Souffleur-dichter THEO SCHIKS
poëet van de Haagse Comedie
I
st
m
assistente.
Vrijdagvoordeel
Vroeger was
gebaar breder,
tekstkennis
kleiner
BEZIGE HOOFD
IN HET „HOK"
IS RUSTGEVENDE
ONDERSTROOM
VOOR ACTEURS
1.
kopjes hebben nu voetjes
HEMA
kamsteeg
Amsterdams*!
Mobil Oil K
dinsdag oper
DE LEIDSE COURANT
DONDERDAG 19 SEPTEMBER
I
A)ONDER
Panama karpet
Een modern karpet
voor jongens-.of
meisjeskamer. In
oranje, groen, geel.
blauw, naturel, rood
enz. Maten: 90 en
140x180
160x230 34.50
200x300
2e etage 54.-
van'?*07, Acryl De
pullover heeft korte
mouwen en prima
ritssluiting. Fully fas
hioned gebreid, Tien
kleuren w o. grijs,
marine, wit. bleu en
zwart. Maten 40/48
95
Ie etage 17.
ALLCCH OELDia VRIJDAG 2O SEPTEMBER A.S.
Panty nylons
ideaal voor jong en
oud. Perfecte pas
vorm door ingezet
kruisje. In de nieuw
ste modieuze na-
jaarstinten. Maten
SML en XL 2stuks
slechts
90
4.
Terlenka
herenshirt
Een ideaal shirt met
veel voordelen.
Geen strijken, pret
tig in het dragen, zeer
sterk. Keuze uit 20
kleuren. 36/43.
n 75
Herenkamerjas
Een comfortabele jas
in Terlenka-wol. Di
verse mooie ruit-en
streepdessins.
Maten 48/56
Straalkachel
Een practische en
stofvrije bijverwar
ming, kachel met-
hooggepolijste re
flector op verstel
bare standaard.
Keukenwandkast
met 2 schuifdeuren
en 1 legplank. Geheel
uitgevoerd in kunst
stof. Afmeting: 90cm
lang, 60 cm. hoog,
35 cm. diep.
Bijouteriedoos
met een practische
vakindeling, verschil,
lende mooie kleuren
met goudkleurig dé
cor. Met zijde ge
le etage
27/
3e etage
7.9
2e etage
67;
6.7
Prachtige stores
100°/o synthetisch
met ragfijn filet ef
fect. Afgewerkt met
het bekende lood-
koord. U geeft er Uw
vensters een stylvol
„nieuw-gezicht" mee
200 cm. br. p. mtr
95
2e etage
Royal mixed
victoria
7 verschillende soor
ten koekjes, heerlijk
van smaak. In luxe
doos Verpakt. Ter
kennismaking
3.
V
Lederen stuur
wielhoes
geeft meer grip aan
Uw stuur, voorkomt
transpireren. Voor
vrijwel alle auto
merken, o.a BMW,
Glas. Vauxhall. Peu
geot 204, etc. Diver
se kleuren.
3e etage
Wandelwagenzak
Draion met poly
ether vulling, dus
heerlijk warm en
goed wasbaar. Fris
se ruitdessins en uni
kleuren. Geschikt
voor elke wagen.
95
19.
95
i Ie Alphea a.J. Rij* lijn ieder* Vrijdagavond (koopavond) geopend lol 9 eur. Ruime parkeergelegenheid.
LEIDEN ALPHEN
VROOM DREESMANN
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG Dichter-soufflcur Theo
Schiks uit Den Haag gelooft aan in
tuïtie wanneer al door de minste be
weging in het lichaam van een acteur
of door een trilling in diens geest bij
de souffleur een lichtje gaat branden.
Daardoor krijgt die acteur nog vóór
het catastrofale moment van dr korts-
sluiting heel rustig en stil een reddend
souffleurswoord. De acteur mag zich
daarvan in feite niets realiseren Komt
hij na de voorstelling tóch Theo be
danken. dan weet deze ..poëet van de
Haagse Comedie" dat hij fout was: de
paniek was er al; Theo was als souf
fleur te laat. Eigenlijk behoort alleen
de souffleur zélf te weten wanneer hij
een acteur of actrice heeft geholpen.
Op een gegeven moment gooit een
groot actuer alle remmen van zijn ge
voel los; verstandelijke lementen zijn
dan nog nauwelijks aanwezig. Hi) heeft
zich volkomen overgegeven aan zijn
rol. „Op het duizendste deel van een
seconde en zonder dat het de creatie
stoort is een dergelijk acteur in staat
om wel 20 tot 30 keer per voorstelling
een fluisterwoord ergens In een apart
oor op te nemen", vertelt onze gast
heer. „rk zocht de ideale methode om
de spelers een maximale rust te geven
De acteur moet volledig creatief bezig
kunnen zijn. Zo gauw hij bewust aan
de tekst moet denken, lijdt zijn spel
hieronder. Tk heb bemerkt dat de ac
teur door het zien van mijn bezige
hoofd als het ware in zijn onderbewust
zijn een hem rust gevende onder
stroom voelt. Omdat ik elk woord dui
delijk moet kunnen zeggen ik hoef
de lekst niet van buiten te leren
vind ik het prettig tijdens de repetities
al enkele dagen aanwezig te zijn vóór
de spelers de tekst kennen. Ik heb dan
gelegenheid bepaalde correcties aan te
brengen en de tekst voor mijzelf mon
dend te maken (zoals de vakterm
heet). Ik lees daartoe scherp articu
lerend alle teksten mee. Na enkele da
gen zit de tekst zó goed in mijn mond
dat ik hem ook kwijt kan".
Zodra de spelers het tekstboek wegleg
gen neemt Theo Schiks de verantwoor
ding voor de tekst op zich. Hij blijft
tot de laatste repetitie vechten om
die tekst gaaf te krijgen, zo nodig
door in een kleine pauze tijdens de re
petitie een acteur te wijzen op een be
langrijke verspreking. Bij de meeste
en vooral bij de grote acteurs is
zo'n tekst de volgende keer dan gaaf
I.igt zo'n verspreking echter vast in de
mond of zou bij correctie ervan onna-
tuurlijkheid kunnen ontstaan, dan
schrijft indien mogelijk Theo de
tekst liever over naai de mond van
de acteur. Mede dank zij zijn 22-jarige
ervaring hebben de diverse regisseurs
bij de Haagse Comedie een groot lite
rair vertrouwen in hem, óók als het
gaat om het treffen van de juiste be
doeling wanneer een vertaling daarin
net even tekortschiet
Onenigheid op
jaarvergadering
Bouwfonds N.G.
UTRECHT (ANP) Tijdens de alge-
mene aandeelhoudersvergadering van de
NV Bouwfonds Nederlandse Gemeenten
die gisteren in Utrecht is gehouden, is
een erstig meningsverschil ontstaan lus
sen de raad van commissarissen en de
directir enerzijds en talrijke aandeelhou
ders anderzijds.
Het conflict betreft#de.plannen van het
bestuur om de zetel van het bouwfonds
uit Assen gedeeltelijk naar Hoevelaken
over te brengen. Aan het einde van een
zeer emotionele vergadering waarin hel
bestuur vele verwijten werden gedaan,
volgde de meerderheid van de aandeel-
houdersgeméenlen de door de burge
meester van Assen de heer P. Ageter,
ontworpen resolutie, waarin de instel
ling van een commissie voor goede dien
sten wordt bepleit. Deze commissie die
drie personen, onder wie een noordeling,
moet omvatten, krijgt tot taak een rap
port over de wenselijkheid van de
lelverplaatsing naar Hoevelaken san
te stellen ten behoeve van de raad
commissarissen. Begin volgend jaar
moet dan een buitengewone aandeelhou
dersvergadering worden bijeengeroepen
om de situatie opnieuw te beoordelen.
Nachtmerries
„Prachtig dat ik in mijn leven zoveel
aan dramatische studie deed", onder
vond Theo Schiks, die als nachtmerrie
voor een souffleur ziet: met een ver
keerde tekst in het souffleurshok zit
ten of een voorstelling vergeten. In
werkelijkheid beleefde hij beide zaken
één keer „Al onze stukken heb ik tot
op de bodem uitgerafeld, steeds naar
liet „waarom" zoekende. Soms vind ik
één enkel woordje in een eerste bedrijf
dat uiterst spitsvondig een draad spint
naar het slot. Omdat ik met alle woor
den van de tekst bezig ben. weet ik of
een bepaald woordje kan vervallen of
d8t een verspreking beslist verbeterd
moet worden"
Naarmate de tekst steeds beter wordt
gekend (bij de première zijn er nog
tientallen zwakke plekjes) gaat Theo
zijn opgegeven zinnetjes en woorden
afremmen. Elke hapering en elke aar
zeling tekent hij vanaf de eerste repe
tities in zijn tekstboek aan: hij weet
precies welke acteur voldoende heeft
aan een steekwoord en wie liever een
zinnetje krijgt. Door die aantekeningen
is onze gastheer op die plekjes bijzon
der attent: ervaring leerde hem dat
zo n zwak moment zich op de première
of vele maanden daarna plotseling kan
herhalen. Omdat hij alle klanknu
ances uit het stuk kent. de reacties
van hel publiek inbegrepen, weet hij
wanneer hij soms zelfs keihard kan in
springen. Dank zij de goede akoestiek
in de meeste schouwburgen is hij ech
ter nimmer zoals hij af en toe iaat
controleren in de zaal te horen.
Met de regisseur wordt overlegd na j
welke voorstelling voor elk stuk an- I
ders hij gemist kan worden. Vooral j
als een stuk enkele weken niet op hef j
programma stond, neemt hij bij een j
eerste keer daarna weer zijn souf-
fleursrol waar. Al is dat bij de hon
derdste voorstelling.
Ambulant
Als ambulant toneelspeler op jeug
dige leeftijd reeds regisseur bij een
amateurgezelschap ep tekstschrijver-1
leider van een cabaretgroep speel
de Theo Schiks menige grote rol bij
het reizende gezelschap van Lou Steen
bergen. Er viel echter niets met am
bulant toneel te verdienen en Schiks
nam het besluit desnoods dan maar
op kantoor te gaan zitten. Via een ge
sprek van de door die plannen kenne
lijk geschrokken Lou met diens broer
Paul Steenbergen belandde Schiks als
souffleur bij de Haagse Comedie. „Men
kon er mij geen baan aanbieden als
acteur; dat had ik ook niet verwacht
en ik voelde me daar trouwens niet
rijp voor", vertelt onze in het kerkdorp
Puiflijk (gem. Druten) geboren gast
heer, die na elke vakantie in zijn land
van Maas en Waal zijn spreektechniek-
studie extra-ernstig moet aanvatten
om 't oer-Oostbrabantse dialect kwijt
te raken. „Ik had wel in mijn achter
hoofd om binnen 5 jaar 'n groot actuer
te zijn. Ik voelde dat hier heel veel van
me werd verwacht. Ik was amper een
kwartier bezig of Steenbergen stuurde
één van de jongens naar me toe: bij
de minste stiltes gaf ik namelijk enke
le sterk-fluisterende woorden t_>n beste,
en naar ik later hoorde gaf ik niets
op plekkpn waar het nodig was.
Nieuw leven
Er ging een heel nieuw leven voor
Theo Schiks open. Hij leerde het toneel
tot op het been kennen, trachtte veel
van de prominente kunstenaars-met-
stemmen-als-klokken over te nemen
In plaats echter van „Paul Steenber
gen eens even van het toneel te spe
len" bleek het souffleren verstillend te
Zijn confrontatie met het grote toneel,
gezien vanuit zijn gezichtshoek, legde
hem een soort klem op! Schiks van
nature een individualist voelde zich
gelukkig met zijn afgebakende taak en
hoopte erop in zijn vrije tijd nog als
schrijver te kunnen doorwerken. Juist
echter als hij middenin een plot van
een nieuwe werkstuk zat, kwamen dr
data binnen van diverse repetities
Dan was er geen gelegenheid voor
schrijven en na enkele weken bleek al
le inspiratie weggeëbd. Soms kwam hij
ook ongemerkt onder invloed van an
dere schrijvers te staan. Wat obstinaat
nam hij tot twee keer toe ontslag,
maar kwam even zovele keren graag
bij de Haagse Comedie terug. In zijn
(geslaagde) gedichtenbundel lezen we
daarover:
Ik wil verdrinken in
de riuier van je dromen
en als een omgekeerde
kano drijven op de
blijdschap van je hand.
Hoewel het voor vele acteurs onbegrij
pelijk is dat iemand zich aan het ,,on-
dankbare" souffleren kan wijden, heeft
j Theo leren aanvaarden en begrijpen
dat hij voor de volle honderd procent
I afetand moeet doen van vele Idealen.
Toch schreef hij 7 toneelstukken en
hoopt al is het dan maar met een
éénacter nog eens het grote theater
te bereiken.
In de Haagsce schouwburg is in de
loop der jaren aan veel van zijn wen
sen voldaan om het souffleurshok tot
een geriefelijke ruimte te maken: mak
kelijke stoel, brede lessenaar, goed
(te dempen) licht, zelfs een bakje voor
zijn koffiekopje. In verschillende ande
re theaters werd op zijn aandringen
het souffleurshok verbeterd!
Gymnastiek
„Twintig jaar terug werd een stuk
soms in 8 dagen ingestudeerd en de
meeste acteurs steunden bij de premi
ère dan ook volledig op de souffleur",
zegt Theo, die er altijd ter geruststel
ling van de spelers voor zorgt al is
dat soms met gymnastische toeren
't hele toneel te kunnen overzien. „Te
genwoordig wordt de tekst al 2 tot 3
weken vóór de première letterlijk ge
kend. Het gaat nu meer om de psy
chologische waarde van de aanwezig
heid van de souffleur. Zelfs de groot
ste acteurs zeggen (en wat spreekt
daaruit veel dankbaarheid!): als we
jouw gezicht maar zien, voelen we ons
al rustig. Ik herinner me nog de tijd
dat ik zeer bekwame acteurs woord
voor woord moest opgeven. Toen ken
de het toneel nog het brede gebaar,
brede klanken, een enorme kuch en de
geforceerde pauzes, waardoor het souf
fleren volkomen anders en makkelijker
was dan het nu is".
Sommetje
Hoe de huidige Schiks over zijn car
rière denkt? Wellicht staat in zijn ge
dichtenbundel het antwoord op deze
Ik heb geprobeerd
een sommetje te maken
van dromen en werkelijkheid.
maar op de een of andere manier
lukte het niet
ik kwam een drie tekort.
1.
50
1.
50
50
;en daarom zijn er zoveel porseleinen kopjes op
voetjes in de verrassend-voordelige,uitgebreide
kopjes-collectie van de Hema)
87 VESTIGINGEN
Fusieberaad
in Belgische
staalindustrie
BRUSSEL (ANP) Het Belgische
taaiconcern Cockerill-Ougrée-Providence
heeft woensdag bekendgemaakt, dat be
sprekingen gaande zijn met de eveneens
Belgische onderneming Esperance-Long-
De verklaring is uitgegeven n.a.v. pers
berichten volgens welke fusiebesprekin
gen reeds in een vergevorderd stadium
zouden zijn en de vakbondsorganisaties
reeds waren geraadpleegd.
De officiële verklaring spreekt var:
zoeken naar „toenaderingsformules", doch
ontkent dat er reeds concrete plannen
zijn uitgewerkt.
Cockerill-Ougrée-Providence is
plan het overleg in rustige en duidelijke
sfeer actief voort te zetten, aldus het
communiqué, en zij is zich bewust van
haar verplichtingen t.a.v. de organen dei-
vennootschappen, de Belgische en Euro
pese autoriteiten, en van de belangen
van personeel en aandeelhouders.
die méér wil zijn dan alleen maar
typiste.
WtJ denken aan iemand,
die minimaal 17 jaar is.
die in het bezit is van een type-diploma.
die zo mogelijk al enige ervaring heeft opgedaan met
mechanische administratie en een doorschrijfsysteem.
die zelfstandigheid bij het werk op prijs stelt.
die met veel genoegen ook eens de taak van telefoniste
of receptioniste waarneemt.
die graag, zowel telefonisch, als persoonlijk, op een
prettige wijze cliënten- benadert en te woord staat (een
belangrijk deel van haar taak!).
die graag de zekerheden van een groot bedrijf geniet
(Kamsteeg heeft 10 vestigingen!), maar voorkeur heeft
voor het werk in een meer persoonlijke omgeving, waar
zij haar collega's tenminste kent.
die op zeer korte termijn bij ons wil starten.
V. D. VALK BOUMANWEG 2 LEIDERDORP
(Van o
e correspondent)
ENSCHEDE Wanneer de vliegba
sis Twente opgenomen kan worden it
een sluitend net van de West-Europese
luchtvaart is rond 1980 op Twente een
transport van 100.000 tot 200.000 passa
giers mogelijk, benevens tien tot twintig
duizend ton vracht per jaar.
Op topdagen zou dat een luchtvaart-
drukte geven van 230 vliegbewegingen
en circa 130 starts en landingen. Hier
bij is de militaire luchtvaartactiviteit
begrepen. Dit is de conclusie van d<
Kon. Ned. Heidemij., die op verzoek var
de commissie Economische aangelegen
heden Stedeband, een onderzoek heeft in
gesteld naar de mogelijkheden van d<
burgerluchtvaart op Twente.
MINISTERS
Werkgelegenh«
gebaat bij
overname WF
DEN HAAG (ANP) De voor]
men overname van Wilton-Fijen
Bronswerk door Rijn-Schelde e
VMF opent betere vooruitzichten
het voortbestaan en de ontwikli
van de daarbij betrokken produk
drijven dan het geval zou
een dergelijke stap.
Dit hebben de ministers van
mische Zaken, mr. L. de Block, er
Sociale Zaken en Volksgezondheii
Roolvink, verklaard in antwoord op
gen van het Tweede-Kamerlid mr.
A. M. van Lier (PvdA). De positie
Rijn-Schelde en VMF wordt doo
concentratie die aansluit op de
bevel ingen van de commissie N
landse scheepvaart naar mag
den verwacht verbeterd. Het is
nog te vroeg om te beoordelen of
nen de totale werkgelegenheid
plaatsing van personeel, of afvlo
in sommige sectoren naast uitbre
in andere, noodzakelijk zullen zijn
ministers wijzen erop dat de ond
mingen hebben verklaard, dat de 1
werkgelegenheid zal worden geh
haafd, en dat zij hebben toegezegd
„sociale blauwbruk" te zullen opsti
die met vertegenwoordigers
vakbonden zal worden besproken.
De minister van Economische Zt
mr. L. de Block, ziet geen direct
band tussen de rentesubsideis, die
Schelde zijn verstrekt en de hoogti
het bod op Wilton-Fijenoord-Bx-ons
Hij zegt dit in antwoord op vragei
het Tweede-Kamerlid drs. J. v;
Doel (PvdA), die had gevraagd
rentesubsidies het Rijn-Schelde mu,
hebben gemaakt de Verenigde M
ne Fabrieken te overbieden, en o
dergelijke besteding van overheii
den in overeenstemming
doel waarvoor zij zijn verstij
Vóór d
zijn al
Ze belt
heeft i
dat het
lijkerw
paters,
had ik
geschr
de cat
zamerl
mekaa
aansto
zelf. 1
begrij
stuur
AMSTERDAM (ANP) De Mobil
raffinaderij in het Amsterdamse W<
lijk Havengebied, zal dinsdag aansti
de officieel door prins Bcrnhard woi
geopend. Inmiddels is het bedrijf ei
le weken al volop In werking waan.
men dus nu al kan zeggen dat Ami
dam dc basisindustrie heeft, die de
talysator moet zijn om het haven in:
trieterrein ten westen van de stad I
het Noordzeekanaal tot bloei te bren
De Amerikaanse directeur, de hee
C. Brightman, meent, dat een
dere uitbreiding van de industr
activiteit in het gebied ten noorden
Halfweg geen economische invloed
de zelfstandige opererende raffinad
zal hebben, maar natuurlijk wel nu
zou zijn in verband met de noodzakel
gemeenschappelijke voorzieningen,
vertelde verder en hielp daarmee
misverstand uit de wereld dat li!
te weinig zwavel produceert om de
plande koolwaterstoffabriek van P
in de onmiddellijke nabijheid te foura
ren. De samenhang tussen Mobil en
nieuwe vestiging in het Amsterda.
havengebied is dus maar zeer betrek
lijk.
De nieuwe raffinaderij fel on
den en bestreden, maar tenslotte
als noodzakelijk aanvaard vergde
het opslagpark bij de Europoort in
terdam, van waaruit via een piJK
ding de olie Amsterdam bereikt, een
vestering van 235 miljoen gulden, in
sief de voorzieningen om deze raffina
rij „schoon" te doen zijn. „Dit „schc
betekent dat er geen stank zal wo
verspreid, al is het natuurlijk altijd
gelijk ondanks de uitgekiende v«
heidsmaatregelen dat er een ongé
je gebeurt en de omgeving dan de
loopt vieze lucht in te ademen.
Troepen bezette
universiteit
Mexico-City
MEXICO-CITY (AFP) Mexicai
troepen hebben gisteravond de vrije
versiteit van Mexlco-City bezet,
meer dan zes weken nagenoeg in h'
den is geweest van studenten, die in
king zijn om hun eisen kracht bij te
ten.
De militaire bezetting geschiei
stap voor stap. Eerst werd de inga
geblokkeerd door vijfentwintig vrad
wagens met militairen en vervol
zetten ongeveer drieduizend zwaar
wapende militairen en politie delen
de universiteit af en bezetten die.
aanwezige studenten, wier aantal
niet bekend is, zijn vermoedelijk wefl