Maandag Humphrey, straks Nixon?
Alexander Dubcek,
VOOR RUSSEN EEN VERLOREN ZOON
„Cum laude'
aan het
Kremlin,
daarna
eigen weg
Voor minstens elf miljoen
Tsjechen en Slowaken is
Alexander Dubcek (47) mo
menteel de meest populaire
man van het land. Dit is
gebleken bij een recent opinie
onderzoek. Een miljoen wilde
op dat moment niets van hem
weten, bijna twee miljoen had
nog geen mening over hem.
Die cijfers zullen door de
gebeurtenissen van de laatste
dagen nog in het voordeel van
Dubcek zijn veranderd. De
hervormer die eerst het Hrad-
cin, de Praagse burcht, be
stormde en vervolgens tegen
het Kremlin optrok, is thans
meer dan ooit de meest popu
laire man van zijn land. AI is
het de vraag of de Tsjechen
en Slowaken hem nog ooit als
hun leider kunnen begroeten.
In dat geval zal hij als marte
laar nog meer worden vereerd.
ZATERDAG 24 AUGUSTUS 1968
Deze Dubcek, deze profeet, die
in eigen land hogelijk - geëerd
wordt, is in de ogen van de Rus
sen echter niet meer dan een
verloren zoon, een „golden boy",
die het verkeerde pad is opge
gaan, een probleemkind waarmee
de bewoners van het Kremlin
geen raad meer wisten.
Het verleden van Dubcek is echter
heel wat problematischer dan de laat
ste maanden. Als trouwe apparatsjik
heeft hij jarenenlang het pad van de
ideologische deugd bewandeld. Welis
waar heeft hij altijd schone handen
gehouden, zelfs tijdens het hoogtij van
het stalinisme, maar zijn rol van
verzetsheld tegen de Russen dateerde
toch pas van de laatste tijd.
Made in USA
voorstéllen: hij is van proletarische
afkomst. Dat hij ook Slowaak is, be
rust op louter toeval. Wanneer zijn
communistische vader niet vanwege
zijn politieke houding als overigens
eerzaam emigrant uit Amerika uit
gewezen zou zijn in de zomer van
1921 zou de huidige partijleider in
november 1921 als kleine Amerikaan
ter wereld zijn gekomen. In Tsjecho-
Slowakye zegt men dan ook spottend
over hem: Made in USA.
De Dubceks hielden het niet in hun
geboorteland uit. In 1925 emigreerde
de gehele familie opnieuw, nu naar
de Sovjet-Unie. Alexander bezocht
daar de middelbare school in Frunze,
maar moest als zeventienjarige knaap
het gezin weer volgen naar Slowakije.
De Dubceks waren opnieuw uit
gewezen, nu door Stalin, die alle
buitenlanders, ook de communistische,
wantrouwde.
In zijn geboorteland kreeg Dubcek al
gauw de kans zijn eerste verzetsrol te
spelen tegen de Duitse bezetters.
Hij was inmiddels een volwaardig
monteur geworden.
Tijdens de partizanenstrijd tegen de
Duitsers werd Dubcek tweemaal ge
wond, beide keren aan het rechterbeen.
Zijn broer Julius sneuvelde.
De latere partijleider was inmiddels
lid geworden van de nog illegale com
munistische party. Na de oorlog ging
hij weer als monteur werken, maar
zijn partijactiviteiten brachten hem al
gauw hogerop: partysecretaris van de
regionale afdeling en tenslotte afge
vaardigde in het Slowaakse parlement.
Doktersgraad
In 1953 besloot Dubcek hij was toen
al 32 jaar een oude wens te reali
seren. De oorlog had hem verhinderd
te gaan studeren. Nu begon hy een
schriftelijke cursus in de rechtenstudie.
De party had echter andere plannen
met hem. Hy werd naar de hoogste
partyschool in Moskou gestuurd, die
hy drie jaar later als doctor in de
politieke wetenschappen verliet. Hij
had zyn examens cum laude gehaald.
Pas na zijn terugkeer uit Moskou
werd het de Russen duidelijk, dat zy
„een adider aan hun borst gevoed"
hadden. Dubcek klom weliswaar steeds
hoger in de partijhiërarchie, maar van
volgzaamheid aan het Kremlin was
geen sprake meer.
AjIs eerste-secretaris van de Slowaakse
communistische partij begon hy een
gematigde koers te varen. Terwyi in
de Tsjechische party door Novotny
nog voortdurend zuiveringen werden
gehouden, schaarde Dubcek zich steeds
meer aan de zyde van de „oppositie".
Hy dekte de schrijvers en intellec
tuelen die het met de party of de
regering aan de stok kregen en in
1960 gaf luj openlijk zijn steun aan
degenen die op economische hervor
ming aandrongen.
Lang voordat hij aan het begin van
dit jaar de leiding van de hele party
in Tsjecho-Slowakije overnam, waren
zyn Sovjet-Russische mentors al diep
in hem teleurgesteld.
Mijnheer Doorsnee
De Tsjechen en Slowaken hebben
waarschUnlUk nog nooit een volksheld
gehad die zoveel gelijkenis vertoont
met wat men in Nederland „mijnheer
Doorsnee" zou kunnen noemen.
De 1.76 [meter metende Alexandeir
Dubcek is een weinig opvallende ver
schijning. Hy draagt meestal een grijs
confectiepak, een wit overhemd en, het
toppunt van „burgerlijke smaak",
stropdassen met rode en witte strepen.
Zijn vrouw Anna en zyn drie zoons,
Pavel (20), student in de medicynen,
en Petir (17) en Michal (15) wonen
nog steeds in de driekamerflat dn
Bratislava. Dubcek zelf bewoonde al
sinds enkele maanden twee kamers
in hotel Praha in de Tsjechische hoofd
stad. Binnenkort zou hy een nette
woning in Praag krygen, zodat het
hele gezin weer samen kan wonen.
Alexander Dubcek was ook een yverig
supporter van de ysfaockeyclub Slovan
Bratislava, güng zo nu en dan wel eens
naar een voetbalwedistryd kyken en
zwemt graag.
Toen een reporter van het Westdultse
geïllustreerde weekblad Der Stern met
hem wilde spreken, liet Dubcek hem
door een van zyn medewerkers zeg-
De Russische premier Kosygin, een van de op matiging aandringende Russische leiders, heeft niet kunnen voorkomen dat de besprekingen in Cierna en
Bratislava tenslotte slechts tot een militaire interventie hebben geleid. Hier is Kosigin (links) in gesprek met twee van de voornaamste Russische tegenspelers:
premier Cernik (midden) en partiyieider Dubcek (rechts).
Maandag, nog geen week na de invasie
in Tsjecho-Slowakije, begint in Chica
go de Amerikaanse Democratische Par
tij aan zyn Conventie. Politici en com
mentators z|jn het ér vrijwel unaniem
over eens, dat door de gebeurtenissen
in Praag de Laatste resten van barrica
des door vice-president Hubert Hum
phrey zijnw eggevaagd. Humphrey
zegt nu iedereen zal voor de Demo
cratische Partij een presidenskandldaat
worden, die het moet opnemen tegen
Richard Nixon.
Humphrey was al vrij zeker van zijn
zaak. Volgens Newsweek, dat deze
week voor het laatst de neuzen van
de gedelegeerden heeft geteld, kan
Humphrey rekenen op de stemmen
van 1246 gedelegeerden. Hij heeft er
1312 nodig. McCarthy is nog altijd
volgens Newsweek tweede met ech
ter maar 477 stemmen. De derde deel
nemer in de race, senator George
McGovem van Zuid-Dakota, verenigt
volgens de telling 34 stemmen op zijn
naam. 455 gedelegeerden hebben nog
niet beslist. En daaronder bevinden
zich de zeer grote delegaties van Ca-
lifornië en Illinois, met respectievelijk
170 en 106 onbesliste stemmen. Lester
Maddox, de racistische reactionair uit
Georgia, is te kort in de race om nog
in de Newsweektelling te worden opge
nomen, maai- wat belangrijker is: de ge
beurtenissen in Tsjecho-Slowakije wa-
waren op deze telling evenmin van in
vloed. Dat zullen ze echter wel zijn
op de uitslag van de conventie en
naar men vreest wellicht ook op de
uitslag van de presidentsverkiezingen
in november. Het ziet ernaar uit, dat
de Sovjettanks in Praag vice-presi
dent Humphrey de nominatie van zijn
partij definitief in de schoot werpen.
Zeker, Humphrey was reeds gedood
verfd als de winnaar van de conventie.
Maar er bestond tenslotte nog heel
wat onzekerheid over het antwoord op
de vraag of hy in de eerste ronde vol
doende stemmen zou halen. Haalt men
in de eerste ronde niet voldoende stem
men, dan kan er nog van alles ge
beuren. McCarthy beschikt over een
indrukwekkende lijst politieke over
winningen in de voorverkiezingen en
in de opinieonderzoeken. En
dan is er nog senator McGovem die,
al komt hij „slechts" uit het republi
keinse Zuid-Dakota, beschikt over iets
van het Kennedy-aureool, en wat nog
belangryker i6: over een aantal knap
pe politieke strategen uit het Kenne-
dykamp. Er was dus nog wel enige
reden voor sommigen mag men be
slist zeggen: hoop) dat er op de con
ventie nog van alles kon gebeuren.
Niet alleen in het Rockefellerkamp in
Miami Beach, hoopte men op een won
der, zoals in 1940 de Republikein Will-
kie ontketende, toen hij uit het niets
komend, prominente Republikeinen de
nominatie afpakte. Ook in de aanhang
van McCarthy speelde men met de ge
dachte, om iets dergelijks met kracht
na te streven, onder meer door mas
saal te gaan demonstreren in Chica
go tijdens de aanstaande conventie.
Duiven
Maar de Russen hebben ongewild
misschien nee gezegd tegen de dui-
van McCarthy en McGovern. De ar
gumenten waarmee de duiven naai
Chicago gaan, zijn weggevaagd. Zij
waren gebaseerd op de gedachte dat
Moskou „om" was, dat met Moskou
te praten viel. Om de goede verhou
dingen met Moskou nog beter en ster
ker te maken, pleitten zy voor conces
sies in Vietnam. Zij bekritiseerden
president Johnson en vice-president
Humphrey omdat zij te anti-commu
nistisch dachten en aldus te stug han
delden met betrekking tot Vietnam.
Dit soort argumenten, begin deze week
nog aanvaardbaar en aantrekkelijk
voor misschien wel miljoenen Ameri
kanen, zijn nu tegelijk met de prille
vrijheid der Tsjechen onder de tafel
geveegd. Het brede midden van de
Amerikaanse kiezersmassa en de tallo
ze weifelaars onder hen, zullen nu
weer gemakkelijker kunnen worden
overgehaald door degenen die zeggen
dat met de communisten niet te pra
ten valt en dat Amerika in het verre
Vietnam goed werk doet omdat het
daar een land dat net als Tsjecho-
Slowakije vrij wil zijn, behoedt
voor het communisme. Zo'n man is
Conventie
onder druk
van inval
Russen
Vice-president H. H. Humphrey.
bijvoorbeeld Richard Nixon, al zijn re
cente duifachtige verkiezingsleuzen ten
spijt. In veel mindere mate zijn John
son en Humphrey zulke mannen. Zon
der hen direct tot uitgesproken havi
ken te willen bombarderen, kan men
toch stellen, dat ze
voldoende hebben gewantrouwd om do
oorlog in Vietnam tot nu toe tegen
alle kritiek in gaande te houden,
met inbegrip van de bombardementen.
Intussen is er echter even bran
dend als het Vietnumprobleem nog
de rassenkwestie, beter omschreven
als de kwestie van gelijke burgerrech
ten, de armoede en de onrust in de
steden. Nu Vietnam op de democrati
sche conventie wellicht iets minder
het strijdpunt zal zijn dan voordat de
Russen Tsjecho-Slowakije binnenvielen,
treedt onmiddellijk de rassenkwestie
sterker op de voorgrond. Humphrey
heeft, hoewel zijn populariteit onder
de negers sterk gedaald schijnt te zijn,
een redelijk goede staat van dienst op
dit stuk. Beter in elk geval dan sena
tor McCarthy, die weliswaar een pro
gressieve figuur genoemd mag wor
gden, maar die zich in het verleden nooit
opvallend met de burgerrechten heeft
bezig gehouden en zijn verkiezings
campagne helemaal in het teken van
de vrede in Vietnam heeft gesteld. De
keuze van een kandldaat-vice-presi-
dent zal mogelijk helemaal in het te
ken staan van een combinatie van de
twee belangrijkste twistpunten in Ame
rika: Vietnam en de rassenkwestie.
Lippendienst
Nu de RepublLkeinse Party met de
keuze van Agnew zich vooral naar het
/.uiden heeft gewend, het meer libera
le noorden negerend, en nu bovendien
in het zuiden George Wallace opereert,
lijkt het voor de Democratische Par
tij nauwelijks nog van groot belang te
zijn lippendienst aan het zuiden te be-
wyzen. De traditionele Democratische
positie in het zuiden brokkelde toch al
af sinds enkele decennia. Het zuiden
heeft geen of nauwelijks enig gewicht
in de schaal gelegd bij de Verkiezingen
van democratische presidenten als
John F. Kennedy en Lyndon Johnson.
Daartegenover staat dat door de Re
publikeinse zuidelijke tactiek het noor
den nu het jachtterrein ia voor de De
mocraten.
Dit houdt voor Humphrey in zekere
zin de keuze nog open, temeer nog
daar hij misschien niet eens zo zwaar
meer hoeft te tillen aan de Vietnam-
kwestie, hoewel juist het jaar 1968
heeft bewezen, dat je in de politiek
niet ver vooruit kunt kijken, zeker niet
tot november. Om met de duiven-sja-
rel te spreken: een goede duif is nooit
weg. Waar Humphrey wel rekening
mee zal moeten houden is dat hij zich
door de keuze van zijn tweede man
wat duldeiyker distantieert van de
Johndonimage. Vrijwel alle politieke
commentatoren hebben hem gewaar
schuwd dat, als hy zich te zeer met
de JohnsonpoLitiek biyft identificeren
en dat is tot op zekere hoogte het
geval en daardoor de verkiezingen
ln november maakt tot een soort na
tionale beoordeling van de Johnsonpo-
litiek, dat hij het in dit geval zeer
moeilijk za hebben tegen Richard Ni
xon. De problemen waarin Amerika on
der Johnson is komen te verkeren,
frusteren ook de man in de straat der
mate, dat hij zal kiezen voor verande
ringen. Of dat nu republikeins, demo
cratisch, liberaal of conservatief zal
zijn. Nog altijd staat Edward Kenne
dy hoog genoteerd en hij staat boven
aan op ieders verlanglijst, ondanks het
feit, dat hij resoluut en naar het heet
definitief heeft geweigerd. Een andere
kandiaat voor het vlce-presldent-
schap, George McGovern die eerder
verklaarde dat hij eventueel vice-pre
sident zou zijn onder Humphrey, heeft
blijkens een bericht in de Herald Tri
bune van woensdag gezegd, er niet zo
zeker meer van te zijn of hij dat nog
steeds wil. Nog een naam die herin
nert aan de Kennedyclan, is Sargent
Shriver, /.wager van de vermoorde
Kennedybroers en ambassadeur in Pa
rijs. Deze drie namen verschaffen
Humphrey's image misschien net ge
noeg afstand van het Johnsonbeeld om
een redelijke kans te maken ln novem
ber. Andere namen die met betrek
king tot het vice-presidentschap wor
den genoemd zijn die van senator
Fred Harris (37) van Oklahoma, pro
gressief en medewerker aan het be
faamde Kernerrapport over de ras-
senonlusten; die van gouverneur Ri
chard Hughes (59) van New Jersey,
katholiek maar politiek wat kleurloos
en moeilijk te plaatsen, senator Ed
ward Muskie (54 van Maine, erkend
progressief, katholiek maar tamelijk
onbekend.
In mei. toen de onenigheid met de
Sovjet-Unie nog niet tot uitbarsting
was gekomen, konden de wederzijdse
gevoelens nog worden verborgen ach
ter een glimlach. Bfj de viering van
de 23ste verjaardag van de bevrijding
door de Russen van de Duitse over
heersing, ontvingen Dubcek en z(jn
echtgenote de bejaarde Russische
oorlogsheld maarschalk Konjev.
gen: „Waarom elgeniyk? Wy maken
politiek. Al het overige Is onbelang-
ryk". HIJ haat persoonsverheeriyktng
en wanneer hy al gefotografeerd moest
worden, dan het liefst in zwembroek
tussen een groep kinderen.
Dubcek praatte graag met de mensen
of Wever nog: hy luisterde graag. Na
de eerste ontmoeting met de Russen
ln Cierna had Tlsou, die pas na
middernacht eindigde, bleef hy tot de
vroege ochtend discussiëren met het
spoorwegpersoneel van het plaatsje.
Al zyn medewerkers zyn het er over
eens, dat ze in Dubcek een werkezel
hebben verloren. De afgelopen weken
en maanden heeft hy meestal niet
meer dan drie of vier uur slaap per
nacht gekregen. Enkele weken ge
leden bleek dan ook dat hy sinds
januari veertien kilo was afgevallen.
Zyn rood-blauw-geatreepte das dob
berde een beetje om zyn hals.
Volgens een verslaggever van Der
Stern was Dubcek het beat ln vorm
wanneer hy onvoorbereid moeat spre
ken: „Wanneer hy een geschreven
redevoering moet voorlezen, struikelt
hy over zijn eigen woorden en zyn bril
zakt dan van zijn neus".
De „vrye" redevoeringen van Dubcek
waren vaak boeiend. Men vergeleek
hem wel met John F. Kennedy, Mis
schien ls dat wat overdreven, maar het
is waar, dat Dubcek zelf een grote
bewondering voor Kennedy had. Een
van de veelgelezen boeken ln zyn
boekenkast ls dat van Theodora White
Kennedy.
vooral zyn toekomstvisie die
sterk aan Kennedy deed herinneren,
bijvoorbeeld toen hy enkele weken ge
leden ln een Interview zei: „De macht
van de arbeidsklasse moet langzamer
hand getransformeerd worden ln da
mocht van het hele volk".
Kremlinoloog;
Zijn jarenlange verbiyf in de Sovjet-
Unie had Dubcek tot een van de beste
KremlLnologen ter wereld gemaakt
De politieke psychologie en de
manoeuvreerkunat van de Sovjet
leiders waren voor hem geen ge
heimen.
Beter dan wie ook wist Dubcek wat
voor by bedoelingen de Russen koeste
ren, beter dan wie ook kende hy de
betekenis van hun zwijgen of praten.
Iiy wist ook hoe gevaarlijk zUn tegen
standers zUn, die hU overigens niet tot
zUn tegenstanders heeft verklaard. De
vUandschup komt van de kant van
Moskou. Maar Dubcek beeft begrepen
dat hy die vijandschap moest trotseren
omdat hy niet de leider van Tsjecho-
Slowakije kan zUn en tegelükertyd dc
eisen van de Tsjechen en Slowaken kan
Natuuriyk bleef Duibcck wél commu
nist. In geen van zyn redevoeringen
of uitlatingen kon men ook maar de
minste of geringste aanduiding vinden
van een neiging tot he^ „kapitalisme".
Waar hy zich tegen bleef verzetten, Is
het Imperialisme, Als jonge verzet
strijder ln dc bossen van Slowakye
voerde hy oorlog tegen het Duitse
imperialisme. Ala 47-JarLge party-
leider trok hy opnieuw fn strijde, deze
keer tegen het Sovjet-Russische Im
perialisme én tegen de dictatoriale
neigingen binnen zyn eigen Tlsjecho-
Slowaakse party. Dat was waarschyn-
ïyk ook wel de reden van zyn popu
lariteit. Alexander Dubcek was een
typische „mynheer Doorsnee" In
Tsjecho-Slowakye, een man die vóór
allea democraat was. boven aElus de
vryheld van zyn volk hoogacht en die
de Russen zó goed kende, dat hy be
sefte z'n Idealen, de Tsjecho-Slowaakse
idealen, met alle middelen tegen het
Kremlin te moeten verdedigen. De op
leiding die Dubcek gehad heeft, had
hem eigenlijk tot een trouw volgeling
van Moskou moeten maken. Het heeft
echter anders uitgepakt. Dubcek is het
symbool geworden van de Tsjecho-
Slowaak.se hoop op bevrijding, van de
hoop op een vrijere maatschappij en
van de hoop op een betere toekomst.
L. VAN VLIJMEN
