u
R.K. VAKSCHOOL VOOR
MEISJES
LEEFT NU NAAR NIEUWBOUW TOE
Herinneringen van een oud-leerlinge
EEN
GOUDEN
FEEST
AAN
HET
GALGE
WATER
MEISJES VA KSCHOOL
STARTTE IN EEN
ONGEZELLIG LOKAAL
ZATERDAG 7 SEPTEMBER 1968
'Peo
„Naar zo'n school ga je, als je nergens
meer voor deugtDeze kreet, geboren
uit een soort hautaine zelfoverschatting,
werd in het verleden vaak gehoord. Elk
meent ook nu nog vaak zijn uil een valk
te zijn en een valk stuur je nu eenmaal
niet naar een kookschool. In onze dagen
is het gezonde verstand wel een eind-
weegs gevorderd, maar nog steeds wordt
vaak te hoog gegrepen. Veel ouders
zien hun kind - ongeacht diens geeste
lijke capaciteiten en gaven - voor hun
geestesoog gloriëren op het nieuwbak
ken atheneum of zich vermeien in de
klassieke verworvenheden aan het gym
nasium. Gebrek aan werkelijkheidszin
I heeft veel teleurstellingen veroorzaakt.
De grootste slachtoffers van eën derge
lijke mentale instelling zijn echter de kin-
De nieuwe school gaat onderdak
bieden aan het middelbaar en hoger
beroepsonderwijs. Het lager be
roepsonderwijs blijft gevestigd in
het oude gebouw aan het Galgewa
ter, dat officieel op Driekoningen
1932 in gebruik werd gesteel; „heel
gunstig gelegen voor de „kleintjes",
vindt mevrouw Noordman, „want
de 9chool hier is gemakkelijker be
reikbaar voor de streekleerlingen
die met de bus komen." Als het
eenmaal zo ver is, zal dat wel wat
„lucht" geven op het Galgewater,
waar nauwelijks verkeer mogelijk is
en de fietsen zich bijna tegen de
schoolgevel opstapelen."
Zevenhonderd
leerlingen
„We zitten dik tegen de 700 leer
lingen aan. Dit gebouw is feitelijk
berekend op 350." Mevrouw Noord
man maakt een machteloos gebaar.
„We zijn allang blij, dait we er 140
kwijt kunnen in de zeven lokalen,
die dit jaar voor het eerst in de
oude Ulo-school aan de Haarlem
merstraat voor ons zijn vrijgeko-
De R.K. Vakschool voor Meisjes
blijft ook de naam voor de nieuwe
school. „Het is een heel goeie
naam, die niet veranderd hoeft te
worden." zegt de directrice met
voldoening, „maar toch trek ik
liever niet meer publiek aan, want
ik weet werkelijk niet waar ik
ze laten moet." Iedereen weet de
school te vinden. Er zijn onge
veer 100 niet-katholieke leerlin
gen, omdat hun ouders te kennen
gaven, dat ze wisten wat ze aan
deze school hadden.
Godsdienst en
„zorgvakken"
Veelal volgen deze meisjes ook
het godsdienstonderwijs, dat op een
moderne en aansprekelijke manier
gekoppeld is aan kleding - woning -
voeding, de „zorgvakken," waar hier
alles om draait. Pater W.J. Bootsma,
deren zelf, die in deze jaren een zware
psychologische tik kunnen krijgen.
Vijftig jaar lang heeft de „Spinazie-
academie" aan het Galgewater bewezen,
dat de ouders van de duizenden meisjes,
die hier een hechte basis voor hun toe
komst legden, niet beter hadden kunnen
beslissen. De R.K. Vakschool voor Meis
jes te Leiden heetf niet alleen een regio
nale, maar ook landelijke faam. Deze
gonzende bijenkorf leverde in een halve
eeuw vrouwen af, die nu overal hun spo
ren verdienen; ontelbaren als 18 karaats
huisvrouwen, vele anderen als doorgeef
sters van hun kennis als huishoudkun
dige leraressen. Deze school werd een
bron voor dankbaarheid en levens
vreugde.
wordt met het jolijt gewacht tot
half okober.
De 34 klassen (20 meisjes per
klas) met alles wait daar voor komt
kijken, worden gerund door een
driemanschap met mevrouw Noord
man-van Mechelen aan het hoofd,
gesecundeerd door de algemeen ad
junct-directeur de heer J. Lavèn en
de staf-docenet mej. M. A. Busé.
Aan de school, die geen uur on
benut blijft, (in de avonduren ze
telt er de Mater Amabilisschool en
worden cursussen gegeven) zijn 55
docenten verbonden. Het huishou
delijk en administratief personeel
telt 10 leden.
Internaat
De school bevat ook een inter
naat, speciaal voor meisjes van
de vormingsklas en de leraressen-
opleiding (ca. 20 leerlingen uit 't
hele land), die in het patriciërs
huis Noordeinde 50 wonen, waar
de school het levenslicht aan
schouwde. „Dat huis hangt zo'n
beetje van monumentenzorg aan
elkaar. Je mag er niets mee
doen," vertelt mevrouw Noord-
man. Aan de Haagweg zal ook een
nieuw internaat komen. „We moe
ten alleen een ander woord voor
internaat verzinnen, iets minder
kostschol erigs.
De R.K. Vakschool voor Meisjes
staat onder de zorgen van de Zita-
vereniging. Waarnemend-voorzitter
van het bestuur is pater P. Mikx
ofm, penningmeester drs. Q. A. F.
M. Hueber, de heer A. G. T. Laag
land is secretaris. Lid zijn verder
mevrouw A. G. M. van Woerden-
Walenkamp. de heer O. Th. J. Bik
en de heer J. Lijten als gedelegeer
de van de gemeente Leiden.
MEVROUW Th. C. NOORDMAN-
VAN MECHELEN: tien van de vyf-
tig jaar aan het roer
de franciscaanse godsdienstleraar,
die in het onderwijs te Amsterdam
ervaringen opdeed, is enthousiast
over de Leidse methode: „met deze
meisjes hier kun je iets bereiken,
omdat hier wordt uitgegaan van de
belangstellingssfeer van de kinde-
„We zijn nu in onze bruidsdagen,"
lachte mevrouw Noordman, die mét
de school jubileert omdat zij tien
jaar in functie is. Maandag begon
het feest eigenlijk al, maar omdat
je met zoveel nieuwe leerlingen de
eerste de beste week niet meteen
de bloemtjcs kunt buiten zetten
Feestviering
De jubileumviering wordt offi
cieel ingezet op woensdag 16 ok
tober met een interne receptie,
gevolgd door een openbare ont
vangst van 4 tot 5 uur 's middags.
Des avonds is er voor de oudere
leerlingen een groot bal in de
Stadsgehoorzaal. Donderdag 16
oktober wordt in de Hartebrug-
kerk een Eucharistieviering uit
dankbaarheid gehouden, waarna
de jorvgsten hun actie gaan voe
ren op de lagere scholen, van
waar zij gekomen zijn. Zij bieden
hier hun feestgaven aan in de
vorm van een zelf vervaardigd
wandkleedje om in die school op
te hangen en als kinderen van
hun tijd love-in bloemen.
De ouderen gaan op die dag iets
doen voor de eenzamen en bejaar
den. De plannen hiervoor moeten
nog worden uitgewerkt. De leerlin
gen van de eerste drie leerjaren
kunnen 's middags in de Schouw
burg genieten van een voorstelling
door het Marionettentheater Brug
man. Vrijdag 18 oktober tenslotte
is de grote reünie voor de oud-
leerlingen van de leraressenoplei-
ding.
Een keukenlokaal, dat een andere
sfeer ademt dan vijftig Jaar gele
den. Hier zijn meisjes aan 't werk
die dit jaar hun leraressenoplci-
ding voltooiden.
De setel van de goude school aan
het Galgewater in een zeldzaam
rustige entourage.
Onmisbaar
instituut
met een
L uitstekende
reputatie l
Met deze veertien jonge vrouwen, leerlingen en leiwreascn, begon het eerste cursusjaar van de R.K. Vaki
Jee In 1918. De meisjes van toen waren staande van links van naar rechts: mej. Kohschulte. mej. d.
soeur Yvonne (\V. Indlë), mej. Ten Hage (lerares), soeur An (Heydeman), mej. Stoutenheek (lerares)
rechts bovenaan de drie dames Duynstee, De Graaf en Perquin; zittend rechts mej. Meyknecht (wijlen mev
beneden v.l.n.r.: de dames v. d. Kamp, Bots en Engels (thans mevrouw. Vreeburg, die de herinnering!
hooi voor Mels-
Wolk (lerares),
mej. IJesker.
r. Hrhlatmann);
neerschreef
Eerste lekeschool
op dit gebied
VUftlg Jaar geleden zag het er op
het Galgewater, waar nu het grote
gebouw van de R.K. Vakschool staat,
geheel anders uit. Naast de Ned.
Bank stonden een paar eenvoudige
woningen. In een ervan huisde de
Margaretha van Cortonastlchtlng,
waar de vroedvrouw mej. Rykenberg,
de leiding had, dan kreeg men een
lango, hoge, bouwvallige muur, op
het eind daarvan een poort en daar
naast een theekoepel behorende bU
het Patriciërshuis, Noordeinde 00.
By de theekoepel had Liefdewerk
oud papier haar opsla^laats.
Als oud-leerllngè herinner Ik me
dat zo goed, omdat we gebruik moes
ten maken van deze poort. We kwa
men dan door een grote, verwaarloos-
ae tuin aan de achterkant de School
binnen, die bestond uit enkele loka
len ln dat grote huls. Er waren goed
Ingerichte, maar kleine lokalen voor
huishoudkunde, wassen en strijken,
handwerken en een nieuwe ruime
keuken met provisiekamers en nog
een primitieve keuken ln de tuin.
De theorie werd soms gegeven op
kleine, onverwarmde kamers. Verder
was er een kamer voor de directri
ce, een huiskamer voor de lerares
sen en wat later ook voor de interne
leerlingen. Boven in het huis waren
er kamertjes, die bewoond werden
door winkeldames, deze kamers wer
den door de eerste huishoudkundigen
onderhouden en waren dus als zoda
nig, leermiddel.
Het was een heel Ingewikkelde toe
stand, want ln de avonduren kwamen
de dienstboden, die hun vrye avond
hadden, daar ook hun gezelligheid
zoeken in een lokaal, dat overdag
voor andere doeleinden gebruikt
Al deze onderafdelingen ressorteer
den onder „het bestuur van de Zlta-
verenlglng tot bescherming van meis
jes". Dit was de officiële naam.
Dit bestuur bestaande uit enige
rooniitstrevende dames met als ad
viseur pater Bouten ofm., een flin
ke jonge Franciscaan, meende in die
tijd te moeten komen tot de oprich
ting van een R.K. Huishoudschool.
Maar hoe, en wat, en wiet
EERSTE SCHREDEN
Pater Boute ra maakte in die da
gen kennis met een jonge energieke
vrouw, die wel haar medewerking
wilde verlenen. Ze moest daarvoor
(ze zou nl. de directie op zich nemen)
eerst 'n opleiding volgen van 4 jaar
aan een opleidingsschool voor lera-
Dlt was een grote stap. Gelukkig
heeft ze de moed kunnen opbrengen
en werd ze de eerste directrice en
medeoprichtster. Mevr. M. C. v. Oer-
le-NIpper. De bedoeling was, om
naast de gewone cursussen in ko
ken en handwerken, ook leraressen
op te leiden. Zo stonden op een zon
nige septembermorgen in 1918, 8
meisjes en 2 religieuzen ln een onge
zellig lokaal, als eerste huishoudkun
dige leerlingen van de School. Deze
cursus vormde het begin van de op
leiding en duurde in die tyd 2 jaar.
waarna nog een 2-jarige cursus volg
de voor lerares. Dit alles ia heden
ten dage anders.
In die t(jd was er voor jonge meis
jes niet veel kans. om Iets zelfstan
digs te bereiken in de maatschappij.
Onderwijzeres worden was al heel
wat, verder kantoor of winkel, In de
hulshouding bij anderen, of wat ook
vaak gebeurde, thuis helpen en wat
rondhangen. Er waren al wel acade
misch gevormde vrouwen, maar dat
waren toch nog uitzonderingen.
No durft men tegen een oude dame
achter het stuur te zeggen. „Ga sok
ken stoppen Opoe", maar In die tyd
•ei men dat In volle ernst tegen Jon
ge vrouwen die zich een weg pro
beerden te banen ln de maatschap
pij. Er was een groot gebrek aan al
lerlei opleidingen, en het Nijverheids
onderwijs voor meisjes kwam dit me
de verhelpen.
Zoals het vaak btj nieuwe experi
menten gaat ging de oprichting met
enige moeilijkheden gepaard. De di
rectrice ging persoonlijk op bezoek
bU ouders, wier dochter was Inge
schreven voor een cursus fyne keu
ken, om te vragen, of het meisje
geen huishoudkundige mocht worden,
omdat de subsidie nog afhing van één
leerlinge. Dit werd goedgevonden.
STRIJDVRAAG
De grootste strydvraag was ech
ter al of niet de leiding geven in het
Internaat aan religieuzen. De direc
trice verzette zich met hand en tand,
onidat er van dit soort scholen al ge
noeg waren. Deze scholen leidden al
len op voor het diploma van de Kath.
Schoolraad en dit diploma gaf nogal
eens moeiiykheden by sollicitaties op
neutrale scholen. Deze hadden nl.
een eigen bevoegdheid, het „Diploma
van de Bond" genaamd.
De Vakschool voor meisjes te Lei
den was de eerste Kath. School met
internaat, die opleidde voor dit diplo
ma en geheel geleid werd door leken.
Dit alles was voornameiyk het
werk van de directrice, mevr. M. C.
van Oerle-Nlpper. Ze was een vrouw
met ruime blik en oecumenische In
slag, die haar tyd ver vooruit was.
Aan haar energieke leiding en grote
liefde voor de School, dankt deze haar
groei, ln de eerste moeilijke jaren.
Daarvoor zyn vele vrouwen in en
om Leiden én ver daar bulten, haar
grote dank verschuldigd.
PROMINENTE LERARESSEN
In de eerste jaren had de school
veel medewerking van prominente
leraressen der neutrale scholen, o.a.
van Martlne Wittop-Koning, die vele
ouderen zich nog wel zullen herin
neren door advertenties voor bepaal
de voedingsmiddelen en waarin haar
naam met grote letters prykte. Dit
vindt men heden ten dage gewoon,
maar ln die tyd was het nog iets
exceptioneels.
Inmiddels trad de wet op het Nij
verheids Onderwys in werking en
deden op het eerste Ryksexamen in
1922 in Den Haag enige leerlingen
met goed gevolg examen voor lerares.
Het Is daarna steeds crescendo ge
gaan, een nieuwe school werd be
trokken en vele meisjes kwamen naar
Lelden om daar haar opleiding te
ontvangen. Naast deze opleidingen
voor de verschillende akten en be
voegdheden, gaf de school een grote
stoot aan de vorming van goede huis
vrouwen, door het geven van cur
sussen op hulshoudeiyk gebied.
Het nationale Inkomen gaat voor 'n
groot gedeelte door de handen van
deze vrouwen. Ze te leren er op een
verantwoorde wyze mee om te gaan,
ls van groot belang voor de nationale
gezondheid en het huiseiyk geluk.
Zeer terecht hangt er In de eerst-
gebouwde keuken een tegeltableau
waarop staat: „De grootste sociale
vraag, ls de kwestie van de maag",
en wy. als jonge meisjes, voegden
daaraan toe. „De weg naar het hart
van de man gaat door z'n maag".
De spreuk op het tegeltableau gaat
nog alt yd op. zeer zeker ln onze da
gen, nu de wetenschap overtuigd Is
van de grote samenhang tussen een
goede lichamelijke en geesteiyke ge
zondheid. Koken en Voedingsleer biy-
ven van belang voor Iedere vrouw
met een gezin, alle verpakte en voor
bereide maaltijden ten spyt.
Moge de School onder de leiding
van haar tegenwoordige directrice,
mevr. Noordman-Van Mechelen en
haar staf, nog vele Jaren haar zegen-
ryke werk voortzetten. Hopeiyk ln een
nieuw gebouwde school, zodat niet
meer hy anderen lokalen moeten wor
den betrokken.
Half oktober viert de school op
grootse wyze haar 00-jarig bestaan.
opgeleide lerar
Dat het (eest i
zichten.
-eUnle
i Is
Een oud-leerltnge
i no de vaat ta d« dagen (en M lokaal)