WERELDMACHT
fa
zonder
atoombom
JAPAN
ATHENAGORAS
ZATERDAG 11 OKTOBER Ï98|
vreedzaam
op weg naar
derde plaats
(Van onze redactie
buitenland)
Japan is op weg de
derde wereldmacht te
worden naast de Ver
enigde Staten en de
Sovjet-Unie. Maar tot
nu toe speelt het poli
tiek geen rol in de
wereld en militair is
het een te verwaar
lozen factor. Het is
hetzelfde Japan, dat in
1945 een vijftigjarige
periode afsloot, die ge
kenmerkt was door
voortdurende aggressie
en militaire expansie,
en dat in de tweede
wereldoorlog tenslotte
slechts op de knieën
kon worden gedwon
gen door de atoom
bommen op Hiroshima
en Nagasaki. Nu, 22
jaar later, vindt nie
mand enige aanleiding
om te vrezen, dat Ja
pan zich opnieuw zal
bewapenen en weer
een gevaar voor zijn
naaste buren en daar
mee voor de wereld
vrede zal worden. Dit
in tegenstelling tot
zijn bondgenoot uit de
tweede wereldoorlog,
West-Duitsland, dat
nog steeds vooral van
de kant van zijn com
munistische buren,
wordt bekeken en be
handeld.
Met zijn 250.000 man verdedigings
troepen is Japan geen partij in de
wereld van nucleaire zwaargewichten.
Er zijn geen aanwijzingen dat Japan
met deze situatie niet tevreden zou
i de tweede wereldoorlog aan zijn wederopbouw begonnen. De produkten variëren van de fijnste elektronische apparatuur
zijn. Integendeel. Het is gelukkig met
zijn grondwet, die het in 1947 kreeg
voorgeschreven door de Amerikanen
en waarbij werd bepaald dat Japan
geen strijdkrachten mag hebben. Ge
lukkiger dan Amerika, dat kort na
1947 begon te denken over Japan als
bastion tegen het communisme in
Azië. Maar Japan ziet daar geen
brood in en acht- zich genoegzaam
beschermd door het wederzijdse vei
ligheidspact met de Verenigde Staten,
dat tot 1970 van kracht blijft. „Het is
de basis van onze welvaart", zegt Ja
pans minister van Buitenlandse Za
ken en op dit ogenblik althans zou Ja
pan het niet anders wensen. Zelfs het
belangrijkste geschilpunt met de Ver
enigde Staten, dat gevormd wordt
door de Amerikaanse bezetting van
Okinawa en de Ryu-Kyu-eilanden, kan
daaraan weinig veranderen. Japan wil
deze eilanden wel terughebben. Maar
het wil er geen breuk met Amerika
voor riskeren. Het zou echter al even
min ingaan op een eventuele voor
waarde van Amerika, dat na terugga
ve van Okinawa de daar gevestigde
nucleaire basis zal worden gehand
haafd. Atoomwapens op Japans grond
gebied is iets waarover geen enkele
regering in Japan zou behoeven te be-
Ook in de buitenlandse politiek bleef
Japan tot nu toe angstvallig in het
Amerikaanse spoor. De heer Sato
heeft bij zijn vorige grote reis wel
Formosa bezocht, maar hij liet Rood
China, waar het al jaren geestdriftig
mee handel drijft, links liggen als niet-
erkende mogendheid. Toch beataat in
Japan oppositie tegen deze politiek,
zoals bleek uit demonstraties bij het
vertrek van Sato, vorige week, voor
een bezoek o.a. aan Zuid-Vietnam. Of
het zich deze passiviteit op militair en
politiek gebied in de toekomst zal kun
nen blijven veroorloven, is een open
vraag. Japan met zijn 100 miljoen in
woners groeit snel naar een positie
van derde wereldmacht door zijn ge
weldige economische expansie. Op het
gebied van de autoindustrie is het al
het derde produktieland in de wereld.
Japan bouwt de helft van de schepen,
die de zeevaart in de wereld nodig
heeft. inyesteert tweemaal zoveel
van zijn nationaal inkomen als bij
voorbeeld Engeland en het gebruikt
meer computers dan enig ander land,
met uitzondering van de Verenigde
Staten.
Ook op het punt van de economie
heeft het land zich echter tot nu toe
verre gehouden van alles wat zou
kunnen zwemen naar overheersing
van andere landen of naar kolonialis
me, terwijl he4 toch voor zijn econo
mische expansie op de eerste plaats
is aangewezen op zijn Aziatische buur
landen, van wie ditzelfde Japan in
1942 wel een heel ander soort van
„coöperatie" afdwong.
Toch is men in die landen niet hele
maal gerust, al zit men er nog zo te
springen om Japans kapitaal. Japan
heeft namelijk een enorme behoefte
aan goedkope arbeidskrachten, die in
eigen land met het stijgen van de wel
vaart steeds schaarser worden. Het
heeft deze niet nodig voor de grote
kapitaal-intensieve bedrijven, waar
mee het op de wereldmarkt wil con
curreren, maar wel voor de kleinere
bedrijven, waarvan de grote als toe
leveringsbedrijven med< ifhankelijk
zijn" en die bijgbnder arbeidsintensief
zijn. Men vreest nu, dat Japan derge
lijke bedrijven in de nabuurlanden
zal willen vestigen, waar de arbeids
krachten nog goedkoop zijn, maar
dat het tegelijk deze bedrijven geheel
in eigen hand zal willen houden.
Terwijl Japan hoopt met de kwali-
tei tap rod ukten van zijn grootindustrie
met name op de Amerikaanse markt
te kunnen concurreren het staat
nog maar aan het begin van dit punt
is het met de produkten van die
kleinere bedrijven vooral aangewezen
op nabije markten, vooral de
markt met zijn onbeperkte mngriHjfc
heden- En daar is goedkope produte
tie een eerste vereiste voor, zo goed
als voor de ondersteuning var» óm
grootindustrie.
De opmars van Japan naar de derde
positie in de wereld als economische
macht te tot op heden ronder milk,
talre en politieke expansie een vei»
bazin gwekkend verschijnsel in onze
wereld. Dat kon zich voordoen, omdat
Japan op die punten welbewust het
kielzog koos van de Verenigde Stater»,
ook al de nauwe verbintenis met de
ze wereldmacht la Jupan geen populai-
re mak. Men heeft echter geen andere
keuze. Het alternatief zou zijn, dat
Japan voor de ondersteuning van zijn
positie in de wereld zelf actief zou
moeten worden en met name op mili
tair gebied een machtsapparaat sou
moeten opbouwen; vanzelfsprekend
met de consequentie, dat het nu ar een
nucleaire strijdmacht zou moeten stre
ven. Op dit ogenblik is daar nog geen
sprake van. Maar het ls en blijft een
wel zeer bijzondere positie. Eigenlijk
te mooi om er voor do toekomst in te
blijven geloven.
onderweg
naar
Rome
CONSTANT1NOPEL (KNP)
Patriarch Athenagoras van Con-
stantinope) is met grote verwach
tingen zijn reis naar Rome be
gonnen, die loopt via de patriar
chaten van de Balkan. Met de
patriarchen van de Servische,
Roemeense en Bulgaarse ortho
doxe Kerken wil hij komen tot
een panorthodox orgaan, dat alle
oecumenische activiteiten van de
orthodoxie zou moeten coördine
ren. Daarnaast wil hij de steun
van de patriarchen krijgen voor
zijn activiteiten tot verdere toe»
nadering tot de Kerk van Rome.
In deze laatste bedoeling is hij door
kruist door het patriarchaat van Mos
kou. Patriarch Alexei, die het erepri-
maatschap van de orthodoxie aan Con-
stantinopel betwist, heeft laten we
ten dat het bezoek van Athenagoras
niet gelegen kwam en uitgesteld zou
moeten worden tot het komende voor
jaar. Moskou vindt bovendien dat de
patriarch van Constantinope! in de
oecumene wat hard van stapel loopt,
en wil hem op deze manier wat ai-
Na zijn reis door Oost-Europa brengt
Athenagoras komende week zijn aange
kondigde bezoek aan Pau9 Paulus. Van
26 tot 28 oktober zal hij als persoonlij
ke gast van dé Paus in de Joannes-
toren in de Vaticaanse tuinen wonen.
Vrij eenvoudig
Patriarch Athenagoras blijkt het her
stel van de eenheid betrekkelijk een
voudig te zien. In een gesprek met pa
ter F. Wijnhoven A. A., directeur van
het nationaal bureau van het aposto
laat der hereniging, verklaarde hij on
der meer: „Voor 1054 leefden de Oos
terse en Westerse Kerk in volkomen
geloofsgemeenschap met elkaar. Daar-
aan heeft de ruzie tussen een pa
triarch en een kardinaal geen verande-
„We drinken dezelfde kelk, en de
eenheid is hersteld"
ring gebracht. Wel hebben ze elkaar in
de ban gedaan, maar dit b
hebben Paus Paulus en Ik onlangs
opgeheven. Er blijft dus nieta anders
te doen dan terug te keren naar de
toestand van voor 1054. Daarom ga ik
naar Rome en op zekere morgen be
treden Paus Pauius en Ik de Sint-Pi*,
ter en vieren daar een heilige liturgie
De patriarch bedoelt hiermee duide
lijk het misoffer. ,.We drinken uit de
zelfde kelk en nuttigen het bloed van
de Heer en de eenheid Is hersteld. De
theologen kunnen daarna net zoveel
discussiëren als ze willen over de ver
schilpunten".
Bijna naïef
Pater Wijnhoven tekent hierbij aanf
op het eerste gezicht lijkt dit allemaal
wel een beetje al te simpel, men zou
bijna zeggen naïef. En toch te het d»4
bij nadere beschouwing niet. De pa
triarch stelt zich op het standpunt van
de Orthodoxe Kerk,, die geen onder al
gemeen leergezag kent dan het oecu
menisch concilie. Over de kwestie, die
de Oosterse cn Westerse Kerk schel
den: het primaatschap van de Paus,
de pauselijke onfeilbaarheid, da onbe
vlekte ontvangenis en de tenhemelop
neming van Maria heeft tot nu toe
geen enkel oosters concilie een uit
spraak gedaan, zodat men wat deze
punten betreft niet kan spreken van de
leer van de Oosterse Kerk, mnar wel
van de opinie van eon of andere theo
loog of school. Over deze punten te
dus in het Oosten een vrije discussie
mogelijk.
Dat de patriarch overigens niet hele
maal zeker is van het succes van zijn
pogingen bij de andere orthodoxe p«
triarchen, kon pater Wijnhoven opma
ken uit zijn afscheidswoorden: „Gij
zult de hereniging nog meemaken, ik
niet meer". Want zelfs niet alle leden
van de synode van het patriarchaat
van Constantinopel zijn het met de pa
triarch eens. Overigens is het niet ze
ker dat het tot een geconcelebreerde
mis van Paus en patriarch zal komen.
Men is in Rome van mening dat het
een al te grote achok zou zijn voor
landen als Griekenland, en dat een
concelebratie de hereniging eerder zou
schaden dan verhaasten.
grootte sloegen hun nieuwe schepen alle records.
