Apollo 8vlucht zonder risico's
HOE LANG NOG GEROEP OM DUBCEK?
Voor collaborateurs in Praag
is tijdstip nog niet gekomen
EmLóné
Wanneer wordt met
hervorming begonnen?
Apollo 7
was voor
101 procent
geslaagd
Russen in
race naar
de maan
ver achter
PAGINA 6
DE LEIDSE COURANT
WOENSDAG 13 NOVEMBER 1968
„Dubcek Svoboda, Dub-
cek Svoboda" klinkt het
nog steeds bij alle grote en
kleine demonstraties die in
Tsjecho-Slowakije plaats
vinden. Sinds Thomas Ma-
saryk en Edvard Benesj
hebben de Tsjechen en Slo-
waken niet meer zulke po
pulaire politici gehad. In de
straten van Praag worden
prentbriefkaarten verkocht,
waarop Dubcek en Svoboda
staan afgebeeld, meestal
geflankeerd door twee an
dere populaire mannen:
premier Oldrich Cernik en
parlementsvoorzitter Jozef
Smrkovsky.
De Jungmanstraut in het centrifm van
Praag ia nu officieel omgedoopt in
Dubcekstraat. In vrijwel alle etalage»
hangt een portret van Dubcek. waarop
hij zijn bijna klassieke en in ieder ge
val enigszins clowneske grijns vertoont.
Zelfs ln de etalage van het KLM-
agentachap op het Wenceslausplein
wordt reclame gemaakt voor Dubcek
en Svoboda.
De populariteit van de hervormers is
nog bijzonder groot, maar toch begint
men zich nu in Tsjecho-Slowakije af te
vragen of het ogenblik niet is aange
broken dat de leiders moeten aftreden.
„Waar ligt de grens tussen coöperatie
en collaboratie?", zo vraagt een jour
nalist van het partijblad Rude Pravo.
Ook hij weet het antwoord niet.
Ondermijning
lijk. Het is niet gelukt de leiders van
Tsjecho-Slowakije tot aftreden te dwin
gen. Zij proberen nu hun gezag en
populariteit te ondermijnen door hen
te pressen een hardere koers te guan
„Wat er bekend is over het akkoord
van Moskou is al erg genoeg", vertelt
een christendemocratische politicus.
„Maar er zijn ook geheime afspraken
gemaakt en daar weten we nog niets
van. Als alles uitgevoerd moet worden
zoals de Russen het wensen, zullen we
niet lang meer om Dubcek en Svoboda
roepen. Dan verdwijnt ook de Dubcek-
straut weer en zullen we ons weer
moeten terugtrekken in de passiviteit".
Zullen de hervormers het zo ver laten
komen of zullen ze toch nog op tijd de
consequenties trekken? „Dubcek, Svo
boda en Smrkovsky waarschijnlijk
wel", aldus onze zegsman. „Zij hebben
de eerste keer in Moskou al bewezen
dat zij aan onze kant staan. Van Cernik
weet ik het niet. Hij is een bekwaam
politicus, zonder ideologische belasting.
Hij zal waarschijnlijk tot het einde
blijven en proberen om het maximum
er uit te halen. Maar in ieder geval
hebben de Russen al een nieuw team
voor ons klaar staan, onder leiding
van Bilak, Indra en Piller. Dat zijn
geen sterke figuren, maar dat wensen
«Ie Russen ook niet".
De meeste Tsjechen en Slowaken heb
ben hun keuze nog niet gedaan. De
hervormers zeggen nog steeds, dat alle
plannen zullen worden uitgevoerd,
maar de enige hervorming die nu wer
kelijk is doorgevoerd is de federallsatic
van het Tsjechische en Slowaakse deel
van het land. Volgens de Tsjechen is
dat de minst belangrijke hervorming.
Vrees voor Husak
Gustav Husak. de Slowaakse partij
leider, heeft zijn doel bereikt. Precies
vijftig jaar nadat Tsjecho-Slowakije
gesticht is, hebben de Slowaken gelijke
rechten gekregen en worden zij niet
meer vanuit het Tsjechische Praag be-
De federatie had op geen gunstiger
ogenblik tot stand kunnen komen,
meent men in Tsjecho-Slowakije. „De
rivaliteit tussen Tsjechen en Slowaken
heeft een halve eeuw geduurd. De 21ste
augustus heeft onze beide volkeren
voorgoed aaneengesmeed", zegt een
Slowaakse officier. „Dat ia trouwens de
grote fout van de Russen geweest. De
Tsjechen hadden ze namelijk al afge
schreven. die zijn altijd al erg op het
Westen, vopral op Oostenrijk en Duits
land georiënteerd geweest. Maar de
Slowaken beschouwen zij nog als ech
te slaven. De Russen waren dan ook
van plan In het ergste geval Slowa
kije in te lijven bij de Sovjet-Unie en
de Tsjechen in een soort protectoraat
onder te brengen. Dc verdeeldheid van
ons volk speelde het Kremlin aardig in
de kaart. Maar toen zij ons op 21 augus
tus overvielen moesten zij constateren,
dat Tsjechen en Slowaken ln een nacht
voor elkaar kregen wat vijftig Jaar lang
niet was gelukt: zij werden één".
De Russen waren dan ook niet bijster
enthoualaat toen op 27 oktober het Tsje-
cho-Slowaakse parlement de federatie
afkondigde. Want in feite heeft de fede
ratieve opbouw van Tsjecho-Slowakije
momenteel nauwelijks enige betekenis,
tenzij., de Slowaakse leider Husak, die
ook na de 21ste augustus een fervent
nationalist is gebleven, toch zal probe
ren om Slowakije nog meer onafhanke
lijkheid te bezorgen. In Praag is men
bang voor Husak, omdat hij zijn natio
nalistische verlangens voor alles laat
gaan en ook omdat hij de afgelopen
maanden de enige topfiguur in Tsje
cho-Slowakije is die gehoor krijgt bij
de Russen. Hij is nog geen collabora
teur, maar in Praag vreest men dat hij
er gauw een zal worden, wanneer hij
daarmee iets voor zijn Slowaken kan
bereiken.
Tip van politie
Het krediet van de Tsjccho-Slowaakse leid
Van collaboratie is trouwens in heel
Tsjecho-Slowakije nog nauwelijks spra
ke. Mensen als Indra, Bilak en Piller
blijven wel wijselijk op de achtergrond.
Novotny heeft zelfs het vertrouwen van
de Russen verloren en hij demonstreert
zijn renteniersbestaan door in opzich
tige vrijetijdskleding in het tuintje van
zijn riante villa te werken. Sinds 21
augustus is er nog geen Rus bij hem
over de vloer geweest.
„Wij zijn eigenlijk niet zo erg bang
voor collaboratie zegt een journalist.
..Maar de angst is veel erger. Vooral
bij de niet-communi8tische pers mer
ken we dat. Er is namelijk wel weer
een gedeeltelijke censuur ingevoerd,
maar de officiële censors van het mi
nisterie hebben lang gewacht iets te
doen. Dat zijn bijzonder fatsoenlijke
lieden. In feite zijn het dus de hoofd
redacteuren die censuur uitoefenen. Bij
de communistische kranten heeft men
minder angst, maar de nlet-communis-
ten zijn doodsbang en zorgen er voor,
dat zij iedere dag een brave krant op
straat brengen. Daarom zijn er bijvoor
beeld bij het partijblad van de (chris
telijke) volkspartij al verschillende
journalisten ontslagen, anderen heb
ben zelf ontslag genomen. Dat is overi
gens een van de grootste abnormalitei
ten die wij momenteel hier in Tsje
cho-Slowakije hebben: de communisti
sche kranten preken veel meer verzet
tegen de Russen dan de niet-commu-
nistische".
Even merkwaardig is de houding van
de geheime staatspolitie, die in maart
grondig gezuiverd is van alle stalinis
tische elementen en die nu nog eens
gezind achter de leiders, achter de her
vormers en achter het volk staat.
Karakteristiek is het verhaal van dr.
M., die ik toevallig in de Praagse bin-
Weg met de collaborateurs, is de tekst
op dit spandoek. Collaborateurs hebben
nog niet gewaagd openlijk op te treden
Maar morgen zal Dubcek op de
bijeenkomst van 't centrale partijcomité
een zware strijd te leveren hebben
(Foto Milan Koka)
nenstad tegenkwam, twee dagen voor
dat hij naar Zwitserland uitweek.
Hij vertelde: „Twee weken geleden
kreeg ik een tip van de geheime politie,
dat ik waarschijnlijk geen paspoort
meer zou krijgen, wanneer ik er een
zou aanvragen. Maar dezelfde
man noemde me ook het adres waar Ik
nog wel een pas zou kunnen krijgen,
niet helemaal echt, maar toch goed ge
noeg om over de grens te komen. Ik
heb dat paspoort nu in mijn zak en
overmorgen vertrek ik. Mijn vrouw en
kinderen zijn al in Zwitserland.
Dr. M. is geen contra-revolutionair,
maar hij had wel elf jaar in de ge
vangenis gezeten. Sinds februari is hij
op vrije voeten en hij was lid gewor
den van de inmiddels verboden club
van ex-politieke gevangenen.
Deur nog open
In de straten van Praag worden bui
tenlanders uit het Westen voortdurend
aangehouden door mensen die klande-
stlen geld willen wisselen. Ze hebben
allemaal hetzelfde verhaal: „Ik kan
nu nog naar het Westen vluchten, maar
onze regering kan ons geen Westers
geld geven. En ik heb toch wat devie
zen nodig om de eerste weken te kun
nen overbruggen".
Het zijn geen scharrelaars of louche
figuren die zo'n deviezenhandeltje
voorstellen. Het merendeel wordt ge
vormd door intellectuelen, die graag
de dubbele of driedubbele koers beta
len om althans een beetje Westers
geld te krijgen. En ze willen er gauw
van door, niet omdat ze zich direct be
dreigd voelen, maar omdat momen
teel alles in Tsjecho-Slowakije zo onze
ker is en omdat ze niet weten hoe lang
de grenzen nog open zullen blijven.
„Ik verwacht dat de deur over onge
veer een half Jaar dicht gaat", zegt een
Praagse journalist. Op de eerste plaats
hopen zij dat nog een groot deel van
de twijfelaars die momenteel in het
Westen zitten terug zullen komen. De
bezetters begrijpen ook wel, dat een
land niet zonder intellectuelen kan en
het zijn juist de intellectuelen, die ge
vlucht zijn. De tweede reden is, dat de
Russen nog graag Westerse toeristen
in Tsjecho-SlowakUe binnenlaten.
Ogenschijnlijk ziet het er hier name
lijk rustig uit en ze willen dat men in
het Westen ziet, dat ze hier geen bloed
bad hebben aangericht, dat er in de
steden geen Russische soldaten lopen,
dat er hoegenaamd niets vernield i
dat er geen terreur heerst. Zij weten
ook wel dat de meeste toeristen toch
geen Tsjechisch kennen en dus na
lijks contact met de bevolking krij
gen".
Voor journalisten uit het Westen wordt
de toegang echter al moeilijker. Bij d(
pascontrole op het vliegveld Ruzyne
(bij Praag) werd ik als enige reiziger
apart genomen. Mijn visum vermeldt
wel „toerist", maar in mijn paspoor
stond nu eenmaal duidelijk „journa
list". Er moest eerst gebeld wordei
met het ministerie van Binnenlandse
Zaken in Praag. Maar ook daar bleken
nog geen collaborateurs te zijn, want
de man aan de andere kant van de lijn
oordeelde: „Wanneer de ambassade in
Den Hang een visum geeft, moet dat
in orde zijn". De man van de pascon
trole gaf me lachend mijn pas terug.
„Kijkt u maar goed rond", zei hij veel
betekenend. Ook aan hem zullen de Rus
sen een moeilijke hebben, wanne
op zoek gaan naar collaborateurs.
L. VAN VLIJMEN
(Van onze ruimtevaartmedewtrker Gerard J. Plukkel)
Met het bekendmaken van de plannen om volgende maand een Apollo-
ruimtesohip een vlucht naar de maan te laten maken, zonder daar
nochtans te landen, heeft het Amerikaanse bureau voor ruimtevaart,
de NASA, een belangrijke beslissing genomen ten gunste van het
wetenschappelijk onderzoek van de ruimte. Toch zal de vlucht van de
Apollo VIII ook veel bijdragen tot een aanmerkelijke prestigewinst
op het gebied van de ruimtevaart, zeker nu er duidelijk mee gelogen
straft zal worden, dat de Russen nog steeds voor zouden liggen in de
„grote race naar de maan".
Toch heeft deze lualste overweging
geen bevissende rol gespeeld bij liet
vaststellen van de doelstellingen van
de Apolle 8. Terecht zijn de Ameri
kanen op hun standpunt blijven slaan
dut niet erto- mug leiden dat astro
nauten meer risico zullen lopen dan
algemeen aanvaai'dbuar is in de be
mande ruimtevaart.
Eind oktober zei Nasa's directeur dr.
Thomas Paine daarover nog: „Indien
we ervoor klaar zijn, zullen we de
meest revolutionaire vlucht maken die
op dat moment mogelijk is, maar dat
zal er wel eens zijn die geen enkel
onnodig gevaar voor de veiligheid van
de bemnnning mag opleveren". En
kennelijk is men thans zover gekomen
dat een vlucht om de maan grote
kans van slagen heeft.
Deze wetenschap heeft men op de
eerste plaats te danken aan wat in
NASA-kringen wordt genoemd de
„voor 101 procent geslaagde" elf-
daagse vlucht van de bemande Apol
lo 7 in oktober j.l. Met name de voor
een zich ver van de aarde verwijderd
ruimteschip zo essentlël, boordraket
alsmede het geheel onafhankelijke
navigatiesysteem vertoonden tijdens
die missie geen enkele hapering en
niets wij ft erop dat dit in de toekomst
ooit nog eens zal gebeuren. Voorts is
de Apollo 8 de laatste weken met
succes onderworpen geweest aan een
serie proeven, die hun weerga in de
bemande ruimtevaart niet hebben en
ook de lanceerraket, de gigantische 110
meter hoge en 2700 ton zware Satur-
nus 5. heeft getoond volledig voor
haar taak berekend te zijn.
Tot nu toe is deze raket nog twee
maal. zonder astronauten, beproefd.
Bij de laatste vlucht in april j.l.
traden enkele vrij kritieke defecten op
die wel een maanvlucht maar niet de
veiligheid van de bemanning in ge
vaar kunnen brengen, indien ze ook
in december zouden opduiken. Geluk
kig heeft men tijdig kunnen uitvinden
die de oorzaken van deze haperingen
waren en met een aantal drastische
wijzigingen in de brandstofleidingen
Is men er nu zeker van ze verholpen
te hebben.
I'crli mei maan taxi
Merkwaardig is dat de nu op het pro
gramma staande maanvlucht te dan
ken is aan enkele defecten in een
toestel waarmee volgend jaar de eer
ste twee Amerikanen voet hopen te
zetten op het maanoppervlak. Oor
spronkelijk namelijk zou een derge
lijk maanlandingsvaartuig, tezamen
met het bemanningsverblijf en 'de
raketeenheid van de Apollo in decem
ber door di ie astronauten worden be
proefd tijdens een tiendaagse vlucht
in banen om dc aarde. Moeilijkheden
ln de ontwikkeling van de „maan-
taxl" maakten echter dat deze missie
tot februari of maart 2969 moest wor
den uitgesteld.
Inplaats daarvan besloot men om vol
gende maand alleen een bemanning-
verblijf plus een raketeenheid van de
Apollo te lanceren met een Satur-
nus 5, daarbij de mogelijkheden voor
een vlucht rond de aarde of twee ver
schillende trips rond de maand nog in
het midden latend. De uiteindelijke
beslissing is thans gevallen, maar
daarbij dient wel uitdrukkelijk aan
getekend te worden dat m enals ge
volg van ongunstige ontwikkelingen
tijdens en na de lancering altijd weer
kan terugvallen op een ander, minder
spectaculair plan. Zo zou een klein
defect in de Apollo al voldoende zijn
de raketstoot in de richting van de
maan niet te laten plaats vinden.
Maar zelfs al is de Apollo onderweg
naar de maan, dan nog mal de beman
ning weten, dat wat er ook met het
ruimteschip mag gebeuren zij altijd
weer, dankzij de wetten van de hemel
mechanica, op veilige wijze in de
aaidse dampkring zullen terugkeren
Het Is nog een beetje te vroeg om nu
al uitgebreid te kunnen ingaan op de
details van de vlucht van de Apollo 8.
maar wel staat reeds vast dat de be
manning zal bestaan uit de astronau
ten Frank Borman, James Lovell en
William Anders.
In december 1965 maakten Borman
en Lovell een vlucht van veertien
dagen ln de Gemini 7 en een jaar
later werd Lovell ruimterecordhouder
toen hij met een andtre collega vier
dagen in een Gemini 12 om de aard*
▼loog. Volgend* maand (aal bQ dus
voor de derde maal de ruimte In
Anders zal ln de Apollo 8 zijn eerste
ruimtevlucht maken, maar hij zal zich
gesteund weten door de enorme er
varing van zijn twee oudere collega's
Toen de N.A.8.A. eind augustus be
kendmaakte niet geheel afwijzend te
staan tegenover een bemande maan
vlucht voor het einde van het Jaar,
vooropgesteld dat alle veiligheids
overwegingen in het oog gehoudeu
souden worden, was dasr zeker dr
verwachting van een spoedige vlucht
van de Russische kosmonauten om
de main niet geheel vreemd aan.
Zoals bekend begon de Sovjet-Unie
eind 1966 aan haar maanprogramma
Soyorx. In welk kader vorig jaar
april de kosmonaut Kotnarov werd
gelanceerd voer een eerst* bemande
proefvlucht hs bol van origine drie-
of vierpersoons ruimteschip. Ook is
bekend dat deze vlucht eindigde met
de tragische dood van de ruimtevaar-
In het daarna verstreken anderhalf
jaar zagen de Sovetgeleerden zich
geplaatst de Soyoezs zodanig te ver
beteren dat een dergelijke ramp niet
meer zou kunnen plaatsvinden. Uit
een groot aantal onbemande proef
vluchten was op te maken, dat hen
dat aardig lukte.
Mislukking
Voorts lieten de ln bedekte bewoor
dingen gestelde berichten van het
persbureau Tass er maar weinig twij
fel over bestaan dat een bemande
vtooh! om de maan niet lang meer
Hoe groot de afmetingen van de
Saturnus 5 zijn, blijkt duidelijk uit
deze opname. Het enorme gevaarte,
dat hier vervoerd wordt, is slechts
een gedeelte van de eerste trap. De
gehele raket is meer dan honderd
op zich zou laten wachten. De span
ning steeg helemaal ten top toen in
september een nog onbemande Soyoez
onder de naam Sonde 5 inderdaad
deze reis maakte en ogenschijnlijk
weer behouden geborgen werd in de
Indische Oceaan. In werkelijkheid,
maar dat werd pas veel later bekend
gemaakt en natuurlijk niet door de
Russen zelf, had de SondeS in de
Stille Oceaan terecht moeten komen.
Inplaats daarvan was het vaartuig
echter met een snelheid van tegen de
40.000 km per uur onder een veel
te steile hoek de aardse dampkring
weer binnengedrongen en een reken
sommetje leverde daarbij op dat de
wrijvlngshitte en de vertragings
kracht zo buiten alle proporties
waren dat een mens die terugkeer
nooit overleefd zou hebben.
Dat over deze vlucht zeker niet ten
onrechte van een mislukking gespro
ken kan worden moge tevens blijken
uit de lancering van de Sonde 6 van
afgelopen zondag. Het is nog maar
zelden voorgekomen dat de Russen
eenzelfde proef tweemaal lieten
plaatsvinden, tenzij de eerste een
mislukking geworden was. Overigens
wordt dit al de derde maal dat ge
tracht zal worden een ruimteschip
via een lus om de maan op aarde
terug te krijgen. In maart jl. ge
beurde dat namelijk ook al bij de
Sonde 4. maar dit toestel ging in de
ruimte geheel verloren Maar zelfs
als nu de missie van de Sonde 6 een
succes wordt, dan nog ziet het er niet
naar uit dat spoedig een bemande
Russische maanvlucht zal plaats-
Ondanks al het werk dat sinds Koma-
rovs dood aan de Soyoez gespendeerd
is. waren de Russen vorige maand
niet >n staat met de door de 47-jarige
kosmonaut Beregovoy bestuurde
Soyoez 3 iets te verrichten wat in de
verste verte leek op de prestaties
van de Amerikanen in de bemande
ruimtevaart. Zo oninteressant verliep
deze vlucht van nauwelUks vier
dagen, dat het gebeurde nu, nog maar
net 14 dagen later, praktisch in het
vergeetboek is geraakt.
Het enige wat de Russen ermee aan
gegeven hebben is hun onmacht ook
nog maar iets na te komen van de
belofte die zij enige jaren geleden
deden met hun toenmalige successen
ln de ruimtevaart. Daarmee lijkt het
zonder meer zeker dat de Amerikanen
in december als eersten een bemande
vlucht om de maan zullen volbren
gen. Bovendien lijdt het al bijna geen
twijfel meer dat ook de landing van
de eerste mensen op de maan een
Amerikaans* aangelegenheid gaat
worden.
