LUCHTSCHIP ITALIA WAS OP ALLES VOORBEREID
Wie redt de oppositie:
of
Drama aan noordpool ontluistert Nobile
ZATERDAG 13 APRIL 1968
Roald Amundsen: gaf zijn leven voor Nobile en diens metgezellen
De „Italia", het enorme luchtschip van achteren gezien
Generaal Umberto Nobile
HET is de nacht van 14 op 15 april 1928.
Plaats van handeling: het vliegveld van
Milaan. Schijnwerpers richten zich op de hal
voor luchtschepen, waarvan de immense
poorten zich traag en wijd openen en waaruit
soldaten van de Italiaanse luchtmacht aan sterke
kabels het gigantische luchtschip „Italia" naar
buiten trekken, dat al weken voorpaginanieuws is
van de Italiaanse bladen.
In het luchtschip balt zich alles samen wat Italië aan
trots heeft: dit luchtschip immers zal Italië
•ngen naar de top .van de wereld: de noordpool.
Italiaanse mannen zullen straks kunnen zeggen: ook
varen er. Zoals Peary er was en Amundsen. Zij
niet om het avontuur, want de dagen van het
ituur worden voorbij geacht. Deze reis van de
Italia" is een puur wetenschappelijke onderneming,
rel zij gedragen wordt door nationale gevoelens. De
tevoren heeft Mussolini afscheid genomen van de
inning cn van de commandant, generaal Nobile.
Duce is niet in een beste stemming geweest: er is op
geschoten en de bemanning van de Italia krijgt
te zien met een pleister op de neus, waar af en toe
beetje bloed uit druppelt. Mussolini heeft kort
krachtig gesproken en hij is eigenlijk pas na het
afscheid weer de „Duce"-figuur geworden bij het horen
van de juichkreten van het volk buiten de hal van het
luchtschip. Mussolini heeft iets tegen Nobile, hun
karakters zijn aan elkaar tegengesteld. Mussolini weet,
dat Nobile bij al zijn kunde en kennis een nerveus man
s. Ergens vertrouwt hij deze luchtmachtgeneraal met
iet gezicht van een operatenor niet volledig. De Duce-
heeft het zijne gedacht, toen Nobile hem bij het afscheid
antwoordde: „Óp alles wat men kan voorzien, zijn wij
voorbereid, ook op de mogelijkheid van een mislukking
of ramp".
De expeditie is daarop voorbereid. Maar eigenlijk
gelooft niemand aan de mogelijkheid van een ramp.
Een vliegtuig kan naar beneden storten: zo'n
'liegtuigramp heeft in de poolstreek al bijna het leven
gekost van Amundsen. Maar een luchtschip blijft
het kan niet naar beneden storten. Daarin
geloven de expeditieleden, daarop vertrouwt Nobile.
Alle voorbereidingen zijn getroffen. Aan de westkust
an Spitsbergen in Kings Bay ligt het Italiaanse
hulpschip Citta di Milano gereed om te assisteren.
Daarheen gaat in eerste instantie de reis. Van Kings
Bay af zal naar de noordpool worden gestart.
nacht, van 14 op 15 april zal het allemaal
beginnen. Op het donkere vliegveld staat geen
mensenmenigte. Nobile heeft het uur van vertrek
geheim gehouden. Er staan wat mannen van de pers.
Er zijn familieleden. Er zijn soldaten. Dc reis begint
sober. In de gondel.' groot, maar toch nietig in
vergelijking met het luchtschip als geheel, staat Nobile
van dc vensters. De twaalf Italiaanse
bemanningsleden zijn op hun posten. In de gondel zyn
nog de wetenschapsmensen, die deze reis zullen
meemaken: prof. Aldo Pentremoli (31) van de
universiteit van Milaan, de Zweed dr. Malmgren, die
al met Amundsen naar de pool ls geweest en die tegen
Nobile gezegd heeft, dat de expeditie precies vijftig
procent kans van slagen heeft, dr. Franz Behunek, een
Tsjech, die al een poolvlucht met het luchtschip „Norge"
heeft gemaakt en dr. Lago, wetenschappelijk journalist
uit Milaan. En dan is Titina aan boord, het gevlekte
hondje van de generaal, dat zijn eigen rol in het drama
te spelen zal krijgen. In een drama, waaraan nog
niemand gelooft op het ogenblik, waarop de „Italia"
de nacht instijgt, koers zettend naar het noorden.
In de gondel ligt een kruis, dat door Paus Pius
persoonlijk is gezegend en dat op de noordpool zal
worden geplant. Daar ligt ook de Italiaanse vlag, die
boven de pool zal worden neergelaten.
De reis duurt lang. Op 5 mei, te drie uur in de middag
is de Italia in Kings Bay, alles is goed gegaan.
Schijnbaar althans. Maar het begin van de persoonlijke
catastrofe voor Nobile heeft zich al aangediend. De
technici zijn ontevreden: hun diensten duren te lang en
hun ontevredenheid koesteren ze terecht. Maar
Nobile schijnt het niet te merken. Hij is systeemloos
in het aanwijzen van taken, op het laatste ogenblik
laat hij, voor hij van Kings Bay vertrekt voor de tocht
naar de noordpool, drie mensen van de lijst schrappen;
hij heeft hen niet nodig.
Tranen en muziek
De tocht naar de pool vanaf Kings Bay begint op
23 mei. Om half vijf zijn de expeditieleden aan boord
en trekken matrozen van het hulpschip de Italia weg
tussen de twee reusachtige houten wanden, die het
luchtschip op Kings Bay hebben beschermd. Om half
zes stijgt de Italia op. De magnetische kompassen doen
hun werk. Moeiteloos koerst de reus naar het grote
doel. De dag verstrijkt, de motoren draaien vlekkeloos.
Het lijkt een uitstapje. Om 0.20 uur van de volgende
dag meldt de man, die de instrumenten bewaakt, de
Italiaanse luitenant-ter-zee Mariano: „Nu zijn we aan
de pool". Er volgt een uur van zuidelijke aandoening.
Dr. Lago speelt platen op de boordgrammofoon: het
Italiaanse volkslied. Italiaanse liederen, die de tranen
uit de ogen wringen. Nobile werpt het kruis van de
Paus naar beneden en de Italiaanse vlag.
Radiotelegrafist Biagi zendt telegrammen uit. Als de
ontroering voorbij is, willen enkele mannen naar
beneden, het luchtschip uit. Ze willen staan op de
noordpool, het Ijs onder hun voeten voelen, maar Nobile
weigert. Om 2.30 uur, na bijna twee uur boven de pool
gekruist te hebben, geeft Nobile het commando om de
terugtocht te aanvaarden.
In Nobile heeft zich een merkwaardige verandering
voltrokken. Nu do spanning gebroken is, schijnt hij er
niet moer met zijn gedachten bij te zijn, hij maakt
een ietwat afwezige indruk. De Italia, koers zettend
naar Kings Bay. stijgt inmiddels tot ruim duizend
meter: daar zit het schip boven de mistbanken. Nu is
er tegenwind, die naarmate de dug verstrijkt sterker
wordt. Op de romp vormt zich ijs. Tegen de avond
haalt het luchtschip maar tweeënveertig kilometer per
uur ei\ dat, terwijl Kings Bay nog meer dan 700
kilometer verwijderd ligt. Het luchtschip draalt op
twee motoren. De weerkundige Malmgren heeft
becijferd, dat de Itlia snel uit deze zone zal geraken en
dan de wind mee gaat krijgen. Het 's aen foute
berekening. Als hij de fout ontdekt, laat Nobile een
derde motor inschakelen.
Nu halen ze honderd kilometer per uur. Maar de wind
neemt toe en groeit uit tot een storm, de
brandstofvoorraad hoewel ruim genomen, wordt Nobiles
grote zorg. Om benzine te sparen laat hy de snelheid
verminderen, maar Malmgren overtuigt hem ervan, dat
dit catastrofaal kan \yorden. De snelheid wordt
opgevoerd. De kalender wijst thans 25 mei: de dag van
de catastrofe.
gevangen In het ijs. Ze gaan op zoek naar uit de gondel
geslagen dingen. Ze vinden een dode: de Italiaan
Pomella.
De gewonde Nobile blijkt niet de harde commandant
te zijn, die nodiger is dan wat ook. Hjj is de man, die
de moed laat zakken. Eigenlijk neemt dr. Behunok
het commando in feite over: hij blijft geloven in de
redding, ook als de dagen verstrijken. Biagi blijft
koortsachtig bezig met de radio. En hij heeft gedeeltelijk
succes: hij kan ontvangen. Hij hoort de radiowereld
over hun vermissing vertellen, hij vangt het tijdsein op
van Parijs. De mannen berekenen hun positie en Biagi
seint die met regelmatige tussenpozen uit. Vergeefs.
Hun positie wijzigt zich met de dag, want de ijsvlakte,
waarop zij zich bevinden, is een reusachtige drijvende
schots, ten prooi aan stroming en wind. Naarmate de
dagen verstrijken, wordt hun positie hopelozer. Dr.
Malmgren begint tekenen van geestelijke stoornissen
te vertonen.
Maar niet alleen Maddalena heeft hen gezocht. Ook
de Noorse poolvorser Amundsen is met een vliegtuig
op weg gegaan. lij) keert niet terug.
Omlaag
Te voet
Om vyf voor half tien in de ochtend ontstaat een
mankement in het hoogteroer. Nobile laat alle motoren
stopzetten. Het snel dalende luchtschip herstelt zich en
klimt opnieuw naar 1.100 meter. Kort daarna zakt het
opnieuw. Niemand weet eigenlijk waarom. Maar de
Italiaan Ccccioni, die bij het nukkige hoogteroer staat,
ziet het ineens. De ijsmassa, die zich op de Italia heeft
gevormd, drukt het luchtschip omlaag. Er is geeu
houden aan: de ramp is niet meer te keren. Met een
klap stoot het gevaarte op het pakijs, de gondel scheurt
los van dc romp en versplintert. Ontdaan van deze
last stijgt het sigaarvormigc hulsel van dc Italia op
nieuw en verdwijnt naar de einder. Men heeft er nooit
iets van teruggevonden en ook niet van de mannen, die
zich in dat omhulsel bevonden: de journalist Lago, ir.
Arduino, meconicien Garatti, mecanicien Ciocca. werk
meester Allessandrini en professor Max Pentremoli.
De anderen loven. De generaal zelf is gewond, zij het
niet zwaar: hij heeft een gebroken voet en een gebroken
hand. Ook de Italianen Zappi en Ceccioni zijn gewond. De
anderen zijn als door een wonder ongedeerd gebleven.
Ze zoeken tussen de brokstukken en vinden een
rode tent. wat levensmiddelen, een boekje met
wetenschappelijke aantekeningen. En de grootste vondst
van alle: een klein radiozendertje en een doosje met
intact gebleven radiolampen. Terwijl de anderen de
rode tent opzetten op het ijs en de gewonden verzorgen,
probeert radiotelegrafist Biagi het zendertje zendklaar
te maken. Hij legt een geïmproviseerde antenne aan.
Ruim vijf uur na de catastrofe gaat het eerste S.O.S. de
lucht in. Maar niemand hoort het. Da mannen zijn
Ontluisterd
Dan komt de dag waarop de Italianen Zappi en
Mariano en dr. Malmgren met het plan komen dc rode
tent te verlaten om te proberen te voet Spitsbergen
te bereiken. „Zelfmoord", zeggen de anderen. Maar het
plan zit vast ln die drie hoofden. Zo willen alles op
geïmproviseerde sleden laden, ook de gewonden. Er
wordt over geredekaveld en getwist, rle spanningen
tussen de mannen stjjgen. Nobile is onmachtig om in
te grijpen, hy heeft over de drie geen spoortje gezag
meer. Ze gaan.
Op 2 juni gebeurt het grote wonder: dicht bij
Archangelsk vangt een Russische dorpsonderwijzer, een
verwoed radioamateur, dc noodkreet van Biagi op. Hij
heet Nikolai Schmidt. Hij verstaat de positie, die Biagi
opgeeft, verkeerd, maar dat hindert niet: hy heeft het
bewijs, dat van de Nobile nog mensen in leven zijn, die
gered moeten worden. De radiowereld gonst van dit
grote nieuws en Biagi vangt het op. De mannen in de
rode tent zijn gek van vreugde. Alleen begrypen ze
niet, hoe het kan, dat men in Rusland hun noodkreet
wel heeft opgevangen en het betrekkelijk dichtby
liggende hulpsehlp niet. Biagi komt op de idee de
antenne te verlengen en ziedaar: het contact met het
hulpsehip komt tot stand. Het is dan 8 juni 1928.
Pas op 14 juni horen ze het geluid van vliegtuigen.
Maar de toestellen verdwynen zonder hen te hebben
opgemerkt. Tegelijkertijd ontdekken ze iets rampzaligs:
hun ysschots begint te scheuren, de tent moet verplaatst
worden omdat dicht erby het zeewater opwelt. Biagi
seint het noodlottige nieuws uit.
Op 20 Juni worden de mannen ontdekt. Het is de
Italiaanse piloot Maddalena, die. Restart vanaf Spits
bergen, de rode tent ziet, dank zij een spiegeltje van
zilverpapier waarmee Behunek hel zonlicht weerkaatst.
Het ls 23 juni als tenslotte een klein vliegtuigje by de
ysschots landt. Aan boord is een Zweed: luitenant
Lundborg. „Ik haal u allemaal op", zegt hy, „een voor
een". „Neem eerst Ceccioni mee", zegt Nobile, „hy ls
er het ernstigst aan toe". Lundborg weigert. Hij heeft
opdracht om eerst Nobile te redden. Nobile protesteert,
.Maar tenslotte geeft hij toe. En daarmee begint zij tl
drama pas voor goed. Want welke kapitein luut zlji},
mannen in dc steek? Dc wereld zal zich erover
verbazen. Italië zal verontwaardigd zyn. Maar op dat
ogenblik is het nog niet zo erg: immers Lundborg zal
gauw terugkomen. Hy komt gauw terug. Maar by do
fending slaat zyn toestel over de klop. Hy blijft
ongedeerd. Intussen ontvangt kapitein Romagna van
het hulpsehip Nobile ijzig koel. „Waarom hebt u zich
het eerst laten redden?", vraagt hy. „Het woh bevel",
zegt Nobile. „Welk bevel?" Niemand weet het precies.
Romagna verbiedt Nobile elk contact met de
buitenwereld. Nobile is ontluisterd.
Pas op 6 juli landt weer een Zweeds vliegtuigje bij de
srhots. De piloot heeft opdracht om Lundberg te redden.
„Wc komen terug", zeggen de Zweden, vlak voor ze
vertrekken. Maar de mannen op de schots wachten
vergcefH.
De redding komt niet vanuit de lucht, maar vanuit
zee. De Russische ysbreker Krassin, uitgevaren om de
mannen op do schots te zoeken, bereikt hen op 12 Juli.
De vyf mannen, die op de schots zfln achtergebleven
gaan aan boord. Ze zijn gered. Op het schip vindt een
vreemd weerzien plaats: een weerzien met Mariano en
Zappi, die te voet waren weggegaan en door de
ysbreker eerder zyn opgepikt. Malmgron, de derde
van de voetreizigers, ls dood. Hij was te zwak, hy
bezweek gauw, zo wordt verteld. Er wordt nog meer
verteld: toen Mariano en Zappi door de Krassin werden
ontdekt, droeg Zappi warme kleren, terwyi Mariano
byna bevroor in /.yn dunne goed. Zappi zag er
weldoorvoed en redeiyk gezond uit, Mariano was een
wandelend geraamte. Nooit ls de vreemde situatie
opgehelderd. Waarom liet Zappi zyn kameraad niet in
de kleren delen? Hoe kwam het dat belden nog zoveel
levensmiddelen by zich hadden, toen ze gered werden?
Ook deze vraag is nooit beantwoord. Maar het bange
vermoeden Is biyven voortleven, dat de dodo Malmgren
tot voedsel van de twee heeft gediend. Die het weten
kunnen, zwygen erover. Officieel z.yn de twee van
alle blaam gezuiverd. Maar wat is „officieel"? Niemand
weet trouwens waar M nu atyn. Da twaa zijn gewoon
ln de historie verdwenen. Elgeniyk ook Nobile. die nu
na veel omzwervingen een professoraat In Napels heeft.
J. VEUGELERS
De uitwerking die dc „tweede revolutie"
van Tsjeclio-Slowakijc op de wereld
politiek zal hebben, is nog niet te over
zien, maar alles wijst erop. dat deze
spectaculaire gebeurtenis de politieke
structuren, die een erfenis van de koude
oorlog zün. danig zal aantasten c»
aan beide zijden tot een verandering In
het denken zal dwingen. Vooropgesteld,
dat Tsiecho-Slowakijc ook de weg zal
gaan. die het inel de verkiezing van
Dubcek heeft ingeslagen, dan zou dc
uitwerking op het Westen nog wel eens
belangryker kunnen worden dan di<* op
hel Oosten, die uiteraard op het ogen
blik het meest de aandacht trekt.
Voor het geval liet. mogelijk zal blijken
om op een gestabiliseerde economische
basis een marxistisch socialisme te ver
enigen met de politieke democratie, met
echte verkiezingen, persvrijheid, ver
deling van machten, een of andere vorm
van gelegaliseerde en geïnstitutionali
seerde oppositie enz.. dan zon ook voor
de laatste koude-oorlogideoloog in he'
Westen, het laatste uur hebben gesla
gen. Het zou meer nog dan in Joego
slavië. waar men voorlopig nog hal
verwege is blijven steken het bewijs
betekenen, dat. socialisme en politieke
vrijheid verenigbaar zijn en het kapi
talisme geen monopolie bezit op poli
tieke democratie. De Ulbrichts en de
Gomoelkas. om van de Russen nog maar
te zwijgen, zouden dan eenvoudig als
reactionairen te kijk staan, zogoed ais
ook het Westen zijn reactionairen heeft
De verbluffende terugval van Polen ln
een mini-stalinisme met neofascistisch
accent ol moet. men zeggen in een
rood Piisoedskiregime? zou dan over
eenkomen mpt de onthutsende terugval
van Griekenland in een mini-faseisme.
En wat de Sovjet-Unie belieft, ondanks
een eerlijk gemeende destaiiniserina
heeft deze oneindig veel moeite met de
aanpassing aan meningsvrijheid en po
litieke democrat!». Daartegenover kan
men zich afvragen of de vrijheid van
denken en het democratisch recht van
zelfbeschikking door Amerika's Viel
nampoiitiek zo overtuigend wordt ver
tegenwoordigd.
Wat een Tsjecho-Slowaaks succes bij ons
zou kunnen uitwerken, is niets meer
of minder dan de mogelijkheid om ein
delijk weer een* tot een echte oppositie
te geraken Met het marxisme van
Russische makelij kan men bij ons al
lang geen hond meer achter de wel
standskachel vandaan krijgen. Dat heb
ben intussen ook de Westeuropese com
munisten ingezien, die ia grote getale
op weg zijn zich in linkse socialisten te
veranderen. Tot nu toe was het ook de
tragiek van politiek geëngageerde radi
cale studentengroepen. dat zij geen over-
tuigende politieke alternatieven tot hun
beschikking hadden. Zij liepen zich vast
in een politiek negativisme, dat door
de 70-jarige filosoof Marcuse in Ameri
ka zün dialectische wyding kreeg en ln
een Che Guevara- en Ho Tsji minli-
mythe, die tot d« oplossing van de pro
blemen der Westeuropese industrielan
den even weinig bijdraagt als omge
keerd het parlementarisme van West
minster tot de oplossing der problemen
van Bolivia en Vietnam
Zonder elan
Het woord „tragiek" werd hierboven
met opzet gekozen, want het geweldige
elan van de studenten, die politiek wel
/o wakker en zo ontwikkeld zyn als nog
nooit eerder een Europese studenten-
Jeugd. dreigt zonder enig effect te ver
zanden zolang er geen overtuigende
alternatieven kunnen worden geboden.
Tragisch is dat op de eerste plaats, om
dat het gevaar bestaat dat dit politiek
■lan bij gebrek aan concrete mogelijk
heden tot daden zal pluatsmaken voor
berusting en dus z-al uitblussen als deze
studenten eenmaal de hogeschool zijn
ontgroeid. Maar ook en vooral omdat
onze Westeuropese democratieën ïyden
aan een gebrek aan oppositie en zo bi)
gebrek aan Innerlijke spankracht lang
zaam dreigen uit te sterven. Wat zich
nu by ons oppositie noemt Is gewoonlijk
slechts een lege huls en de gro'e com
munistische partijen tn Frankrijk en
Italië hebben ondanks alle inspan
ningen vooral van de KPI in Italië
tot nu toe verzuimd e«n werkeiyk over
tuigende bekentenis tot de parlementaire
democratie af te leggen, waardoor zy
uitdovende politieke elan van onze stu
denten van tragiek te spreken
Van hieruit gezien zijn de jong.-te iv
voiutlonalre gebeurtenissen ln «Ie cssk
voor ons hoopvol ln een wezenlijke
andere betekenis dan waarin diegenen
geloven, die zich alleen maar laten lei
den door leedvermaak over de lange ge-
Oost-Berlijn
Moskoi
Het
de geschiedenis zijn
pldzjii
wU
zich ln de ogen van progressieve bur
gers als democratische oppositiepartijen
zouden hebben gelegitimeerd. De oppo-
aitletering waaraan dc Westeuropese de
mocratieën lijden is echter een leven,
gevaarlijke ziekte en Juist daarom scheen
het op zyn plaat* met betrekking tot het
-ocinlisme In Tsjecho-Slowakije tot die
politieke alternatieven zouden komen
int <le oppositie, die wij zo dringend
nodig hebben om de democrat Ie voor de
'lste eeuw te redden.
Toekomstmuziek
Maar dit is alles toekomstmuziek Zelfs
In het gunstigste geval gaat Tljecho-
KlowakUc moeilijke tijden tegemoet.
Ook ren „stille" revolutie is ren revo
lutie en de sprong uit liet rijk van de
stalinistische dwangmatigheid naar dat
van de democratische vrijheid Is geen
kattesprnngrljr
Als het Tsjecho-Slowaakse experiment
als alternatief voor ons overtuigend wil
blijven, dan mag het niet ontaarden in
een slechte namaak van óns politiek
svsteem Daar liggen misschien de groot
ste gevaren, hetgeen door een blik op
het huidige Joego-Slavlë wordt onder
steund. Daar heersen op dit ogenblik
waariyk anarchistische economische ver
houdingen en men weet met de beste
wil niet, waar het socialisme ophoudt
m het kapitalisme begint.
In beginsel staan de Tsjecho-Slowaken
nu voor een dubbele opgave: niet alleen
he invoeren van de i*>litlrke vryheid.
mnat ook van 'n systeem van socialisme
'at die naam werkeiyk verdient Zou
men liet huidige centralistisch staats
socialisme willen hundhnven, dan zou
een politieke democratisering zonder
meer onmogelijk *Un Democratisering
van de politiek vereist een democrati
sering van de economie en omgekeerd
De grote M il Ig Ls dnarby. of het Iemand
«tl gelukken een nieuw economisch
-•«teem in tc voeren dat ook zonder
kapitalistisch streven naar gewin kan
functioneren.
Hierbij b.-wijst de jongste ontwikkeling
ln Joego-Slnvlë dat voor een dergelijk
oort communisme een nieuw gevaar
ontstaat in dp gestalte van de techno
craat of de mnnuger. Deze technocraten
laten zich uitsluitend lelden door tech
nische en economische eisen en houden
weinig rekening met politieke eisen zo-
alt die van zelfbestuur van de arbeiders
cn vno de hele maatschappij
Al de „tweede revolutie" van Praag
zou lelden tot een dergelijke „munager-
revolutie", dan jsnu het werkelijk gedaan
*Un met de boven geschetste alternatie
ven Des te meer reden hebben wij de
gebeurtenissen In Tsjccho-Slowakije te
volgen ln het bewustzijn, dat die ona
op een zeer directe manier aangaan.
dr. arnold kunzll