GRATIS NAAR SHAKESPEARE
Zandzeezomer en zoon
EEN WONDERKIND OF EEN TOTAL LOSS
Daders roof
2 augustus
voor rechter
Mim
VRIJDAG 5 JULI 1968
DE LETDSE COURANT
PAGINA T
Een beetje benauwd wel in zo'n schommel, maar toch gaat het lekker.
d
De kleine Willem-Alexander heeft zich intussen al buiten de box begeven, maar dan wel onder toezicht
van pa.
In een zomerse mini-DAF met speciale carrosserie en rieten zittingen genieten van een ritje in de zon.
AMSTERDAM (ANP» Voor de Am
sterdamse rechtbank zullen op vrijdag
2 augustus de 20-jarige Thijs A. O., de
21-jarige Arnoud M. en diens 48-jarige
oom, de etaleurtekenaar Jacob G. terecht
staan voor totaal vier geruchtmakende
root overvallen drie gepleegd In Amster-
Tiiijs en Arnoud staan teiechl voor de
gewapenae rooiovuvai op twee cmpio>ee
t ua C dc A op net Damuut op 2a januari,
waaioij de bü-jange cnei van üc interne
dienst van C m. a, de neer ochaeuers in
sun buik werd geschoten.
Voorts moet net duo zich vei antwoor
den voor een tezamen met Jacoo u. ge
pleegde beroving van een wagen van
van Gend <te Loos achter het centraal
station op 11 oktober 19o« tbuit luim
J 100.000,—
Arnoud wordt voorts nog ten laste ge
legd tezamen met zijn oom een employé
van de supermarkt De Hoop in Diemen
te hebben beroofd van 113.000,De
oom tenslotte moet zich verantwoorden
voor een, door het drietal gepleegde over
val op het Rokin op een kasloper van he
geschenkenhuis Reveillon uit de Kalver
straat op 5 november 1965. De man kreeg
een pot stroop over zich heen en het trio
ontfutselde hem 5.550,— en 300 DM.
Amoud, die direct na de overval kon
worden aangehouden, komt evenals zijn
oom uit Amstelveen, waar ook IhUs
vandaan komt, die in Zandvoort woonde.
NEW YORK Hel New York Shakespeare Festival
Public Theatre *etelt m de 115 jaar oude Astor
Library. De vroegere hoofdleeazaal van de bibliotheek
ia ele theaterzaal ingericht en genoemd naar degene,
die het meeste geld voor de bouw heeft gegeven,
Florence Sutro Anspacher. Men komt bij theaters in
New York wel meer van dit soort fraaie uitheemse of
opwindend klinkende namen tegen en denkt dan, dat
in het Central Park te New York
bijvoorbeeld befaamde acteurs uit het verleden hun
naam hebben gegeven aan zo'n theater. Het Vivian
Beaumont Theatre van Lincoln Centre is zo'n voor
beeld. Maar ook die naam komt van de principale
donatrice mrs. Vivian Beaumont. Zo dus ook met het
Florence Sutro Anspach Theatre, dat gelokaliseerd is
in de Lafayette Street in Greenwich Village in New
York, ver van het gewoel van Broadway.
Joseph Papp
krijgt
elk jaar
geld los voor
zijn
manifestatie
Dc man, dia de scepter zwaait in het
theater ia een gedrongen, Intense man,
die zijn zwarte haar om het hoofd laat
golven en die bepaald wel weet wat
hij wil, Joseph Papp
Papp heeft nu 14 Jaar lang vrij
Shakespeare aangeboden voor de New
Yorkers, 43 produkties voor twee mil
joen mensen in Central Park. Papp
kon, als hij gewild had, toegangsprij
zen gevraagd hebben voor zijn park-
produkties, maar Papp ls een hard
nekkig man, die eenvoudigweg weigert
om zijn idee van gratis voorstellingen
op te geven en die derhalve jaar in
jaar uit moet smeken om donaties en
subsidies.
En laat er geen misverstand sijn: Papp
krijgt sijn donaties en subsidies en
Papp zal ook weer in 1968 een groot
publiek vrö laten kijken naar s'n
Shakeapeareproduktles ln Central Park:
produkties die evenzeer als Papp zelf
de toeschouwer doorlopend laten be
seffen. dat toneel zoals Papp dit slet
een continue uitdaging is van de we
reld om ons heen, die wij als normaal
hebben leren aanvaarden.
Met trucks en wagons trekt de groep
naar Central Park, een compleet thea
ter op wielen, bestemd voor de arme
man, de neger uit Harlem, bijvoor
beeld die van Broadway gehoord of ge
droomd heeft, maar die nog nooit de
mogelijkheid heeft gehad om in een
van die dure theaters naar binnen te
gaan als hij al zijn drempelvrees zou
kunnen overwinnen. Voor hem is het
amfitheater van 2300 plaatsen in Cen
tral Park neergezet en hij kan daar
om niet kijken en luisteren naar de
stukken van William Shakespeare. En
het lijkt mij, dat niet eens in de eer
ste plaats Papps grote succes is, dat
zijn voorstellingen om niet worden ge
geven, maar dat hij in staat is geble
ken om die voorstellingen op het
hoogste artistieke niveau te geven.
Papp heeft met zijn New York Sha
kespeare Festival 's zomers in New
York bereikt wat vele van zijn colle
gae als een onbereikbaar droombeeld
zien: hij heeft het publiek bereikt, dat
niet komt omdat zij voor niets in Cen
tral Park mogen zitten want dat
mogen zij elke dag van het jaar
maar dat komt omdat zij de wezenlij
ke emoties van de kunst ontdekt heb
ben. „Je krijgt in het park soms het
griezelige gevoel,- dat Shakespeare in
leven is en tussen ons verkeert",
schreef Harold Taubman ln de New
York Times.
Zes weken
In zijn Florence Sutro Anspach Thea
ter in Lafayette Street heeft Papp met
zijn groep in het afgelopen seizoen vier
stukken gebracht, die alle vier sterk de
aandacht hebben getrokken door de vol
strekt onconventionele wijze waarop de
ze stukken ten tonele werden gebracht:
„Hair", de eerste Amerikaanse rock-
musical; een nieuwe produktie van
„Hamlet"; „Ergo" van Jakov Lind en
„The Memorandum" van de Tsjech
Vaclav Havel.
„Hair" is zo men wil de eerste
hippieshow op muziek van Galt Mac
Dermot, een snelle, spitse, wervelende
show zonder veel plot, maar over jeugd
tegenover ouderdom, over sex, liefde,
de dienstplicht, drugs, Vietnam, de
rassenkwestie. „Hair" (er is een
JOSEPH PAPP
grammofoonplaat van) heeft het goed
gedaan en verdween na 6 weken ie
der stuk van Papp blijft zes weken op
het repertoire van het off-Broadway
toneel in de Lafayette Street. Om nu
enige weken geleden te herleven in het
Blltmoretheatcr op Broadway ln een
gewijzigde produktie, nog wel als Ame
rican tribal, love rock musical, maar
aangekleed —de beeldspraak is te
gek om niet te gebruiken met uit
geklede jongens en meisjes. Men heeft
wekenlang in New York gemompeld,
dat in dit seizoen van het meest op
rechte toneelbloot, dat men ooit ln deze
stad had meegemaakt het bloot van
„Hair" op Broadway al het andere
bloot zou overtreffen en stemmen de
den opgewonden veronderstellen, dat
de politie hier nu werkelijk een einde
aan zou maken. De producers van
„Hair" hebben mij beloofd, dat ik over
enige weken kan komen kijken en dan
zal ik kunnen zien of 't bloot in 't
Biltmore inderdaad al 't andere bloot
overtreft. In ieder geval heeft de po
litie nog niet ingegrepen. Maar terug
naar Papp thans.
„Pop"-Hamlet
De produktie van „Hamlet" heeft de
nodige beroering in toneelkringen ge
wekt: een „Hamlet", die totaal uit
sUu verband was getrokken, overge
plaatst In hedendaagse kostuums en
een hedendaagse omgeving. Een „pop"-
Hamlet, die naar de wens van Papp
een doorlopende aantasting was van 't
publiek: er wordt gerukt en getrokken
aan alle conventies, de tekst wordt
verknipt en opnieuw la elkaar ge
duwd bet toneel af geslingerd, de anti-
Hamlet is een feit. Men kan daarte
gen protesteren, men kan aanvoeren,
dat Shakespeare voldoende „actueel"
la om ongeschonden uit de strijd te
kunnen komen, men kan, kortom, te
recht alle bezwaren aanvoeren, die
men maar bedenken kan tegen deze
Hamlet van Papp. Maar men kon niet
ontkennen, dat er In teder geval vol
doende stof werd geleverd voor verhit
te en langdurige discussies, en dat la
al heel wat In deze tijd van vrij pas
sieve publieke kunstbeleving.
„Ergo" van Jakov Lind een schrij
ver, die ook in Nederland bekend is
door onder andere zijn „Een ziel van
hout" is een woest stuk, dat de
schizofrenie van Oostenrijk als basis
heeft. Het vriendelijke. zwierige
Oostenrijk van de mooie, blauwe Do-
nau tegenover de wreedheid en het
verwoestende dat wij maar al te goed
kennen van de Oostenrijkers, die ook
in ons land de banieren van het nazi
dom hoog hielden. Een vaak angstwek
kend stuk, dat twee reacties hoofdza
kelijk oproept: volstrekte verveling of
volstrekte, uitzinnige irritatie. Ik was
er zelf niet direct door geïrriteerd,
maar vond 't toch vaak wel 'n inder
daad griezelig en ook wel demonisch
■tuk, waar ik af en toe no-t met een
rilling aan denk.
„The Memorandum", een satire, heb
ik niet gezien en hot enige wat ik over
dit stuk kan mededelen is het feit, dat
Papp zelf er niet helemaal gelukkig
Zo maar
En dat brengt mij tot het punt om nog
iets t« berichten van het zeer lange
Creatief nihilisme
gesprek, dat lk met Papp mocht heb
ben. Er ls namelijk niels wat mij rti
New York zo bezighoudt ala het zoe
ken naar het antwoord op de vraagt
„Waarom gebeurt er hier zo krankzin
nig veel op elk kunstgebied en ook zo
veel nieuws, hedendaags, avant-gar-
distisch zonder dat er wezenlijk een
dialoog ontstaat tuasen kunstenaar
critici of kunstenaar en publiek?
Ken Nederlander, die ik zeer recent
in New York ontmoette gaf mij een
vrij onverwacht antwoord: .Jij en Ik
zijn te veef gewend aan een socialisme
dat een reden en een oorzaak moet
hebben voor alles wat de mens produ
ceert. Muar het zou beat zo kunnen
ztjn, dat er hier In New York gewoon
een aantal dingen gebeuren zoals er zo
maar een aantal dingen In het leven
gebeuren".
Dit is een antwoord om over na te
denken, want ook ccn man als Papp,
die toch heftig bezeten is van zijn
missie, kon mij -niet verklaren waarom
hii en ren aantal anderen doen wat zij
doen. „Ik vind dat toneel de mensen
moet schokken", zegt Papp en var-
volgt: „En dan wil ik ieder stuk on
dergeschikt maken aan dat doel. Ieder
toneelstuk moet de mensen confronte
ren met hun eigen bestaan, hun eigen
leven Het helaas m, dat tk te wei
nig stukken v andaag vind, dit werke
lijk ln staat zijn om de mens met zijn
eigen bestaan te confronteren. Wat ml)
betreft ls Becket de enige toneelschrij
ver van deze tijd, die voor mij voldoet
aan alle kwaliteiten, die Ik van een
groot kunstenaar verwacht Maar goed.
wij gaan door met onze stukken te
brengen en als zij controversieel zijn
dan beantwoorden zij aan het doel dat
ik stel. Ook mijn produkties in het park
van Shakespeares stukken zijn bepaald
geen conventionele produkties en het
is toch verheugend om te bemerken,
dat het gewone publiek dat daar komt
wel degelijk beseft, dat zij met een
stuk van hun eigen bestaan en hun ei
gen geest in aanraking komen".
HANS Cl TH OWN
Clark vraagt
afschaffing
doodstraf
WASHINGTON (Reuter) De Ame
rikaanse minister van Justitie, Ram
sey Clark, heeft gepleit voor algehele
afschaffing van de doodstraf in de VS
en zegt. dat er bij het toepassen van
deze straf rassendiscriminatie ia ge
pleegd.
Minister Clark heeft voor een sub-
immissie van de Amerikaanse Senaat
gezegd, dat het de armen en de zwak
ken, de onwetenden en de gehaten zijn
werd» li-rechtgesteld. Sinds W«» te
dc VS. :ii Ituu. Inp.nn. n ï.-. met het „bu-
houden" van het aantal gevallen van
toepassing van de doodstraf, aldus mi
nister Clark, zijn er 2066 negers tegen
1751 blanken terechtgesteld, hoewel
de negers slechts een achtste deel van
dc Amerikaanse bevolking uitmaken. Van
de 455 wegens verkrachting terechtge-
stelden zijn er 405 negers.
Volgens Clark heeft de geschiedenis
aangetoond, dat de doodstraf onrecht
vaardig is opgelegd en dat onnchuldi-
gen door de staat zijn gedood. Angst
voor vergissingen had ertoe geleid, dat
terechtstellingen veel te lang werden uit-
Als voorbeeld voor 't laatste geeft de
Amerikaanse minister, dat van de 435
mensen, die thans op de uitvoering van
de doodstraf wachten en wier leeftijd va
rieert van 16 tot 88 jaar, de helft bijna
tweeëneenhalf jaar op de uitvoering van
het vonnis heeft gewacht.
DEN HAAG (ANP) De Tweede-
Kamerleden mevrouw D. Heroma-Mei-
ling (PvdA) en mej. A. A. M. Kez-
sel (PPR) hebben de staatssecretaria
van Cultuur, Recreatie en Maatschappe
lijk Werk gevraagd de beroepsprocedu
re bij de algemene bijstandswet zodanig
te hei-zien, dat beroepen op de kroon niet
soms zelfs jaren meer behoeven te du
ren en niet langer sprake is van het in
feite verzaken van de bijstandsplicht van
de overheid.
Vier verhalen van
W. F. Hermans
komt Willem-Alexander misschien ook nog wel
keer in de stoel van Frits .van der Poel.
Alle verhalen van Willem Frederik
Hermans handelen over de ontoerei
kendheid van het menselijk bestaan,
het zijn verslagen van mislukkingen en
van het „grote medelijden". Ze kun
nen soms bijsonder humoristisch zijn,
men kan er om lachen. Het is ook de
bedoeling dat de lezeres of de lezer er
om lacht, en vooral Jongere lezeres
sen en lezers zullen dat zonder enige
twijfel doen
In de nieuwste verhalenbundel, die
enige tijd geleden bij de Bezige Bij te
Amsterdam verscheen onder de titel
van de tweede vertelling: Een Wonder
kind of een Total Loss, is de misluk
king, het ontoereikende van het begin
tot het einde aanwezig. Vooral de eer
ste en de laatste vertelling, dte over
een zekere Richard handelen, bevatten
autobiografische elementen zonder di
recte autobiografie of zelfbekentenis
te zijn. In bepaalde zin immers zijn de
ze vertellingen onpersoonlijk. Zij han
delen wel over bepaalde mensen, maar
deze mensen zijn tegelijk representa
tief voor de soort, die rijk aan misluk
kingen is. In de eerste vertelling De
elektriseermachine van Winshurst heeft
Hermans het over een jongen, die op
de lagere school vergeefs probeert'
zijn niet geringe geestelijke gaven te
gebruiken om zich een plaats in de
.schoolgemeenschap te veroveren.1 On
danks zijn ijver is hij maar de tweede
van de klas in puntenaantal op het
kwartaalrapport en zijn kennis maakt
nauwelijks enige Indruk op zijn mede
leerlingen. Hij blijft een bijlopertje
.dat niet zelden de klappen moet op
vangen. Terwijl 1 Richard inwendig
trots ls op zijn kennis, speciaal om
trent de elektriseermachine van Wins
hurst. heeft de hoogste-puntenh3lei
van de klas nauwelijks belangstelling
voor die punten hij houdt meer van
voetbal. Hij brengt het later tot letter
zetter.
Men knn een vertelling als De eleklr-
«eermachlne van Winshurst gemakke
lijk onderschatten juist omdat ze zo
goed geschreven is. dat de kunst er
verborgen blijft. We hoorden nog on
langs iemand zeggen dat een vertel
ling als deze weinig aan Hermans'
naam toevoegde. Hi) zag niet dat het
wat men bij een schilderij kwaliteits
werk zou noemen is. Een hele jeugd
wordt er alz onbevredigend getoond,
als onrechtvaardig en in de humor
waarmede dit geschiedt openbaart zich
de tragiek.
Eenzaamheid
Deze Richard, die we in de zlotvertel
ling Het grote medelijden weer tegen
komen, bevestigt de eenzaamheid, die
hem reedt als kind in bezit nam. Hij ls
steeds minder gesteld op gezelschap
van anderen, hij kan steeds minder met
die anderen omgaan Hij heeft liever
dat zijn slappe vader en zijn domme
moeder tiranniseert, maar dat niette
min al lezen kan.
Dat kind ls monsterachtig, dooi dat
lezen is het een wonderkind, maar het
is ook zonder twijfel een total loss, dc
total loss, het volkomen vergeefse in
het menselijk lot, waar alle Geschrif
ten van Hermans over handelen Ook
hiertegen is bezwaar gemaakt, men
wordt door dit nihilistische, vond rr
ln deze verhalen overdonderd, omdat
het altijd over Hermans gaat en om
dat Hermans altijd gelijk heeft <*f
hebben.
Hundertwasser
Binnen 't verhaal heeft hij echt' i ge
lijk. Hij West zijn personen zo dat dit
wel het geval moet zijn Maar hoe
verschrikkelijk en verschrikkelijk ge-
PORTRET VAN W. F. HERMANS
dat ze er niet zijn en dat juist ln tegen
stelling met zijn kindertijd. Van die
kindertijd heeft hij nog het docerende
overgehouden, het de les lezen wat hem
als volwassene uiteraard beter lukt
dan als kind dat alleen maar in rap
portcijfer* uitblonk. Men heeft Her
mans dit ln de eerste persoon schrij
ven. dat alle vier verhalen gemeen heb
ben, reeds ten kwade geduld. Men
heeft er tevens op gewezen dat de
vrouw in het tweede verhaal, de lera
res Sofie wel weer erg op Richard lijkt
en in feite alleen maar een Richard ln
het vrouwelijk is. Uiteraard word'
haar tragiek ook in humor getoond
maar de voornaamste in de vertel
ling is ntet Sofie, maar is het wonder
kind, dat nog altijd niet zindelijk u,
woon de situatie ook ls die personen
worden nooit karikaturalei als ze in
de werkelijkheid ztjn, zelfs niet als de
fantasie een vrijer spel met hen spe
len kan als ln Hundertwasser. waar
de verteller honderd vijfenzestig jaai
wordt.
Deze .geriatrische verkenning" loont
uiteraard ook de vereenzaming of lie
ver de ontdekking van de menselijke
eenzaamheid bij het ouder worden Ze
IS er altijd al geweest, maar z«- wordt
als de mens jonger is door de illusie
alleen maar bedekt Door „het schep
pend nihilisme, het aggressief medelij
den" dte tot misantropie leiden, wordt
ze getoond. De verteller ln Hundert
wasser vraagt daar aan de arts, waar
om Juist hij zo verschrikkelijk oud
moest worden, terwijl hij beseft, dat
dit >:eon enkel nut heeft.
,.Dal komt", zegt de arts, ..doordat u
een soort mens bent uit een ander
tijdperk dan dat waarin tx bent gebo
ren. V zou in primitiever omstandig
heden beier op uw plaats rijn geweest
en ook niet zo lang hebben geleefd.
De familie waar u uit voortkomt, heeft
nn'schijnlljk generaties lang met de
'•jkste armoede, ziekte er» moei
lijke omstandigheden te kampen ge
had. Alleen de van nature sterke men-
»en in die oude tijden konden lang ge-
m IMMM blijven om zich voort te
planten en hun «terfce constitutie ging
over op hun kinderen. U bent. bij wij-
re «an spreken, op de wereld geko
men met wapenen die niet meer nodig
waren. U bent. in de van de wieg tot
het i/raf verzorgde maatschappij dia
zich de laatste reuwen heeft ontwik
keld. eigenlijk zoiets als een rinoceros
of srbildpod in een dierentuin. Niet In
staat een pantser af te leggen dat
overbodig is geworden Uw constitutie
was berekend op een veel zwaardere
strijd om het bestaan dan in onze tijd
nood :ukeiljk is U zou, ats de geria
trie net zo eer ontwikkeld uas ge
weest. ook wel redelijk oud geworden
zijn, maar niet zó ontzettend oud en u
zou zich misschien minder hebben
verveeld".
Het leven van een man van honderd
vijfenzestig is ontglansd. Dat wordt
teder leven op de duur, de verveling ls
■•en reëel verschijnsel De glans die er
door wordt aangetast Is echter ook een
reëel verschijnsel Dst schijnt door
het werk vnn Hermans te worden ont
kend en daartegen wordt door sommi
ge vsn zijn critici het meest bezwasr
gemaakt
Ze *len dan niet dat het werk als zo
danig dit reële verschijnsel ook be
vestigt. Ieder creatief werk, ook het
nihilistische, doet dat. Het kan niet
anders.
JOC PANHU1JSEN
