PRESIDENTSCHAP IN AMERIKA
GEEN BENIJDENSWAARDIG AMBT
Truman:
net het
berijden
van een
tijger
Democratische winst in Huis en Senaat,
republikeinse winst bij gouverneurs
Uitslagen per
staat voor
presidentschap
Een alles
beheersende
kolos
Miljoenen meer
voor kosten
van ziekte
SER-adviczen zouden
te veel tijd vergen
Van belang wanneer
stemmen staken in
kiesmannencollege
VOENSDAG 6 NOVEMBER 1968
DE LEIDSE COURANT
-
W&HINGTON (A.P.) In de Ameri-
kanse folklore kan iedere jongen het tot
preident brengen. Deze legende stemt
op 'n zachtst gezegd niet geheel met de
feitn overeen. Toch heeft de belofte die
hetiresidentschap inhoudt aan macht en
glcup vele mannen ertoe gedreven om te
steven naar wat Theodore Roosevelt
gnoemd heeft „een positie die even
goot is als die van de machtigste
ronarch". Maar van de mannen die in het
Witte Huis hebben gezeteld, hebben er
In de ovalen werkkamer van
ht Witte Huis heerst een gezag
a invloed die veel verder gaan
an ooit is voorzien door de op-
sellers van de grondwet, waarin
<e presidentiële bevoegdheden en
jlichten in 333 woorden werden
jamengevat. Thans is de invloed
'an de president in elk aspect van
let moderne leven merkbaar, en
vat er mis gaat wordt hem aan
gewreven.
Alleen al om het Witte Huis op gang
te houden zijn er 250 mensen nodig met
een totaal jaarsalaris vaxi meer dan drie
miljotn dollar. Lyndon B. Johnsons
persoreelslijst telt niet minder dan acht
special» assistenten en zeven speciale
raadgevers.
Ondarks de groei van het presidenti
ele gezig, kan geen enkele president
uitsluitend door het geven van orders
resultaten bereiken. Harry Truman zei:
„Ik zit hier de hele dag de 'mensen te
overreden om de dingen te laten doen
die ze moeten doen en die ze hadden
moeten doen, zonder dat ik hen daartoe
had moeten aanzetten. Dat is in feite
alle macht waarop het presidentschap
neerkomt".
velen hun desillusie niet voor zich gehou
den. Zo riep James Garfield uit: „Mijn
hemel, wat heeft dit ambt eigenlijk om er
ooit naar te verlangen?" Woodrow Wil
son: „De verantwoordelijkheden van dit
ambt moeten iemand zelfs voor hij eraan
denkt al ontnuchteren". Het president
schap vereiste volgens George Washing-
Ion „nooit verslappende aandacht".
Andrew Jackson spreekt van „deftige
slavernij" en Abraham Lincoln van
„angst, beproeving en beschimping".
Harry S. Truman vergeleek het met het
berijden van een tijger: „Je moet blijven
rijden of je wordt opgevreten". Het tijger
rijden dat de man wacht die in januari de
37ste Amerikaanse president wordt, zal
zeker even zwaar worden als dat van zijn
voorgangers. Het presidentschap is een
kolos geworden, waarvan men voor de
tweede wereldoorlog geen voorstelling
had.
;st komen, en Kennedy had zijn
broer É>b Kennedy en Ted Sörensen.
De fsten en de eenzaamheid van het
presidntschap verklaren ten delen de
opkomt van de presidentiële assisten-
>sevelt werd eens door Wendell
gevraagd waarom nij Hopkins
d. Roosevelt antwoordde dc man,
1940 zonder succes de strijd om
residentschap tegen hem aanbond:
zekere dag zit je misschien op
de/laats waar ik nu zit, en dan zal je
depehoefte ontdekken aan iemand als
Hfry Hopkins, die niets anders van je
gt dan je te mogen dienen
senhower bepleitte een „eerste mi-
r van de regering" om wat lasten
de president over te nemen. Maar
Senaat verwierp dit voorstel. De be
ffende senaatscommissie zei: „Slechts
|n autoriteit heeft de grondwettelijke
ft. politieke macht die nodig zijn om
■ie rof'op zich te nemen en te handha-
;en. Dat is de president van de Verenig-
'tVaarmate het Witte Huis machtiger ie Staten. Hij lean niet in zijn taak ge-
erd, hebbien de presidenten in toene-Bolpen worden door een „plaatsvervan-
mende maté geprobeerd om te dclegerenger" om te doen wat alleen hij kan",
aan assistenten. Sommigen hunner zi.jnTruman zei het een paar jaar eerder
bekender éri invloedrijker geworden daneenvoudiger met een bordje op zijn bu-
de leden van het kabinet van de presijreau: „Uw verantwoordelijkheid stopt
dent, die zich dikwijls van advies moes) hier"
Franklin D. Roosevelt, zelden of nooit
verlegen om de volledige macht van het
Witte Huis te laten gelden, heeft
de klacht ïaten horen, dat hoewel hij
moeite had om actie te brengen i
ministeries van Financiën en Buiten
landse Zaken, die problemen kinder
werk waren vergeleken met wat hij
met de marine had te stellen. „Iets
bij marine willen veranderen, lijkt op
't stompen in 'n verenbed. Je stompt
met je rechter en je stompt met je
linker tot dat je totaal uitgeput bent,
tn dan zie je dat het verdomde bed
tig net zo is als voor je begon".
den en daarmee om te handelen ver
groot.
Omgekeerd, als die steun van het pu
bliek ontbreekt, merkt de president, zo
als Roosevelt deed, dat hij op een ve
ren bed stompt.
AMBTELOOSHEID
ten onthouden om zich te richten
de bureaucratie in hun eigen departe
ment of naar gekozen officials. Harr
Hopkins, de man tot wie Franklin Ro<
sevelt zich het vaakst wendde, trad l
als ambassadeur zonder portefeuili
Truman had Clark Clifford, Sherirü
Adams werd een zeef waardoor al/>
en iedereen heen ging wat bij Eisenp
Elke president richt zijn bureau in
naar zijn eigen persoonlijkheid. Roose
velt was een kenner van de macht en
had zijn gelijke niet om te bepalen wat
die macht was, en hoe en waar te ge
bruiken. Eisenhower kwam naar het
Witte Huis met het concept van de mi
litair om de zaken via kanalen te la
ten verrichten. Als het commando faal-
e, was hij gefrustreerd of ontmoedigd.
Truman die gelukkiger zou zijn ge-
eest als hij voor de rest van zijn le
en in de Senaat was gebleven, werd
niettemin een president .net grote beslis
singskracht. In feite onderscheidde dit
hem van Roosevelt, die de neiging had
beslissingen uit te stellen cn van Eisen
hower die in een minimaal gebruik van
de presidentiële macht geloofde
John Kennedy wantrouwde de bureau
cratie en wendde zich in plaats daarvan
tot zijn broer Robert cn tot de talent
volle, ambitieuze en wilskrachtige man
nen die zijn particuliere kring vormden.
Lyndon Johnson, die misschien nog
het meest op Roosenvelt lijkt in de ken-
nes van wat macht is en hoe die ge
bruikt moet worden, beriep zich op jon
gere mannen voor actie en op oudere,
zoals Clark Clifford, thans minister van
Defensie, voor advies. Evenals Eisen
hower gebruikt Johnson een formele
commandoketcn en gebruikt hij zijn
staf om toe te zien op de zaken van de
verschillende departementen cn bu-
Als de Washingtonse gemeenschap van
parlementsleden, ambtenaren van mi
nisteries en regeringsbureaus en ook de
ers merkt dat het publiek de president
steunt, wordt zijn macht om te overre-
Voor elke president die zijn ambt
overleeft is er de zegen van de ambte
loosheid waarnaar hij kan verlangen.
Maar is dat een zegen? Hij trekt zich
terug, maar waarin? Wat rest hem na
de jaren die Truman „de mooiste gevan
genis ter wereld" noemde?
„Vrijheid" zegt Lyndon Johnson. „Vrij
heid om me zelf te zijn, om elke dag
1-5 of 20 km door de natuur te zwerven.
Zonder telefoons en zonder journalisten.
Om onder de sterren te slapen. Om mijn
vrouw bij haar hand te nemen en dooi
de bossen te dwalen zonder 40 man van
de geheime dienst om me heen".
In Engeland en andere landen kan
een man het premierschap verliezen en
toch zijn parlementszetel behouden. Het
regeringsstelsel van Amerika laat de
man die de unieke ervaring had presi
dent te zijn geweest geen enkele rol
meer. Het was weer Truman die zei:
„De meeste mensen staan er nooit bij
stil wat er met iemand gebeurt die pre
sident van de Verenigide Staten is ge
weest. De dag dat hij tot president
wordt gekozen, vindt hij zich zelf plot
seling terug op de top van de wereld,
waar hij dan enige tijd het lot van mil
joenen in handen heeft en beslissingen
neemt die de loop der geschiedenis ver
anderen. Dan even plotseling is hij weer
een Jan Jansen, die naast hem woont".
Het enige wat ex-president overblijft,
zei Herbert Hoover, is pillen te slikken
en bibliotheken te openen. Maar niette
min zijn Truman, Hoover en Eisenho
wer na hun aftreden actief gebleven, en
dat is Johnson ook van plan.
De man die het Witte Huis verlaat
wacht verrassingen, net als de man die
er binnengaat. Johnson zei: „Ik verlang
naar de dag dat de pers geen cent om
me geeft als kopij, dat ik ergens een
café kan binnengaan en een bier en een
hamburger kan bestellen zonder dat de
mensen dit gek vinden". Maar hij zou
kunnen merken dat het anders gaat.
Tenslotte weer Truman, die eens ver
zuchtte: „Ik voel me no& steeds geen
gewone burger cn ik geloof dal ik dat
nooit zal voelen. Het is nog steeds on
mogelijk om te leven zoals andere men
sen leven, hoewel ik het wel heb ge
probeerd".
(Va
p parlementaire redactie)
DEN HAAG De uitvoeringskosten
van de algemene wet bijzondere ziekte
kosten liggen miljoenen hoger dan was
geraamd. Het ministerie van Sociale Za
ken en Volksgezondheid had een voor
spelling gemaakt van 782 miljoen gul
den. Dc ziekenfondsraad had op tien
miljoen gulden meer gerekend. De wer
kelijke kosten zijn echter 871 miljoen
gulden. Minister Roolvink heeft dit ge
zegd bij mondeling overleg met de
vaste Kamercommissie voor Sociale Za
ken en Volksgezondheid.
Minister Roolvink wees bij zijn kos-
tenspecil'icatie op de snel' stijgende ver-
plegingsprijzen, die in vier jaar tijd
met 73 procent zijn toegenomen. De ve
le premiestijgingen werden door de be
windsman hieraan toegeschreven. Alleen
over de premie van de ziekenfondsver
zekering is nog geen advies gegeven.
Minister Roolvink verwacht evenwel een
stijging van 0.3 procent.
IINISTER
NIET EENS
MET KRIT1Ö
DEN HAAG In de Tweede-Jimer-
eommissie voor Sociale Zaken teft de
heer Wieldaayer (P.v.d.A.) krit(k ge
leverd op dc werawijze van dl SIR.
Hij was van oordeel, dat de SE) vl»t-
ter moet werken en dat er een jrotre
openbaarheid moet worden birabt.
Aan minister Roolvink werd de vtag
voorgelegd of hij met de voorzittir
de SER overleg wil openen om tot
betere werkwijze te komen.
De heer Wieldraayer constateerde
van de 79 adviezen, die de SER
periode 1961-1967 heeft uitgebrach
16 meer dan twee jaar van studie
ben gevraagd. Gemiddeld had de
Vragen in Kama
over visumbelejt
Joego-Slavië
DEN HAAG (ANP> Hel Tw
Kamerlid drs. Nederhorst (PvdA»
de minister van Bulteni. Zaken sollte-
lijk gewaagd of het juist is, dal
1 nov. jl. af Nederlanders, die J
Slavië bezoeken, weer in het bezj|van
een visum moeten zijn. Hij inform*
naar of deze wederinstelling
visumverplichting verband houdt
feit, dat Nederland in tegenstel
de landen als West-Duitsland. II
Oostenrijk, in de periode wat
visumplicht door de Joego-Slnvk
gering was opgeheven, hierop niefeant-
woord heeft door ook voor d(Joego
slavische bezoekers, die Nederl'd be
zoeken, de visumplicht af te paffen.
..Is de Nederlandse regering bfid het
visumbeleid ten aanzien van Jgo-Sla-
vië te herzien en niet langer d visum
verplicht te stellen voor Joego^en, die
Nederland bezoeken", aldus vpRt drs.
Nederhorst.
dertien maanden voor het beantwoorden
van de adviesaanvragen nodig. Van de
lopende adviesaanvragen liggen er acht
al meer dan twee jaar bij de SER.
Voor de lopende aanvragen heeft, de SER
nog meer tijd rtodig 15 maanden
dan voor de aanvragen, waarop advies
is uitgebracht.
Wil de waardevolle adviserende taak
van de raad niet in diskrediet komen,
dan moet sneller worden gewerkt. De
SER-leden zullen daarom meer tijd
aan hun adviserende taak moeten be
steden. De vergoedingen zullen als ge
volg hiervan moeten worden aangepast.
Als door een beter toegerust secreta
riaat het vlotter werken kan worden
bevorderd, dan moet hierin worden voor-
De minister zei er weinig voor te
voelen de kritiek over te brengen aan
SER-voorzitter de Pous. Hij had juist
veel waardering voor de SER en acht
de adviezen waardevol.
WASHINGTON (Reuter-AP) De Democraten hebben
zowel in het Iluis van Afgevaardigden als In de Senaat
hun meerderheid kunneu behouden, zo is gebleken
uit de voorlopige uitslagen van de verkiezingen, die
gisteren naast de presidentsverkiezingen werden ge
houden. B(j de verkiezingen voor de gouverneursposten
in 21 staten hebben de Republikeinen winst geboekt.
Zelden hebben de verkiezingen voor het Amerikaanse
congres zo meegewerkt aan de spanning ron de
presidentsverkiezingen als dit jaar. Al snel na het
binnenkomen van de eerste uitslagen werden de
kansen vtam een verkiezing van president en vice-
president door het congres groter. Mochten namelijk
de kiesmannen op 16 december niet tot een beslissing
komen (minstens 270 stemmen op een van de kandi
daten), dan vervalt de verkiezing van de president aan
het Huis en van de vice-president aan de Senaat.
De Democraten hadden vanmorgen rond 10 uur 219 j
van de 435 zeteQs vlam het Huis veroverd. De Repu
blikeinen stondên tsea «3? tSS. Uns? <£s ^ricieaingen
hadden de Democraten een meerderheid van 245187
zetels, waarbij drie zetels vacant waren.
Van de honderd leden van de Senaat moesten 34
worden herkozen. De Democraten hadden vanmorgen
rond tien uur een voorlopige stand van 44 tegen 34
^areifet Voor de .waritiazinigen hadden zij een meer
derheid \»:«n 63 tegen 37. Bij de herko7.en senatoren
bevinden zich oud-Democratische kandidaat George
McGovem van South-Dakota en de Democraat Frank
Church uit Idaho. Ook herkozen is de „duif" Fulbright.
I torwijl Barry Goldwater weer eem ze teil veroverde
I voor Arizona. Ook een andere voorstander vam een
hardere oonlogslijn in Vietnam, Edward Gunney van
I Florida, veroverde een zetel in de Senaat.
In het Huis van Afgevaardigden is Adam Olaylon
Poweill herkozen voor het district Harlem, die vorig
jaar maart vervallen werd verklaard van zijn zetel,
maar die een maand later terugwon zonder dat hij
daarna pogingen deed hem weer in te nemen.
Het nieuwe Huis van Afgevaardigden komt op 6 Janu
ari voor het eerst bijeen. .Staken de stemmen bij de
kiesmannen, dan moet het Huis de president kiezen,
waarbij elke staat afzonderlijk Slechts één slem uit
brengt. Komen de afgevaardigden binnen één staat
niet tot een vergelijk, dam verva/iit de stem van die
staat. Voor winst van een van de kandidaten zijn in
het Hul» »8 «temmen nodii'g.
DEN HAAG (ANP). Hier volgt de verdeling over de staten van de
538 leden van het kiescollege dat 16 december de nieuwe president
van de Verenigde Staten met een absolute meerderheid moet aan
wijzen. Aangegeven zijn het aantal kiesmannen dat de staat afvaar
digt, van welke partij de kiesmannen dit jaar zullen zijn cn welke
partij in 1964 zijn kiesmannen afvaardigde toen president Johnson
werd gekozen. De staten waarii. de onafhankelijke partij van oud
gouverneur Wallace van Alabama heeft gewonnen zijn met een W
aangegeven. Deze partij deed in 1964 niet aan de verkiezingen mee.
aantal
Arizona
Arkansas
Californië
Colorado
Connecticut
Delaware
Florida
Ha-
Kentucky
Maryland
Massachusetts
Michigan
Minnesota
Mississippi
Missouri
Montana
Nebraska
Nevada
New Hampshire
New Jersey
N'ew Mexico
New York
North Carolina
North Dakota
Ohio
Oklahoma
Oregon
Pennsylvania
Rhode Island
South Carolina
South Dakota
Tennessee
Texas
Utah
Vermont
Virginia
Washington
West Virginia
Wisconsin
Wyoming
District Columbia
oiling gestuukt (zie benedei
538
In de slaat Maryland is dc telling van de stemmen voorlopig .gestopt.
De oorzaak hiervan is een aantal van 35.000 „absent-stemmen",
stemmen van mensen die van huis zijn maar toch hun stem kunnen
uitbrengen. Dc uitslag daarvan kan namelijk nog van invloed zijn
op de uiteindelijke uitslag, voorlopig leidt Humphrey met 519.787
tegen Nixon 500.600 en Wallace 195.901.
Eerste hart in
Sovjet-Unie
overgeplant
MOSKOU,- (A.F.P., Reuter) ln de
Sovjet-Unie is een eerste harttransplan
tatie uitgevoerd, meldt het blad van het
ministerie van Defensie, Rode Ster. De
operatie is maandag in Leningrad ver
richt door een groep militaire chirurgen
onder leiding van prof. Alexander
Vitsjnevski. Een vrouw van 25 jaar kreeg
een nieuw hart. Haar overlevingskansen
worden niet groot geacht, gezien haar
slechte toestand voor d« operatl».
Bevordering landmacht
DEN HAAG (ANP) De comman
dant van het korps mobiele colonnes,,
brigude-gcneraal H. Heffener, is met In
gang van 1 november benoemd tot gene
raal-majoor. Kolonel J. van Eisen, com
mandant van de 11de pantserinfanterie
brigade tot brigade-generaal. Eveneens
per 1 november tot brigade-generaal,
kolonel A. M. J. Taks, directeur gebou
wen, werken en terreinen. Kolonel J. A.
baron Bcntinck wordt per 1 januari 196»
bevorderd tot tijdelijk brigade-generaal.
Kolonel Bcntinck wordt op 1 januari
commandant van de 12de pantserinfan-
terUbrigad».
