SCIENCE
FICTION
BUURMAN BULGAAR OF WETEN HOE EEN
ROODBONTE KOE EEN HAAS VANGT
iy K
Zwarte prins doet
zilt water bij uw
vakantie wijntje
Met spook
op schoot
11^
1
COMPUTER EN ROBOT ALS NIEUWE
PLAATSVERVANGERS VAN WERELDBURGER
ZATERDAG 15 JUNI 1M5
De snelste weg voor Nederlanders naar Noor-
wegen begint deze zomer in AmsterdamDrie
maal per week (maandag, donderdag en
terdag tot. 10 september) ver,trekt daa
hue veerpont voor auto's en passagiers
10.000-tonner Black Prince van de Fred, Olsen
Lines naar Kristiansand aan de romantische
zuidkust van Noorwegen. Het schip heeft
ruimte voor 600 passagiers en 200 auto's en
maakt de avontuurlijke overtocht in precies
twintig uur. De prijzen variëren van 66.
voor een eenvoudige Sleeperette tot 197.
i oor de duurste lste klas kajuit. Voor auto's
betaalt men ran f 1,1.— tot 122.— De pas-
sageprijzen zijn inclusief slaapplaats, maar
exclusief maaltijden. Kristiansand is de hoofd
stad van Sorlandet en de op vijf na grootste
stad in Noorwegen, Voor Nederlanders is het
de toegangspoort bij uitstek tot het fascine
rende Noorse fjorden-gebied. Ook kan men van
hieruit gemakkelijk de hoofdstad Oslo berei
ken. Goede verbindingen auto-, lucht-,
spoor- en waterwegen voeren van Kristian
sand tot aan hef land van de Middernachtzon.
Op de foto: de Black Price in de haven van
Kristiansand.
Bent u een toeristisch buiten
beentje, dat per se wat an
ders wil in zUn vakantie? Dan
hebben we hier een gaaf brok
je vrijetijdsbesteding, com
pleet met huisspook, gierende
wind en adembenemende god
verlatenheid: De sleutel tot dit
intens genot heet Dartmoor.
Dartmoor met zijn vreemde
spookachtige sfeer, is als geen
andere plek op de wereld. Het
breidt zich over een groot deel
van zuid en centraal Devon
uit, en omvat 550 km2 woest
en romantisch natuurschoon.
Dit is het land van Conan
Doyles „Hound of the Barker
villes", van menige oude le
gende en het land met de aan
trekkelijkste en schilderachtig
ste dorpen van Groot-Brlttan-
nië. Het is één van de 10 na
tionale parken van Groot-
Brittannië, het heeft pure zui
vere lucht en een groot aan
tal wilde pony's. Het centrale
ueel van Dartmoor was voor
heen een koninklijk bos dat
door koning Henry III aan
zijn broer werd geschonken.
De geschiedenis van de heide
velden gaat echter veel verder
terug en men kan er zelfs
overblijfselen uit het bronzen
tijdperk vinden. De steden en
dorpen in en rondom Dart
moor zijn zeer zeker een be
zoek waard en variëren van
Buckfastleigh waar bene
dictijner monniken op ruines
afkomstig uit de 11de eeuw,
in de 20ste eeuw Buckfast
Abbey bouwden tot Prince-
town, de beruchte Dartmoor-
gevangenis. Doch om Dart
moor werkelijk te leren ken
nen moet men gaan wandelen.
Waar zün de spoken zult u
vragen. De spoken van Dart-
moor zijn zelden van het in
dividuele soort, hoewel er
hiervan ook enkele bestaan
zoals die van Lady Howard
die twee van haar vier echt
genoten vermoordde en die nu
in de vorm van een jachthond
In Okehampton Castlc rond
doolt.
De spoken op de heidevelden
zijn meestal wel onheilspel
lender dan de witte dames en
de ridders zonder hoofd. Er is
de onheilspellende meute
jachthonden die door de ver
laten vlakte racen, en de klei
ne boosachtige dwergjes met
hun dansende lichtjes de
nachtelijke wandelaar de moe
rassen inlokken. Ook vindt
gere geslachten die hun doden
in „barrows" in de heidevel
den begroeven, Men kan er
oude sporen, hunebedden en
stenen cirkels vinden de
meest indrukwekkende cir
kels vindt men te Scorhill,
tussen Chagford en Cram-
mcre. en bij Fcrnworthy. Tijd
betekent niets meer als men
zich daar bevindt want de
heidevelden zijn nog net 20
woest en verlaten als in die
tijd. Het is gemakkelijk 0111
over bovennatuurlijke krach
ten te lachen als men in de
gezellige sfeer van 'n inn ver
toeft, doch als de wind door
de schoorsteen blaast zal 't
lachen u wel vergaan Dart
moor bezit nu eenmaal veel
mysteries die door logica niet
kunnen worden verklaard.
Slechts twee hoofdwegen dooi -
kruisen de heidevelden een
van Tavistock naar Ashbur-
ton, de andere van Plymouth
n.iar Exeter en zo blijft
veel van Dartmoor zoals het
reeds eeuwenlang is geweest
wijde heidevelden, prachtig
doch onheilspellend, hier en
daar onderbroken door „tors"
(grote graniethopen). vaak in
d<- meest fantastische vormen,
en beboste valleien met vele
prachtige rivieren waarin naar
zalm cn forel kan worden ge
vist.
Dartmoor is vanuit alle steden
van Zuid-Devon gemakkelijk
bereikbaar, van Exeter in het
oosten tot Plymouth in het
zuiden. Men kan ook in het
noordelijk gelegen markt-
plaatsje Okehampton verblij
ven. Dartmoor bevindt zich op
35 km afstand van Exmoor
het andere nationale park van
het zuidwesten.
Q 1KKELS blinken, hamers klinken, ruisend valt het
toeristengraan in steeds meer landen achter het ijze
ren gordijn. Sinds de gemoedelijke maarschalk Tito
in het begin der zestiger jaren had bewezen, dat je met
een roodverbrande kop ook furore bij de kapitalisten kunt
maken, mits je zorgt voor een krimpvrije glimlach van
oor tot oor, zijn steeds meer dictators door de stramme,
ideologische knieën gegaan: Hongaren, Roemenen en
Tsjechen begroeven eensgezind hun strijdbijlen en begon
nen met begeleiding der honingzoete violen de lof van
hun aardse paradijzen te bezingen.
In dit koor der Kremlinknapen
klinkt sinds enkele jaren ook
de bas van buurman Bul
gaar mee. Ook bij hem maakte
de dooi in de communistische
principes het mogelijk de gren
zen voor de kort tevoren nog
versmade buitenlanders op een
kier te zetten. Een onmiddel
lijke consequentie van dat be
sluit wus echter dat een toe
ristische achterstand van pak
weg twintig jaar binnen de
kortste keren moest worden
ingehaald. De weinige hbtels,
die de rode zondvloed hadden
overleefd, waren krakende pa
leizen geworden, waarin de
geesten der verdreven vorsten
aamborstig hun spookliederen
zongen, stranden waren nau
welijks gecultiveerd, er waren
geen cafés, cabarets en res
taurants. Er was eigenlijk al
leen een overmoedige zon, de
enige in Bulgarije, die zich
niet behoeft te houden aan de
richtlijnen van Moskou.
Vijf-jarenplan
Met de miljoenen toeristen
guldens der Joego-SIaven voor
open hebben de Bulgaren en
kele jaren geleden de uitda
ging aangenomen: de rege
ring timmerde in vliegende
haast een vijfjarenplan In el
kaar en aan de hand daarvan
werd een accommodatie uit de
grond gestampt, waarvan de
meeste landen meteen respec
tabele toeristische traditie al
leen maar mogen dromen.
Allereerst werd de eeuwen
oude havenstad Varna in
de Balkan de koningin van
de Zwarte Zee genoemd
duchtig aangepakt. Varna
moest lief visitekaartje van
Bulgaars strandvermaak wor
den en daartoe moesten hon
derden hectaren bos plaats
maken voor hotels cafés en
restaurants. En passant wer
den ook de duizenden slan
gen, die de kusten bevolkten,
met de flitsspuit der bescha
ving landinwaarts gedreven.
Vama (...Man. niaivroept
een hoofdschuddende visser,
„wat hier gebeurd is, kun geen
aardbeving verbeteren"! is
anno '68 'I centrum van de
Bulgaarse Goudkust, waar de
Sikkels blinken
hamers klinken
ruisend valt het
toeristengraan
welvaartseruptie en passant
ook een handvol gloednieuwe
steden Drushba, Slancev,
Brjag en Zlatni Pjasaci bij
de branding heeft uitgespuwd.
Het zijn stuk voor stuk vreem
delingen fuiken, die vanaf mei
tot eind oktober trillend onder
Wat in Volendam kan, kan
bij ons ook, moet de Bulgaar
gedacht hebben. En hup,
daar hees hij zich reeds 111
het folkloristische pak om de
toerist ter tville te zijn.
stoom liggen om met de uilen
en marmotten weer aan de
winterslaap te beginnen.
Op Goudstrand zijn momen
teel enkele tienduizenden bed
den beschikbaar, die zonder
uitzondering zijn gevat in de
luxeschrijn van een eerste
klashotel. Enkele kilometers
verder naar het noorden zal
een leger van kranen en bull
dozers in september beginnen
met de voorbereidingen van
een nieuwe stad, die onder
meer een toren met draaiend
restaurant in de top en een
eethuis voor diepzeeduikers
krijgt. Goudstrand zelf heeft
naast honderden snackbars,
kiosken en cafetaria's ook
restaurants in een oude water
molen (befaamd om zijn
tongstrelende shaslick) en in
een authentieke herdershut,
waar lamsvlees op grote hout
vuren wordt geroosterd.
En dan zijn er de zigeuners
(overal elders in Bulgarije met
de rode vinger nagewezen,
maar hier ter wille van het
buitenlandse kapitaal weer in
het folkloristische pak gehe
sen). Vrouwen met vlammen
de houtskoologen en wappe
rende strengen klef, zwart
haar dansen met blote voeten
op de lekkende vlammen, de
gitaren janken, de vioolmuziek
valt als smeltwater op de
gasten. En buurman Bulgaar
lacht zich rot.
Blauw blauw
Vorig jaar is het Eindhoven se
reisbureau FIT (één der
grootste touroperators in Ne
derland) begonnen met het
organiseren van vliegreizen
naar Bulgarije. Het staatstoe-
rlstenbureau Balkantoerist
(alles, maar dan ook alles in
Bulgarije wordt door min of
meer hartelijke ambtenaren
bedisseld) sloot een contract
voor één vliegtuig per veer
tien dagen, dat kort daarop
moest worden gewijzigd in
twee vliegtuigen. In nauwe
lijks vier uur vliegen deze toe
stellen naar de Zwarte Zee,
die in weerwil van zijn naam
alles blauw blauw laat.
Bij aankomst in hun hotels
ontvangen de Nederlandse
toeristen een pakket bonnen,
waarmee ze tijdens hun ver
blijf de rekeningen in restau
rants en cafés kunnen beta
len. Afgezien van de zon, die
in de korte, maar intens war
me zomer, uitbundig de Bul
gaarse kusten teistert, heeft
het land ook de lage levens
standaard nog als tweede ge
heime wapen in de strijd ge
worpen. Fruit is spotgoedkoop,
reizen met name vliegen
idem dito. Een hassebas
(neen pa, geen jenever, die
dorst spaar je maar op voor
thuis) kost een fractie van
wat men er in een Nederland
se knijp voor neertelt.
Turkse laars
Een andere aantrekkelijkheid
is. dat een vakantie in Varna
of één der andere enclaves
aan de Goudkust, de toerist
een waaier van ontdekkings
tochten biedt. Bulgarije heeft
eeuwen onder de Turkse laars
gezeten en de sporen zijn nog
overal te vinden. Even een
onderonsje met de hotelpor
tier (ja zeker met smetteloos
witte handschoenen aan. Hij
heeft wat voor zijn kamera
den oven en hij wijst u de
weg naar Rusland (graag wel
weer terugkomen, want het
staat zo slordig, als we zonder
u moeten terugreizenMen
kan vanuit Varna ook naar
Roemenië en met de boot
naar Instanboel om even van
de zacht geurende zonden uit
Duizend en Eén Nacht te
nippen.
U heeft het al door: ook
buurman Bulgaar weet onder
tussen. waar Abraham Tito
de deviezenmosterd haalt.
Sindsdien geeft hij zichzelf
steeds vaker lik op stuk.
A I Al r -
dagdroom en nachtmerrie
over onbekende toekomst
□EN HAAG De science fiction is langzamer
hand meer werkelijkheid dan fantasie. De mens
denkt aan de toekomst, aan een weekeinde naar
de maan of naar Venus, aan het ontbijt 's mor
gens in het goeie Holland en aan het kopje
koffie in New York, Washington, Tokio, Wladi-
wostok. De mens denkt aan de nieuwe wereld,
aan de grote onbekende toekomst en aan de
eeuwigheid, waarin hij verloren dreigt te lopen
tussen miljarden andere mensen. De computer
koppelt man aan vrouw. Het hart van de een
klopt in het lichaam van de ander; embryo's
groeien in een laboratoriumbuisje tot nieuwe
wezens; elektronische trillingen vullen de aard
se ruimte en het heelal; atomen splitsen over de
gehele wereld; satellieten verbinden de huiska
mers tot een groot gemeenschapshuis; de
schreeuw van de ruimtevaarder om de verruk
king van nieuwe vergezichten, van ongekende
kleuren in het universum, klinkt binnen de
seconde tot onze eigen luie stoel door. Science
fiction of werkelijkheid? Wetenschappelijke
fantasie of nuchtere realiteit van wiskundige
zekerheden
De toekomst is als een spel in onze han
den geworden. Professoren praten over
het overplanten van hersenkwabben van
de een naar de ander. Ze houden zich
bezig met de diepvriesmens van de toe
komst. Ze bestuderen de mogelijkheden
om kleine zendertjes niet groter dan
jonge doperwten in te bouwen in
iemands hoofd, in ons gehoororgaan.
Geheugen en verstand worden ge
ïndoctrineerd door elektronische impul
sen, door bandrecorders, door licht
effecten, door hersenspoelingen, door
uiterst kleine hoeveelheden pep en
Chemici buigen zich over formules voor
kunstmatig voedsel, voor levenstablet
jes, voor vitaminepilletjes: in de hoop
de eeuwige jeugd te ontdekken. De
laboratoria zijn broedplaatsen geworden
van een verbijsterende nieuwe toe
komst. Een toekomst waarin wij de
mensen naar Gods beeld en gelijkenis
gestuurd worden als een atoomdeel
tje ergens in het heelal. Wie is de god
van deze toekomst. De geleerde, de
chemicus, de technoloog, de grote baas
met zijn alziend t.v.-oog?
Technici dromen van een wereld vol
computers, vol robotten, vol apparaten,
die de wereld moeten leiden naar oor
log of vrede. De robot verovert lang
zaam maar zeker de aarde en over mis
schien honderd jaar zijn er volgens de
Nederlandse cultuur-filosoof professor
F. Polak meer mechanische, dan gewoon
levende mensen.
Kunstenaars werken in woord en beeld
aan deze zelfde nieuwe verbijsterende
toekomst van science-fiction, van we
tenschappelijke veronderstellingen.
De Franse architect Corbusier bouwde
jaren geleden al huizen en steden van
de toekomst, die in zijn dromen nog
veel fantastischer waren dan op papier.
Op de wereldtentoonstelling te Mon
treal stonden de huizen van de verre
toekomst: vreemde blokkendozen met
zwevende kamers, zwevende muren en
hangende tuinen in een wereld van
rechttoe-rechtaanflats en etagewonin
gen. De Rotterdamse architect en Delft-
se hoogleraar Batema droomt dag en
nacht van dezelfde, van nog futuris-
tischer woningen voor de mens anno
2000 en 2100. De wereldvreemde kruis
wegstatie van de Limburger Aad de
Haas uit de dertiger jaren was toen
godslastering; nu is zij bij benadering
nog niet de gedroomde waarheid van
de wezens uit de science-fiction.
Onderzoekers denken aan het jaar 2000,
aan de nieuwe gouden eeuw van 2100,
wanneer wij zullen leven in paleizen
onder het zeeoppervlak en in veder
lichte bungalows en landhuizen op an
dere planeten. En voor de heel rijken
onder ons misschien over een paar
eeuwen in een mooi buitenverblijf op
de onpeilbaar-mooie melkweg.
Futurisme is de nieuwe wetenschap,
voortgekomen uit de speelse toekomst
muziek van de science-fiction. Men
denkt tenminste, dat het allemaal nieuw
is. die science-fiction cn dat futurisme
Maar hel is al zo oud, als de mens zelf.
We hebben ons altijd beziggehouden
met de toekomst, met de onbekende
wereld buiten onze eigen gezichtskring
De bijbel is een opeenstapeling van
toekomstverwachtingen en van vreemde
werelden om ons heen. De Griekse en
Romeinse oudheid wemelen van
science-fictionverhalen. Icarus immers
liet zich een paar vleugels aanmeten
om naar de zon te vliegen, maar ver
giste zich in de sterkte van deze im
mense warmtebron en stortte in de zee
die nog steeds de gouden poort tussen
west en oost is. Het orakel van Delphi
ontwarde met lichtzinnig gemak de
vreemde en verre loekomst voor de
oude mensheid en de ontdekkers uit
de hangende
en evenzovele
ri zelfs in ..de
Dante ont-
alle 1
lev
science-fictionbeoefenaren.
En wat zijn de vier Heemskinderen op
het ros Beijaert en „Karei ende Ele-
gast" uit onze eigen middeleeuwse lite
ratuur anders dan de science-fiction-
romans in onze dagen.
De veelzijdige kunstenaar Leonardo da
Vinei hield zich bezig met de weten
schappelijke dagdromerij over de toe
komst in de lucht en onder water. De
krasse staaltjes van Baron von Münch-
hausen worden nauwelijks verbeterd
door de moderne futuristische schrij
vers en Jules Verne was zijn tijd met
„Atlantis", onderzeeboten,
en 80 dagen om de wereld
100 jaar vooruit.
De vliegende tapijten c
tuinen van Bagdad wa
science-fictionverhalen
Goddelijke Comedie" v
dekt men herhaaldelijk het zoeken 1
de wereld van de toekomst en naar de
raadselen van de eeuwigheid.
Radio, televisie letterkundigen, beel
dende kunstenaars, nuchtere planologen
dromende cultuurfilosofen en fantasie
volle chemici uit onze dagen houden
zich meer dan ooit met dit futurisme,
met deze dagdroom en nachtmerrie
over de toekomst bezig. „Zeg nooit, dat
het waanzin is", zei onlangs een Ame
rikaanse science-fictionschrijver, „want
de wereld van vandaag leeft al vlakbij
de melkweg".
Enkele jaren geleden schreef een Sche-
veningse ambtenaar voor de radio een
uitermate boeiende serie over de toe
komstige ruimtevaart. De Duitse t.v.-
serie „Orion" infiltreerde ons met de
zelfde science-fictiongebeurtenissen
over enkele eeuwen en do lopende t v -
serie „De Gevangene" borduurt al veel
verder op de hersenspoelingen van onze
dagen. De toekomstige mens is hierin de
gevangene van zijn eigen futurisme ge
worden. Hij wordt dag en nacht be
spied. geïntroduceerd, slaafs gemaakt
door zijn zelf opgeroepen elektronische
wetenschap van computers, robotten,
golven. De „Thunderbirds" zijn de an
dere zijde van dit tweekoppige Janus
stralingen, trillingen, geluids- en licht-
monster van de toekomst: de goedheid
die de kwade uitwassen van de nieuwe
tijd moet overwinnen
Science-fiction, de wetenschappelijke
fictie van een totaal nieuwe wereld hier
en in het gigantische heelal is 'niet
meer alleen het domein van een hand
je vol futuristen.
Sciene-fictionverhalen vinden steeds
meer aftrek. De bekende serie van de
Meulenhoffuitgeverij 14 pocketbooks
vol toekomstige nachtmerries werd
in een jaar tijd door meer dan 100.000
Nederlanders gekocht en gelezen. De
science-fictionomnibus van uitgeverij
Bruna vindt al even gretige belangstel
ling. Andere uitgeverijen houden zich
ook al met dit soort werk bezig.
Het is soms verbijsterend hoever dc
science-fictionschrijvers durven gaan.
„De Apenplaneet", die thans als film
in Nederland draait, is nog maar een
voorzichtige analyse van wat vooral de I
zeer vele Amerikaanse en Engelse
schrijvers ons over de wereld van
2100. 4000 en 10.000 durven te vertcl-
Misschien moeten we dan toch maar I
blij zijn in het roerige wereldje van dc
20ste eeuw te leven, die alleen nog
maar de deur van de toekomst op een
klein kiertje geopend heeft, 'n Toekomst
vol planeten, werelden, vreemde - soms
afschrikwekkende wezens, reizigers j
door de tijd die de grens van eeuwen
overschrijden.
De heerschappij van metalen mensen I
met de huid van de echte mens, de I
eeuwigheid als 'n muziekkolom. de pla
neet van alleen maar parasieten, het
heelal als één grote wachtkamer vol
elektronische hersens is niet direct een
lockomst om naar te verlangen. Maai
wie in zijn leven regelmatig gevlogen
heeft, op een automatische piloot, hoog
bo-'en deze bestaande wereld, voelt iels
van die vreemde mysteries buiten ons
eigen gevoelsleven. En wie het gepiep
en gezoem uit de ruimte beluisterd heelt
slikt alles weg over niet-bestaande an
dere werelden, andere levens, andere
dagen en nachten Tientallen tijdschrif
ten. honderden boeken en duizenden
verhalen in de hele wereld zijn bezig
deze adembenemende geschiedenis tc
schrijven De sprookjes van Grimm en
Andersen, de kobolds uit de Scandina
vische landen en de kabouters uit onze
eigen jeugddromen zijn er maar kinder
spel bij
Science-fiction is de boeiende ontdek
king van de toekomst: vol nachtmerries
en dagdromen De werkelijkheid zal
waarschijnlijk nog vreemder zijn, nog
verbazingwekkender en nog angstiger
voor hem, die alleen maar aan het wel
varende heden van 1968 blijft vasthou
den. De computer en de robot, zijn al
in opmars: vlakbij onze huisdeur.
TON VAN DEN HOUTEN
