DEFAR
WEST
VAN WELEER
met de koets verdween de romantiek
DE LETOSE COURANT
Van onze correspondent
De luchtroute San FranciscoLos Ange
les is de drukst bereisde in de wereld. De
B-720- en B-727-jets vertrekken enkele
minuten na elkaar. Maar waarheen men
ook reist in het westen van de Verenigde
Staten, vliegtuig, bus, trein of auto ma
ken uw reis gemakkelijk en snel. Hoe-
velen staan er bij stil dat ditzelfde wes
ten honderd, zelfs vijftig jaar geleden nog
merendeels woestenij was? Toch moet
men zich dit voor ogen houden, wil men
Amerika ooit leren begrijpen. Weinig
heeft zo'n belangrijke rol gespeeld in de
ontwikkeling van het voormalige Wilde
Westen als het eerste publieke vervoer
middel: de koets. Aanvankelijk onder
hielden koetsdiensten de verbindingen
tussen de verschillende delen van het
westen, later zelfs tussen het oosten en
het westen van de V.S. De koetsen ver
voerden passagiers al was hun aantal
onbeduidend op de ruim drieweekse oost-
westrit en goud, zilver, geld en post.
Wie met de „old timers" praat, de ge
rimpelde, grijze mannen die het deels
zelf hebben meegemaakt, deels van
horen zeggen hebben, ondervindt al
gauw dat met de koets veel romantiek
verdwenen is. Weg zijn bijvoorbeeld
de koetsiers, een ras van ruige man
netjesputters, bewonderd door de vrou
wen en benijd door de mannen. Koet
siers in die dagen genoten een ware
heldenverering, te vergelijken met de
astronauten van thans.
Verschillende van deze whips, zoals zij
genoemd werden, hebben zich een
plaatsje ln de geschiedenis veroverd,
•lim Miller, bijvoorbeeld, die ervan
'hield zich te kleden in kanariegele
kostuums en scharlakenrode vesten.
Ofschoon bijna twee meter lang, liep
hij op schoenen met verhoogde hakken.
Hij vond zich zo mooi, dat gebrek aan
bewondering bij zijn passagiers hem
soms hevig kon ontstemmen.
Plicht voor alles
Ben Wing was een whip die ervan uit
ging dat plicht voor alles gaat. Op een
lange reis had hij eens twee sheriffs
met een paardendief onder de passa
giers. De gevangene probeerde te ont
snappen en werd prompt doodgescho
ten door de sheriffs. Na de dode met
een voet omgedraaid te hebben, vroe
gen zij Ben om een spade om een kuil
le graven. „Niks ervan", zei Ben kop
pig. „De dief was een deel van mijn
cxprsselading en hij moet worden af
geleverd op de plaats van bestemming".
Met het lijk op de koets gebonden,
kwam Ben Salt Lake City blnnen-
F.en van de bekwaamste whips was
Charlie Parkhurat. Landverschuivingen,
stormen, overstromingen, niets hield
Charlie tegen. HU was een meester in
cUn vak en duldde van niemand onzin.
Slechta één keer zag hU zich genood
zaakt sUn lading aan een bandiet te
overhandigen. Het was de eerste en
laatste keer dat hU zün lading niet op
de bestemming bracht. Nog eenmaal
werd hU door een gemaskerde bende
tot stoppen gedwongen. Charlie liet de
Een houten Indiaan staart door de spaken van een oud
wagenwiel, opgesteld voor een winkel in curiosa en een
„Far Wesf'-museum in Cerrillos in Nieuw-Mexico, een
oud mijnstadje, dat opnieuw tot leven is gekomen als
toeristische attractie.
Gouden
tijd
van
koetsiers,
rovers
en
Indianen
-r v
CïEfsi E RAL'
DllTpfïTïNG
"n-Toki LONG BRAND
arrestatie, zeven werden gelyncht en
206 draaiden de gevangenis in. Omdat
de meeste overvallen het werk van
solisten waren, mogen we hieruit af
leiden, dat slechts ongeveer een uit
vier bandieten straffeloos ontkwam na
een al of niet succesvolle overval.
Hierbij komt nog, dat een en dezelfde
bandiet vaak verantwoordelijk was
voor vele berovingen. Black Bart, een
van de bekendste rovers, pleegde maar
liefst achtentwintig geslaagde overval
len, voor hij bij de negenentwintigste
werd ingerekend.
De bewakers waren een voorname fac
tor in het voorkomen van overvallen.
De beloningen die de koetslijnen stel
den op de rover dood of levend
hadden eveneens veel invloed. De be
loningen bedroegen vaak het dubbele
van de buit en bereikten de destijds
enorme bedragen van 500 en 1000 dol
lar. Dit leidde al spoedig tot een nieuw
beroep: mensen die hun kost verdien
den met beloningen te incasseren. Deze
„bounty hunters" behoorden tot de
meest verachte en gevreesde figuren
in het westen. Maanden, zelfs jaren
lang, joegen zij op een gezochte, zijn
spoor volgend over duizenden mijlen,
om hem tenslotte in koele bloede neer
te knallen. Menige aspirant-rover moet
van voornemen veranderd zijn bij het
zien van een „bounty hunter" die de
stad kwam binnenrijden met het lijk
van een bandiet op een tweede paard
gebonden in zijn kielzog.
Er stond voor de koetsdiensten veel
op het spel om overvallen te voor
komen: hun vracht, het vertrouwen van
het publiek en niet te vergeten hun
paarden. Slechts goede paarden kon
men voor de koets spannen. De goed
kope kostten reeds tussen de 75 en 150
dollar. Sommige van de beste brachten
1500 dollar op. Een op elkaar ingesteld
paar bracht zelfs eens 4000 op. Ter
vergelijking moet men weten dat een
revolver bijvoorbeeld reeds voor twee,
drie dollar te koop was
Weinig ridders
Sommigen van de bandieten die er
hun specialiteit van maakten om koet
sen te beroven, verwierven eveneens
vermaardheid. Zelden echter door hun
ridderlUkheid. Dokter Thom Hodges,
alias Tom Bell, was een van de wei
nigen die hart toonde voor zUn slacht
offers. Toen een beroofde passagier
eens jammerde dat Bell zUn laatste
jagen. Een vrouwelijke passagier werd
gedood, de koetsier en een passagier
gewond in de schietpartij. Een storm
van verontwaardiging veroorzaakte een
grootscheepse jacht op Bell en con
sorten. Bell werd na enkele maanden
gevangen. Hij kreeg een paar uur tijd
om brieven te schrijven voor men hem Black Bart
ophing.
verloor hij de controle over het paard.
Minutenlang klemde hij zich wanhopig
tierend aan het steigerende dier va6t,
terwijl een kring belangstellenden zich
vormde. Tenslotte belandde hij op de
grond en voor goed in de gevangenis.
Dick Fellows
De meeste bandieten waren alles
behalve' galant. Zelfs nu nog valt er
een stilte onder de old timers wanneer
iemand de naam Tiburcia Vasquez
noemt. Deze bruut oefende een vrese
lijke terreur uit in centraal Californië.
Een bijna komische geschiedenis was
die van Dick Fellows. Vindingrijk als
hij was, nooit zag hij kans om paard
rijden te leren. Na een voor hem
typisch begin een mislukte overval
bracht hem vijf jaar gevangenisstraf
besloot hij achter grote buit aan te
gaan. Zorgvuldig bereidde hij zich voor
om een koets te overvallen die voor
240.000 dollar aan goud naar Los
Angeles bracht. Op een gehuurd paard
toog hij op pad. Nauwelijks onderweg
viel hij uit het zadel. Het paard rende
terug naar de stal en Dick strompelde
er woedend achter aan.
Het was te laat voor die koets, maar
hij zette zijn hoop op de volgende. Deze
maal stal hij een paard. De beroving
verliep vlot tot Dick met de kist met
geld zijn rijdier wilde bestijgen. Het
dier nam de benen. De ongelukkige
Dick zag geen kans om de kist open te
breken. Op de weg blijven kon hij ech
ter niet en dus trok hij met de kist
de heuvels in. Hij was nog niet lang
onderweg toen hij in een zes meter
diepe luchtschacht van een mijn dui
kelde. De kist viel op zijn been en brak
het.
Na een moeizame kruiptocht met een
gebroken been en de kist, kwam hij
uit de mijn. Hij vond een werktuig,
aanvoerder vlak bU hem komen, voor
hU hem op een halve meter afstand
door de borst schoot. Zonder het slacht
offer een blik waardig te keuren, zette
Charlie de reis voort tussen de ont
stelde bandieten door.
Na twintig Jaar op de bok gezeten te
hebben in het westen, trok Charlie zich
op zestigjarige leeftUd terug in z(jn
keetje op een ranch bU Watsonville.
Californië. H(j stierf in 1879. Pas na
zijn dood ontdekte men dat Charlie
Parkhurst een vrouw was.
Het westen, dat vooral tijdens de goud-
rushdagen veel uitschot had aange
trokken, ondervond veel last van
struikrovers. De koetsen, die vaak
goud ter waarde van duizenden dollars
vervoerden, vormden een aantrekkelijk
doel. Een koets beroven was aanvan
kelijk ook eenvoudig. De koetsier, die
ze* of, acht leidsels in handen had en
een /v.eep, kon gemakkelijk verrast
worden in een bocht van een moeilijk
traject of beboste streek. De passa
giers veroorzaakten zelden moeilijk
heden voor de rover, omdat het al
gemeen bekend was, dat een passagier
bij de minste verdachte beweging een
kogel door het hoofd kreeg.
Vol lood
Toen het aantal berovingen ernstig
werd, ging men ertoe over een bewaker
mee te laten reizen. Zijn artillerie be
stond gewoonlijk uit een geweer met
afgezaagde loop en van een tot vier
revolvers. Deze zogenaamde „shot
guns" hadden niets anders om handen
dan een opduikende bandiet meteen vol
loüd te pompen.
Met de komst van de shot-guns" nam
het aantal overvallen ras af. Het westen
was overigens lang niet zo wetteloos en
gevaarlijk als t.v. en films u wellicht
hebben doen geloven. Wells, Fargo en
Company, de voornaamste koetsdienst,
thans een grote bankiersfirma, telde
313 berovingen van hun koetsen tussen
1870 en 1884, ongeveer twee per maand.
Vijf rovers werden gedood tijdens de
overval, elf verloren het leven bij hun
cent genomen had, gaf deze hem ge
schrokken alles terug. De koetsier gaf
hU eveneens zün geld terug met de
woorden: „Houd het maar. Ik wil geen
harde werker beroven".
Toen hij eens iemand bij de beroving
had aangeschoten, verleende hij hem
vakkundige medische hulp, waarna hij
een passerende kar aanhield om de ge
wonde naar de stad te vervoeren en
de eigenaar voor zijn behandeling liet
betalen. Op eerlijke wijze had deze
dokter een goed bestaan kunnen ver
dienen. Het trok hem niet aan. Na
zijn ontsnapping uit een gevangenis
stichtte hij een bende die in de goud
velden de ene beroving na de andere
pleegde.
Bell geraakte in moeilijkheden toen hij
zijn bende het liet opnemen tegen Bill
Dobson, een van de meest gevreesde
shot-guns" van Wells, Fargo en Co.
Dobson zat op een koets die ruim
100.000 dollar aan goud vervoerde. Het
werd een fiasco voor Bell. Dobson
zag kans om de bende op de vlucht te
hij de kist openbrak. De buit
bedroeg 1800 dollar. Van boomtakken
maakte hij primitieve krukken en met
het geld op zak ging hij op zoek naar
een paard om uit de streek te ont
snappen. Hij vond niet een maar drie
paarden op een ranch en koos zonder
aarzelen het enige dat door een ab
normaal hoefijzer een goed spoor ach-
Vrijwel onmiddellijk had men hem te
pakken, maar op zijn krukken en zon
der het geld zag hij kans te ontkomen.
Na een urenlange martelgang kwam
hij bij een corral met een paard. Hij
kon het niet vangen en werd weer
gearresteerd.
Nu volgden vijf jaar gevangenisstraf.
Dick had nu de smaak van het be
roven van koetsen te pakken. Onmid
dellijk na vrijlating ging hij op roof
uit en kwam bijna even vlug in de
gevangenis van Santa Barbara terecht.
Weer gelukte het Dick om te ontsnap
pen. Hij stal een prachtig paard en
galoppeerde de vrijheid tegemoet.
Tweehonderd meter ver, want daarna
De eerdergenoemde Black Bart met
achtentwintig succesrijke berovingen
was gelukkiger. Tussen 1875 en 1883
nam hij met grote regelmaat drie vier
koetsen per jaar te grazen. Onveran
derlijk droeg hij een meelzak met twee
gaten over het hoofd en een verroest
geweer in handen.
Door een toeval liep hij tegen de lamp.
Tijdens een beroving waarbij alles voor
de wind ging, tot hij tijd verloor bij
het verwijderen van de vastgeschroefde
schatkist, werd hij opeens onder vuur
genomen door een kennis van de koet
sier die eerder aan de andere zijde van
de heuvel was afgestegen om op hazen
te jagen. Black Bart moest overhaast
vluchten, want hij scheen geen ver
trouwen te hebben in zijn roestig
wapen.
Een detective vond later verschillende
voorwerpen in de nabijheid, waaronder
een zakdoek met een wasserijmerk. Het
merk leidde naar San Francisco en na
91 wasserijen naar de notabele heer
Bolton. Deze heer, die voor zaken vaak
naar de goudstreek reisde, woonde
tegenover een politiebureau en onder
hield zich dikwijls met de beambten.
Steeds was hij geïnteresseerd in Black
Bart.
Bolton werd schuldig bevonden aan de
laatste overval. Zes jaar bracht hij in
de cel door, waarna hij spoorloos ver
dween.
Snelrecht
In het algemeen ondervonden de koets-
lUnen na het aanstellen van de be
wakers geen overmatige last van ban
dieten. Wanneer ergens de misdaad op
laaide en de sheriff het niet af kon of
onder een hoedje speelde met de boe
ven, namen de burgers zelf het recht
in handen. GewoonlUk werd het pro
bleem op die manier letterlijk uit de
weg geruimd.
Deze vigilanten, zoals de op wraak en
recht beluste burgers heetten, stonden
bekend om hun razendsnelle recht
spraak. De gevangene werd meestal ter
plaatse opgeknoopt. De traditionele
methode was om een strop te schuiven
om de hals van de op een paard ge
zeten schurk, het uiteinde van het touw
over een boomtak te gooien en vast te
binden en vervolgens het paard met een
klap op de flanken of een revolver
schot weg te jagen.
In hun haast en woede hadden de
vigilanten niet altijd de juiste te pak
ken, maar zelden gaven zij hun pogin
gen op tot zij hem tenslotte eveneens
in de lucht hadden bengelen. Zij brach-
Amerikaanse karakter. Tussen 1863 en
1866 ruimden de vigilanten van Mon
tana tweeëndertig misdadigers op.
Voor koetsdiensten die door de vlakten
van het midden- en zuidwesten reis
den, school het gevaar vaak in Indianen.
Soms lieten de Indianen een koets on
gehinderd door, andere keren probeer
den zij de ingezetenen zonder de minste
waarschuwing te vermoorden. Het ge
beurde eveneens dat zij zich slechts met
de koets amuseerden, zoals toen zes
honderd Comanches een koets ophiel
den, of alleen stalen wat zij nodig had-
De voornaamste reden voor de Indiaan
se overvallen was hun verlangen om
paarden en vuurwapenen te bemach
tigen. Zolang de veiligheid in Indianen-
gebieden min of meer gegarandeerd
werd door de militaire forten en de
gewapende escortes die soldaten vaak
verleenden, hield men de situatie in de
hand. Toen tijdens de Amerikaanse bur
geroorlog de soldaten echter naar het
front geroepen werden, was het hek
van de dam. Het werd zo riskant om
door Indianenstreken te rijden, dat
koetsdiensten werden gestaakt of on
regelmatig gingen rijden.
Ben Hollodays koetsdienst trachtte zich
de Indianen van het lijf te houden
door de meest ongure vechtersbazen
in dienst te nemen. Men stelde sujetten
aan als Joe Glade, die er prat op ging
reeds zesentwintig mensen gedood te
hebben voor hij in dienst trad. Het
bleef niet daarbij. Toen hij zich eens
beledigd achtte door een kroegbaas,
bestelde hij een borrel, waarop de
waard zich omdraaide om in te schen
ken en Slade hem in de rug 6choot. De
vrouw van de vermoorde probeerde
met een kind in de armen gedrukt het
lokaal uit te rennen. Kalm mikkend
doodde Slade ook haar en het kind,
alvorens nog enkele ooggetuigen te ver
moorden. Voldaan ging hij na dit
bloedbad terug naar zijn werk.
Deze individuen schrikken wellicht an
dere schurken af, maar de koetsdienst
was niet met hen gebaat. Zij stalen
alles wat los en vast zat en imponeer
den de Indianen niet in het minst.
Het einde van de moeilijkheden met de
Indianen kwam met de terugkeer van
het leger na de burgeroorlog. De In
dianen werden deels uitgeroeid en deels
naar afgelegen streken verbannen.
Maar vrijwel tegelijkertijd ontving de
lange-afstandkoetslijn de doodsteek
door de in 1869 voltooide transcontinen
tale spoorweg.
Op korte trajecten bleven de koetsen
nog vele jaren rijden. Waar de rails
ophielden, nam de koets over. Maar
met de komst van de auto kwam ook
hieraan een einde. De laatste koets
dienst in Californië werd in 1917 op
geheven. Tot in 1927 reden koetsen in
de staat Washington en het westen var
Canada.
Onhanteerbaar
Wanneer Wells, Fargo en Company een
nieuw bankgebouw in gebruik neemt,
geeft men een „open house". Het
publiek kan de bank bezichtigen en
krügt snacks en koffie aangeboden. De
kinderen kunnen ritjes maken in een
koets. De koets is een originele
Concord, die destüds nog dienst heeft
gedaan voor Wells, Fargo en Company,
als publiek vervoermiddel. De whip en
shot-gun dragen authentieke kostuums.
De loop van het geweer is niet af
gezaagd want dat is strafbaar, maar
voorts is het enige verschil met de
koetsen van weleer dat er slechts twee
paarden voor staan. Waar vindt men
echter een whip die een acht- of zes
span kan hanteren, zelfs op een asfalt-
Elke jonge bezoeker van Silver Dollar City die als „shot-gun", ofwel bewaker, mee mag rijden op de bok van de Ruttcrfieldpost- Bij de ingang van de oude Boothillbegraafplaats is de winkel van oude curiositeiten uit het westen de grote attractie i
koets, is gelukkig wanneer hij de geldkist aan het hoofd van de plaatselijke politie mag overhandigen. in Tombstone (Arizona).
