CAMILO TORRES
de priester die als guerrillero stierf
„Het geweld is rechtvaardig in
geval van evidente en
voortdurende tirannie, die in
erge mate een aanslag zou plegen
op de fundamentele rechten van
de menselijke persoon en op
gevaarlijke wijze zou schaden aan
het gemeenschappelijk welzijn
van het land".
(uit „Populorum Progressio")
■pgeven, kiest hij de allerlaatste uit
weg, de mogelijkheid die hij sinds lang
onder ogen ziet en nu na grondige
overweging en met beslistheid tegemoet
treedt: de actie vanuit de illegaliteit.
Hij zoekt de jungle op als guerrillero.
gesneuveld
BOGOTA, 3 februari 1929 Het
Colombiaanse binnenland. 15 februari
1966. Tussen deze twee data, tussen de
hoofdstad van Colombia en het actie
terrein van dc guerrillastrijders tegen
de gevestigde macht van dit land, ligt
het leven van een omstreden man, een
teken van tegenspraak voor ieder die
zyn naam ook maar hoorde noemen:
Camilo Torrès. Door enkelen werd hij
formeel veroordeeld, door velen wordt
hij betreurd en nagevolgd, ook buiten
het land waar hij geboren werd, stu
deerde, priester was en stierf als guer
rillero. Het is een naam om te ont
houden. Als op vergaderingen, studie
dagen en debatten het onderwerp wordt
aangesneden van het „Recht op revo
lutie", dat door de encycliek Populorum
Progressio onder bepaalde omstandig
heden wordt goedgekeurd, dan valt
onvermijdelijk het licht op de figuur,
van Torres, soms als voorbeeld, steeds
als verduidelijking van een moeilijke
gewetensvraag.
jeugdjaren
Bogota, 3 februari 1929.
De man, die de gelovige wereld zal
dwingen een standpunt in te nemen
tegenover de sociale wantoestanden van
zijn land, stqmt uit een rijke familie.
Gegoede burgers: zijn vader een be
roemd kinderarts, zijn moeder Isabel
Restrepo-Gaviria, afstammelinge van
de stichters van de Colombiaanse repu
bliek.
Spanje en België waren de landen
waar de kleine Camilo zijn eerste
opvoeding kreeg. Dan terug in zijn
geboorteland: collegestudie en inschrij
ving aan de universiteit; twee jaar
rechten. Nu reeds komt zijn veelzijdig
talent aan het licht in zijn journalis
tieke bijdragen voor het tijdschrift
,,La Razon". Camilo leidt het leven van
alle jongemannen van zijn leeftijd: gaat
erop uit, vermaakt zich, wordt verliefd
op een dochter van een vooraanstaand
lid van de conservatieve partij.
Dan raakt hij bevriend met een Franse
dominicaan. Die ontmoeting is bepalend
voor de richting die de actieve Torrès
zal uitgaan. Eerst aangetrokken door
het priesterschap in de gemeenschap
van de dominicanenorde, richt hij zich
hierna naar de seculiere clerus. Pries
terwijding in 1954. Torrès is 25 jaar.
Kardinaal Luque stuurt de talentvolle
jonge priester naar België. Camilo
Torrès verblijft vier jaar in het Latijns-
Amérikaanse college te Leuven en stu
deert er sociologie. In 1958 werkt hij
aan een thesis over het levenspeil te
Bogota, maakt een studiereis door heel
Europa en keert naar Colombia terug
na een kort oponthoud in de Verenigde
Staten.
Nu gevormd socioloog, priester die ver
scheidene talen spreekt en wetenschaps
mens met een vitale drang naar actie,
stelt Camilo Torrès zich ter beschik
king Van de Kerk in Colombia.
actie
De sociologie neemt hem aanvankelijk
in beslag: tegelijkertijd werd hij be
noemd tot studentenpastoor en profes
sor in deze wetenschap aan de univer
siteit te Bogota. Hij onderneemt een
reeks studies over de sociale ellende
in zijn land en over de middelen om
die te verhelpen. Hij publiceert de
resultaten van deze onderzoekingen.
Dan voltrekt zich een eerste logisch
gevolg van zijn sociale actie: het wordt
hem duidelijk dat hij bij zoveel ellende
waarvan hij oorzaken en gevolgen
bestudeerde niet aan theoretisch
onderzoek kan blijven doen. Btf een
universitair conflict kiest hU de zijde
van de studenten en wordt hü prompt
tot kapelaan benoemd in één van de
parochies van Bogota. Tevens wordt hij
deken van het Hoger Instituut van
Sociale Administratie. Twee benoemin
gen die duidelijk een terechtwijzing
inhouden.
de krottenwijken zijn de i
tuut voor Landelijke Hervorming en
Gemeentelijke Actie. Dat is dan zijn
onvermijdelijke sociale actie naast de
theorie van de cursussen die hij geeft
in landelijke sociologie.
Hij richt een modelhoeve op en sticht
coöperaties in een streek van de Llanos
te Yopal. Hij houdt een sociologisch
onderzoek over de situatie van de lan
delijke families die naar Bogota emi
greren. Zijn activiteit is niet meer te
stuiten: hij schrijft artikelen, gaat
lezingen houden, neemt contact op met
mensen uit verschillende milieus, maar
met éénzelfde ideaal: de sociale actie.
Vanaf dat ogenblik ligt zijn levensdoel
vast omlijnd: de kwaal die hij bestu
deerde de sociale wantoestanden in
Colombia wil hij zelf en metterdaad
bestrijden. Zijn schepen heeft hij hier
mee achter zich verbrand, de kringen
waaruit hij stamde, de heersende klasse
van het land, heeft hij de rug toege-
C o 1 o
ibia 1964.
één macht
voor dc massa haalt hij een document
uit zijn zak en begint het voor te lezen.
Terwijl de zaal ademloos toehoort,
voltrekt zich het belangrijkste ogenblik
van zijn leven, het Is tevens een keer
punt, beter nog, een punt waarna geen
terugkeer meer mogelijk is.
Maart 1965.
Het document omvat inderdaad het
geheel van alle hervormingen die de
Colombiaanse maatschappij moeten her
vormen tot een samenleving die ook
werkelijke levenskansen biedt voor de voeren van
gehele bevolking. dwingen.
De wortel van de sociale kwaal zit
diep, de hervormingsplannen kunnen {JUC'rllla
niet anders dan diepgaand zijn. Land
bouwhervormingen, nationalisering van
de grote industrieën, hervorming van
de stedelijke organisatie, de verplichte
schoolopleiding.
van hun kant, die er niet toe komen
hun vertrouwen te schenken aan een
priester van de Katholieke Kerk. Ge
plaatst voor de vlucht van een deel
van zijn aanhangers uit het eenheids
front, dat kansloos de verkiezingen zal
ingaan, roept Camilo Torrès de kiezers
op tot een massale en actieve ont
houding bij de verkiezingen. Hij wordt
niet gevolgd door de partijen van het
uiteengevallen eenheidsfront. De kans
is verkeken om langs wettelijke weg
de regering van Colombia tot het door-
sociale hervormingen te
onder druk
De machtigen van het land hebben
meegeluisterd. Camilo Torrès heeft een
aanslag gepleegd op hun belangen, wil
hun de bevoorrechte positie ontnemen
die het lot van een heel land in de
handen van enkelen deed berusten.
Een kleine minderheid van 3,6 bezit
61 van de grond. Meer dan de helft
van alle kleine boeren (56 beschikt
in totaal slechts over 4,2 van de
landbouwgrond. Een groot deel van het
nationaal inkomen (40,6 komt te
recht in de handen van de kleine groep
mensen die de heersende klasse ver
tegenwoordigen (4,6 Nagenoeg de
gehele bevolking (95,4 moet het
stellen met 59,4 van dit nationaal
Inkomen.
Het streven van Torrès naar een
nieuwe sociale orde, „rechtvaardiger,
menselijker en christelijker" wordt hem
kwalijk genomen. De enkele tientallen
families, die Colombia in handen heb
ben, gaan tot de tegenactie over. Onder
de zware druk die op hem wordt uitge
oefend, vindt Camilo Torrès het raad
zaam voor enigp tijd Colombia te ver
laten. Hij keert naar België terug om
ln Leuven zijn doctoraat in de socio
logie te behalen.
Het is in de meidagen van 1965 dat
hij aan zijn vrienden in Leuven bekend
maakt dat hij naar zijn land terug
keert Op de vooravond van zijn ver
trek organiseren de studenten voor hem
een prachtige afscheidsavond. Niemand
van zijn vrienden die in Leuven ver
blijven, weet dan dat hij daar voor
de laatste keer is.
Torrès staat nu alleen. Zijn leven
wordt bedreigd. Een priester met zijn
invloed kan geen hervormingsplannen
voorstellen die aan de structuur van
de Colombiaanse staat raken zonder
voor de machtigen en de rijken van
het land vijand nummer één te wor
den. Aan zijn vrienden vertrouwt hij
toe, bevreesd te zijn elk ogenblik neer
geschoten te kunnen worden op de
hoek van een straat.
Herfst 1965.
Camilo Torrès moet inzien dat na de
val van het eenheidsfront een succes
volle actie langs de legale wegen
voorgoed is uitgesloten. Daar
hij zijn actie nochtans niet kan
Het ls niet precies bekend of hij door
de communistische partij werd afge
wezen of alleen maar slecht ontvan
gen werd. In ieder geval voegt hij zich
bij het nationale bevrijdingsleger, op
Castristische leest geschoeid. Op 18
oktober 1965 verlaat hij Bogota voor
altijd.
Ongewapend in het begin, maakt hU
deel uit van de rebellen die een harde
en stelselmatige strijd leveren tegen
de regeringstroepen. Net als Regis
Debray. Dan neemt hU zoals de
ongeschreven wet van de guerrilla het
voorschrilft het machinepistool over
van een gedode wapenmakker.
Volgens de officiële versie van de
Colombiaanse regering wordt Camilo
Torrès doodgeschoten tijdens een
schermutseling van de guerrillero's
met een patrouille van het leger. Net
als Ernesto „Che" Guevara. D e
datum tl 15 februari 1966.
Camilo Torrès is 37 jaar geworden.
Na de 15e februari 1966 blijkt dat de
strijd van Camilo Torrès bij zijn dood
niet is uitgestreden, en nog minder
verloren. De bewoners van de krotten
wijken van Bogota zijn hem niet ver
geten, in de omliggende landen groeit
zijn bekendheid alsof hij nog leefde,
herhaaldelijk moeten politie en leger
van Colombia pro-Camllo-Torrès-
demonstraties uiteenslaan.
In de gelovige wereld is een twist
vraag gerezen, een gewetenskwestie,
die het treffendst wordt uitgedrukt
door het leven, het werk en de dood
van Torrès. Een man die zijn priester
schap consequent wilde beleven en
zijn sociale actie doortrok tot in de
onwettelijkheid. Onwettelijkheid al
thans volgens de regering van zijn
land. En volgens de Kerk?
rechtmatige revolutie
Weinig meer dan een jaar na de docid
van Torrès publi^prde Paus Eaulus \[I
op Paasdlnsdag 1967 dc encycliek „Po
pulorum Progressio", waarin voor het
eerst in de kerkgeschiedenis over de
mogelijkheid VBn een rechtmatige
revolutie tegen mensonwaardige levens
voorwaarden wordt gesproken.
Ook als bij de afkondiging niet uit
drukkelijk de figuur van deze Colom
biaanse priester werd genoemd, dan
kan men Camilo Torrès toch moeilijk
anders zien dan als degene die hierbij
inspirerend heeft gewerkt.
conflicten
Achttien maanden scheiden het land
nog van de pahlements- en de presi
dentsverkiezingen. De economische
toestand is bar slecht. Een sterke
oppositie zou de broodnodige hervor
mingen kunnen afdwingen, maar niet
minder dan vijf partijen voeren elk
afzonderlijk hun beperkte druk uit op
het bewind van het land. Als die vijf
partijen in één politieke, sociale macht
konden worden verenigd
meegevoerd en een naamloze medestrijder
De priester Torrès voelt zich tot deze
zware taak geroepen. De bekendheid
die rond zijn naam is gegroeid, moet
hem helpen een eenheidsfront op te
richten. Zijn sociologische studies zijn
hem een steun om, punt voor punt, een
hervormingsplan voor te stellen. Dat
wordt dan de realisatie van al de be
sluiten die zijn onderzoek sinds 1958'
opleverde.
Camilo Torrès voelt dat zijn actie
terrein wint. Nu moet de grote dag
komen waarop dc samenbundeling van
de vijf linkse krachten (waaronder zo
wel de christen-democratische als de
communistische partij) een feit wordt.
Camilo Torrès heeft hiervoor een alge
mene vergadering uitgekozen. Staande
Bij zijn terugkeer in Colombia verbiedt
de kardinaal van Bogota hem zich nog
met de politiek bezig te houden. Dan
vraagt hij zelf ontslag uit zijn functies
aan het Hoger Instituut voor Sociale
Administratie en uit zijn priesterambt,
in de hoop zijn ambt weer te kunnen
opnemen zodra de omstandigheden
daarVoor gunstiger zouden zijn. Het
verzoek wordt verrassend vlug inge
willigd.
Juni 1965
Torrès reist naar Lima in Peru en
kondigt bij zijn terugkomst in Bogota
de uitbouw aan van zijn „Frente
Unido", het verenigd front van de
linkse oppositie tegen de rijen die het
land regeren en voor de sociale her
vormingen die het land nodig heeft.
Nu houdt hU de ene conferentie na de
andere, organiseert manifestaties en
lanceert een dagblad. De moeilijkheden
die iedereen al verwachtte, blijven niet
uit. Het gaat zelfs heel vlug achteruit
met de grootste en veelbelovende ge
zamenlijke actie. Door tal van redenen
keert het succes van de eerste dagen.
Een eerste oorzaak lag voor de hand:
de organisatie van de hele beweging
rustte op één man, op Torrès zelf, die
door zijn veelvuldige activiteiten ver
hinderd werd ze voldoende strak in
handen te houden. Dan is er de macht
achter de schermen: de gevestigde
macht wil ln zijn drang naar zelf
behoud het eenheidsfront ten koste
van alles breken.
Tenslotte is er de wrijving in de schoot
van de beweging zelf tussen de christe
lijke vakbonden, die met de dag minder
geneigd zijn om met de communisten
samen te werken, en de communisten
