht, brengen de president van de
rechtbank uitvoerig rapport uit. Gek
is hij zeker niet, zeggen de experts,
„Ik vertrek
met het
geheim,
dat is
mijn
intellectueel is hij allesbehalve ge
stoord, integendeel, hij heeft een
scherpe logica en een goed verstand.
Fantasie trekt hem aan. Zijn gezond
heid is uitstekend. Als hij moordt,
heeft hij zijn zenuwen goed in be
dwang. Maar hoe hij zijn slachtoffers
heeft vermoord komt in het proces
niet uit de verf. Het vinden van de
beruchte oven, waarin hij zijn slacht
offers zou hebben verbrand, geeft
geen zekerheid. In de villa's waar hij
heeft gewoond vindt de politie noch
bijlen, noch strikken of zagen, waar
mee hij zijn slachtoffers zou hebben
doodgeslagen, gewurgd of in stukken
gesneden. In sommige woningen waar
vrouwen vermoord zijn, was geen
kachel. Ook opgegraven stoffelijke
resten leveren geen nadere precise
ring op: drie doodshoofden, zes voe
len, vijf handen. Wat heeft Landru
met de overige lichaamsdelen ge
daan? Verbrand? Verteerd in zout
zuur? Op stille plekken begraven?
De fantasie is zelfs zo ver gegaan,
dat Landru van vleesresten kippe-
voer zou hebben gemaakt
Toen 25 februari 1922 de valbijl viel,
nam Landru zijn geheimen mee in
het graf. Hij stierf moedig. Voor de
laatste maal, bij de guillotine, vroeg
maitre De Moro Giafferi aan Landru
de waarheid te zeggen. Een lichte
glimlach speelde om Landru's lippen
toen hij antwoordde: „Maitre, je pars
avec le secret, c'est mon bagage". Ik
vertrek met het geheim, dat is mijn
bagage.
LUCAS KLEYN
