GOUDEN LEVENSADER
doolhof
aardgas
voltooid
u
EIND VOLGEND JAAR
Menige krachtterm rolt eruit vanwege die vermaledijde Nederlandse bodem, een akelig natte modderige boel.
met een helikopter spoorzoeken langs
(Van een onzer verslaggevers)
Ex-niartne-vlleger 4. C. Menge (35)
laat de rotor van de helikopter op
▼olie toeren komen. Sinds 1956 is hy
tn dienst van de General Aviation,
standplaats Zestienhoven. In 1957 nam
hy de vliegknuppel van een helikopter
In handen en sindsdien doet hy niet
anders. Het is vijf voor tienen, een
J stralende ochtend. Binnen de onbe-
schermde plexiglaskoepel, waarop de
hete r,on vrij spel heeft, is het broeierig
warm. Schouder aan schouder zitten
j wy op de driezitsbank tussen de in de
microfoon pratende piloot en de heer
4. Jeroidmus, een kaart in een inge
nieuze rolfilmdoos op de knieën, bloc
note en ballpoint in de hand.
Elke week rijdt hy met z'n lichtblauwe
Taunua naar het Rotterdamse vlieg
veld om er twee dagen later terug te
keren. In die twee etmalen heeft hy
een Ingewikkelde speurtocht boven 'n
gToot deel van Nederland gemaakt, 'n
kriskras puzzeltocht voor de leek, voor
de heer Jeronimus een doodgewone
routinevlucht, zoals hy er sinds de
beroemde gasbel in Slochteren werd
ontdekt, al ettelyke heeft gemaakt. In
I dienst van de in april 1963 opgerichte
N.V. Nederlandse Gasunie is hij een
I soort vliegende inspecteur geworden.
Wekelyka controleert hij het in lut-
tele jaren enorm uitgegroeide buizen
stelsel, waardoor het kostbare aardgas
j naar de consument wordt getranspor-
I leerd en dat als een gigantisch stalen
j net met veel vernuft, enorme inspan
ning en voor miljoenen en miljoenen
guldens een meter onder de zo geva
rieerde Nederlandse bodem is gecon
strueerd.
„Laten we de tyd checken" zegt hy
I tegen piloot Menge. De horloges wor-
den geiyk gezet; enkele minuten later
zijn wij al by Vlaardingen, koersen in
i een schuine bocht vlak langs de olie
tanks van 90 meter hoogte, een ver
zameling blikken bussen. „We mogen
er niet boven vliegen, dat is gevaar-
lijk" verkltiart ons de heer Jero-
fe nimus. Het kost de nodige inspanning
L zich door het massale kabaal van de
razende wentelwieken verstaanbaar te
maken. Tegeiyk noteert hy een paar
I cyfers op het blocnotepapier Wij
I zien geen buizen, wy zien eigenlijk
I geen spoortje van de onderaardse weg
B van het aardgas. De piloot moet wel
I radarogen hebben, hij draait de ma-
I chine met elegante bochten over de
5 diepgroene vlakte onder ons. Af en
fc toe geeft de heer Jeronimus met de
f hand aan. dat hy iets naar links of
naar rechts moet. „Als u goed kijkt
kunt u het buizentraject precies vol-
B gen. De grond is eruit geweest en later
I weer boven de pypleiding gestort. Het
E ia net of er een moet in de grond is
K gekomen, de plek is donkerder dan de
rest. Er zijn duidelijker aanwijzingen:
langs het gehele buizentraject staan
B markeerpaaltjes linemarkers). Kijk,
fe daar is er weer eentje
Wy zien een paaltje met een geel
I houten bordje. Daarop staat in grote
I zwarte cyfers een getal Dergelijke
E borden markeren het gehele netstelsel;
I men ziet ze over het gehele land. in
f wellanden, op open plekken in de bos-
L »en. vlak langs autobanen, op de uit-
H gestrekte heidegronden, in Friesland,
B Limburg. Zeeland, Zuid-Holland, overal.
De nummers staan ook op de kaart
van de heer Jeronimus. Op die manier
kan hij nooit het spoor byster raken.
I zelfs niet in de winter als een dik pak
«neeuw alle kenbare kleuren zou heb-
j ben gecamoufleerd. Want ook in de
u wintermaanden vliegt de heer Jero-
R nimus erop uit. De Gasunie wil geen
enkel risico lopen; zonder onderbre-
king biyft de wekelijkse patToullle-
tocht op het programma staan.
6 Kostbaar
Dat alleen is al een kostbare geschie-
H denis. zoals alles wat verband houdt
mek die onverwachte „goudvondst" in 't
Groningse Slochteren een immens dure
H affaire biyft. Het huren van di« ene
helikopter per week komt de Gasunie
per jaar op een flinke ton te staan.
Daar is een bovengrondse kruising, de
pypleiding is even boven de grond
gekomen om meteen aan de andere
kant van het water weer te verdwy-
nen. Het moet buiten eindelijk weer
eens zomers zijn. want by de overslag
stations van Ryswijk. tegen de Pla?-
poelpolder aan en van Voorburg zien
wij mannen in ontbloot bovenlijf aan
het werk. Het „draaiboek" van de
heer Jeronimus gaat verder. In de tra
ditionele formatie zien we onder ons
de drie pittoreske molentjes by Stomp-
wijk; Woudekerke blijkt van zo'n ne
gentig meter hoogte een keurig
gerangschikt speelgoedstadje. Bij Bo
degraven loopt de weg van het gas
juist onder het dorp door. We vliegen
nu recht tegen de zon in en in de
kleine glazen koepel stijgt de tempe
ratuur met sprongen. „Even 'n raam-
ALS EEN
GIGANTISCHE
MOL ZOCHT
AARDGAS ZIJN
WEG ONDER
DE GROND
altyd
pje open voor wat frisse lucht" en
piloot Menge schuift opzy een klein
stukje glas weg. De heer Jeronimus
noteert haastig: „Dat stuk grond langs
de weg hebben we moeten kopen, om
dat de buizen door de terreingesteld
heid hoger kwamen te liggen Er lie
pen koeien op, dat mag niet. Ze zyn
te zwaar en zouden met hun poten de
weke grond kunnen wegstoten en dan
beschadigingen aan de pypleiding kun
nen veroorzaken. Schapen zijn niet erg.
dat zijn lichtgewichten". Wat verder
noteert hy dat het hek rond een af
sluiter openstaat.
Verrassing
Zo'n inspectievlucht
verrassing blijven Als een b<
weten wanneer het vliegtuig
Gasunie zou overkomen, zou
wel voor oppassen op-dat i
gaan spitten op de plek waar de buis
onder de grond gaat „Zien we nu men
sen met machines bezig op het traject
bijvoorbeeld om een telefoonkabel of
een waterleiding aan te leggen, dan
zakken we even en kijken of het ge-
vaarlyk kan zijn voor de pijpleiding.
Is dat zo. dan zeggen we dat ze met
het werk moeten stoppen
De koers is naar hei vliegveld Teuge.
De tanks van de helikopter waren bij
het vertrek boordevol en dan kan men
zeker drie uur met de machine in de
lucht hangen. Maar risico wil piloot
Menge niet nemen. „We hebben wind
tegen gehad en het zou wel heel erg
slordig staan als we zonder benzine
Kwart over twaalf zitten we aan de
koffie op het terrasje van het kleine
vliegrestaurant.
Het is slechts een minimaal stukje
geweest van de wekelijkse inspectie
tocht. dat wy hebben meegemaakt
Het traject heeft soms de vreemdste
kronkelingen gemaakt en de verklaring
daarvoor is eenvoudig. De Gasunie
heeft by de aanleg met duizend-en-een
zaken rekening moeten houden, met
uitbreiding van plaatsen, met. ruilver
kaveling, met de belangen van boeren,
met streekbelangen, etcetera, etcetera
Wat duideiyk la geworden bij dat
brokje spoorzoeken naar de pypleiding
Is dat 't gehele buizennet een levens
ader voor Nederland kan worden ga-
Per helikopter op het spoor van de
pijpleiding.
noemd. Als er ergens aan de leiding
Iets kapot zou gaan door de een of
andere oorzaak, zouden er ettelijke
bedrijven stante pede stil liggen. Wat
een economische schade zou dat niet
betekenen. De wekelijkse inspectie
tochten zijn dus van kapitaal belang.
Wat praat men dan over die ene ton
per jaar om zo'n helikopter t« huren?
Het is een bagatelletje bij de enorme
kapitalen, die dank zy 't schier onuit
puttelijke gasreservoir by Slochteren,
indirect aan de gemeenschap ten goede
komen Een gouden levensader voor
Nederland, inderdaad.
(Van een onzer verslaggevers)
Het aardgas, een soort toverwoord sinds
in 19519/1960 op een diepte van circa
3000 meter bij Slochteren een gasbel,
beter dié gasbel van gigantische omvang
werd ontdekt, heeft in een ontzagwek
kend tempo zijn weg gevonden naar
de consument, industrieën, bedrijven,
exportstations naar Duitsland en België
en naar de Nederlandse woningen. In
oktober 1963 meende men dat de hoe
veelheid 1100 miljard 'kubieke meter
bedroeg, ruimschoots voldoende om een
gezin van vier personen meer dan 300
miljoen jaron gas te kunnen leveren voor
kookdoeleinden en huisverwarming. Vier
jaar later is die reserve in de gasbel al
bepaald op circa 1800 miljard en nog
weet men niet of daarmede de limiet is
bereikt. Ruw geschat zou het Groningse
gas een halve eeuw de totale energie
behoefte van Nederland, vier jaar die
van de EEG-landen en ruim anderhalf
jaar die van de Verenigde Staten kunnen
dekken.
Las2igeuners aan de slag. Deze mensen, voor wie hun handen alles is en die nog soberder
moeten leven dan een topatleet, verdienen maandelijks een ministerssalaris.
Laszigeuners met ministerssalarissen
en handen van een pianist bepalen
het tempo van kakelbonte gasarmee
Sinds 4n Juli 1963 de lriitele maanden
tevoren ln Kasteel Oud "Wassenaar op
gerichte N.V. Nederlandse Gasunie met
liet exploitatiewerk begon., is een dool
hof van pypen en buizen onder de moei
lijk te bewerken Neder la«idse bodem
getrokken, aanvankeiyk «net pypen,
die een grootste diameter van 90 cm.
hadden. Dat was de standaardmaat.
bij wijze van spreken zo lm een ijzer-
zaak te krijgen. Thans komt Nederland
met een primeur voor Europa, buizen
voor een tweede hoofdtransportleiding
naast die van het Groningse gasveld
naar de omgeving van Arnhem, die 'n
diameter van 106 cm. zullen "hebben.
Globaal geschat kronkelen anno 1967
1000 km hoofdleiding en 4200 kim regio
nale leidingen (aftakkingen naar de ge
meenten en industrieën) onder het va
derlandse klei, veen en zand. De ver
wachting is, dat einde 1968 elke op gas
aangesloten Nederlandse woning <ca.
80 procent van alle woningen) op het
aardgas zal zijn aangesloten. De bewo
ners kunnen dan profiteren van dat
onverwachte geschenk uit Slochteren,
gas, dat goedkoper is dan kolen en olie
en ongeveer in kosten gelijk kan wor
den gesteld met huisbrandolie (centra
le verwarming).
Pijpleger
Een immens leger werd in 1963 gemo
biliseerd, het pijpleger. In november
van dat jaar werden via 'n advertentie
aannemers gevraagd om voor de splin
ternieuwe Gasunie, in het hoofdkwar
tier ln de schaduw van het Kurhaus te
Scheventngen gevestigd, hoofdleidingen
te gaan leggen. Er werd gestart met
plusminus 60 man, ingenieurs, technici
en administratief personeel. In het open
veld begon in het prille begin van 1964
een merkwaardig geconstrueerd leger
aan een eerste opmars van 450 km. ar
beiders gemobiliseerd voor dit speciale
werk door uitgezochte aannemingsbe
drijven. Een bonte massa uitgerust met
de modernste wapens, laswerktuigen,
heftractoren, monsterachtige caterpil
lars, gigantische bulldozers, sleeptrac-
loren, pompen, vrachtauto's graafma
chines en wat al niet meer, begon te
woelen en te ploeteren in de drassige
grond. Een dergelijke pijpleidingbouw
was iets volkomen nieuws voor Neder
land. Vandaar dat van heinde en ver
experts op dit gebied naar hier waren
gehaald, mannen, die het werk hadden
geleerd in Saoedi-Arablë, Amerika.
Duitsland. Mexico, een bont allegaar
tje, hetgeen ook duidelijk aan de kakel
bonte uitmonstering viel op te merken.
Een rauwe maar gedegen armee, niet
voor een kleintje vervaard. Heel apar
te aandacht was besteed aan de man
nen voor het minutieuze laswerk, ver
meld onder het hoofdstuk ..laszigeu
ners". Het is thans alom bekend dat
deze specialisten maandelijks 'n sala
ris kunnen opstrijken gelijk aan dat
van een minister. Zij mogen dat. Het
laswerk is een van de teerste onderde
len van de gehele aanleg van cte pijp-
doolhof Het doen en laten van deze
categorie specialisten is geheel gericht
op hun handen. Die mogen niet de
minste trilling hebben, 'n Lastechnicus
in rust denkt uitsluitend aan zijn han
den, hij leidt 'n nog strenger leven dan
'n topatleet, zijn handen zijn alles voor
hem. even belangrijk als ze dat zijn
voor een concertpianist. Hij moet 'n
asceet zijn, geen drank, geen nicotine,
geen uitjes. Vandaar die duizenden per
maand in het salariszakje. En hij moet
zuinig zijn, want zo tegen zijn vijfen
veertigste Jaar moeten zijn handen
gaan rentenieren, wordt hij geschrapt
uit het magere boek van de zo al zeld-
t erkende lai
iigeui
De N.V. Nederlandse
hoofdkantoor thans In
Palacehotel te Scheven
het
stuk werk
ken Bi
gasbel op 'n brokje
de Nederlands-Dulti
gelijnd. Het reserve
Ie winstgevende mo
lelgiac
i de loc
Dit ziet de controleur vanuit zijn
Haag ter hoogte ran Voorschoten,
gekregen, fijn er. bruggetje»
helikopter van de gasleiding langs Rijksweg 4 A tussen Leiden en Den
dat meer naar linke ligt. Over de leiding, die zijn etgen strook grond heeft
voor het vee. dat de pypleiding niet mag beschadigen.
van dit jaar ln bedrijf gaat ln 1966
ging er 140 miljoen kubieke meter over
de grens, dit Jaar zal dat een miljard
worden. Simpel wordt opgemerkt dat
dat nog niet „groots" Is, maar dat de
gaaezport wal groeiende Is De export
Als een prehistorische monsterachtige slang verlaat de pijpleiding het
aardgasveld in Slochteren. Het was het begin van de aanleg van een
gigantisch onderaards doolhof van buizen en pijpen
man en verhuist midden volgend
jaar naar Groningen moet eigenlijk
gezien worden als een transportbedrijf
van het aardgas. Via het ondergrondse
pijpennet (dit jaar komt er nog 650
km bij) wordt het aardgas naar de ge
meenten vervoerd. Daar moet men zelf
voor de verdere distributie zorgdragen.
Iemand van de Gasunie merkte laco
niek op. dat ze het dan met houten bui
zen mogen doen, maar dat is natuurlijk
alleen maar om scherp te stellen dat
dit een verantwoordelijkheid van de
gemeente is. Voor de plaatselijke dis
tributienetten en ook de buislcidingen
bestaan stringente voorschriften. Het
aardgas wordt door de gemeente via
stalen, gietijzeren of plastic buizen
naar de hulzen getransporteerd. Het
gas heeft dan een luchtje gekregen of
om het technisch te zeggen het Is „ge
odoriseerd" Het aardgas ls door en door
zuiver en dus ook reukloos. Dat zou
gevaarlijk kunnen zijn bij lekkages of
opengelaten kranen, vandaar dat wet
telijk voorgeschreven „luchtje".
Strenge controle
Aardgas blijft uiteraard gevaarlijk
«pul. vandaar de dure lastechmci, die
het hele tempo van de leidingbouw be
palen, foutloos moeten werken maar
dat ook doen als paarden Vandaar ook
de attenge controle van het materiaal
De stalen doolhof i« ook niet zo maar
onder de grond geconstrueerd. Voor
dat het leger van pak aan een duizend
man met de lading monstrueuze machi
nes de bodem gaat splijten ia het gehe
le strijdplan al lang en breed uitgeme
ten en uitgezet op tekenborden en haar
fijn besproken De opmars van de gas
armee duurt alechts luttele maanden.
De Rijkswaterstaat wenst onder geen
beding dat er In de natte tijd (novem-
ber-aprll) geknoeid wordt aan dijken,
wegen. enz. In de korte werkperiode
een ongelooflijk
wint het aardgas
weer verder terrein. Er'moeten bergen
moeilijkheden worden overwonnen,
want al mag de Slochterense gasbel
dan iets fantastisch zijn, de Nederland
se bodem is dat stellig niet, doorgaans
n natie kleffe boel. zn drassig, dat bij
voorbeeld om de meter een filter in de
noet om het water weg te trek-
grijpehjk' ook dat met de gehe-
eg bedragen met ettelijke nul-
gemoeid.' De Gasunie /elf heeft
or een investering van 12 mil-
ilden. hetgeen er dutdeiyk op
it de jonge NV de kosten voor
heeft laten gaan
Op h«H hoofdkantoor van
de Gasunie ln Bche-ve-ninger
kan men u zo vertellen
dat de Friezen tussen de
middag meer warm eten
dan In het weoten van
het land. IMt wordt zonder
meer geconstateerd op de
Centrale Commando Poat
te Nchevenlngen, welke
bij de Gummie heel
typerend wordt beschreven!
al» de „elektronische vinger
aan de polsslag van
het aardgas". Het U ook
zo dat men op de Centrale
Commando Post de gang
van zaken In het aard-
g aan et continu „de pok
kan voelen". Het is
geen gezochte noch over
dreven vergelijking: deze
aan de medische sfeer
ontleende uitdrukking
Is Juist gekozen omdat
wat daar op die
commandopost gebeurt zich
heel goed laat omschrijven
in dn Urmen van een
levend organisme. Hierin
Is hot aard buizennet te
vergelijken met het
bloedvatenstelsel, het
stromen van het ga* met
de bloedsomloop en de
Centrale Commando Post
met een hersencentrum,
dat de gang van zaken
In het orgunlsme
controleert en regelt.
Zelfs de vertakkingen van
het zenuwstelsel passen
In dit beeld: een tweede
net van fijne structuur
bestaande uit
telefoonkabelsverbindt
het centrale zenuwstelsel
met de vitale punten
van dit organisme. Die
punten zijn een
ijfligtal meet- en
regels tuitions, ze* export
stations. vier
voedlngsstattons en
circa 40 stations voor
het meten van de gasdruk
In de regionale leidingen.
Gaat er ergens Iets mis
waar ook in het land dan
kan dat binnen 30
seconden In Scheven In gen
worden gesignaleerd
door het nangtoelen van
een lampje en het In
werking treden van een
hoorbaar signaal. Er wordt
In zo'n geval meteen
contact opgenomen mei
<le dienstdoende
functionaris in het
gebied, waar de storing
optreedt die dan de
nodige maatregelen
van het aardgas naar Frankrijk ral
aan het einde van dit jaar gaan draai
en Een toekomstbeeld? Do Gasunie
heeft al gepland dat zo legen 1975 voor
binnen- en buitenlands gebruik een 200
miljoen kubieke meter aardgas per
dag zal moeten worden getransporteerd
De huidige capaciteit ia pas... 36 mtl-
Bcgonnen met een gasleger van circa
2500 man Jan en ullenian kwam zich
melden tot zelfa diepzeeduikers toe
enkele jaren
dat ja.
>rdt af-
biedt ons dus al-
lijkheden voor de
ar 't grootste Is
nd) gevolgd door Poppel
it duizend werkers aan kan;
intul kilometers grote leiding
irlljkb wordt gelegd is wel mln-
der dnn in 1964. Het gigantische object
nadert langzaam maai zeker zijn vol
tooiing. Naast het glaslcger Is eea ar
mee van „ombouwers" aan de slag ge
komen. Kachels en fornuizen die wel
of niet geschikt kunnen worden ge
maakt voor het aardgas, weinig plaats
innemende units ter vervanging van
centrale-verwarmingsketels o je. de
units zijn niet goedkoop, maar stook-
eoonomisch te verkiezen boven het
ombouwen van een oude verwarmings
ketel. Logisch omdat voor het bereiken
an hetzelfde warmte-effect de veel gro
tere omgebouwde ketel heel wat harder
moet branden dan de unit Het uit
gespaarde geld bij de ombouw ver-
dwynt dus later weer door de schoor-
Mitr w ut men ook wU of beslet, ëën
factor blijft alles beheersen voor het
huidige Nederland la de komst van het
aardgas een ongekende weldaad. F.n
dat bijna iedereen daar zo'n paar jaar
na het startschot in Slochteren al van
kan profiteren, mag als 'n bekroning
worden genen van ouderwets Neder
lands doorzettingavermogen.
